ZATWIERDZAM

Janusz PIOTRKOWSKI
mjr

SZEF OPChem 16 PDZ

PLAN - KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć w ramach kursu z nieetatowymi zespołami kierowania obroną
przeciwchemiczną w dniu 02.02.2001r

TEMAT : Wykrywanie i pomiar skażeń chemicznych

CEL :
1. Nauczyć szkolonych wykrywania skażeń chemicznych
2. Doskonalić znajomość budowy przyrządu rozpoznania chemicznego PCHR – 54 M

CZAS : 40 min
MIEJSCE: plac ćwiczeń
METODA : Zajęcia praktyczne
LITERATURA :

Instrukcja „Przyrząd rozpoznania skażeń chemicznych PCHR-54 M” syg. Chem.302/82.

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE:

 Przyrządy rozpoznania skażeń chemicznych - ......szt.

 Rurki wskaźnikowe RW - 36 -......kas
RW - 44 a - .....kas
RW - 45 - ..... kas
 komplet rurek kontrolnych KRK – 1 - ......kpl
 imitator skażeń IS – 1 -.......szt.

ZAGADNIENIA:

1. Przeznaczenie i budowa przyrządu. PChR-54M.

2. Praktyczne wykrywanie środków trujących
3. Konserwacja przyrządu po pracy

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE

1. Szkolenie prowadzę osobiście według przedstawionych zagadnień, omawiając kolejno

wyszczególnioną problematykę.
2. Omawiając kolejne zagadnienia korzystam z przedstawionej literatury.
3. W czasie szkolenia, w kolejnych zagadnieniach, eksponuję zwłaszcza przedstawiony
poniżej zasób wiedzy, kładąc nacisk głównie na praktyczne posługiwanie się przyrządem
podczas wykrywania skażeń chemicznych
4. Na koniec zajęć zadaję pytania w celu stwierdzenia stopnia opanowania posługiwania się
przyrządem.
 PRZEBIEG ZAJĘĆ

I. CZĘŚĆ WSTĘPNA - 2 min.

- sprawdzenie obecności,
- podanie tematu i celu zajęć.
- zadaję pytania kontrolno – sprawdzające z budowy PCHR - 54 m .

II. CZĘŚĆ GŁÓWNA - 35 min.

1. przeznaczenie przyrządu PCHR-54M

Przyrząd rozpoznania chemicznego PCHR-54M. - służy do wykrywania : sarinu , somanu i
iperytu
w powietrzu , w terenie, na sprzęcie bojowym i wyposażeniu żołnierza oraz na innych
przedmiotach , a także par fosgenu , dwufosgenu , kwasu pruskiego , chlorocyjanu oraz par
Vx - tylko powietrzu.
BUDOWA PRZYRZĄDU:
W skład przyrządu PCHR-54 M. wchodzą kadłub z pokrywą
- ręczna pompka kolektorowa
- nasadka pompki
- kasetki papierowe z rurkami wskaźnikowymi
- papierki wskaźnikowe chemiczne PWCh-1
- filtry przeciwdymne w kopertach
- kapturki ochronne
- filtry ochronne
- ocieplacie rurek wskaźnikowych
- buteleczki z suchym odczynnikiem do sporządzania roztworu
- przebijak do ampułek rurek wskaźnikowych oznakowanych czerwonym pierścieniem i
czerwoną kropką
- łopatka
- latarka
- pas nośny z taśmą biodrową

Ponadto komplet przyrządu stanowią :

- instrukcja o pracy przyrządu
- krótka instrukcja o wykrywaniu sarinu, somanu i V-gazów
- instrukcja o użyciu ocieplaczy rurek wskaźnikowych
- barwne wzorce rurek wskaźnikowych
- wykaz zawartości przyrządu
Przyrząd waży około 2,4 kg
RURKI WSKAŹNIKOWE - ZASTOSOWANIE:
RW - 36 - z żółtym pierścieniem służy do wykrywania środków trujących - parzących
/iperyt/
rurki ważne -7 lat
RW - 45 - z trzema zielonymi paskami służy do wykrywania środków trujących -
ogólnotrujących i duszących /fosgen, dwufosgen, kwas pruski/
przed przepompowaniem rozbić przebijakiem ampułkę
rurki ważne 3 lata
RW - 44a - z czerwonym paskiem i kropką służy do wykrywania środków trujących
 paralityczno-drgawkowych /sarin, soman, / rurki ważne -2,5 roku
2. Wykrywanie środków trujących w powietrzu

Niebezpieczne stężenie środków trujących należy wykrywać w następujący sposób:

wyjąć z przyrządu pompkę sprawdzić ją i przygotować do pracy
wyjąć z kasetki dwie rurki wskaźnikowe z czerwonym paskiem i kropką i obłamać jej końce
przebijakiem rozbić górne ampułki w obu rurkach , a następnie trzymając je za oznakowane
końce wstrząsnąć nimi energicznie 2-3 razy
jedną z rurek wskaźnikowych /badaną/ wstawić nie oznakowanym końcem do kolektora
pompki i przepompować przez nią badane powietrze , wykonując 5-6 podwójnych ruchów
pompką.
po przepompowaniu odczekać 30 sekund. Przez drugą rurkę /kontrolą / nie
przepompowywać powietrza/
tym samym przebijakiem rozbić najpierw dolną ampułkę w rurce badanej ,a następnie dolną
ampułkę w rurce kontrolnej.
uchwycić obie rurki za oznakowane /górne/ końce i energicznie nimi wstrząsnąć
obserwować zmianę zabarwienia substancji w rurce kontrolnej od czerwonego do żółtego.
Gdy substancja zabarwi się na kolor żółty , a zabarwienie czerwone w rurce badanej
utrzymuje się w czasie co najmniej 3-krotnie dłuższym niż takie samo zabarwienie rurce
kontrolnej, świadczy to o obecności środków trujących w stężeniach niebezpiecznych Jeżeli
stosunek czasu jest mniejszy , to stężenie środków trujących nie jest niebezpieczne. Wówczas
wykonujemy badania powtórne w celu określenia stężeń bezpiecznych

Stężenie bezpieczne i niższe środków trujących-wykrywa się takiej samej kolejności , jak
stężenie niebezpieczne, z tą różnicą , że :
po rozbiciu górnych ampułek rurek wskaźnikowych wykonujemy 60 podwójnych ruchów
pompką - dolne ampułki rurek wskaźnikowych rozbija się po odczekaniu 2-3 minut od
zakończenia pompowania powietrza
obserwuje się zmianę zabarwienia górnej warstwy substancji wypełniającej rurkę kontrolną i
badaną
a/ jeżeli zmiana zabarwienia przebiega w obu rurkach w ten samym czasie lub prawie w
tym samym czasie , świadczy to o obecności środka trującego w stężeniach bezpiecznych.
Wynik ten upoważnia do zdjęcia masko przeciwgazowej na okres 5-6 godzin.
b/ gdy w badanej rurce zmiana zabarwienia substancji z czerwonego na żółte nastąpi po
czasie co najmniej 2-krotnie dłuższym niż zmiana zabarwienia w rurce kontrolnej , świadczy
to o stężeniu niebezpiecznym.
Podany sposób wykrywania środków trujących dotyczy temperatury otoczenia 15-30 C. W
temperaturze 0-15C czas od przepompowania powietrza przez rurkę wskaźnikową do chwili
rozbicia dolnej ampułki przedłuża się do 5 min. W temperaturze poniżej 0C wykorzystuje
się ocieplacz do podgrzewania rurek wskaźnikowych

Rurkami wskaźnikowymi z trzema paskami zielonymi wykrywa się fosgen, dwufosgen,

chlorocyjan, i kwas pruski.
W powietrzu te środki należy wykrywać w następujący sposób:
- wyjąć z kasetki rurkę wskaźnikową obłamać jej końce,
- rozbić ampułkę w rurce
-umieścić rurkę nie oznakowanym końcem w kolektorze pompki, przepompować
powietrze wykonując 10-15 podwójnych ruchów pompką - porównać
zabarwienie substancji wypełniające rurkę z barwnym wzorcem na kasetce
Rurkami wskaźnikowymi z jednym żółtym paskiem-wykrywa się iperyt .Pary iperytu w
powietrzu należy wykrywać w następujący sposób:
- wyjąć rurkę wskaźnikową i obłamać jej końce
- umieścić rurkę w kolektorze pompki i przepompować powietrze , wykonując 60
podwójnych ruchów pompką
-po upływie 1minuty od zakończenia przepompowywania powietrza porównać zabarwienie
substancji wypełniającą rurkę z barwnym wzorcem na kasetce.

Wykrywanie środków trujących w dymie:

Środki trujące w dymie wykrywa się w ten sam sposób jak opisane wyżej wykonując
dodatkowo następujące czynności:
- wyjąć z przyrządu pompkę , wstawić do niej przygotowaną rurkę wskaźnikowe
- wyjąć nasadkę , nałożyć na lejek filtr przeciwdymny, zamknąć ramkę dociskową
- nakręcić nasadkę na kolektor pompki
- wykonać odpowiednią ilość ruchów pompką
- odkręcić nasadkę ,wyjąć i wyrzucić filtr przeciwdymny

Wykrywanie środków trujących na ziemi , uzbrojeniu , sprzęcie bojowym:

Trwałe środki trujące na ziemi i sprzęcie bojowym wykrywa się wstępnie za pomocą
papierków wskaźnikowych oraz rurek wskaźnikowych
Za pomocą rurek wskaźnikowych :
- wyjąć rurkę wskaźnikową obłamać jej końce i zamocować w kolektorze pompki
- nakręcić nasadkę na kolektor pompki
- nałożyć na lejek nasadki kapturek ochronny , nie zamykając ramki
- przyłożyć nasadkę do powierzchni skażonej i odpompować odpowiednią ilość razy pompką
- wyrzucić kapturek i odkręcić nasadkę , dalej postępować zgodnie z zasadami podanymi
wyżej.

3.Konserwacja przyrządu po pracy

Polega na utrzymaniu w stałej gotowości i sprawności technicznej. Po każdorazowym
zakończeniu pracy należy:
- oczyścić i odkazić /zdezaktywować/ rozłożyć i oczyścić kolec do ampułek
- nasmarować pompkę, sprawdzić jej działanie,
- uzupełnić zużyte rurki wskaźnikowe, filtry, kapturki, ocieplacze w czasie pracy

III. CZĘŚĆ KOŃCOWA - 3 min.

- zadaję pytania z zakresu praktycznego posługiwania się przyrządem.

OPRACOWAŁ
Krzysztof CĄKAŁA
chor.

st. instruktor OPChem 16 brem