Κείμενο 1

Ανθρώπινα δικαιώματα στην πρέσα της τεχνολογίας

Εισαγωγικό σημείωμα: Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα από άρθρο του Σ.
Ν. Αλαχιώτη, ομότιμου καθηγητή Γενετικής και πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ανάπτυξη και η καθιέρωση μιας νέας τεχνολογίας συνοδεύεται από δύο κατηγορίες
ζητημάτων. Το πρώτο αφορά το επιστημονικό: Η επιστήμη ασχολείται με την κατανόηση του
κόσμου στον οποίο ζούμε, καθώς και με τις αιτιατές σχέσεις οι οποίες μορφοποιούν τον
κόσμο. Το δεύτερο ζήτημα αφορά το ηθικό θέμα: Η Ηθική, και ειδικότερα η Καθηκοντολογική
Ηθική, αντίθετα με την επιστήμη, ασχολείται με εκείνα που οφείλουμε ή δεν οφείλουμε να
κάνουμε. Μια διάσταση εμφανής από μια πρώτη ματιά που ουσιαστικοποιείται με το
παράδειγμα της ατομικής βόμβας: Οταν π.χ. ρώτησαν τον Οπενχάιμερ γιατί κατασκεύασε
την ατομική βόμβα, εκείνος απάντησε: «Αν είσαι επιστήμονας είναι καλό να γνωρίζεις πώς
λειτουργεί ο κόσμος». Δεν ήταν βέβαια καλό για τους χιλιάδες κατοίκους της Χιροσίμα και
του Ναγκασάκι που πέθαναν από τις δύο ατομικές βόμβες οι οποίες έπληξαν τις πόλεις
τους, φέρνοντας και τον Ψυχρό Πόλεμο, ενώ η διάσπαση του ατόμου έχει πάμπολλες
ειρηνικές εφαρμογές.
Σε ανάλογο τόνο, τον περασμένο αιώνα, είχαμε επίσης πολλές καταστρατηγήσεις
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τη συχνή παραβίαση του σχετικού με την ιατρική πράξη
Κώδικα της Νυρεμβέργης, όπως δοκιμές εμβολίων σε φυλακισμένους ψυχιατρικών
φυλακών, σε νέγρους κ.ά., με τον βιοδεσποτισμό των ναζιστών και την άνθηση της
Ευγονικής η οποία διδασκόταν ως το 1945 στα καλύτερα πανεπιστήμια.
Οι βιοηθικές όμως παραβιάσεις σήμερα συνεχίζονται σε ένα άλλο επίπεδο, πιο
μαζικό, πιο επικίνδυνο, πιο βασικό: Με την κακή εφαρμογή ορισμένων γενετικών
νεωτερισμών, οι οποίοι αφορούν λ.χ. τον γενετικό επανασχεδιασμό της ζωής, όπως τα
παιδιά κατά παραγγελία· την πιθανή γονιδιακή θεραπεία στη γεννητική σειρά· την
«αναζητούμενη» κλωνοποίηση ανθρώπων που παραβιάζει θεμελιώδεις ηθικές αρχές οι
οποίες διέπουν την αναπαραγωγή, τον σεβασμό του ανθρώπου και την προστασία του
γενετικού του υλικού· την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε γυναίκες πέραν των ορίων
τεκνοποίησης παραβιάζοντας έτσι τα δικαιώματα των παιδιών· την εμπορευματοποίηση της
γονιδιωματικής γνώσης διά των ευρεσιτεχνιών κ.ά.
Οι αντιστάσεις όμως που εγείρονται από τις βιοηθικές προσεγγίσεις ενοχλούν
πολλούς: Αλλους διότι εμποδίζονται να αποβλέπουν στην αισχροκέρδεια και άλλους που
δεν κατανοούν τους κινδύνους μιας ανεξέλεγκτης γενετικής μηχανικής με τις σημερινές
δυνατότητές της. Το αποτέλεσμα είναι να ακούγονται απόψεις ότι η Βιοηθική λειτουργεί σαν
τροχοπέδη στην επιστημονοτεχνολογική πρόοδο! Η αλήθεια, όμως, είναι ότι η Βιοηθική είναι
ένα νέο διεπιστημονικό γνωσιακό αντικείμενο που ασχολείται με την αξιολόγηση της
συμπεριφοράς και των πράξεων του ανθρώπου προς την κατεύθυνση να μην εμποδίζονται
οι ευεργετικές εφαρμογές της νέας γνώσης και να περιορίζονται οι κίνδυνοι από την
αλόγιστη, βεβιασμένη και ανεξέλεγκτη εφαρμογή της. Δεν είναι δηλαδή οδόφραγμα, όπως
θέλουν να την παρουσιάσουν μερικοί για δικούς τους λόγους.
Η νέα γνώση λοιπόν είναι σαν το νερό που ξεδιψά αλλά πνίγει κιόλας: Το πώς
πρέπει να τη χειριζόμαστε για να μην καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι
αποκλειστικά θέμα βιοηθικής παιδείας και ευαισθητοποίησης των πάντων, πολιτικών και
πολιτών.
Ο κ. Σ. Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής.

1
Κείμενο 2
Μια ιστορία τρόμου από το Άουσβιτς

Ένα κτίριο στο συγκρότημα του Άουσβιτς παραμένει εδώ και χρόνια ερμητικά
κλειστό. Σφραγισμένο. Σιωπηλό. Δεν είναι επισκέψιμο, όπως τα άλλα κτίρια του άλλοτε
ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης. Είναι ένα μισοσκότεινο κτίριο με μουχλιασμένους
τοίχους. Στο Μπλοκ 10, περίπου 800 Εβραίες γυναίκες έζησαν την κόλαση των πειραμάτων
μαζικής στείρωσης που εκτελούσαν πάνω τους οι γιατροί των ναζί από το 1943 έως το 1945.
Ανάμεσα τους ήταν και 100 γυναίκες από τη Θεσσαλονίκη.
Ποια είναι η κατάλληλη στιγμή για να αφηγηθείς μια τέτοια ιστορία; Δεν υπάρχει
εύκολη απάντηση σ’ αυτό. Όταν ο Γερμανός καθηγητής και δημοσιογράφος Χανς Γιόαχιμ
Λανγκ έμαθε γι’ αυτό το έγκλημα ξεκίνησε μια μακρόχρονη έρευνα και συγκέντρωσε στο
βιβλίο “Οι Γυναίκες του Μπλοκ 10” –το οποίο δυστυχώς δεν έχει μεταφραστεί ακόμη στα
ελληνικά- τις μαρτυρίες των γυναικών που επέζησαν από τα φρικιαστικά πειράματα των
γιατρών Καρλ Κλάουμπεργκ και Χορστ Σούμαν. [...]
Άουσβιτς, 17 Απριλίου 1943. Μεγάλο Σάββατο. Μετά από ένα επίπονο ταξίδι οχτώ
ημερών σε άθλιες συνθήκες, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, με 600 πολωνικά ζλότι στην
τσέπη, αποβιβάζονται στην αποβάθρα του Άουσβιτς. Εκεί, ένας μικρόσωμος άνδρας με
χοντρά γυαλιά μυωπίας, ο γυναικολόγος Καρλ Κλάουμπεργκ, ξεχωρίζει τις γυναίκες που
είχαν ήδη κάνει παιδιά. Ένας άλλος γιατρός, ο Χορστ Σούμαν ξεδιαλέγει τις νεότερες και
υγιείς κοπέλες. «Κάποιες νόμιζαν ότι η τύχη τους χαμογέλασε και ότι γλίτωσαν το
Μπιρκενάου και τους θαλάμους των αερίων. Δεν ήξεραν όμως που πήγαιναν και τι
επρόκειτο να τις συμβεί», σημειώνει ο καθηγητής. Οι νεοαφιχθείσες στοιβάζονται σε δύο
δωμάτια των 250 τ.μ. και πολύ γρήγορα έρχονται Εβραίες από άλλες χώρες και τελικά
μένουν μέχρι και 200 άτομα στο κάθε δωμάτιο. «Οι γιατροί αρχίζουν αμέσως τα πειράματα.
Ο Κλάουμπεργκ διοχέτευε στον κόλπο τους μια χημική ουσία που κατέστρεφε τις σάλπιγγες.
Στις μαρτυρίες τους λένε ότι ένιωθαν ένα τρομερό κάψιμο και σαν να σχίζεται το σώμα τους
από τη μέση και κάτω. Ο Σούμαν τις βομβάρδιζε με Ακτίνες Χ για να καταστρέψει τα
γεννητικά τους όργανα και αργότερα έκανε εγχειρίσεις για να διαπιστώσει το αποτέλεσμα»,
σημειώνει ο κ. Λανγκ. Τα απόρρητα πειράματα των ναζί διήρκησαν περίπου δύο χρόνια. [...]
Παρά τα φρικτά πειράματα οι περισσότερες από τις γυναίκες του Μπλοκ 10
επιβίωσαν. Άλλωστε οι ναζί ήθελαν τις ήθελαν ζωντανές για να δουν τι αποτελέσματα θα
είχαν τα πειράματά τους μακροπρόθεσμα. Και δυστυχώς πέτυχαν.
https://parallaximag.gr/parallax-view/mia-istoria-tromou-apo-to-aousvits

Κείμενο 3
Σονέτο στην επιστήμη

Εισαγωγικό σημείωμα: ο Έντγκαρ Άλαν Πόε (1809-1849) ήταν Αμερικανός ποιητής και
πεζογράφος με διεθνή αναγνώριση. Στα έργα του κυριαρχεί το μακάβριο και μυστηριακό
στοιχείο. Στο ποίημα που ακολουθεί ο ποιητής εκφράζει τη λύπη του για την αλλοτριωτική
εισβολή της επιστήμης και για την κυριαρχία του υλιστικού πνεύματος στη ζωή.

Επιστήμη! Γνήσια κόρη του Αρχαίου Χρόνου είσαι!

Με τα ερευνητικά σου μάτια όλα τ’ αλλοιώνεις – τέτοια είσαι!
Γιατί ορμάς έτσι πάνω στην καρδιά του ποιητή,
αρπακτικό, που τα φτερά σου είναι πραγματικότητα πεζή;
Πώς αυτός να σ’ αγαπήσει; Ή πώς σοφή να σε θεωρήσει;

2
Όταν εσύ δε θέλεις στις περιπλανήσεις του
να τον αφήσεις
να ψάξει για θησαυρούς στους διαμαντοστόλιστους ουρανούς,
μολονότι πέταξε ψηλά μ’ ατρόμητα φτερά;
Συ δεν είσαι που την Άρτεμη από το άρμα της βίαια έριξες
και την Αμαδρυάδα1 από τα δάση έδιωξες
για να βρει καταφύγιο και γαλήνη
σε μιαν άλλη πιο χαρούμενη σελήνη;
Συ άσπλαχνα δε χώρισες τη Ναϊάδα2 από τη νερομάνα της,
τη Συλφίδα3 από το χλωρό χορτάρι της
κι εμένα από το όνειρο το θερινό
κάτω από τον κόκκινο ταμάρινθο4
Έντγκαρ Άλαν Πόε, Ποιήματα - Τα νεανικά, μτφρ. Γ. Βαρθαλίτης, εκδ. Gutenberg, 2015

Θέμα Α
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά (σε 60-80 λέξεις) το περιεχόμενο του παρακάτω
αποσπάσματος του κειμένου 1: "Σε ανάλογο τόνο … δικούς τους λόγους".
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β.1. Με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1, να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους
ακόλουθους ισχυρισμούς γράφοντας τη λέξη σωστό ή λάθος.
α. Έργο της επιστήμης είναι η κατανόηση της λειτουργίας του κόσμου και η διερεύνηση των
αιτιών των σχέσεων πάνω στις οποίες σχηματοποιείται.
β. Η άποψη του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ "Αν είσαι επιστήμονας, είναι καλό να γνωρίζεις πώς
λειτουργεί ο κόσμος" επιβεβαιώνει τη σύγκληση της επιστήμης με την καθηκοντολογική
Ηθική.
γ. Η επιστήμη της ευγονικής αποτέλεσε αντικείμενο διδασκαλίας στο πανεπιστήμιο μετά το
1945.
δ. Η επιζητούμενη κλωνοποίηση ανθρώπων είναι συμβατή με τους κανόνες της ηθικής που
πρέπει να διέπουν τον τομέα της αναπαραγωγής και με τον σεβασμό στον άνθρωπο και στο
γενετικό υλικό του.
ε. Η θέση του συγγραφέα για τη Βιοηθική είναι ότι λειτουργεί ως εμπόδιο στην πρόοδο της
επιστήμης και της τεχνολογίας.
Μονάδες 10
Β.2. α. Να εντοπίσετε τα εκφραστικά μέσα που αξιοποιούνται από τον συντάκτη στη δεύτερη
παράγραφο (“Σε ανάλογο τόνο … πανεπιστήμια") του Κειμένου 1 για να καταστήσει το ύφος
άμεσο.
Μονάδες 6
β. Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου στην τρίτη παράγραφο ("Οι
βιοηθικές όμως… ευρεσιτεχνιών κ.α.") του κειμένου 1 και να τεκμηριώσετε την απάντησή
σας με αναφορές στο κείμενο.
Μονάδες 9

1 ταμάρινθος: το δέντρο οξυφοίνικας

2 Αμαδρυάδες: νύμφες των δασών που γεννιούνται και αναπτύσσονται με τις βελανιδιές και άλλα δέντρα.
3 Ναϊάδα: θεότητα της ελληνικής μυθολογίας, νύμφη των γλυκών νερών, που κατοικούσε στις πηγές, στους
ποταμούς, τις κρήνες, τα έλη κ.λπ. και έπαιρνε συνήθως το όνομα του στοιχείου με το οποίο συνδεόταν.
4 Συλφίδα: αερικό, νεράιδα (κατά την κέλτικη μυθολογία)

3
Β.3. Να αξιολογήσετε το ύφος στην τρίτη παράγραφο ("Άουσβιτς 17 Απριλίου … περίπου
δύο χρόνια") του Κειμένου 2 και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο
κείμενο.
Μονάδες 15

Θέμα Γ
Γ.1. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το θέμα του κειμένου 3; Να γράψετε το ερμηνευτικό σας
σχόλιο σε 150-200 λέξεις.
Μονάδες 15

Θέμα Δ
Δ.1. Αξιοποιώντας ελεύθερα τις πληροφορίες που αντλήσατε από τα κείμενα 1 και 2, να
παρουσιάσετε σε ένα επιχειρηματολογικό κειμενο 350-400 λέξεων τις ηθικές αξίες που
πρέπει να εμπνέουν τον επιστήμονα ώστε να θέτει πάντα το επιστημονικό του έργο στην
υπηρεσία του πανανθρώπινου καλού. Να αντιπαραβάλλετε αυτές τις αξίες με τους
παράγοντες που εμποδίζουν την έμπρακτη εφαρμογή τους.
Μονάδες 30