ΚΕΙΜΕΝO I ( ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Εισαγωγικό σημείωμα
Η Μαριάννα Τζιαντζή (Πάτρα, 1953) σπούδασε Αρχιτεκτονική στο ΕΜΠ και
ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία.
«Κλαψιάρικα μωρά»
Μετά την πρώτη πυρηνική δοκιμή έγινε χαμός στο Λoς Άλαμος1, γράφει ο
νομπελίστας Ρ.Π. Φέινμαν2, που συμμετείχε στο Σχέδιο Μανχάταν. «Κάναμε
πάρτι, χοροπηδούσαμε ενθουσιασμένοι. Εγώ χτυπούσα ρυθμικά τα χέρια μου
σαν να έπαιζα ντραμς. Ωστόσο θυμάμαι πως κάποιος, ο Μπομπ Γουίλσον,
καθόταν μελαγχολικός. «Γιατί στενοχωριέσαι;» τον ρώτησα. «Είναι τρομερό
αυτό που φτιάξαμε.» «Εσύ όμως το άρχισες. Εσύ μας έβαλες ... ». Άδικος
κόπος. Δεν μπορούσα να τον συνεφέρω. Βλέπετε, όλοι είχαμε ξεκινήσει για
έναν καλό σκοπό, μετά δουλέψαμε πολύ σκληρά για να τον πετύχουμε και
αυτό, ξέρετε, δίνει ευχαρίστηση, συνεπαίρνει. Τότε παύεις να σκέφτεσαι. Ο
Μπομπ Γουίλσον ήταν ο μόνος που το σκεφτόταν και βασανιζόταν».
Σήμερα, μετά την πικρή πείρα των χημικών όπλων, που
χρησιμοποιήθηκαν στο Bιετνάμ και τη συνεχιζόμενη φρίκη στο Ιράκ και στα
Βαλκάνια, είναι πολλοί οι επιστήμονες, Έλληνες και ξένοι, που το σκέφτονται
και που βασανίζονται - και αρκετοί μας είχαν έγκαιρα προειδοποιήσει.
Εντούτοις, οι δυτικές κυβερνήσεις και το ΝΑΤΟ αντέδρασαν, όπως και ο Χάρι
Τρούμαν3 στην ιστορική συνάντησή του με τον Οπενχάιμερ, λίγους μήνες
μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. «Τα χέρια μας είναι βαμμένα με αίμα»,
1
Το Λος Άλαμος στην αμερικανική πολιτεία του Νέου Μεξικού είναι ταυτόχρονα φυσικός
παράδεισος αλλά και τόπος εγκλήματος όπου κατασκευάστηκε το πρώτο όπλο μαζικής
καταστροφής. Ο Αμερικανός φυσικός Ρόμπερτ Οπενχάιμερ κινούσε από εκεί τα νήματα του
"Manhattan Project", του "Σχεδίου Μανχάταν", με το οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος
Φραγκλίνος Ρούσβελτ επεδίωκε να κερδίσει την κούρσα του ανταγωνισμού για την
κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας απέναντι στη Γερμανία του Χίτλερ.
2
Ο Ρίτσαρντ Φίλιπς Φέινμαν, (Νέα Υόρκη, 1918–Λος Άντζελες, 15 Φεβρουαρίου
1988) ήταν Αμερικανός φυσικός, ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς
φυσικούς, ο οποίος τιμήθηκε και με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής για τη δουλειά του
στην Κβαντική Μηχανική. Λίγο πριν το πέρας των σπουδών του, προτάθηκε να συμμετάσχει
στο Σχέδιο Μανχάταν — την προσπάθεια κατασκευής, δηλαδή, της πρώτης ατομικής
βόμβας — που διεξαγόταν στο Λος Άλαμος..
είπε ο διάσημος φυσικός. «Δεν πειράζει», του απάντησε ο Τρούμαν, «θα
φύγει με το πλύσιμο». Αμέσως έδωσε στο επιτελείο του την περίφημη
εντολή: «Μην αφήσετε αυτό το κλαψιάρικο μωρό να ξαναπατήσει το πόδι του
εδώ. Αυτός απλώς έφτιαξε τη βόμβα. Εγώ την πυροδότησα».
Σήμερα η επιστήμη δεν είναι μόνο η κύρια παραγωγική δύναμη, αλλά
εκπροσωπεί ταυτόχρονα το φωτεινό μέλλον και τη μοίρα του ανθρώπου, έτσι
που δεν αποκλείεται σύντομα να φουντώσει ένα κύμα αντιεπιστημονικού
φονταμενταλισμού. Ασφαλώς, όλες οι μεγάλες τεχνολογικές τομές του 20ού
αιώνα είχαν μια ισχυρή στρατιωτική διάσταση, μηδέ της ηλεκτρονικής
επανάστασης εξαιρουμένης. Όμως σήμερα η γνώση μετατρέπεται σε όπλο
που εκμηδενίζει τον άνθρωπο και σακατεύει τη φύση. Για να σταματήσει
αυτό το κακό, δεν αρκούν η εκ των υστέρων καταγγελία ή τα δάκρυα τη
στιγμή του φονικού. Αν η χρήση βλημάτων ουρανίου ήταν στιγμιαίο έγκλημα,
η ίδια η ύπαρξη της πολεμικής βιομηχανίας είναι έγκλημα διαρκές και εκ
προμελέτης. Ωστόσο, οι καιροί είναι ώριμοι ώστε οι επιστήμονες, που δεν
είναι πια μια ολιγάριθμη ελίτ αλλά το μεγάλο σώμα των μισθωτών, να
διεκδικήσουν άλλο ρόλο, να αναρωτηθούν για το τι παράγεται, πώς
παράγεται και προς όφελος τίνος μοιράζεται. Καιρός να αμφισβητήσουν τους
Τρούμαν όλου του κόσμου, να αρνηθούν τον ρόλο της Κασσάνδρας 4, αλλά και
του κλαψιάρικου μωρού.

Μαριάννα Τζιαντζή, εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ II (MH ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ)

Εισαγωγικό σημείωμα

3
Ο Χάρυ Σ. Τρούμαν (Harry S. Truman,8 Μαΐου 1884 –26 Δεκεμβρίου1972) ήταν ο 33ος
πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1945-1953).. Ουσιαστικά είναι ο
Πρόεδρος που θα τερματίσει τον πόλεμο, αποφασίζοντας τη ρίψη ατομικής βόμβας στη
Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
4
Στην ελληνική μυθολογία η Κασσάνδρα, αναφερόμενη και ως Κασσάνδρα ή Αλεξάνδρα,
ήταν κόρη του βασιλιά της Τροίας Πριάμου και της Εκάβης. Ο θεός Απόλλων έδωσε στην
Κασσάνδρα το χάρισμα της μαντικής και ζήτησε τον έρωτά της ως αντάλλαγμα. Η
Κασσάνδρα όμως αρνήθηκε. Τότε ο θεός την εκδικήθηκε δίνοντάς της την κατάρα του να μη
δίνει κανένας πίστη στις προφητείες της.
Ο Στέφανος Τραχανάς είναι Έλληνας Ηλεκτρολόγος-Μηχανολόγος Μηχανικός
από την Κρήτη και συγγραφέας πανεπιστημιακών βιβλίων στο αντικείμενο
της κβαντικής μηχανικής και των διαφορικών εξισώσεων.

Η αρχή της αβεβαιότητας και η ανάδυση της ζωής στο Σύμπαν

Το 2008 οι Times του Λονδίνου δημοσίευσαν έναν κατάλογο με τα

εκατό πιο πολυσυζητημένα βιβλία της μεταπολεμικής περιόδου Ανάμεσά
τους περιλαμβάνεται κι ένα βιβλιαράκι που με είχε ιδιαίτερα ελκύσει τα
φοιτητικά μου χρόνια. Τίτλος του βιβλίου, The two cultures: οι δυο
πολιτισμοί, οι δυο κουλτούρες. Συγγραφέας του ο βρετανός φυσικός και
μυθιστοριογράφος Τσαρλς Πέρσυ Σνόου.
Μέσα στις λίγες σελίδες του το μικρό αυτό βιβλίο έθιγε ένα καίριο
ζήτημα του δυτικού πολιτισμού, όπως αυτός θεμελιώθηκε πάνω στην
επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα και τη χιονοστιβάδα τεχνολογικών
εξελίξεων που ακολούθησε. Το ζήτημα που επισήμανε το βιβλίο ήταν το
διευρυμένο χάσμα ανάμεσα στις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες από τη
μια μεριά, και τις ανθρωπιστικές επιστήμες από την άλλη . Ένα χάσμα που
αντανακλάται ευθέως στη μονόπλευρη γενική παιδεία της πλειονότητας των
μορφωμένων πολιτών. Ενώ θεωρούμε, λέει ο Σνόου, αδιανόητο για έναν
μορφωμένο άνθρωπο της εποχής μας να μην έχει, ας πούμε, διαβάσει ποτέ
του ένα έργο του Σαίξπηρ, θεωρούμε απόλυτα φυσικό να μην έχει την
παραμικρή ιδέα για το τι περίπου λέει ένας τόσο θεμελιώδης νόμος της
φύσης όπως π.χ. ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής- ή η θεωρία της
εξέλιξης και η παγκοσμιότητα του γενετικού κώδικα, για να προσθέσω δυο
δικά μου παραδείγματα που θεωρώ σημαντικότερα.
Το κεντρικό μήνυμα του βιβλίου του Σνόου είναι απόλυτα σαφές όσο
και αιχμηρό: η γενική παιδεία μας θα παραμένει ανάπηρη όσο συνεχίζει να
βλέπει την επιστήμη απλώς ως κινητήρια δύναμη της τεχνολογίας -δηλαδή
απλώς ως χρήσιμη- και όχι ως μια από τις θεμελιώδεις συνιστώσες του
πολιτισμού μας. Χωρίς μια καλή γενική παιδεία πάνω στα μεγάλα
επιτεύγματα της επιστήμης , ο σύγχρονος μορφωμένος άνθρωπος δεν θα
συμβαδίζει με την εποχή του. Θα έχει χάσει ένα κορυφαίο της κομμάτι.
Στέφανος Τραχανάς, Το φάντασμα της όπερας, σελ. 21-22 εκδ. ΠΕΚ

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά το περιεχόμενο των απόψεων του Σνόου, όπως τις
παρουσιάζει ο συγγραφέας του κειμένου 1 σε 50-60 λέξεις σε 50- 60 λέξεις.
Μονάδες 15

Στο βιβλίο του ο Σνόου με τίτλο δυο πολιτισμοί Εξετάζει το χάσμα μεταξύ θεωρητικών και
τεχνολογικών επιστημών Κάτι που φαίνεται στη μονοδιάστατη παιδεία των περισσότερων
εγγράμματων. Έτσι, είναι παράδοξο κάποιος να μην γνωρίζει ένα έργο του Σαίξπηρ, ωστόσο
θεωρείται φυσιολογικό να αγνοεί θεμελιώδους νόμους της φύσης Όσο η επιστήμη θα θεωρείται
μέσο ανάπτυξης της τεχνολογία και όχι βασικό υπόβαθρο του πολιτισμού μας τόσο η γενική θα
ακρωτηριάζεται Ο άνθρωπος δεν θα συγχρονιστεί με την εποχή του αν δεν περιλάβει στη γενική
παιδεία του τα κατορθώματα της επιστήμης

Ο Τραχανάς αναφερόμενος στο βιβλίο «Δύο πολιτισμοί» του Σνόου παρουσιάζει τις απόψεις του
τελευταίου για την επιστήμη. Κατ’ αυτόν, το χάσμα μεταξύ θεωρητικών και τεχνολογικών επιστημών
φαίνεται στη μονοδιάστατη παιδεία των περισσότερων εγγράμματων. Γι’ αυτό, μοιάζει παράδοξη
η άγνοια έργων του Σαίξπηρ, όχι όμως και θεμελιωδών νόμων της φύσης. Έτσι, αν η επιστήμη
θεωρείται στήριγμα τεχνολογίας και όχι πολιτισμού, τότε θα ακρωτηριάζεται η γενική παιδεία και
ο άνθρωπος δεν θα συγχρονιστεί με την εποχή του.

ΘΕΜΑ Β
ΕΡΩΤΗΜΑ 1Ο
Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με αυτά της στήλης Β, σύμφωνα
με το κείμενο Ι (ένα στοιχείο της στήλης α περισσεύει):
ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β

1. Γουίλσον α. Τα χέρια μας είναι βαμμένα με

αίμα.

2. Οπενχάιμερ β. Εκδήλωση ενθουσιασμού για την

πρώτη πυρηνική δοκιμή

3. Φέινμαν γ. Περίσκεψη και μελαγχολία μετά

την πρώτη πυρηνική δοκιμή

4. Τρούμαν δ. Πολιτική απόφαση για τη ρίψη της

πρώτης πυρηνικής βόμβας στη
Χιροσίμα

5. Τραγούδι της κατοχής ε. Μετατροπή των όπλων σε μέσα

παραγωγής.

6. Αϊνστάιν

Μονάδες 10
ΕΡΩΤΗΜΑ 2ο
α) Στην πρώτη παράγραφο («Μετά την πρώτη πυρηνική δοκιμή… και
βασανιζόταν») του κειμένου I η αρθρογράφος επικαλείται τις απόψεις του Ρ.
Φέινμαν. Τι κατορθώνει με αυτήν την επιλογή της; (Μονάδες 7)

β) Ποιος είναι ο βαθμός βεβαιότητας όλων όσα ισχυρίζεται ο συγγραφέας

στην τελευταία παράγραφο («Το κεντρικό μήνυμα του … Θα έχει χάσει ένα
κορυφαίο της κομμάτι») του κειμένου II. (4 Μονάδες). Ακολούθως να βρείτε
δύο γλωσσικές επιλογές με τις οποίες υπηρετείται ο βαθμός βεβαιότητας των
λεγομένων του (4 Mονάδες).

Μονάδες 15
ΕΡΩΤΗΜΑ 3ο

Να συγκρίνετε τα κείμενα I και II ως προς το ύφος τους, λαμβάνοντας υπ’

όψιν το είδος καθενός από αυτά καθώς και τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε
σε 50-60 λέξεις.
Μονάδες 15

Tο κείμενο 1 αποτελεί άρθρο γνώμης που δημοσιεύεται σε εφημερίδα. Κινείται μεταξύ επιστήμης
και ερμηνευτικής δημοσιογραφίας, σχολιάζει την επικαιρότητα (βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ). Η
αρθρογράφος επιδιώκει να διατυπώσει με ευκρινή και σαφή, αλλά και εκλαϊκευτικό τρόπο την
άποψή της για τον ρόλο που οφείλει να υπηρετεί η επιστήμη. Οι στόχοι αυτοί υπηρετούνται από το
το καταγγελτικό ύφος : επικρίνει εμφανώς πράξεις, γεγονότα, καταστάσεις. (συμμετέχοντες στην
κατασκευή πυρηνικής βόμβας) γ’ ενικό πρόσωπο και επικριτικό : εμπεριέχει έντονα αρνητικά
σχόλια, σχολιαστική χρήση των σημείων στίξης. Εσύ «μας έβαλες ...»

Το κείμενο 2 αποτελεί δοκίμιο, το οποίο θίγει το ζήτημα της αξίας της γενικής παιδείας που περιέχει
τη γνώση των επιστημονικών επιτευγμάτων. Σκοπός του είναι να θέσει το ζήτημα στο αναγνωστικό
κοινό και να το προβληματίσει. Όλα αυτά υπηρετούνται από το επιστημονικό ύφος. Ειδικότερα,
επιστημονική θεματολογία, επιστημονικοί όροι, γ΄ πρόσωπο, περιγραφή, ερμηνεία,
επιχειρηματολογία, αναφορική λειτουργία της γλώσσας.

ΘΕΜΑ Δ.
Ως μελλοντικοί επιστήμονες ποιες αρχές θα επιλέγατε να καθοδηγούν το
επιστημονικό σας έργο; Να απαντήσετε με τη μορφή άρθρου 300-350 λέξεων
που θα δημοσιευθεί στο προσωπικό σας ιστολόγιο (blog). Μπορείτε να
αξιοποιήσετε τις πληροφορίες, ιδέες και απόψεις των κειμένων I και II.
Μονάδες 30