Κυριάκοσ Χαραλαμπίδθσ, «Στα ςτζφανα τθσ κόρθσ του» (ΚΝΕΛ Γ΄, ςελ.

118)

Ο τίτλοσ:
Ο τίτλοσ του ποιιματοσ με το κτθτικό «του» ειςάγει αμζςωσ το κφριο πρόςωπο του
ποιιματοσ, που είναι ο πατζρασ. Το κζντρο βάροσ φαίνεται αμζςωσ πωσ ς’ αυτόν κα
πζςει. Αυτό γίνεται πιο εφκολα αντιλθπτό, αν προςπακιςουμε να φανταςτοφμε τον
τίτλο χωρίσ το «του». Η λζξθ «ςτζφανα», πζρα από το γεγονόσ ότι μασ παραπζμπει ςτο
γλωςςικό μασ ιδίωμα, κα μποροφςαμε να ποφμε ότι παραπζμπει και ςτο «ςτζφανο» τθσ
νίκθσ. Η απορφανεμζνθ κόρθ, που μασ κυμίηει τθν απορφανεμζνθ από τθν Ειςβολι Κφπρο, θ ντυμζνθ ςτα άςπρα
νφφθ γίνεται λοιπόν ςφμβολο ελευκερίασ και κυςίασ.

Η δομι του ποιιματοσ: Το ποίθμα χωρίηεται ςε 5 μζρθ (τυπογραφικά διάκενα: 4 ςτροφικά Σκθνοκετικά ςτοιχεία:
ςφνολα και 1 ςτίχοσ που αυτονομείται. Χώροσ: Κφπροσ (δράςθ:
Α’ ςτροφικό ςφνολο: ςτίχοι 1-2: δίνονται πλθροφορίεσ για τα πρόςωπα του ποιιματοσ, ςτο πλαίςιο ενόσ γάμου).
μια κοπζλα με περιουςία και ο αγνοοφμενοσ πατζρασ τθσ. Χρόνοσ: θ περίοδοσ μετά
Αυτόνομοσ ςτίχοσ 3: αναγγζλλεται ο γάμοσ τθσ κοπζλασ τθν τουρκικι ειςβολι
Β’ ςτροφικό ςφνολο: ςτίχοι 4-11: περιγράφεται ο γάμοσ, κζντρο θ παρουςία του πατζρα («βάκθ τθσ Ανατολισ»,
ςτο μυςτιριο.
«Πράςινθ γραμμι»).
Γ’ ςτροφικό ςφνολο: ςτίχοι 12-14 : δίνεται ο επίλογοσ τθσ τελετισ και τα εκιμοτυπικά μετά
το γάμο. Πρόςωπα: πατζρασ,
Δϋ ςτροφικό ςφνολο: ςτίχοι 15 - τζλοσ : μεταφερόμαςτε ςτον τόπο από όπου ιρκε ο κόρθ (νφφθ), γαμπρόσ
πατζρασ και αποκαλφπτεται ότι είναι νεκρόσ, ζχει ςκοτωκεί από τουσ Τοφρκουσ και («ζνα καλό παιδί»),
βρίςκεται καμμζνοσ ςτθν πράςινθ γραμμι. καλεςμζνοι.

Ο γάμοσ
Στο ποίθμα ο γάμοσ αποτελεί τον πυρινα του ποιθτικοφ μφκου. Στθν ουςία όμωσ είναι το πρόςχθμα, για
να προβλθκεί ο νεκρόσ αγνοοφμενοσ πατζρασ και θ τφχθ του. Ο ποιθτισ δεν χρθςιμοποιεί τθ λζξθ
«μυςτιριο», αλλά τθ λζξθ «τελετι». Η λζξθ «μυςτιριο» είναι δοςμζνθ από το Θεό. Τθν τελετι τθν
πραγματοποιοφν οι άνκρωποι. Δεν χρθςιμοποιείται όμωσ οφτε θ λζξθ τζλεςθ. Αυτό φαίνεται ότι το
επιβάλλουν όχι μόνο λόγοι ρυκμοφ, αλλά νοθματικοί λόγοι. Η λζξθ τελετι κυμίηει ομοθχθτικά τθ λζξθ
«τελευτι». Είναι μια γιορταςτικι εκδιλωςθ, θ οποία ςυνορεφει και με το κάνατο. Το μυςτιριο λοιπόν,
που παφει να είναι μόνο μυςτιριο γάμου παίρνει και μια μεταφορικι ςθμαςία, γίνεται και μυςτιριο
κανάτου. Άρα: Η τελετι του μυςτθρίου προκαλεί τθν ζλευςθ του νεκροφ και λειτουργεί ωσ αποτρόπαιο
τθσ κατοχισ.

Πρωταγωνιςτικι μορφι  πατζρασ

Ο τίτλοσ του ποιιματοσ τονίηει τθν παρουςία του πατζρα ςτο γάμο με τθ χριςθ τθσ κτθτικισ
αντωνυμίασ του (=εκείνου, του αγνοοφμενου). Δεν
αναφζρεται ςτα ςτζφανα τθσ κόρθσ απλϊσ. Η παρουςία του
και θ ςυναιςκθματικι ςυμμετοχι του ςτον γάμο τονίηονται
ιδιαίτερα: καμάρωνε, ςκοφπιςε, δάκρυ. Περιγράφεται ωσ
μοναχικι, διακριτικι, ςεμνι παρουςία, που το μόνο που
επικυμεί είναι να δει τθν κόρθ του ςτθν πιο ευτυχιςμζνθ
μζρα τθσ ηωισ τθσ, τθ ςτιγμι που παντρεφεται: μπήκε...
κρυφά, ςκυφτόσ. Το επίκετο ςτοργικόσ δθλϊνει τθ
ςυμπάκεια του ποιθτι προσ τον αγνοοφμενο (βλ πιο κάτω
περιςςότερα ςχόλια για το επίκετο «ςτοργικόσ»), ενϊ τα
επίκετα φτωχό και ξεςκιςμένο φανερϊνουν τισ κακουχίεσ
Τα άλλα πρόςωπα:
Η νφφθ ορίηεται μόνο με προίκα και ζνα
άφαντο πατζρα (αγνοοφμενο ςτα βάκθ τθσ
Ανατολισ) και από το καμάρι που είχε γι’
αυτιν ο παριςτάμενοσ ςτο γάμο πατζρασ
τθσ.
Ο γαμπρόσ ορίηεται απλά ωσ «καλό παιδί» κι
εκεί τελειϊνει ο ρόλοσ του.
Η ςυμμετοχι των καλεςμζνων περιγράφεται
ωσ προσ τθν κοινωνικι και τυπικι τθσ
πλευρά: χαιρετοφν το ηευγάρι, παίρνουν
Λογοτεχνία Γϋ Λυκείου

και τα βαςανιςτιρια που υπζςτθ από τουσ Τοφρκουσ. (βλ κουφζτα και λουκοφμια.  Οι καλεςμζνοι
πιο κάτω περιςςότερα ςχόλια για το επίκετο «ξεςκιςμζνο»). εδϊ μασ κυμίηουν χορό αρχαίασ τραγωδίασ
Στο τραγικό πρόςωπο του πατζρα ηωντανεφει θ κυπριακι  Άρα: Ο γάμοσ εδϊ παρουςιάηεται απλϊσ
τραγωδία με όλεσ τθσ τισ πτυχζσ, αλλά κυρίωσ το δράμα των ωσ ζνα κοινωνικό γεγονόσ. Η ςυναιςκθματικι
αγνοοφμενων Ελλθνοκυπρίων. Το ποίθμα μπορεί να πάρει ςυμμετοχι των άλλων προςϊπων –νφφθ,
γαμπρόσ, καλεςμζνοι- δεν περιγράφεται
κεολογικι διάςταςθ ο πατζρασ ςυμβολίηει και τον ίδιο τον
κακόλου.
Νυμφίο.

1
Κυριάκοσ Χαραλαμπίδθσ, «Στα ςτζφανα τθσ κόρθσ του» (ΚΝΕΛ Γ΄, ςελ. 118)
Το ςτοιχείο τθσ εμφάνιςθσ του νεκροφ:
Η εξιςτόρθςθ του γάμου γίνεται για να γνωρίςουμε τον πατζρα τθσ νφφθσ, δείγμα τόςων άλλων
πατεράδων που φζρονταν ωσ αγνοοφμενοι ςτθν Κφπρο του 1974 και μετά. Το ςτοιχείο τθσ ζκπλθξθσ
διατρζχει το ποίθμα και κορυφϊνεται με τθν αποκάλυψθ ότι ο παριςτάμενοσ ςτο γάμο πατζρασ είναι
νεκρόσ. Ο ποιθτισ τον παρουςιάηει να μπαίνει κρυφά από τον νάρκθκα (το μζροσ όπου τα πρϊτα
χριςτιανικά χρόνια ζμεναν οι κατθχοφμενοι πριν από τθν βάπτιςι τουσ) και μιςοκρυμμζνοσ και
ςυγκινθμζνοσ να καμαρϊνει τθν κόρθ του. Αρχικά ο αναγνϊςτθσ αιφνιδιάηεται από τθν παρουςία του
αγνοοφμενου πατζρα και τθ ςυναιςκθματικι ςυμμετοχι του ςτον γάμο. Η απορία του για τθν παρουςία
λφνεται μζςα από μια δεφτερθ αποκάλυψθ-ζκπλθξθ, πιο αιφνιδιαςτικι αυτι τθ φορά, ότι ο πατζρασ είναι
νεκρόσ και βγικε από το μνιμα του, για να παραςτεί ςτον γάμο τθσ κόρθσ του.

Εδϊ ο ποιθτισ εκμεταλλεφεται το μοτίβο τθσ παρουςίασ του νεκροφ δίπλα ςτουσ ηωντανοφσ
προκειμζνου να εκπλθρωκεί μια υπόςχεςθ ι ζνα θκικό χρζοσ. Ο πατζρασ παρουςιάηεται μ’ ζναν τρόπο
που κυμίηει τισ παραλογζσ, τα δθμοτικά τραγοφδια ςτα οποία κυριαρχεί το εξωπραγματικό/ εξωλογικό
ςτοιχείο, αφοφ παρουςιάηει μια «νεκρανάςταςθ». Κι αυτό, γιατί όντασ ζνασ από τουσ αγνοοφμενουσ του
’74, εμφανίηεται ςτο γάμο τθσ κόρθσ του, που γίνεται ςτο ελεφκερο ζδαφοσ τθσ Κφπρου. Καμαρϊνει, ωσ
πατζρασ, τθν κόρθ του και κλαίει από ςυγκίνθςθ, γιατί ο γάμοσ του παιδιοφ είναι για τον γονιό μια
κορυφαία ςτιγμι  (βλ. το δθμοτικό τραγοφδι «Του νεκροφ αδελφοφ»: Ο Κωςταντισ επζςτρεψε για λίγο
ςτον Πάνω Κόςμο, για να εκπλθρϊςει τον όρκο του. Ζτςι και ο πατζρασ ξαναιρκε ςτον Πάνω Κόςμο, για
λίγο για να παρευρεκεί ς’ ζνα κακοριςτικό για τθ ηωι τθσ κόρθσ του γεγονόσ. Ο Κωνςταντισ όμωσ
εξαφανίςτθκε πριν φτάςει ςτθν Εκκλθςία, ενϊ ο πατζρασ παίρνει υπόςταςθ μζςα ςτθν Εκκλθςία και
χάνεται, μόλισ τελειϊςει θ λειτουργία). Η εμφάνιςθ του αγνοοφμενου πατζρα προκαλεί ςυγκίνθςθ, τθν
οποία κορυφϊνει θ αποκάλυψθ ότι είναι νεκρόσ. Από τθν άλλθ εντείνεται θ τραγικότθτα αυτισ τθσ
αποκάλυψθσ: γιατί κακϊσ θ ηωι ςυνεχίηεται με τισ χαρζσ και τισ λφπεσ τθσ ο πατζρασ ξεχνιζται και κανζνασ
δε κα μάκει ποτζ ότι είναι νεκρόσ, οφτε καν που βρίςκεται ςτο μνιμα του.

Η ειρωνεία και θ πικρία προβάλλονται ςυνεχώσ με αντικζςεισ:

Στο ποίθμα είναι διάχυτθ θ ειρωνεία και θ πικρία. Προβάλλεται ςυνεχϊσ θ αντίκεςθ ανάμεςα ςτο ευτυχζσ
γεγονόσ του γάμου και ςτθν τραγικι τφχθ του πατζρα και το τραγικό γεγονόσ τθσ ειςβολισ τθσ Κφπρου.
Το επίρρθμα «ευτυχώσ» με το οποίο αναγγζλλεται ο γάμοσ ζρχεται ςε ειρωνικι αντίκεςθ με τθν
κατάςταςθ τθσ νφφθσ, «περιουςία υπό κατοχιν, αγνοοφμενοσ πατζρασ». Μπορεί να υπάρξει
«ευτυχϊσ» μζςα ςτθν όλθ περιρρζουςα τραγικότθτα;
Ο πατζρασ είναι παρϊν ςτο γάμο, αλλά περνά απαρατιρθτοσ («τον αφικανε ςτθν θςυχία…»). Τονίηεται
θ ειρωνικι διάςταςθ ανάμεςα ςτθ ηωι που ςυνεχίηεται και ςτα τραγικά γεγονότα τθσ ιςτορίασ. Ο
πατζρασ είναι παρϊν ςτο γάμο και ςυμμετζχει πολφ ςυναιςκθματικά, αλλά περνά απαρατιρθτοσ και
μάλιςτα κεωρείται και θλίκιοσ του χωριοφ (ζνασ απ’ τουσ λειψοφσ και άκακουσ τφπουσ που υπάρχουν
ςε κάκε χωριό και κανείσ δεν τουσ δίνει ςθμαςία. Αυτό αποτελεί μια τραγικι αντίφαςθ.
Εντονότερθ θ διάςταςθ όταν οι καλεςμζνοι και ο πατζρασ ακολουκοφν αντίκετεσ κατευκφνςεισ. Οι
καλεςμζνοι κα εξακολουκιςουν να αγνοοφν το γεγονόσ ότι ο πατζρασ είναι νεκρόσ.

Συναιςκιματα:
Το ποίθμα αποτελεί μια πολιτικι διαμαρτυρία για το δράμα και τθν αδικία τθσ τουρκικισ ειςβολισ
του 1974 ςτθν Κφπρο, εξαιτίασ τθσ οποίασ πολλοί άνκρωποι ζχαςαν τθ ηωισ τουσ ι αγνοοφνται και
μεγάλο μζροσ τθσ Κφπρου βρίςκεται υπό κατοχι.
Στο ποίθμα είναι διάχυτθ θ ειρωνεία και θ πικρία για τθ λθςμονιά που αναπόφευκτα απλϊνεται
και καλφπτει το τραγικό γεγονόσ τθσ ειςβολισ, κακϊσ θ ηωι ςυνεχίηεται, και ο πεςιμιςμόσ που
Λογοτεχνία Γϋ Λυκείου

ςυνδυάηεται με το εξωλογικό ςτοιχείο, (μια κατάςταςθ που υπερβαίνει τθν πραγματικότθτα

κάνοντασ τθν πιο ςκλθρι). Η ειρωνεία (βλ. πιο πάνω) που εντζχνωσ χρθςιμοποιεί ο ποιθτισ δεν
εξαντλεί το κυμό του.

2
Κυριάκοσ Χαραλαμπίδθσ, «Στα ςτζφανα τθσ κόρθσ του» (ΚΝΕΛ Γ΄, ςελ. 118)
Στοιχεία που παρουςιάηουν πιο ζντονα το κυπριακό δράμα:
«είχε τριακόςια ςτρέμματα γησ υπό κατοχήν»: τουρκικι ειςβολι του 1974 και κατοχι από τα
τουρκικά ςτρατεφματα μεγάλου μζρουσ του νθςιοφ. Τα τριακόςια ςτρζμματα γθσ είναι ίςωσ θ
οικογενειακι περιουςία ι θ προίκα που δόκθκε ςτθν κόρθ. Ο γάμοσ αναγγζλλεται με το επίρρθμα
«ευτυχώσ», το οποίο ζρχεται ςε ειρωνικι αντίκεςθ με τθν κατάςταςθ τθσ νφφθσ. (περιουςία υπό
κατοχιν, αγνοοφμενοσ πατζρασ)  ςχιμα λόγου = διςθμία, πολυςθμία (πολλαπλζσ ςθμαςίεσ των
λζξεων): υπό κατοχιν δθλϊνεται αφενόσ θ δικι τθσ περιουςία και αφετζρου οι κατεχόμενεσ περιοχζσ.
Αυτό όμωσ υποδθλϊνει ότι ο κτιτορασ τθσ περιουςίασ τθσ κόρθσ δεν είναι θ ίδια, αλλά ο κατακτθτισ,
ο ειςβολζασ.
«και τον πατέρα τησ ςτα βάθη τησ Ανατολήσ»: το πρόβλθμα των αγνοουμζνων, πολλϊν από τουσ
οποίουσ θ τφχθ αγνοείται μζχρι ςιμερα.
«ο ςτοργικόσ πατέρασ πάει κι αυτόσ ςτην πράςινη γραμμή»: γραμμι που διαχωρίηει το κατεχόμενο
από το ελεφκερο τμιμα τθσ Κφπρου.(βλ. πιο πάνω).
«περνά ςκυφτόσ παίρνει ξανά τη θέςη του ςτο χώμα»: αναφζρεται ςε μια εξωπραγματικι
κατάςταςθ και μασ πλθροφορεί ότι δεν είναι αγνοοφμενοσ, αλλά νεκρόσ. (το πιο πικανό είναι ότι
όλοι ζχουν εκτελεςτεί από τουσ Τοφρκουσ, αφοφ ελάχιςτεσ κι όχι πάντοτε ακριβείσ πλθροφορίεσ
ζχουμε γι’ αυτοφσ).

Γλώςςα – φφοσ:
Στο ποίθμα είναι διάχυτθ θ πικρία για τθ λικθ που ζρχεται με τθν πάροδο των -Γλϊςςα απλι δθμοτικι,
χρόνων και επιςκιάηει το τραγικό γεγονόσ. Φαίνεται επίςθσ ότι θ απουςία των λόγοσ κακθμερινόσ
προφορικόσ.
αγνοουμζνων ζχει επθρεάςει τισ οποιεςδιποτε εκδθλώςεισ τθσ ηωισ των ςυγγενών
-Το φφοσ είναι απλό, φφοσ
τουσ. ϊριμθσ ποίθςθσ με ζντονο
Λζει ο ίδιοσ ο ποιθτισ: «Από το πραξικόπθμα και τθν ειςβολι ο χρόνοσ ζχει αλλάξει, το ςτοιχείο τθσ
άλλαξε και ο άνκρωποσ που κατοικεί ςτον τόπο τοφτο και μαηί του θ φφςθ τθσ ματιάσ δραματικότθτασ, όπωσ
του. Υπάρχει μια καινοφργια αντίλθψθ του κόςμου, κι αλίμονο ς’ εκείνο που δεν το αρμόηει ςε ποιθτζσ που
παίρνει μυρουδιά. Η Κφπροσ αυτι τθ ςτιγμι είναι ζνασ απζραντοσ τόποσ τραγωδίασ... εμπνζονται από τθν
ιςτορία.
Η τζχνθ διεκδικεί τον πολιτικό τθσ ρόλο... Είναι θ ςτιγμι τθσ αυτογνωςίασ, τόςο του
-Τα γεγονότα του γάμου
ποιθτι όςο και του τόπου του. Η πατρίδα μασ είναι το ςϊμα μασ, απάνου μασ
περιγράφονται ρεαλιςτικά:
φζρνουμε τα ςτίγματα των πλθγϊν τθσ». χρθςιμοποιοφνται κυρίωσ
ριματα και ουςιαςτικά,
κακϊσ και αφθγθματικόσ
ενεςτϊτασ.
-To ριμα κυριαρχεί:
διαδοχικζσ και γριγορεσ
Π.Υ./ Αφθγθτισ: εικόνεσ (ςυνοπτικζσ) τθσ
Ετεροδιθγθτικόσ κατάςταςθσ και
(τριτοπρόςωπθ προωκϊντασ δραματικά τον
ποιθτικό μφκο.
αφιγθςθ-παντογνϊςτθσ
-Χρθςιμοποιοφνται επίςθσ
αφθγθτισ), με μθδενικι επίκετα. Βαρφτθτα παίρνει
εςτίαςθ (βλ. π.χ. ςτο και το επίκετο του πατζρα
«Του γιοφυριοφ τθσ «ςτοργικόσ», που δζνει τουσ
τρεισ τελευταίουσ ςτίχουσ
Άρτασ»), αφοφ δεν με τον τίτλο.
ςυμμετζχει ςτθν ιςτορία
Λογοτεχνία Γϋ Λυκείου

-Στο ποίθμα κυριαρχοφν

που διθγείται, αλλά επίςθσ οι αντικζςεισ και θ
παρατθρεί και ςχολιάηει ειρωνεία.

τα γεγονότα τθσ δράςθσ

ζμμεςα.

Π.Υ.= ποιθτικό υποκείμενο

3
Κυριάκοσ Χαραλαμπίδθσ, «Στα ςτζφανα τθσ κόρθσ του» (ΚΝΕΛ Γ΄, ςελ. 118)

Σχιματα λόγου
 Διάχυτθ θ χριςθ ειρωνείασ
Στ. 3: χριςθ του επιρριματοσ ευτυχϊσ
Στ. 10-11: άλλοι (καλεςμζνοι), Τον αφικανε ςτθν θςυχία
Στ. 14: χάνονται
 Αντικζςεισ
-δράμα ειςβολισ ≠ χαρμόςυνο γεγονόσ γάμου
-λφπθ ≠ χαρά
-φυςικι/ πραγματικι παρουςία κόςμου ≠ μεταφυςικι παρουςία πατζρα
-κουρελιαςμζνο ντφςιμο «θλίκιου» ≠ ωραίο ντφςιμο καλεςμζνων (υπονοείται)
-αγνοοφμενοσ = ηωντανόσ πατζρασ (2οσ ςτ.) ≠ νεκρόσ πατζρασ (τελευταίοσ ςτίχοσ): ηωι ≠
κάνατοσ
-ςτοργικό ενδιαφζρον ≠ τυπικότθτα
-ςυγκίνθςθ ≠ αδιαφορία
↓
Λειτουργία των αντικζςεων:
-Εντείνεται θ τραγικότθτα
-Συναιςκθματικι φόρτιςθ
-Παραςτατικότθτα, ηωντάνια, αμεςότθτα
 χριςθ μεταφοράσ:
ςτίχοι 8-9: «ςκοφπιςε με το μανίκι του το ξεςκιςμζνο και φτωχό του δάκρυ».
ςτίχοσ 14: «χάνονται»
 αςφνδετο ςχιμα:
ςτίχοι 13-14
 κεατρικότθτα – ςκθνοκεςία: «Κατά τθν τελετι… δάκρυ».
Παρακολουκοφμε τον πατζρα να μπαίνει κρυφά ςτθν εκκλθςία από το μπροςτινό μζροσ του
ναοφ και να ςτζκεται πίςω από μια κολόνα. Σκουπίηει τα δάκρυά του με το μανίκι.
↓
Λειτουργικότθτα: εκτόσ από τθν παραςτατικότθτα που δίνει ςτο ποίθμα εντείνει τθν
τραγικότθτα του πατζρα. «Τελειϊνει ο γάμοσ… χάνονται».
 εξωλογικό ςτοιχείο: πατζρασ: ηωντανόσ/ αιχμάλωτοσ (ςτ. 2) – νεκρόσ (ςτ. 17), ορατόσ-
φάνταςμα.
Συςχετιςμόσ με το δθμοτικό τραγοφδι «Του νεκροφ αδελφοφ».
διςθμία, πολυςθμία (πολλαπλζσ ςθμαςίεσ των λζξεων): υπό κατοχιν δθλϊνεται αφενόσ θ δικι
τθσ περιουςία και αφετζρου οι κατεχόμενεσ περιοχζσ. Αυτό όμωσ υποδθλϊνει ότι ο κτιτορασ
τθσ περιουςίασ τθσ κόρθσ δεν είναι θ ίδια, αλλά ο κατακτθτισ, ο ειςβολζασ. Συνεπϊσ υπάρχει
διςθμία. Λογοτεχνία Γϋ Λυκείου