Phần Mở:

Đức Thế Tôn thành đạo rồi, Ngài liền suy nghĩ rằng: Xa lìa ham muốn được
tâm tịch tĩnh là hơn hết. Ngài trụ ở trong đại thiền định, hàng phục các loài ma, ở
trong vườn hươu, chuyển bánh xe pháp nói giáo lý Tứ Đế, độ cho năm anh em ông
Kiều Trần Như đều chứng được đạo quả. Lại có vị tỷ khiêu nói lên những chỗ còn
nghi ngờ, xin Phật giải quyết. Đức Thế Tôn dạy bảo, ai nấy đều hiểu cả, chắp tay
kính vâng mà thuận theo lời dạy của Đức Thế Tôn.
Chương 1:
Đức Phật dạy rằng: Từ bỏ thân quyến đi xuất gia, hiểu rõ nguồn tâm, thấu
suốt bản tính, ngộ pháp Vô vi gọi là Sa môn. Thường giữ gìn hai trăm năm mươi
giới, sống đời thanh tịnh, lấy bốn món chân thực làm con đường tu hành, chứng
được quả vị A La Hán. Người chứng được quả vị A La Hán có thể bay, đi lại biến
hóa, tuổi thọ lâu dài, các ngài trụ ở đâu thì trời đất nơi đó chấn động. Thứ đến
người tu chứng quả vị A Na Hàm, mạng sống khi hết thì thần thức được sinh lên
cõi trời thứ mười chín, chứng được quả vị A La Hán. Thứ đến quả vị Tư Đà Hàm,
người chứng quả vị Tư Đà Hàm còn một lần sinh lên trời, một lần sinh xuống
nhân gian, liền chứng quả vị A La Hán. Thứ đến người tu chứng quả Tu Đà Hoàn,
sẽ còn bẩy lần sinh, bẩy lần tử, rồi chứng quả vị A La Hán. Người đã từ bỏ được ái
dục, ham muốn giống như người chặt đứt tay chân, không còn dùng lại nữa.
Chương 2:
Đức Phật dạy: Người xuất gia làm Sa môn, cắt đứt lòng tham từ bỏ tình ái,
hiểu rõ nguồn tâm của mình, thông suốt được chân lí thâm sâu của Phật đã dạy,
ngộ được pháp Vô vi. Bên trong không còn chỗ được, bên ngoài không có chỗ
cầu. Tâm không bị trói buộc, cũng không tạo nghiệp. Tâm không còn vọng niệm,
tác ý, chẳng phải tu, chẳng phải chứng, chẳng phải trải qua các ngôi vị mà tự nói
cao tột, gọi đó là đạo.
Chương 3:
Đức Phật dạy rằng: Cạo bỏ râu tóc, làm bậc sa môn, vị sa môn đó đã thụ
nhận giáo pháp, rũ bỏ của cải thế gian. Cầu xin lấy vừa đủ, giữa ngày ăn một bữa,
dưới gốc cây ngủ một đêm, cẩn thận chớ có trở lại. Điều khiến cho con người ta
ngu dốt chính là ái dục vậy!
Chương 4:
Đức Phật dạy: Chúng sinh lấy mười việc làm thiện, cũng lấy mười việc làm
ác. Những gì là mười? Thân có ba, miệng có bốn và ý có ba. Thân có ba là: Sát
sinh, trộm cắp, dâm dục. Miệng có bốn là: Nói lưỡi đôi chiều, nói lời thô ác, nói
dối, nói thêu dệt. Ý có 3 là: Ghen ghét, sân hận (bực tức), si mê. Mười việc như
thế không thuận với con đường bậc thánh, gọi là mười điều ác. Nếu dừng các việc
ác thì đó gọi là mười điều thiện.
Chương 5:
Đức Phật dạy rằng: Người có nhiều tội lỗi, mà không biết tự ăn năn sám hối.
Dứt ngay cái tâm tội lỗi đó đi. Tội trở về thân, như nước về biển, dần dần thành
sâu rộng. Nếu người có lỗi, tự nhận biết lỗi, sửa ác làm lành, tội tự tiêu diệt. Như
bệnh ra được mồ hôi, dần dần có thuyên giảm.
Chương 6:
Đức Phật dạy rằng: Người ác nghe người khác làm việc thiện. Người đó cố ý
đến quấy rối, các ông phải tự ngăn dứt, không nên tức giận, oán trách. Người ác
kia tới mà tự chuốc lấy những điều ác đấy.
Chương 7:
Có người nghe ta giữ đạo làm việc nhân từ lớn, cố ý đến mắng Phật, Đức
Phật lặng thinh không trả lời, người đó mắng xong, Đức Phật hỏi: Ông đem lễ cho
người ta, người ấy không nhận thì lễ quay về ông chăng? Quay về chứ! Đức Phật
nói: Nay ông mắng tôi, tôi không nhận, ông tự chuốc lấy, cái họa ấy sẽ quay về
ông vậy. Giống như tiếng động phát ra âm thanh, như bóng theo hình, quyết
không xa lìa, cẩn thận chớ làm việc ác.
Chương 8:
Đức Phật dạy rằng: Người ác hại bậc hiền, giống như ngửa mặt lên trời mà
phun nước bọt, nước bọt chưa đến trời, quay lại rơi vào mình. Ném bụi ngược gió,
bụi không đến người kia lại tự bay vào mình, người hiền không thể hại được, họa
ắt diệt chính mình.
Chương 9:
Đức Phật dạy rằng: Người học rộng nghe nhiều mến đạo, ắt khó ngộ được.
Người mà giữ chí thờ đạo thì đạo ấy rất lớn.
Chương 10:
Đức Phật dạy rằng: Thấy người truyền đạo, giúp họ với cái tâm hoan hỷ,
được phúc rất lớn. Có một vị sa môn hỏi đức Phật rằng: Phúc đó có hết chăng?
Đức Phật bảo rằng: Giống như lửa của một ngọn đuốc, mấy trăm nghìn người đều
mang đuốc đến lấy chia nhau để nấu ăn, thắp sáng, ngọn đuốc đó vẫn như cũ, phúc
cũng như thế.
Chương 11:
Đức Phật dạy rằng: Cho một nghìn người ác ăn, không bằng cho một người
thiện ăn, cho một nghìn người thiện ăn không bằng cho một người giữ gìn ngũ
giới ăn, cho một vạn người giữ gìn ngũ giới ăn không bằng cúng dàng một vị Tu
Đà Hoàn, cúng dàng trăm vạn vị Tu Đà Hoàn không bằng cúng dàng một vị Tư
Đà Hàm, cúng dàng nghìn vạn vị Tư Đà Hàm không bằng cúng dàng một vị A Na
Hàm, cúng dàng một ức vị A Na Hàm không bằng cúng dàng một vị A La Hán,
cúng dàng mười ức A La Hán không bằng cúng dàng một vị Bích Chi Phật, cúng
dàng trăm ức Bích Chi Phật không bằng cúng dàng một vị Phật trong ba đời, cúng
dàng nghìn ức Phật trong ba đời không bằng cúng dàng một người không còn
vọng niệm, vướng chấp, vô tu vô chứng.
Chương 12:
Đức Phật dạy rằng: Người ta có hai mươi việc khó:
- Nghèo khổ mà biết bố thí là khó
- Giàu sang học đạo là khó
- Bỏ mạng quyết chết vì đạo là khó
- Được nhìn thấy kinh Phật là khó
- Sinh ra được gặp Phật ở đời là khó
- Nhẫn nhục trước sắc đẹp, ham muốn là khó
- Thấy tốt mà không cầu mong là khó
- Bị người khác làm nhục mà không sân hận là khó
- Có quyền lực mà không đến dựa dẫm là khó
- Gặp việc vô tâm là khó
- Học rộng nghiên cứu nhiều là khó
- Từ bỏ cái tâm ngã mạn là khó
- Không khinh người chưa học là khó
- Tu hành với tâm bình đẳng trước các việc là khó
- Không nói phải trái là khó
- Gặp được các thiện tri thức là khó
- Thấy tính học đạo là khó
- Tùy duyên mà hóa độ người là khó
- Nhìn thấy cảnh mà không động tâm là khó
- Khéo biết dùng phương tiện là khó
Chương 13:
Có một vị Sa môn hỏi Đức Phật rằng: Vì nhân duyên gì biết được mạng sống
kiếp trước, hiểu được chỗ tột cùng của đạo? Phật nói rằng: Giữ vững ý chí, tâm
trong sạch, có thể hiểu được tột cùng của đạo, giống như lau kính trừ được cáu
bẩn, còn lại sự sáng suốt, diệt trừ tâm ham muốn không mong cầu, sẽ biết được
mạng sống ở đời trước.
Chương 14:
Có một vị Sa môn hỏi Đức Phật rằng: “Cái gì là tốt, cái gì là lớn? Đức Phật
nói: Thực hành đạo lý, giữ tâm chân thật là thiện. Chí và đạo hợp nhau là lớn.
Chương 15:
Một vị Sa môn hỏi Đức Phật rằng: Điều gì khiến cho con người ta được
nhiều sức mạnh, điều gì là sáng nhất? Đức Phật dạy: Nhẫn nhục khiến cho con
người ta nhiều sức mạnh, không nhớ điều ác xưa tăng thêm niềm an vui, sức khỏe.
Người nhẫn không làm điều ác, ắt được người khác tôn trọng, cái tâm nhơ bẩn đã
diệt hết, trong sạch không có vết nhơ, đó là sáng nhất. Từ khi chưa có trời đất cho
đến ngày nay, mười phương có thứ gì, không thứ gì là không thấy, không thứ gì là
không biết, không thứ gì là không nghe, được trí tuệ biết tất cả, mới được gọi là
sáng vậy.
Chương 16:
Đức Phật dạy rằng: Người thường ôm tâm ham muốn, thì người đó không
thể thấy được đạo lý, giống như nước lắng trong, người ta đến lấy tay khuấy nước
đó lên, mọi người cùng tới, không có người nào có thể nhìn thấy bóng của mình
trong đó. Người bị ái dục đan xen (ngự trị), trong tâm khởi lên vẩn đục (ham
muốn), cho nên người đó không thấy được đạo lý. Sa môn các ông, phải nên bỏ
cái tâm ưa muốn, ham muốn đã trừ bỏ hết, thì đạo mới có thể thấy được.
Chương 17:
Đức Phật dạy rằng: Ôi! Người thấy được đạo lý, giống như cầm đuốc đi vào
nhà tối, bóng tối trong nhà đó liền diệt mất, mà chỉ còn lại ánh sáng, người học
đạo thấy được chân lý, vô minh liền diệt mà ánh sáng thường còn vậy.
Chương 18:
Đức Phật dạy: Pháp của ta niệm không vướng vào việc mình niệm, làm
không vướng vào việc mình làm, nói không vướng vào việc mình nói, tu không
vướng vào việc mình tu, người hiểu thì gần thôi, người tu thì xa vậy. Đoạn con
đường nói năng, chẳng bị vật gì trói buộc, nhầm lẫn việc tu mảy may, mất công
đức trong giây lát.
Chương 19:
Đức Phật dạy: Coi trời đất, nhớ chẳng bình thường, coi thế giới nhớ không
bình thường, coi tính biết linh thiêng là bồ đề, thấy biết như thế, được đạo rất là
nhanh vậy.
Chương 20:
Đức Phật dạy rằng: Nên nhớ bốn đại ở trong thân, đều tự có tên riêng, chúng
đều không có ngã, ngã đã là không, thì thân này đều như huyễn.
Chương 21:
Đức Phật dạy rằng: Người mà chạy theo tình dục (lòng ham muốn), cầu
mong thành danh (danh tiếng). Tiếng tăm vừa hiển bày, thân đã mất rồi. Tham cái
danh tầm thường ở thế gian mà không học đạo, uổng phí công lao,mệt mỏi thân
xác (uổng công mệt xác). Thí như đốt hương, tuy người ta đã ngửi được mùi
hương, hương đó đã cháy hết rồi! Sức lửa làm nguy hại bản thân ở ngay sau chúng
ta!
Chương 22:
Đức Phật dạy rằng: Người ta đối với của cải và sắc đẹp, nếu người ta mà
không xả bỏ được nó.Thí như mật dính trên lưỡi dao, chẳng đủ cho một bữa ăn
ngon, trẻ con liếm nó, ắt có cái họa đứt lưỡi.
Chương 23:
Đức Phật dạy rằng: Người ta bị ràng buộc bởi vợ con, nhà cửa, còn hơn lao
ngục (tù tội). Ngồi trong lao ngục còn có thời kỳ thả ra, đối với vợ con không có ý
xa rời. Đối với tình ái, sắc đẹp, há gì còn kiêng sợ dong duổi. Tuy có cái tai họa ở
nơi miệng hổ, tâm cũng đành cam chịu, gieo xuống bùn tự chết chìm, cho nên gọi
là phàm phu. Qua được cửa này, đó là bậc La Hán đã ra khỏi cõi trần.
Chương 24:
Đức Phật dạy rằng: Ưa muốn không gì hơn sắc đẹp (sắc đẹp là ham muốn
nhất). Sắc làm cho con người ta đắm đuối vì nó .Ngoài nó ra không có gì lớn
hơn.May nó có 1 vậy! Gỉa sử có 2 thứ cùng 1 lúc, người khắp trong thiên hạ,
không ai có thể tu đạo được.
Chương 25:
Đức Phật dạy rằng: Người ta mê đắm ái dục, giống như người cầm đuốc
ngược gió mà đi, ắt sẽ có cái họa cháy tay.
Chương 26:
Thiên thần dâng ngọc nữ (người con gái đẹp) cho Đức Phật, muốn có cái ý
làm hoại Đức Phật. Phật nói: Túi da đựng đồ ô uế, ngươi tới đây làm gì? Đi đi! Ta
không cần. Thiên thần càng thêm tôn kính, nhân có cái ý muốn hỏi đạo lý. Phật vì
thế mà giảng giải cho họ hiểu,liền chứng được quả Tu-đà-hoàn.
Chương 27:
Đức Phật dạy rằng: Ôi! Người tu đạo giống như cây gỗ ở dưới mặt nước,
theo dòng mà đi. Không vướng vào 2 bờ, không bị người ta vớt (lấy),không bị quỷ
thần ngăn cản( trở ngại), không bị nước xoáy làm dừng lại, cũng không bị mục
nát, ta bảo đảm cây gỗ này sẽ trôi ra biển. Người học đạo không bị tình dục mê
hoặc, không bị các tà ma nhiễu loạn, tinh tiến tu học pháp vô vi, ta bảo đảm rằng
người này ắt sẽ chứng đạo vậy!
Chương 28:
Đức Phật dạy rằng: Chớ có tin vào ý các ông, ý các ông không có thể trụ
được. Cẩn thận chớ có gần với sắc đẹp, gần với sắc đẹp thì họa sẽ sinh.Khi đã
chứng được quả A-la-hán rồi thì mới có thể tin được tâm của các ông.
Chương 29:
Đức Phật dạy rằng: Cẩn thận chớ có nhìn sắc đẹp của người nữ, cũng chẳng
cùng nói chuyện. Nếu phải cùng người nữ nói chuyện, tâm phải nghĩ nhớ ngay
thẳng: Ta là sa môn, ở nơi đời ác trược, phải như hoa sen không bị bùn làm ô
nhiễm, phải nghĩ người già kia là mẹ, người lớn hơn tuổi như là chị, người trẻ như
là em mình, trẻ nhỏ như con mình. Sinh tâm cứu độ cho họ giải thoát, diệt ngay
suy nghĩ ác.
Chương 30:
Đức Phật dạy rằng: Ôi! Người tu đạo, giống như mặc áo cỏ khô, lửa đến phải
tránh, người tu đạo thấy sắc dục, ắt phải nên tránh xa nó.
Chương 31:
Đức Phật dạy rằng: Có người lo tâm dâm không dứt, muốn tự đoạn âm của
mình. Đức Phật nói với vị đó rằng: nếu đoạn âm của mình, chẳng bằng đoạn tâm.
Tâm như quan tòa, quan tòa nếu dừng, người theo đều dừng. Tâm tà không dừng,
đoạn âm có ích gì? Đức Phật vì họ mà nói kệ:
“Dục sinh nơi ý ông
Từ ý sinh tư tưởng
Hai tâm đều vẳng lặng
Không sắc cũng không hành”.
Phật nói bài kệ này do Phật Ca Diếp thuyết.
Chương 32:
Đức Phật dạy rằng: Người ta từ nơi ái dục sinh ra lo buồn, từ lo buồn sinh ra
sợ hãi. Nếu xa lìa tâm ưa muốn, lo gì, sợ gì nữa?
Chương 33:
Đức Phật dạy rằng: Ôi người tu đạo, giống như một người chiến đấu với vạn
người. Mặc áo giáp đi ra khỏi cửa, ý hoặc sợ hãi, hoặc nửa đường mà thoái lui,
hoặc chiến đấu mà chết, hoặc chiến thắng được mà trở về. Sa môn học đạo, phải
nên kiên trì giữ tâm của mình, tinh tiến dũng mãnh, nhanh nhẹn, không sợ cảnh
trước mặt, diệt trừ các ma, mà đắc được đạo quả.
Chương 34:
Sa môn nửa đêm tụng kinh Di giáo của Phật Ca Diếp, tiếng của ông buồn bã,
gấp gáp. Suy nghĩ hối hận muốn thoái lui. Đức Phật hỏi ông ấy rằng: “ Ông xưa ở
nhà, từng làm nghề gì?”. Sa môn thưa rằng: “ Thích gảy đàn cầm”. Đức Phật hỏi
rằng: Dây đàn trùng thì thế nào? Thưa rằng: Không kêu vậy! Dây đàn căng thì như
thế nào? Thưa rằng: Tiếng đứt đoạn vậy! Căng trùng để ở mức trung thì như thế
nào? Thưa rằng: Các âm thanh được hài hòa vang khắp vậy. Đức Phật nói: Sa môn
học đạo cũng vậy, tâm nếu điều hòa, đạo mới có thể được vậy. Đối với đạo nếu
vội vã, vội vã thì thân sẽ mệt mỏi. Thân mình nếu mệt, tâm liền sinh phiền não.
Tâm nếu sinh phiền não, tu hành liền thoái lui. Tu hành của mình đã thoái lui, tội
ắt tăng thêm. Chỉ có tâm thanh tịnh, an lạc, đạo mới không mất vậy.
Chương 35:
Đức Phật dạy rằng: Như người thợ rèn sắt, bỏ đi gỉ sắt thành đồ dùng, đồ
dùng liền đẹp, tinh xảo. Người học đạo, bỏ đi tâm cấu uế, tu hành liền được tâm
thanh tịnh vậy.
Chương 36:
Đức Phật dạy rằng: Con người ta xa lìa đường ác, được làm người là khó. Đã
được làm người, bỏ thân nữ được thân nam là khó. Đã được làm thân nam, sáu căn
đầy đủ là khó. Sáu căn đã đầy đủ, sinh ra ở trung tâm đất nước là khó. Đã sinh ra ở
trung tâm đất nước gặp Phật ở đời là khó. Đã gặp Phật ở đời, người đó ngộ đạo là
khó. Đã được ngộ đạo, khởi được lòng tin là khó. Đã khởi lòng tin, phát khởi tâm
Bồ Đề là khó. Đã phát tâm Bồ Đề, không chấp vào việc tu, không chấp vào việc
chứng là khó.
Chương 37:
Đức Phật dạy rằng: Phật tử cách xa ta mấy nghìn dặm, nhưng luôn luôn nhớ
đến giới của ta, ắt chứng được đạo quả. Ở bên phải, bên trái ta, tuy thường thấy ta,
không thuận theo giới của ta, quyết không chứng được đạo quả.
Chương 38:
Đức Phật hỏi một vị Sa môn rằng: Mạng sống con người tồn tại trong
khoảng thời gian bao lâu? Thưa rằng: Trong khoảng thời gian mấy ngày. Đức Phật
dạy rằng: Ông chưa hiểu đạo. Ngài lại hỏi một vị Sa môn khác: Mạng sống con
người tồn tại trong khoảng thời gian bao lâu? Thưa rằng: Trong khoảng thời gian
một bữa ăn cơm. Đức Phật nói: Ông chưa hiểu đạo. Ngài lại hỏi một vị sa môn
khác. Mạng sống con người tồn tại trong thời gian bao lâu? Thưa rằng: Trong
khoảng thời gian hơi thở ra vào. Đức Phật nói: Lành thay, ông đã hiểu đạo vậy!
Chương 39:
Đức Phật dạy rằng: Người học theo giáo pháp của Phật, những lời Phật nói
ra đều phải tin theo. Ví như ăn mật, giữa và xung quanh đều có vị ngọt. Kinh của
ta cũng như thế.
Chương 40:
Đức Phật dạy rằng: Sa môn hành đạo, đừng như trâu kéo. Thân tuy hành
đạo, tâm đạo không hành. Tâm đạo nếu hành, cần gì hành đạo.
Chương 41:
Đức Phật dạy rằng: Ôi! Người tu đạo, như trâu chở nặng, đi trong bùn sâu,
rất mệt chẳng dám ngoái nhìn bên trái, bên phải. Ra khỏi bùn lầy, mới có thể nghỉ
ngơi. Sa môn phải quán ham muốn tình ái còn hơn cả bùn lầy, tâm ngay thẳng
nghĩ đến đạo, mới có thể thoát khỏi khổ đau vậy.
Chương 42:
Đức Phật dạy rằng: Ta thấy ngôi vị của Vương Hầu, như bụi qua khe hở. Coi
của báu vàng ngọc, như gạch đá vỡ. Coi y phục lụa là, như giẻ rách (lụa rách).
Xem đại thiên thế giới như một hạt cải nhỏ. Xem nước ở ao A-Nậu, như dầu xoa
chân. Xem cửa phương tiện, như các thứ báu hóa hiện. Coi cỗ xe vô thượng, như
giấc mộng vàng lụa. Xem Đạo Phật, như hoa đốm trước mặt. Coi thiền định, như
trụ núi Tu di. Coi Niết Bàn, như ngày đêm tỉnh thức. Coi thuận nghịch, như sáu
rồng múa. Xem sự bình đẳng, như chốn chân thực nhất. Coi sự thịnh suy, như cây
bốn mùa.