1

ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ EΞΕΤΑΣΗ
ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΩΤΕΡΑ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ
ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ημερομηνία: 4/12/20
Διδάσκουσα : Παντελίτσα Γιόκκα
Ονοματεπώνυμο: ……………………………………………………
Βαθμός:………/100 Υπογραφή γονέα/κηδεμόνα:…………………

ΤΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΟΚΤΩ (9) ΣΕΛΙΔΕΣ

Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από τέσσερα (4) μέρη. Να απαντήσετε σε

όλα τα ερωτήματα.

ΜΕΡΟΣ Α΄: ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 20)

Να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που

ακολουθούν:

Μέρος Α: Αδίδακτο κείμενο                                                        (μονάδες 20)

Να διαβάσετε το πιο κάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που

ακολουθούν:

Η παιδεία, η μάθηση και η αγάπη της αλήθειας είναι απ’τα πιο θετικά στοιχεία
για την άνοδο του ανθρωπιστικού ιδεώδους. Και λέγοντας μάθηση, δεν
εννοούμε τόσο την ευρυμάθεια, όσο την κατάλληλη εκείνη παίδευση που οδηγεί
σε μια πνευματική καλλιέργεια τέτοια, που θα είναι σε θέση να κάνει την ψυχή
ν’αναπτύξει μόνη της την κάθε λανθάνουσα δύναμη, όπως την αντιληπτική, τη
διερευνητική και κριτική ικανότητα (φιλέρευνα και κριτικό πνεύμα), το θάρρος
της γνώμης, τη φιλοσοφική κλίση, την αγάπη του λόγου και της τέχνης, την
ανάπτυξη του δημιουργικού ταλέντου κλπ. Φυσικά, σκοπός της μόρφωσης δεν
πρέπει να θεωρείται η ίδια η μόρφωση, όπως ούτε η τέχνη για την τέχνη την ίδια
είναι σκοπός. Η κοινή ωφέλεια και η ελάττωση του ανθρώπινου πόνου, είναι ο
μοναδικός σκοπός.

Μια τέτοια λοιπόν παραγωγική μάθηση και παιδεία έχει για στόχο του ο
ανθρωπισμός. Ένα πνεύμα υψηλό και ρεαλιστικό που ζητάει να σηκώσει τον
άνθρωπο απ’ το νεκρό γράμμα και τη στενή αντίληψη, δίνοντάς του μια
φιλοσοφία ζωής και έναν πόθο ζωής. «Ολόκληρη η Ευρώπη οφείλει στον
ανθρωπισμό τη διάχυση του νέου αυτού πνεύματος: τη μύηση σε δυνάμεις
 2

εχθρικές προς την ημιμάθεια, τη δεισιδαιμονία και τη σχολαστικότητα»

παρατηρεί ο Jebb.

Το βαθύτερο νόημα και την αποστολή της παιδείας μάς την καθόρισαν οι
Έλληνες. Ξεχωρίζουν οι Έλληνες πολύ αυστηρά την Παιδεία από τον
επαγγελματικό καταρτισμό του ατόμου. Οι Έλληνες είχαν την πεποίθηση ότι η
ανθρώπινη προσωπικότητα δεν μπορεί να βρει την τελειοποίησή της μέσα στο
επάγγελμα, γιατί η έκταση του επαγγέλματος δεν καλύπτει την περιοχή της
ανθρώπινης προσωπικότητας ολόκληρης. Το πρόβλημα της ελληνικής Παιδείας
ήταν ηδιάπλαση της προσωπικότητας ως πηγής από την οποία αναδίνεται ο
γενικός τόνος ο χαρακτηριστικός για όλες τις εκδηλώσεις του ατόμου, χωρίς
να δεσμεύεται το άτομο από τις απαιτήσεις της επαγγελματικής τεχνικής.

Η κλασική Παδεία την οποία εννοούμε όταν μιλούμε για ανθρωπιστικές

σπουδές είναι κυρίως τα Γράμματα (Φιλοσοφία, Ιστορία, Κοινωνιολογία, κλπ.)
και τα Καλά Γράμματα (Φιλολογία, Λογοτεχνία, κλπ.) Αυτό όμως δε σημαίνει
πως οι Επιστήμες (θεωρητικές και πρακτικές) είναι αμέτοχες στην προαγωγή
του ανθρωπισμού, μια που μ’αυτές κυρίωςαμβλύνεται ο ανθρώπινος πόνος.
Μέσα στο χώρο της κλασικής παιδείας βρίσκονται επίσης και οι Καλές Τέχνες, κι
όπως έχουμε έναν «ηθικό ουμανισμό» έτσι έχουμε κι έναν «καλλιτεχνικό
ουμανισμό».

Τελικός σκοπός της γνώσης και της επιστημονικής σκέψης γενικότερα, είναι
βέβαια η κατάκτηση της αλήθειας. Με τη μάθηση, με τη γενική μόρφωση, ο νέος
άνθρωπος, θα πολιορκήσει την κάθε αλήθεια – την ηθική, την γνωσιολογική,
την αισθητική – και θα λύσει ένα πλήθος απ’ τις απορίες που κατακλύζουν την
ψυχή του. Η παιδεία, είναι εκείνη που θα οδηγήσει στην αυτογνωσία και στη
συνείδηση του μέτρου.
Ι. Ευαγγέλου, Παιδεία, περ.«Γλώσσα και Παιδεία»

Ερωτήσεις:

Α1.      Να γράψετε περίληψη του πιο πάνω αποσπάσματος (100-110 λέξεις)  (μ. 8)

Α2.      (α) Να εντοπίσετε και να γράψετε τα δομικά στοιχεία της 1ης παραγράφου.

            (β) Να αναφέρετε δύο τρόπους ανάπτυξης της 1ης παραγράφου.           (μ. 6)

Α3.      (α) Ποια είναι η σχέση «παιδείας» και «ανθρωπισμού» σύμφωνα με όσα
αναφέρει ο συγγραφέας στη 2ηπαράγραφο;

           (β) Ποιο τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στη 2η παράγραφο και

γιατί;
 3

                                                                                                                 (μ. 6)

Μέρος Β: Γλώσσα                                                                                      (μονάδες 10)

Β1.      Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις:
·      η  διάπλαση  της προσωπικότητας
·      η  ελάττωση  του ανθρώπινου πόνου
·      απορίες που  κατακλύζουν  την ψυχή                                                                                        (μ.3)

Β2.      Να γράψετε ένα αντίθετο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις:
·      άνοδο  του ανθρωπιστικού ιδεώδους
·      να  δεσμεύεται  το άτομο
·      αμβλύνεται  ο ανθρώπινος πόνος                                                                                                    (μ.3)

Β3.      Να ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις:

ευρυμάθεια,
αμέτοχες                                                                                                                                                                  (μ.4)

Μέρος Γ: Παραγωγή επικοινωνιακού λόγου (έκθεση)        (μονάδες 40)

«Το πρόβλημα της Παιδείας της Κύπρου ήταν η διάπλαση της προσωπικότητας
ως πηγής από την οποία αναδίνεται ο γενικός τόνος ο χαρακτηριστικός για όλες
τις εκδηλώσεις του ατόμου, χωρίς να δεσμεύεται το άτομο από τις απαιτήσεις της
σύγχρονης εποχής.»

Σε άρθρο σας στη εφημερίδα να αναφερθείτε στα προβλήματα που προκαλεί ο

καταναλωτισμός στους σύγχρονους νέους και να προτείνετε τρόπους
αντιμετώπισης μέσω της παιδείας

(έκταση 500-550 λέξεις)

 4

Μέρος Δ΄: Λογοτεχνία - Λογοτεχνικό βιβλίο (Μονάδες 30)

Να μελετήσετε τα παρακάτω κείμενα και να απαντήσετε όλες τις ερωτήσεις που

ακολουθούν.

B1. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Οδυσσέας Ελύτης, «Άξιον εστί, Τα Πάθη, άσμα

δ΄»

ΈΝΑ το χελιδόνι  κι η Άνοιξη ακριβή

Για να γυρίσει ο ήλιος  θέλει δουλειά πολλή

θέλει νεκροί χιλιάδες  να 'ναι στους Τροχούς

θέλει κι οι ζωντανοί  να δίνουν το αίμα τους.

Θέ μου Πρωτομάστορα  μ’ έχτισες μέσα στα βουνά

θέ μου Πρωτομάστορα  μ’ έκλεισες μες στη θάλασσα!

Πάρθηκεν από Μάγους  το σώμα του Μαγιού

Τό 'χουνε θάψει σ’ ένα μνήμα του πέλαγου

Σ' ένα βαθύ πηγάδι  τό 'χουνε κλειστό

Μύρισε το σκοτά  δι κι όλη η Άβυσσο.

Θέ μου Πρωτομάστορα  μέσα στις πασχαλιές και Συ

θέ μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση!

Σάλεψε σαν το σπέρμα  σε μήτρα σκοτεινή

Το φοβερό της μνήμης  έντομο μες στη γη

όπως δαγκώνει αράχνη  δάγκωσε το φως

Έλαμψαν οι γιαλοί  κι όλο το πέλαγος

Θέ μου Πρωτομάστορα  μ’ έζωσες τις ακρογιαλιές

θέ μου Πρωτομάστορα  στα βουνά με θεμέλιωσες!

 5

Ερώτηση B1

α) Να προσδιορίσετε το θέμα της στροφής γ΄ και να σχολιάσετε δύο (2) από τα

σχήματα λόγου με τα οποία αποδίδεται αυτό.
(μονάδες 6)

β) «Στο πιο πάνω ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη η απελευθέρωση παρουσιάζεται

αλληγορικά ως αποτέλεσμα συλλογικού αγώνα». Να τεκμηριώσετε την πιο
πάνω διαπίστωση με αναφορά σε συγκεκριμένους στίχους. (μονάδες 6)

Β2. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Κ.Π. Καβάφης, «Αλεξανδρινοί Βασιλείς»

Μαζεύθηκαν οι Aλεξανδρινοί

να δουν της Κλεοπάτρας τα παιδιά,

τον Καισαρίωνα, και τα μικρά του αδέρφια,

Aλέξανδρο και Πτολεμαίο,

που πρώτη φορά τα βγάζαν έξω στο Γυμνάσιο,

εκεί να τα κηρύξουν βασιλείς,

μες στη λαμπρή παράταξι των στρατιωτών.

Ο Aλέξανδρος — τον είπαν βασιλέα

της Aρμενίας, της Μηδίας, και των Πάρθων.

Ο Πτολεμαίος — τον είπαν βασιλέα της Κιλικίας, της Συρίας, και της Φοινίκης.

Ο Καισαρίων στέκονταν πιο εμπροστά,

ντυμένος σε μετάξι τριανταφυλλί,

στο στήθος του ανθοδέσμη από υακίνθους,

η ζώνη του διπλή σειρά σαπφείρων κι αμεθύστων,

δεμένα τα ποδήματά του μ’ άσπρες κορδέλλες κεντημένες με ροδόχροα

μαργαριτάρια.

Aυτόν τον είπαν πιότερο από τους μικρούς,

αυτόν τον είπαν Βασιλέα των Βασιλέων.

 6

Οι Aλεξανδρινοί ένιωθαν βέβαια που ήσαν λόγια αυτά και θεατρικά.

Aλλά η μέρα ήτανε ζεστή και ποιητική,

ο ουρανός ένα γαλάζιο ανοιχτό,

το Aλεξανδρινό Γυμνάσιον ένα θριαμβικό κατόρθωμα της τέχνης,

των αυλικών η πολυτέλεια έκτακτη,

ο Καισαρίων όλο χάρις κι εμορφιά (της Κλεοπάτρας υιός, αίμα των Λαγιδών)·

κι οι Aλεξανδρινοί έτρεχαν πια στην εορτή, κι ενθουσιάζονταν,

κι επευφημούσαν ελληνικά, κι αιγυπτιακά, και ποιοι εβραίικα,

γοητευμένοι με τ’ ωραίο θέαμα—

μ’ όλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά, τι κούφια λόγια ήσανε αυτές οι
βασιλείες.

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Κ.Π. Καβάφης, «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης»

Άρεσε γενικώς στην Aλεξάνδρεια,

τες δέκα μέρες που διέμεινεν αυτού,

ο ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης Aριστομένης,

υιός του Μενελάου.

Ως τ’ όνομά του, κι η περιβολή, κοσμίως, ελληνική.

Δέχονταν ευχαρίστως τες τιμές, αλλά δεν τες επιζητούσεν· ήταν μετριόφρων.

Aγόραζε βιβλία ελληνικά, ιδίως ιστορικά και φιλοσοφικά.

Προπάντων δε άνθρωπος λιγομίλητος.

Θα ’ταν βαθύς στες σκέψεις, διεδίδετο,

κι οι τέτοιοι το ’χουν φυσικό να μη μιλούν πολλά.

Μήτε βαθύς στες σκέψεις ήταν, μήτε τίποτε.

Ένας τυχαίος, αστείος άνθρωπος.

Πήρε όνομα ελληνικό, ντύθηκε σαν τους Έλληνας,

έμαθ’ επάνω, κάτω σαν τους Έλληνας να φέρεται·

κι έτρεμεν η ψυχή του μη τυχόν χαλάσει την καλούτσικην εντύπωσι

 7

μιλώντας με βαρβαρισμούς δεινούς τα ελληνικά,

κι οι Aλεξανδρινοί τον πάρουν στο ψιλό,

ως είναι το συνήθειο τους, οι απαίσιοι.

Γι’ αυτό και περιορίζονταν σε λίγες λέξεις,

προσέχοντας με δέος τες κλίσεις και την προφορά·

κ’ έπληττεν ουκ ολίγον έχοντας κουβέντες στοιβαγμένες μέσα του.

Ερώτηση B2

α) Να προσδιορίσετε πώς περιγράφεται ο Καισαρίων στο ποίημα του Κ.Π.

Καβάφη «Αλεξανδρινοί βασιλείς».
(μονάδες 2)

β) Να εξηγήσετε με ποιο ύφος παρουσιάζονται οι Αλεξανδρινοί βασιλείς, στο

ομώνυμο ποίημα, και ο ηγεμόνας, στο ποίημα «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης».
Τεκμηριώστε με αναφορά σε συγκεκριμένους στίχους των δύο ποιημάτων.

(μονάδες 4)

γ) Να συγκρίνετε τη στάση των Αλεξανδρινών: i. απέναντι στους βασιλείς κατά

την τελετή, όπως παρουσιάζεται στο ποίημα «Αλεξανδρινοί βασιλείς» και ii.
απέναντι στον ηγεμόνα Αριστομένη, όπως παρουσιάζεται στο ποίημα «Ηγεμών
εκ Δυτικής Λιβύης». Τεκμηριώστε την απάντησή σας με στοιχεία από τα δύο
ποιήματα.

(μονάδες 4)

B3. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

 8

Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Αστροφεγγιά

[…] Ο Άγγελος δε μπόρεσε να κοιμηθεί εκείνο το βράδι: πόσο θα καμάρωνε

αργότερα, σα θα διηγόταν το τι και το πώς· την ανθρωποσύναξη στο Στάδιο,
τους στρατιώτες, που θα στέκονταν προσοχή, τις μουσικές, τους επίσημους, το
βασιλιά –μα τι ρούχο άραγε θα φορούσε ο βασιλιάς, χρυσό θα ήταν ή
διαμαντένιο;- κι όλα τα παιδιά, τ’ αγόρια και τα κορίτσια της Αθήνας, μια
θάλασσα χαρούμενα νιάτα – και τραγούδια και ύμνους και ζήτω ίσαμε τα
μεσούρανα! Αυτά είπε ο δάσκαλος, τα είπανε και μερικά άλλα παιδιά, που έτυχε
να ξαναπάνε στο Στάδιο, τα συλλογίστηκε κιόλας στην αγρύπνια του ο
Άγγελος. Ολάκερο το πρωινό η μητέρα παιδεύτηκε να τον ετοιμάσει.
Επιθεώρησε τα παπούτσια του· το δεξί είχε μια τρύπα στο πλάι – τον έστειλε
στον τσαγκάρη να του κολλήσει μια «περιποιημένη φολίτσα». Ύστερα, κάθησε
και του γύρισε τη μπλούζα, το μέσα έξω, άλλαξε και τα μπαλώματα και τούτος
ήταν ο μεγαλύτερος κόπος. Στραβώθηκε στο βελόνι, κάηκε με το σίδερο, αλλά
μπόρεσε να μείνει ευχαριστημένη: σαν καινούρια είχε γίνει η μπλούζα. Το
πανταλόνι είχε τα χάλια του· δυο μπαλώματα πίσω, οι ούγιες φαγωμένες,
ξασπρισμένο, αξιοθρήνητο. Έβαλε το τσουκάλι στη φωτιά και τόβρασε με
τσουένι, το σιδέρωσε, το συνέφερε. Το πηλίκιο ήταν μαδημένο, αλλά τούτο ήταν
το λιγότερο. Την άλλη μέρα, αναστάτωση από το πρωί, τα μικρότερα αδέρφια
ζήλευαν, ζήλευαν: «Ο Άγγελος θα ιδεί το βασιλιά, ο Άγγελος θα πάει στο
βασιλιά, μωρέ μούτρα για το βασιλιά», και του βγάζανε τη γλώσσα, χορεύοντας
και τα τρία ολόγυρά του. Το πιο μικρό μάλιστα, που ήταν και το πιο ανήσυχο,
χρειάστηκε να φάει λίγο ξύλο, για να ησυχάσει. Μα δε βαριέσαι: «μαθημένα τα
βουνά από τα χιόνια». Σε λίγο, πάλι, τα ίδια ξανάρχισε. Το μεσημέρι ο πατέρας
μίλησε καθώς ταίριαζε στην περίσταση: του σύστησε να είναι πολύ προσεχτικός,
πρώτη φορά που θα «λάβαινε μέρος, μάλιστα, θα λάβαινε μέρος» σε μια τέτοια
τελετή· σα στρατιώτης θα έπρεπε να φερνόταν. Στις δύο ο Άγγελος έφυγε· είχε
και μια ώρα δρόμο να κάμει ίσαμε του Καραμάνου, στην οδό Αθηνάς. Μα πώς
φτερούγιαζε η καρδιά του, πώς πετούσαν τα πόδια του! Όλα τού φαίνονταν
αλλιώτικα γύρω του. Ακόμα δεν είχε κλείσει τα δώδεκα, και να πάει κιόλας να
«παρελάσει» στο Στάδιο, μπροστά στο βασιλιά! Κι ολοένα συλλογιόταν, πόσα
θάχε να πει το βράδι στο σπίτι, πώς θα τον άκουγαν όλοι και πόσο
ευχαριστημένη θα ήταν η μητέρα μαζί του! […] (Κεφάλαιο 2, σσ. 28-29)

Ερώτηση B3
 9

α) "Στο πιο πάνω απόσπασμα παρουσιάζεται η αρχή ενός 'δυσάρεστου', κατά

τον αφηγητή, 'περιστατικού', 'που έκαμε τον Άγγελο να κλάψει για μέρες'". Να
αναλύσετε πώς αρχίζει, εξελίσσεται και καταλήγει αυτό το περιστατικό και να
εξηγήσετε πώς αυτό επηρεάζει τον ψυχικό κόσμο του Άγγελου Γιαννούζη.

(μονάδες 6)

β) Να αναφέρετε: i. σε ποιο ρηματικό πρόσωπο γίνεται η αφήγηση στην

Αστροφεγγιά και ii. ποιον τύπο αφηγητή εντοπίζουμε. Δικαιολογήστε την
απάντησή σας με στοιχεία από το πιο πάνω απόσπασμα του μυθιστορήματος.

(μονάδες 2)

ΤΕΛΟΣ