ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ

ΠΡΟΣ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Όλα τα δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα. Δεν επιτρέπεται η κατά μέρος ή καθ’ όλον ανα-
παραγωγή αυτού του βιβλίου με κάθε μέσο, μηχανικό, φωτογραφικό ή ηλεκτρονικό, ούτε
επιτρέπεται η αποθήκευσή του σε οποιοδήποτε σύστημα ανάκλησής, η μετάδοσή του
ή η με οποιονδήποτε άλλον τρόπο αντιγραφή του για δημόσια ή ιδία χρήση, πέραν της
«θεμιτής χρήσης» με μορφή αποσπασμάτων ενσωματωμένων σε άρθρα ή κριτικές, χωρίς
την πρότερη έγγραφη συγκατάθεση του εκδότη.

Διόρθωση-Επιμέλεια: Βίκυ Κάουλα

Εξώφυλλο: Νάσος Βάγιας
Σελιδοποίηση: Κωνσταντίνος Στίνης

© 2021 εκδόσεις ΙΒΙΣΚΟΣ

Δ/νση αλληλογραφίας βασιλέως Γεωργίου Α 9, Μαρούσι 15122
τηλ-fax: 210 8021333
http://www.iviskospublications.gr
e-mail: info@iviskospublications.gr
ISBN: 978-618-5505-23-3
 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΛΑΜΟΥΡΗΣ PhD

ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ
ΠΡΟΣ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Ένας Αντισυμβατικός Ψυχο-λογικός Οδηγός για
να Ζεις Καλύτερα. Στην Πράξη.

εκδόσεις ΙΒΙΣΚΟΣ
Αφιερωμένο στη Σοφία και στον Δημήτρη
 Περιεχόμενα

Πρόλογος ............................................................................................... 7
Ευχαριστίες ..................................................................................... 11
Εισαγωγή ........................................................................................ 13
Κεφάλαιο 1: Το ξεκίνημα ............................................................... 16
Κεφάλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις! .......................................... 21
Κεφάλαιο 3: Τι είναι τα συναισθήματα; ......................................... 37
Κεφάλαιο 4: Πώς να διαχειριστείς το άγχος ................................... 55
Κεφάλαιο 5: Πώς να αντιμετωπίσεις τους φόβους σου .................. 82
Κεφάλαιο 6: Πώς να διαχειρίζεσαι τις αρνητικές σκέψεις ............. 99
Κεφάλαιο 7: Πώς να διαχειρίζεσαι
τα δύσκολα συναισθήματά σου ............................... 115
Κεφάλαιο 8: Ενσυνειδητότητα.
Η Υπερδύναμη του μέλλοντος (και του παρόντος) ......... 136
Κεφάλαιο 9: Ο επικίνδυνος μύθος της αυτοπεποίθησης .............. 154
Κεφάλαιο 10: Πώς να αλλάξεις πλαίσιο σκέψης.......................... 182
Κεφάλαιο 11: Μήπως δεν ξέρεις τι θέλεις; ................................... 203
Κεφάλαιο 12: Πώς να αναλάβεις την ευθύνη της ζωής σου .............. 220
Κεφάλαιο 13: Πώς να βρεις αυτό που θέλεις στη ζωή .................... 239
Κεφάλαιο 14: Πώς να μην ενδίδεις στους πειρασμούς ................ 270
Κεφάλαιο 15: Πώς να βρεις τη δύναμη
να κάνεις τις αλλαγές που θέλεις .......................... 291
Κεφάλαιο 16: Πώς να επικοινωνείς αποτελεσματικά με όλους ...........317
Κεφάλαιο 17: Γιατί δεν είναι εύκολη η ζωή; ................................ 344
Κεφάλαιο 18: Πώς να αντιμετωπίσεις τη μοναξιά ....................... 377
Κεφάλαιο 19: Το νόημα της ζωής ................................................. 398
Κεφάλαιο 20: Η συνάντηση.......................................................... 436
Βιβιογραφικές Αναφορές και σημειώσεις .................................. 441
 Πρόλογος

Έχουν οι συγγραφείς αγαπημένους συγγραφείς; Σαφώς και έχουν.

Ένας από τους πιο αγαπημένους μου συγγραφείς των τελευταίων ετών
είναι ο Δημήτρης Φλαμούρης. Ως Επαγγελματίας Υγείας και επίσης συγ-
γραφέας, έχω πάντα μια μόνιμη αγωνία για το πώς μπορώ να προσφέρω
έστω και ένα μικρό λιθαράκι για να κάνω αυτόν τον κόσμο που ζούμε κα-
λύτερο. Ο Δημήτρης Φλαμούρης είναι για μένα ο συγγραφέας που μέσα
από τα βιβλία του με κάνει να χαλαρώνω, σαν να διώχνει από πάνω μου
το καθημερινό πέπλο του άγχους που μπορεί να με τυλίγει.
Συχνά έχει αποτελέσει μεγάλη πηγή έμπνευσης τόσο στην προσωπική
μου ζωή όσο και ως θεραπευτή. Πολλές φορές έχω αξιοποιήσει τεχνικές
που προτείνονται στα βιβλία του, προσπαθώντας να βοηθήσω κι εγώ με
τη σειρά μου άλλους ανθρώπους, είτε για να τους κάνω να νιώσουν καλύ-
τερα, είτε για να δουν μια δύσκολη κατάσταση από μια άλλη διαφορετική
ματιά, με καλύτερη οπτική.
Η γραφή του Δημήτρη Φλαμούρη έχει έναν πρωτότυπο τρόπο να σε
κερδίζει από τις πρώτες κιόλας γραμμές. Διαβάζεις τα κείμενά του και
αισθάνεσαι ότι έχεις απέναντί σου έναν φίλο που έχει πάντα να σου πει
κάτι εμπνευσμένο που θα σε βοηθήσει να πας παρακάτω τη δική σου ζωή.
Η πένα του Δημήτρη αποτελεί έναν πραγματικά νέο και πρωτότυπο
τρόπο δημιουργικής γραφής για την ψυχή.
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

Ο Αλ Καπόνε είχε πει κάποτε πως τίποτα δεν είναι πιο φτηνό από μια
ακριβή υπόσχεση. Το να υπόσχεσαι ότι μπορείς να βοηθήσεις κάποιον να
ταξιδέψει προς το Νόημα της Ζωής είναι πραγματικά ένα πολύ μεγάλο
στοίχημα. Ο Δημήτρης Φλαμούρης δίνοντας πραγματικά την ψυχή του σ’
αυτό το βιβλίο τελικά κερδίζει το στοίχημα. Έχοντας την τύχη να είμαι
από τους πρώτους που διάβασαν αυτό το βιβλίο ένιωσα κι εγώ πολλαπλά
κερδισμένος.
Ο Μέγας Αλέξανδρος είχε πει ότι γονείς μου μου έδωσαν το ζην και οι
δάσκαλοι μου το «Ευ Ζην». Έχοντας διαβάσει πολλά βιβλία αυτοβελτίω-
σης, θεωρώ ότι το νέο βιβλίο του Δημήτρη είναι ένα βιβλίο κυριολεκτικά
για το «Ευ Ζην». Ο Δημήτρης Φλαμούρης έχοντας συλλέξει και πλέξει
με αριστοτεχνικό τρόπο τις γνώσεις και την επαγγελματική του εμπειρία,
κατάφερε να δημιουργήσει έναν πραγματικό οδηγό για τη δημιουργική
επιβίωση του καθενός σ’ αυτό το περίπλοκο και δύσκολο μονοπάτι της
ζωής μας.
Στο βιβλίο «Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής» ο
αναγνώστης θα ανακαλύψει πολλαπλούς θησαυρούς για μία πιο ουσι-
αστική ζωή. Καθότι οι σοφοί μας λένε πως η εμπειρία είναι κάτι που
μας δίνεται όταν πια είναι αργά, μέσα από το ψυχο-λογικό ταξίδι αυτού
του βιβλίου, ο αναγνώστης είναι βέβαιο ότι θα κερδίσει πολύτιμο χρόνο
και συσσωρευμένη εμπειρία όχι μόνο για μια προσωπική ποιότητα ζωής,
αλλά ταυτόχρονα θα ανακαλύψει και τα μυστικά της αρμονικής σχέσης
με κάθε άλλο άνθρωπο που σχετίζεται στην καθημερινότητά του, είτε εί-
ναι ο σύντροφος, είτε είναι οι φίλοι του, είτε τα άτομα που αποτελούν το
επαγγελματικό του περιβάλλον. Γι’ αυτούς όπως και για πολλούς άλλους
λόγους που θα ανακαλύψεις στην πορεία, το συγκεκριμένο βιβλίο που
κρατάς στα χέρια σου είναι η μεγάλη σου ευκαιρία. για να εξελιχθείς στη
ζωή και να γίνεις ο καλύτερος άνθρωπος που επιθυμείς.

8
 Πρόλογος

Όπως αναφέρει και ο Δημήτρης Φλαμούρης μέσα από τις σελίδες

του βιβλίου, για να βρεις το νόημα και τη σοφία της ζωής δεν αρκεί να
ακολουθείς την καρδιά σου. Άκου την. Αλλά μην κάνεις άκριτα ότι σου
λέει. Όπως ακριβώς με την οδηγία που δίνεται προς τους πιλότους σε μια
δύσκολη κατάσταση - να μην εμπιστεύονται τη διαίσθηση τους αλλά τα
όργανα πλοήγησης - κατά τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να εμπιστευόμαστε
τους ειδικούς.
Φωτισμένα βιβλία όπως το «Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα
της Ζωής» και επαγγελματίες που σχετίζονται με την ψυχική υγεία των
ανθρώπων υπάρχουν εκεί, για να βοηθήσουν κάθε μπερδεμένο μυαλό και
κάθε μπερδεμένη ψυχή.
Οι παγίδες της επιτυχίας, οι πειρασμοί του σύγχρονου δυτικού κό-
σμου από την ανάγκη για συσσώρευση αγαθών μέχρι την υπερκατανάλω-
ση τροφής ως υποκατάστατα της συναισθηματικής ανεπάρκειας, καθώς
και οι λάθος πεποιθήσεις με τις οποίες έχουμε μεγαλώσει, αποτελούν μία
διαρκή τροχοπέδη για μια καλύτερη ποιότητα ζωής που συχνά κοστίζουν
πολύτιμο χαμένο χρόνο, διαιωνίζοντας ξανά και ξανά τα ίδια λάθη και τις
ίδιες αποτυχίες στη ζωή μας.
Οι τεχνικές που παρουσιάζονται απλόχερα στο συγκεκριμένο βιβλίο,
ώστε να αυξήσεις την προσωπική σου κινητοποίηση και να πετύχεις τους
στόχους σου, είναι πραγματικά εξαιρετικές. Μέσα από το βιβλίο «Το Πα-
ράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής» ο καθένας μπορεί να βρει
έναν άλλο κόσμο που δεν γνώριζε ότι υπάρχει.
Τελικά, το μόνο σίγουρο είναι ότι στο τέλος ο κάθε αναγνώστης θα
έχει όλα τα διαθέσιμα ψυχο-λογικά εργαλεία για να γράψει τη δική του
ιστορία. Μια ιστορία που θα μπορεί να πει ο καθένας στον εαυτό του ως
μια σπάνια ευκαιρία να εξελιχθεί και να ωριμάσει.
Φίλε μου αναγνώστη, σε διαβεβαιώνω ότι είσαι ήδη πολύ τυχερός που

9
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

το κρατάς στα χέρια σου, διότι μπροστά σου θα αποκαλυφθούν όλα τα

βήματα για να ανακαλύψεις το δικό σου πραγματικό νόημα της ζωής που
αφορά τη μοναδικότητα και το μεγαλείο της ύπαρξής σου.

Ευάγγελος Ζουμπανέας
Διαιτολόγος Διατροφολόγος – Συγγραφέας
Master Practitioner on Eating Disorders & Obesity
Διευθυντής Κέντρου Εκπαίδευσης & Αντιμετώπισης Διατροφικών Δι-
αταραχών keadd.gr
Γενικός Γραμματέας Ινστιτούτου Διατροφικών Μελετών & Ερευνών
insr.gr
Διευθυντής Επιστημονικής Ομάδας diatrofi.gr

10
 Ευχαριστίες

Το βιβλίο αυτό είναι αρκετά διαφορετικό από τα δύο προηγούμενα.

Χρειάστηκε να συζητήσω πολλά από όσα γράφω και να ζητήσω την ανα-
τροφοδότηση για κομμάτια του από πολλούς ανθρώπους, ώστε να είμαι
σίγουρος πως περνάω τα αρκετά ριζοσπαστικά μηνύματα που θέλω και
δεν χάνομαι στη μετάφραση.
Θέλω να ευχαριστήσω την Ελευθερία Καραπάνου, την Εύη Βουρεξά-
κη, τον Χρήστο Φρέντζο, τον Γιώργο Ευθυμίου, την Κωνσταντία Καπού-
λα, τη Μάρω Χωραφά, τον Ανέστη Παπαδόπουλο, την Έλενα Κρεμιώτη,
την Τζίνα Χατζηνικολάου, την Μαρία Καββαδά, τον Θανάση Βλασσό-
πουλο, την Χριστίνα Κορωναίου, την Άρτεμις Ανδρεάδου, τον Κώστα
Παπακωνσταντίνου για τα εποικοδομητικά τους σχόλια.
Ευχαριστώ τη συνάδελφο αλλά και φωτογράφο Δήμητρα Κωστίδου,
τόσο για τα σχόλιά της στο κείμενο όσο και για τη φωτογράφιση του
εσώφυλλου.
Θέλω να ευχαριστήσω επίσης τη Ζωή Γιαννακούρου, η οποία με ενέ-
πνευσε να κάνω το βήμα και να εκτεθώ προς τα έξω, τολμώντας να εκ-
φράσω κάποιες διαφορετικές απόψεις από τις συνηθισμένες.
Ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ ανήκει στον πρωτοπόρο διατροφολόγο και
αναγνωρισμένο συγγραφέα Ευάγγελο Ζουμπανέα, ο οποίος διάβασε με
προσοχή το βιβλίο και έκανε πολύτιμες παρατηρήσεις, τις οποίες συμπε-
ριέλαβα.
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

Χρωστάω πολλά και στους γονείς μου, οι οποίοι διάβασαν πολλά από
τα κεφάλαια (αλλά όχι όλα για να έχει και λίγο ενδιαφέρον το βιβλίο γι’
αυτούς όταν εκδοθεί!) και μου έδωσαν πολύτιμη ανατροφοδότηση. Πολ-
λές από τις συζητήσεις που κάναμε βρήκαν τη θέση τους μέσα στο βιβλίο.
Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τη σύζυγό μου, Σοφία. Δεν
είναι εύκολο να περνάς την καραντίνα με έναν τρελό συγγραφέα και να
νιώθεις μόνη μέσα σε ένα σπίτι, ενώ ο σύντροφός σου περνάει ατελείωτες
ώρες στο διπλανό δωμάτιο. Την ευχαριστώ που με άντεξε, για την άπειρη
υπομονή της, για την αγάπη και τη στήριξή της σ’ αυτό το σημαντικό για
μένα έργο. Με βοήθησαν πολύ οι συζητήσεις μας και η δική της πολύτιμη
οπτική που με επανέφερε πού και πού στην πραγματικότητα.

12
 Εισαγωγή

Όταν ξεκίνησε η δεύτερη καραντίνα, τον Νοέμβριο του 2020, κλει-

στήκαμε και πάλι σπίτια μας. Η συμβουλή που κυκλοφορούσε τότε ήταν
πως η καραντίνα είναι μια ευκαιρία για να κάνεις πράγματα που πάντα
ήθελες να κάνεις αλλά ποτέ δεν είχες τον χρόνο γι’ αυτά. Κάπως έτσι απο-
φάσισα να ακολουθήσω όσα έλεγα κι εγώ στον κόσμο και να αξιοποιήσω
τον χρόνο της απομόνωσης δημιουργικά.
«Ας γράψω ένα βιβλίο» σκέφτηκα.
Για να γράψω ένα βιβλίο όμως, θα έπρεπε να είχα κάτι να πω. Κάτι
καινούργιο που δεν είχα καλύψει στα δυο προηγούμενα βιβλία μου. Η
επιτυχία αυτών των βιβλίων ξεπέρασε και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις
μου και ανέβασε τον πήχη των προσδοκιών για οτιδήποτε θα ακολουθού-
σε. Κανείς δεν θέλει να πάει από την πρώτη εθνική στην τρίτη...
Είχα, λοιπόν, κάτι νέο να πω; Ή είχα απλώς χρόνο να σκοτώσω;
Η συνεχής ενασχόλησή μου με την ψυχολογία μού έδινε διαρκώς
καλύτερη εικόνα των ολοένα αυξανόμενων στρεβλώσεων που υπάρχουν
στον χώρο της αυτοβελτίωσης. Όσο περισσότερο θέματα όπως η Θετική
Σκέψη και η Στοχοθεσία εισχωρούν στην ποπ κουλτούρα, τόσο πιο πιθα-
νό είναι να δημιουργούνται παρερμηνείες και παρεξηγήσεις. Το ακαδη-
μαϊκό μου παρελθόν με «υποχρεώνει» να ψάχνω όσο περισσότερο μπορώ
τις πηγές όσων λέω και το μαθηματικό μου υπόβαθρο με σπρώχνει να ξε-
χωρίζω ό,τι λειτουργεί στην πράξη. Όχι ό,τι ακούγεται καλό στη θεωρία.
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

Το συμπέρασμα ήταν ότι είχα πολλά πράγματα να πω!

Σ’ αυτό το βιβλίο θα διαβάσεις το απόσταγμα των πιο χρήσιμων βι-
βλίων του χώρου της ψυχολογίας και της ανθρώπινης φύσης που έχω
διαβάσει. Είναι ένα πάντρεμα της ψυχολογίας, της νευροεπιστήμης, της
φιλοσοφίας, της επιστήμης της κινητοποίησης, αλλά και δικών μου σκέ-
ψεων πάνω στο πώς μπορείς να ζήσεις τη ζωή σου καλύτερα. Στην πράξη.
Θα συναντήσεις πολλές ιδέες που ίσως δεν έχεις ξανακούσει. Ιδέες
στις οποίες το μυαλό σου θα θέλει να αντισταθεί. Θα διαβάσεις ότι δεν
αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο αλλά τον κατασκευάζεις, ότι τα συναισθή-
ματα δεν υπάρχουν αλλά τα δημιουργείς εσύ, ότι το άγχος κάνει καλό,
πως δεν είναι καλή ιδέα να προσπαθείς να έχεις αυτοπεποίθηση, πως δεν
χρειάζεται απαραίτητα να έχεις στόχους στη ζωή και πως η ζωή είναι
δύσκολη και άδικη. Εντάξει, το τελευταίο ίσως να το έχεις σκεφτεί κι εσύ
πολλές φορές…
Όλα όσα θα βρεις σ’ αυτό το βιβλίο στηρίζονται τόσο στις τελευταίες
εξελίξεις της επιστήμης, όσο και σε αρχαία σοφία. Προσπαθώ να επι-
χειρηματολογώ υπέρ των απόψεων που παρουσιάζω, καθώς, όπως και
στα προηγούμενα δύο βιβλία μου, θέλω να πείθεται ο αναγνώστης από
όσα διαβάζει. Όχι απλά να τα πιστεύει απλά και μόνο επειδή τα λέει ένα
βιβλίο.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε μορφή διαλόγου και επιχείρησα να πα-
ρουσιάσω όλες τις έννοιες και τις ιδέες με όσο πιο απλό τρόπο γινόταν.
Όπως είπε ο Αϊνστάιν «Όλα θα έπρεπε να είναι όσο πιο απλά γίνεται. Αλλά
όχι απλούστερα». Κατά συνέπεια, το βιβλίο έχει μεγαλύτερο βαθμό πολυ-
πλοκότητας από τα προηγούμενα δύο, καθώς ήθελα να παρουσιάσω και
να τεκμηριώσω τις επιστημονικές και ψυχο-λογικές απόψεις με όσο πιο
άρτιο και αποτελεσματικό τρόπο γίνεται.
Η μεγαλύτερη προτεραιότητά μου όταν λέω κάτι, είτε πρόκειται για
ένα άρθρο στο blog μου (www.dimitrisflamouris.com) είτε για μια ομι-
λία, είτε για ένα βιβλίο, είναι να μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη. Να

14
 Εισαγωγή

είναι χρήσιμο και πρακτικό. Έτσι, στα κεφάλαια όπου περιέγραφα εφαρ-
μόσιμες τεχνικές θα βρεις ένα ξεχωριστό κομμάτι όπου περιγράφω το
πώς είναι να εφαρμόζεις όσα διαβάζεις. Η πράξη είναι πάντα πολύ διαφο-
ρετική από τη θεωρία. Θα διαβάσεις όχι μόνο για τις επιτυχίες στην εφαρ-
μογή αλλά και για τις αποτυχίες και τις δυσκολίες. Γιατί η πραγματική
ζωή τα έχει όλα και είναι χρήσιμο να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα τα
ενδεχόμενα. Ταυτόχρονα, στο τέλος κάθε κεφαλαίου αναγράφονται συ-
νοπτικά οι τεχνικές του κεφαλαίου, για να είναι πιο εύκολα προσβάσιμες
από τον αναγνώστη. Σε δύο κεφάλαια λείπει αυτό το τελευταίο κομμάτι,
αν και ο αναγνώστης το περιμένει, τόσο γιατί δεν υπήρχαν τεχνικές να
εφαρμοστούν, όσο και γιατί οι ματαιώσεις είναι κομμάτι της ζωής. Και
θέλω το βιβλίο να είναι μια ρεαλιστική αντιπροσωπευτική απεικόνισή
της. Τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως τα περιμένουμε.
Αυτό το βιβλίο αντιπροσωπεύει όλα όσα είμαι και πρεσβεύω. Είναι
μια κατάθεση ψυχής από μέρους μου. Αναγνωρίζω πως είναι ένα μεγάλο
ρίσκο, τόσο λόγω μεγέθους(!) όσο και λόγω του αντισυμβατικού περιε-
χομένου. Όπως όμως θα διαβάσεις στα τελευταία κεφάλαια, το να είσαι
ευάλωτος και να προχωράς ακόμα κι αν φοβάσαι είναι η συνταγή για μια
γεμάτη νόημα και πλούσια ζωή.
Το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου είναι η έκφραση της δικής μου
ευαλωτότητας. Εύχομαι να την αγκαλιάσεις και να σε εμπνεύσει κι εσένα
να εκφράζεις τη δική σου, ώστε να αρχίσεις να βάζεις περισσότερο νόημα
στη ζωή σου. Αν πάλι δεν συμβεί αυτό, δεν πειράζει. Για μένα άξιζε τον
κόπο η προσπάθειά μου, μόνο για τη χαρά να το γράψω.
Καλό ψυχο-λογικό ταξίδι ανακαλύψεων!

Δεν μπορώ να διδάξω τίποτα σε κανέναν.

Μπορώ μόνο να τον κάνω να σκεφτεί.
-Σωκράτης

15
 Κεφaλαιο 1

Το ξεκίνημα

Κι εσύ; Πότε θα ξεκινήσεις το μακρύ ταξίδι μέσα στον εαυτό σου;

Rumi*

«Τι κάνω με τη ζωή μου;»

Αυτή η σκέψη είχε καρφωθεί στο μυαλό του Δημήτρη καθώς γύριζε
σπίτι. Έκλεινε τα 30 σήμερα. Είχε βγει με τους φίλους του σε ένα wine
bar να το γιορτάσουν.
Είχε φτάσει τελευταίος. Δούλευε μέχρι τις εννιά και έτσι τους πρόλα-
βε στο τέλος. Ποτέ δεν του άρεσαν ιδιαίτερα οι γιορτές, αλλά η φετινή
ήταν σημαδιακή. Οι φίλοι του είχαν κέφι και περνούσαν καλά, όμως εκεί-
νος καθόταν στη γωνία και τους παρατηρούσε. Και μετά παρατηρούσε
τον εαυτό του να τους παρατηρεί.
«Τι κάνω με τη ζωή μου;» ξανασκέφτηκε.
Δούλευε σε μια πολυεθνική, σε αρκετά καλή θέση για την ηλικία του.
Είχε ανθρώπους στη ζωή του που έκανε παρέα κι όμως συχνά ένιωθε
μόνος. Είχε πολύ έντονα την αίσθηση ότι τα πράγματα δεν θα έπρεπε να

* Πέρσης ποιητής, λόγιος, Σούφι μυστικιστής του 13ου αιώνα.

 Κεφaλαιο 1: Το ξεκίνημα

είναι έτσι. Κάτι του έλειπε.

Μπήκε στο διαμέρισμά του, στο Μαρούσι. Ένα δυάρι με μοντέρνα
διακόσμηση. Μίνιμαλ. Δηλαδή, άδειο. Όπως ένιωθε και τη ζωή του.
Κάθισε στον καναπέ και έβαλε ένα ποτήρι κρασί ακόμα. Στο κινητό
είχε οκτώ μηνύματα και τρεις αναπάντητες από γνωστούς που ήθελαν
να ευχηθούν. Δεν μπήκε καν στον κόπο να τσεκάρει τα social. Το μυαλό
του ήταν αλλού. Ήταν πολύ κουρασμένος κι όμως είχε μέσα του πολλή
ένταση. Δεν μπορούσε να ησυχάσει.
«Τι κάνω με τη ζωή μου; Πώς ζω; Γιατί δεν νιώθω γεμάτος; Γιατί δεν
ευχαριστιέμαι; Τι μου δίνει χαρά; Τι με εμπνέει;» Οι σκέψεις τριβέλιζαν
διαρκώς τον νου του, μην αφήνοντάς τον σε ησυχία.
«Δεν ξέρω τι μου γίνεται» διαπίστωσε.
«ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ;» φώναξε στο τέλος απελπισμένα.
«Αν θέλεις να μάθεις ποιος είσαι, μπορώ να σε βοηθήσω» ακούστηκε
μια γυναικεία φωνή.
«Ποιος είναι; Ποιος μιλάει;» είπε ο Δημήτρης τρομοκρατημένος.
«Ποιος είναι εκεί;»
Πετάχτηκε και άναψε όλα τα φώτα.
«Εγώ σου μιλάω. Εδώ στο ψυγείο των κρασιών» ακούστηκε η φωνή.
Ο Δημήτρης έστρεψε το βλέμμα του στον συντηρητή κρασιών που
είχε στο σαλόνι του. Επάνω είχε μόνο δύο αντικείμενα. Μια κούκλα που
ήταν μια χορεύτρια φλαμένκο και μια παλιά υδρόγειο σφαίρα. Και τα
δύο αντικείμενα τού τα είχε κάνει δώρο ο πατέρας του. Ήταν ναυτικός
και συχνά περνούσε χρόνο μαζί του, όταν ήταν μικρός, να του δείχνει
τα ταξίδια του πάνω στην υδρόγειο. Ο Δημήτρης λάτρευε να ακούει τον
πατέρα του να λέει ιστορίες.
Η κούκλα ήταν από το τελευταίο του ταξίδι. Είχε μια επιγραφή Sofia
Del Mundo**. Σοφία Φλαμένκο την έλεγε ο Δημήτρης. Του την είχε στεί-

** Del Mundo σημαίνει «του κόσμου» στα Ισπανικά.

17
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

λει από τη Βαρκελώνη, κάτι που ήταν ασυνήθιστο, γιατί οτιδήποτε άλλο
του είχε φέρει από τα ταξίδια του, πάντα του το έδινε ο ίδιος όταν επέ-
στρεφε. Την κούκλα όμως την είχε ταχυδρομήσει και ήρθε αρκετό καιρό
μετά την κηδεία. Το πλοίο βυθίστηκε στα ανοιχτά του Ινδικού Ωκεανού
και δεν βρέθηκαν επιζώντες. Κηδέψαν ένα άδειο φέρετρο 15 χρόνια πριν.
Η μητέρα του ζούσε μόνη της σε άλλη γειτονιά. Ο Δημήτρης είχε κρατή-
σει την κούκλα, καθώς ήταν το τελευταίο ενθύμιο από τον πατέρα του.
Και τώρα αυτή η κούκλα φαινόταν να του μιλάει.
«Τι συμβαίνει; Μιλάς;» ρώτησε την κούκλα, συνειδητοποιώντας πόσο
γελοίο είναι να ανοίγεις διάλογο με μια κούκλα που είχες τόσα χρόνια.
Ένιωθε φόβο, αναστάτωση, έκπληξη και μια τεράστια περιέργεια μαζί.
«Καταλαβαίνω ότι σου φαίνεται περίεργο» αποκρίθηκε η κούκλα.
«Άκουσέ με, όμως. Ο πατέρας σου έκανε κάτι για μένα, το οποίο δεν έχει
νόημα να σου περιγράψω αυτή τη στιγμή. Του υποσχέθηκα πως όταν θα
έκλεινες τα 30 σου χρόνια θα σου έδινα την ευκαιρία να γνωρίσεις τη
Σοφία του Κόσμου. Δέχεσαι;»
«Άσε μας, κουκλίτσα μου» σκέφτηκε ο Δημήτρης αυτόματα και κά-
πως ηρέμησε, μόνο για να δημιουργηθούν δεκάδες ερωτηματικά σε κλά-
σματα δευτερολέπτου. «Ήξερες τον πατέρα μου; Τι χάρη σου έκανε; Τι
εννοείς τη Σοφία του Κόσμου; Γιατί δεν μιλούσες τόσα χρόνια; Και πάνω
απ’ όλα, πώς γίνεται και μιλάει μια κούκλα;»
«Δημήτρη, ξέρω πως είσαι ταραγμένος και ότι είναι δύσκολο να κα-
τανοήσεις τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Η ώρα πλησιάζει δώδεκα όμως
και έλειπες όλη μέρα. Θέλω μια απάντηση από σένα στα επόμενα λίγα
λεπτά. Αν δεχτείς την προσφορά μου, θα σου μεταδώσω όλα όσα χρειά-
ζεται να γνωρίζεις, για να ζήσεις μια ζωή που θα αξίζει να ζεις. Θα σου
μεταδώσω όλη τη γνώση για τον άνθρωπο και τον κόσμο. Θα απαντήσω
στην ερώτησή σου: ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ. Δεν υπόσχομαι ότι θα σου είναι πά-
ντα ευχάριστο. Αλλά θα είναι χρήσιμο. Η γνώση είναι δύναμη και αυτή η
δύναμη μπορεί να γίνει δική σου. Τι έχεις να χάσεις; Αν τώρα δεν δεχτείς

18
 Κεφaλαιο 1: Το ξεκίνημα

την προσφορά μου, θα παραμείνω για πάντα μια διακοσμητική κούκλα

πάνω στον συντηρητή σου. Έχεις δυο λεπτά για να μου πεις».
Το μυαλό του Δημήτρη έτρεχε με χίλια. Τέτοιες στιγμές, οι συναι-
σθηματικές καταγραφές είναι πολύ έντονες στον εγκέφαλό μας και μας
δίνουν την εντύπωση ότι ο χρόνος διαστέλλεται.
Δεν μπορούσε να καταλάβει αν ήταν ένα πολύ κακό μεθύσι αυτό που
του συνέβαινε, αν κάποιος του έκανε πλάκα ή αν απλά ονειρευόταν. Κι
όμως μέσα του, μια ηρεμία είχε αρχίσει να απλώνεται. Όπως τότε που
ένιωθε την ασφάλεια της παρουσίας του πατέρα του μπροστά στην υδρό-
γειο σφαίρα. Η Σοφία φαινόταν να εννοεί αυτά που λέει. Ό,τι κι αν ση-
μαίνει αυτό για μια κούκλα…
«Τι έχω να χάσω;» σκέφτηκε. «Η ζωή μου δεν είναι στα καλύτερά της.
Νιώθω χαμένος και αποπροσανατολισμένος. Ίσως να είναι το θαύμα που
περίμενα να συμβεί τόσο καιρό. Θέλω πολύ να μάθω ποιος είμαι».
«Δέχομαι» απάντησε τελικά.
Η Σοφία χαμογέλασε ικανοποιημένη.
«Σήμερα είναι Πέμπτη. Κάθε Κυριακή στις έξι το απόγευμα θα μου
αφιερώνεις τον χρόνο σου και εγώ θα σε καθοδηγώ. Τις υπόλοιπες ώρες
της εβδομάδας θα παραμένω μια απλή κούκλα. Αυτοί είναι οι όροι. Και
ξαναλέω. Σου υπόσχομαι μόνο τη Γνώση και την Κατανόηση. Τίποτα
λιγότερο, τίποτα περισσότερο».
«Εντάξει, Μορφέα*» απάντησε ο Δημήτρης, χαμογελώντας. Είχε ήδη
χαλαρώσει.
Η ώρα πήγε δώδεκα. Η Σοφία σώπασε. Στο κινητό του Δημήτρη ήρ-
θαν άλλα τρία μηνύματα μαζεμένα. Φαινόταν σαν να ήταν εκτός σύνδε-
σης τόση ώρα.

* Στην ταινία The Matrix (1999) σε μια αντίστοιχη σκηνή, ο Μορφέας δίνει στον
Neo την επιλογή ανάμεσα σε ένα μπλε και σε ένα κόκκινο χάπι, με την ίδια περίπου
υπόσχεση. Την αλήθεια.

19
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

Όταν ξάπλωσε και έκλεισε τα μάτια του, ένιωσε αισιοδοξία, ασφά-

λεια και ηρεμία. Καιρό είχε να αισθανθεί έτσι. Ένιωσε τον πατέρα του
δίπλα του. Κάτι καινούργιο ερχόταν στη ζωή του.
Και η ζωή του δεν θα ήταν ποτέ ξανά η ίδια.

Αν θέλεις να ξεφύγεις από όσα σε ενοχλούν,

αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι να είσαι σε διαφορετικό μέρος
αλλά να είσαι διαφορετικός άνθρωπος.
-Σενέκας

20
 Κεφαλαιο 2

Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

Η πραγματικότητα είναι μια ψευδαίσθηση.

Αλλά μια πολύ επίμονη ψευδαίσθηση.
Άλμπερτ Αϊνστάιν

Σε αυτό το Κεφάλαιο θα διαβάσεις πως:

• Το μυαλό μας κατασκευάζει την εμπειρία μας στον κόσμο.

• Δεν βλέπεις ό,τι υπάρχει εκεί έξω. Μαντεύεις τι υπάρχει εκεί
έξω.
• Μπορείς να μάθεις να βλέπεις και με άλλα σημεία του σώ-
ματος, πέρα από τα μάτια.
• Δεν γεύεσαι και δεν ακούς ό,τι υπάρχει εκεί έξω. Μαντεύεις
τις γεύσεις και τους ήχους που υπάρχουν.
• Το μυαλό σου δημιουργεί κάθε στιγμή την πραγματικότητά
σου, βάσει των προηγούμενων εμπειριών σου.
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

Την Κυριακή ο Δημήτρης ήταν πολύ ανήσυχος. Τις μέρες που μεσο-
λάβησαν δεν μίλησε σε κανέναν για την εμπειρία του. Και τι να τους έλε-
γε δηλαδή; Ποιος θα τον πίστευε; Αν άκουγε αυτός μια παρόμοια ιστορία,
θα ανησυχούσε βαθιά για τον αφηγητή της.
Καθώς η ώρα πλησίαζε έξι, το κοντέρ της αγωνίας του είχε τερματί-
σει. Ένιωθε τεράστια περιέργεια, μεγάλη ανυπομονησία αλλά και έντονο
φόβο για τα άγνωστα νερά στα οποία φαινόταν ότι θα έμπαινε.
Η Σοφία παρέμεινε ακίνητη πάνω στον συντηρητή κρασιών για όλο
το διάστημα. Μια συνηθισμένη κούκλα με το κόκκινο φόρεμά της. Τίπο-
τα παραπάνω. Μήπως ήταν τελικά όλα στο μυαλό του; Στις έξι ακριβώς,
όμως, συνειδητοποίησε πως δεν ήταν.
«Καλησπέρα, Δημήτρη» είπε εύθυμα η Σοφία. «Είσαι έτοιμος για την
πρώτη μας περιήγηση στον κόσμο της γνώσης για μια καλύτερη ζωή;»
«Καλησπέρα, Σοφία» απάντησε ο Δημήτρης συγκρατημένα, μην μπο-
ρώντας ακόμα να ξεπεράσει το άβολο συναίσθημα του να συζητάς με μια
κούκλα. «Θα δείξει. Τι να πω;»
«Αυτό μου αρκεί σαν διάθεση για την πρώτη μας φορά» συνέχισε η
Σοφία με μαλακό τόνο στη φωνή της. «Ο στόχος των συναντήσεών μας
θα είναι να αποκτήσεις τις γνώσεις, αλλά και τις εμπειρίες, που θα σε
βοηθήσουν να ζεις καλύτερα τη ζωή σου. Μπορεί να μην σου φαίνεται
πάντα ότι θα πηγαίνεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Θα χρειαστεί να με
εμπιστευτείς. Θα μπορείς να με ρωτάς ό,τι θέλεις και υπόσχομαι ότι θα
έχω τεράστια κατανόηση, οπότε μην ντρέπεσαι καθόλου. Θέλω όσα λέμε
να μπουν βαθιά μέσα σου. Ξεκινάμε;»
Ο ήχος της φωνής της ηρέμησε τον φόβο του. Η χροιά της είχε κάτι
σχεδόν μαγικό.
«Ξεκινάμε!» Είχε μείνει μόνο ο ενθουσιασμός.
Δεν πρόλαβε να τελειώσει σχεδόν την πρότασή του και το δωμάτιο
σκοτείνιασε. Ξαφνικά βρέθηκε σε έναν σκοτεινό χώρο με εκατοντάδες
οθόνες υπολογιστών. Φωτάκια αναβόσβηναν παντού. Οι περισσότερες

22
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

οθόνες είχαν χιλιάδες νούμερα. Δεν έβγαζαν κανένα νόημα στον Δημή-
τρη. Πού και πού όμως, υπήρχαν κάποιες οθόνες που είχαν εικόνες από
το σαλόνι του, τα χέρια του, τα ρούχα του κ.λπ.
Μια γυναίκα με λευκή ποδιά επιστήμονα τον πλησίασε.
«Καλώς ήρθες στον κόσμο του μυαλού σου!» Ήταν η Σοφία.
«Τι γίνεται εδώ;» ψέλλισε ο Δημήτρης. Τα είχε εντελώς χαμένα.
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε μέσα στον εγκέφαλό σου. Όχι ακρι-
βώς, δηλαδή, αλλά σε ένα περιβάλλον που του μοιάζει κατά κάποιον τρό-
πο, ώστε να μας βοηθήσει στην κατανόηση του πώς ακριβώς λειτουργεί».
«Κι εμένα τι με νοιάζει πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μου; Εγώ θέλω να
ζήσω μια καλύτερη ζωή. Όχι να κάνω μαθήματα βιολογίας» διαμαρτυρή-
θηκε ο Δημήτρης, ο οποίος είχε συνέλθει από το αρχικό σοκ.
«Βλέπω οι ερωτήσεις αρχίσανε νωρίς» σχολίασε χαμογελώντας η Σο-
φία. «Εύλογη η απορία σου. Ποιο κομμάτι του εαυτού σου θα έλεγες ότι
είναι πιο κοντά στην ταυτότητά σου; Δηλαδή, αν σου κοβόταν ένα δάχτυ-
λο, θα έλεγες ότι θα ήσουν λιγότερο Δημήτρης από πριν;
«Όχι, βέβαια. Ένα δάχτυλο έχασα μόνο. Παραμένω Δημήτρης».
«Πολύ ωραία. Αν έχανες ένα πόδι;»
«Πιο δύσκολο, αλλά και πάλι θα ένιωθα το ίδιο Δημήτρης».
«Αν σου έκαναν μεταμόσχευση καρδιάς;»
«Εκεί δεν ξέρω. Έχω ακούσει διάφορες ιστορίες. Αλλά και πάλι υπο-
ψιάζομαι ότι θα ένιωθα ο εαυτός μου».
«Και αν μπορούσαν να σου κάνουν μεταμόσχευση εγκεφάλου; Τι θα
συνέβαινε τότε;»
«Ξέρω ότι αυτό δεν είναι ακόμα εφικτό, αλλά έχεις δίκιο. Εκεί δεν
ξέρω ποιος θα ήμουν μετά. Ο εγκέφαλος που έφυγε ή αυτός που ήρθε».
«Πολύ ωραία. Άρα το μέρος του σώματός σου, το οποίο είναι πιο
κοντά στο ποιος είσαι, είναι ο εγκέφαλός σου, σωστά;»
«Σωστά».
«Η κατανόηση κάποιων βασικών λειτουργιών του θα παίξει καθορι-

23
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

στικό ρόλο, όπως θα διαπιστώσεις, στο να καταλάβεις ποιος στ’ αλήθεια

είσαι. Ώστε μετά να αντιληφθείς τι χρειάζεται να κάνεις για να ζήσεις
καλύτερα. Η γνώση είναι δύναμη».
«Εντάξει. Πες μου, λοιπόν. Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μου;» ρώτη-
σε κάπως απλοϊκά ο Δημήτρης.

Δημιουργείς διαρκώς την πραγματικότητά σου

«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα θαύμα πολυπλοκότητας. Είναι
το πιο σύνθετο όργανο στο σύμπαν. Είναι αδύνατον να καλύψουμε όλες
τις λειτουργίες του και ούτε έχει ιδιαίτερο όφελος. Θα συζητήσουμε μόνο
όσα θέματα θεωρώ ότι θα σε βοηθήσουν να ζήσεις τη ζωή σου καλύτε-
ρα. Γιατί είναι σημαντικό να ξέρεις πώς λειτουργεί, ώστε να μπορείς να
διοχετεύσεις την ενέργειά σου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, για να να
πετύχεις την αλλαγή. Στην πρώτη μας συνάντηση, θέλω να σου αποδείξω
πως δεν αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο όπως είναι, αλλά όπως πιστεύεις ότι
είναι. Σε βιολογικό επίπεδο. Δεν ανακαλύπτεις την πραγματικότητα, αλλά
ο εγκέφαλός σου διαρκώς μαντεύει και κατασκευάζει την πραγματικότη-
τα, όπως νομίζει ότι είναι».
«Θα με τρελάνεις πραγματικά. Τι θα πει δεν αντιλαμβάνομαι τον κό-
σμο όπως είναι;»
«Ο εγκέφαλός σου είναι κλεισμένος μέσα στο κρανίο σου. Δεν βλέπει
τον έξω κόσμο. Βλέπει μόνο πληροφορίες από τον έξω κόσμο, οι οποίες
φτάνουν μέσα στο σκοτεινό του περιβάλλον. Οι πληροφορίες αυτές έρ-
χονται με τη μορφή ηλεκτρικών σημάτων μέσα από το νευρικό σύστημα.
Το μόνο πράγμα που αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλός σου είναι ηλεκτρικά
σήματα. Ακριβώς όπως οι οθόνες που βλέπεις εδώ με τα νούμερα. Τα
νούμερα είναι τα δεδομένα που καταφτάνουν από τον έξω κόσμο. Η δου-
λειά του εγκεφάλου σου είναι να αποκωδικοποιεί τα νούμερα και να πα-
ράγει εικόνες σ’ εσένα, με έναν τρόπο ώστε να βγάζεις νόημα για το τι

24
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

σου συμβαίνει. Εδώ στην οθόνη όπου φαίνεται το τραπέζι του σαλονιού
σου, για παράδειγμα, οι διπλανές οθόνες έχουν τα δεδομένα που φτάνουν
στον εγκέφαλό σου μέσα από το μάτι σου. Τα νούμερα που βλέπεις αντι-
στοιχούν στο σχήμα, το μέγεθος, το χρώμα και τα υπόλοιπα στοιχεία του
τραπεζιού. Μετά ο υπολογιστής συνθέτει τα δεδομένα και παράγει την
εικόνα του τραπεζιού. Με παρακολουθείς;»
«Με δυσκολία. Λες ότι δεν βλέπω το τραπέζι με τη μία, αλλά όλες
τις ιδιότητες του τραπεζιού και το μυαλό μου στο τέλος λέει ‘‘Να ένα
τραπέζι’’. Σωστά;»
«Πολύ σωστά!» η Σοφία ενθουσιάστηκε. «Ο εγκέφαλός σου συλλέγει
δεδομένα και μετά τα αποκωδικοποιεί και αποφαίνεται ότι αυτό που βλέ-
πεις είναι ένα τραπέζι».
«Τι εννοείς τα αποκωδικοποιεί; Πώς το κάνει αυτό;»
«Καταπληκτική ερώτηση! Από τη στιγμή που γεννιόμαστε ο εγκέφα-
λός μας μαθαίνει διαρκώς το περιβάλλον. Αλληλεπιδρώντας μαζί του,
συλλέγει πληροφορίες και σχηματίζει άποψη για τα πράγματα. Ψάχνει
διαρκώς για μοτίβα στα σήματα για να τα κατηγοριοποιεί. Δηλαδή, η
αποκωδικοποίηση είναι σαν να λέει το μυαλό σου: ‘Σύμφωνα με όσα έχω
βιώσει μέχρι στιγμής και δεδομένων των συνθηκών που τώρα βρίσκομαι,
ποια είναι η πιο πιθανή ερμηνεία των σημάτων που παίρνω τώρα από το
περιβάλλον;’. Για παράδειγμα, αν βρισκόσουν σε μια έκθεση μοντέρνας
τέχνης, τότε ένα παρόμοιο αντικείμενο με το τραπέζι σου θα ερμηνευόταν
ως έργο τέχνης πιθανώς, ή αν ήσουν κάπου στην εξοχή και είχες περπατή-
σει πολύ, ίσως να ήταν ένα μέρος για να κάτσεις. Ανάλογα με το πλαίσιο
που βρίσκεσαι, το μυαλό σου προσπαθεί να βγάλει νόημα από τα σήματα
που δέχεται. Ο εγκέφαλός σου είναι μια απίθανα πολύπλοκη μηχανή
δημιουργίας νοήματος».
«Δηλαδή, όπως στο Matrix, που έβλεπαν οι χειριστές τις πράσινες
οθόνες, γεμάτες μόνο με 0 και 1, αλλά ήξεραν τι σήμαιναν και μπορού-
σαν να δουν ξεκάθαρα τη δράση των ηρώων».

25
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

«Ακριβώς αυτό! Ενώ τα σήματα που λάμβαναν ήταν μόνο ακολουθίες

ψηφίων 0 και 1 είχαν τρόπο να τα αποκωδικοποιούν και να βλέπουν τη
δράση. Βλέπω σημαίνει αποκωδικοποιώ. Και πώς αποκωδικοποιώ; Βά-
σει των προηγούμενων εμπειριών μου και του τωρινού πλαισίου όπου
βρίσκομαι, ο εγκέφαλος διαλέγει την πιο ταιριαστή πρόβλεψη για το τι
σημαίνουν τα σήματα που τώρα λαμβάνεις. Δεν βλέπεις, λοιπόν. Προ-
βλέπεις».
«Ώπα, κάτσε μια στιγμή. Τι θα πει δεν βλέπω, προβλέπω;» Ο Δημή-
τρης πάλευε σκληρά να κατανοήσει όσα του περιέγραφε η επιστημονική
εκδοχή της Σοφίας. Αλλά δεν ακούς κάθε μέρα ότι δεν βλέπεις τον κόσμο
αλλά ότι τον προβλέπεις. Τον μαντεύεις.

Εμπειρική Τυφλότητα
«Για δες αυτήν την εικόνα. Τι βλέπεις;»

26
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

«Δεν καταλαβαίνω τι δείχνει» απάντησε απορημένος ο Δημήτρης.

«Δεν μου βγάζει νόημα».
«Τέλεια διατύπωση» τον επιβράβευσε η Σοφία. «Δεν σου βγάζει νό-
ημα. Δηλαδή, ο εγκέφαλός σου δεν μπορεί να αποκωδικοποιήσει τα σή-
ματα που φτάνουν σ’ αυτόν μέσα από την εικόνα. Κοίτα εδώ» του είπε
και έστρεψε την προσοχή του σε μια οθόνη όπου δεκάδες εικόνες εναλ-
λάσσονταν η μία με την άλλη με απίστευτη ταχύτητα. Αυτή τη στιγμή
περνάνε μέσα στο κεφάλι σου, όλες οι πιθανές εξηγήσεις καθώς συγκρί-
νεις την εικόνα αυτή με εικόνες που έχεις δει στο παρελθόν. Αλλά καμία
εικόνα δεν αρκεί για να αποκωδικοποιήσει επαρκώς το τι απεικονίζει. Δεν
μπορείς να μαντέψεις τι βλέπεις. Βιώνεις αυτό που ονομάζεται Εμπειρι-
κή Τυφλότητα (Experiential Blindness). Έτσι, βλέπεις μόνο ασπρόμαυρα
σχήματα».
«Ναι, δεν βλέπω τίποτα».
«Δες τώρα αυτήν την εικόνα» είπε η Σοφία στρέφοντας την προσοχή
του σε μια άλλη οθόνη. (παρακαλείται ο αναγνώστης να πάει τώρα στην
τελευταία σελίδα του κεφαλαίου και να δει την εικόνα). «Δες τώρα ξανά
την πρώτη εικόνα. Τι βλέπεις τώρα;»
«Απίστευτο! Τώρα το βλέπω το ζωάκι. Είναι ξεκάθαρο».
«Χαίρομαι που σου έδωσα το φως σου» είπε πειραχτικά η Σοφία.
«Αυτό που σου συνέβη τώρα ήταν ότι είχες μια εμπειρία, η οποία μπορεί
πλέον να εξηγήσει τα σήματα που η πρώτη εικόνα έστελνε. Κάτι στο πα-
ρελθόν σου (η όψη της καθαρής εικόνας) μπόρεσε να σε βοηθήσει να ερ-
μηνεύσεις το περιεχόμενο της μη-ξεκάθαρης εικόνας. Τώρα προβλέπεις
(άρα βλέπεις) το ζωάκι. Ενώ πριν δεν μπορούσες να προβλέψεις τίποτα,
οπότε έβλεπες μόνο ασπρόμαυρα σχήματα».
«Καταλαβαίνω τι μου λες. Νομίζω. Έχω πλέον ένα μοντέλο για την
εικόνα, οπότε βασίζεται το μυαλό μου σ’ αυτό για να μου δημιουργήσει
την εικόνα με το ζωάκι. Τώρα μαντεύω σωστά αυτό που υπάρχει».
«Πάρα πολύ ωραία!»

27
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

«Ναι, αλλά εμένα τι με νοιάζουν όλα αυτά;» ο Δημήτρης άρχισε να

ξανασκέφτεται σε τι είχε συμφωνήσει να συμμετάσχει με τη Σοφία.
«Ο λόγος που σου τα λέω είναι γιατί θέλω να αρχίσεις να μαθαίνεις
να αμφισβητείς τον εαυτό σου. Να μην πιστεύεις αυτόματα ό,τι το μυα-
λό σου σού λέει. Η υγιής αμφισβήτηση του εαυτού σου είναι η βάση
για την αυτογνωσία, την εξέλιξη και τη σοφία. Και θ’ αρχίσουμε με
τις βασικές αισθήσεις για να προχωρήσουμε και στις πιο ψυχολογικές
καταστάσεις».
«Ε, ρε που μπλέξαμε…»
«Μήπως το μετάνιωσες;»
«Όχι, είμαι τραβάτε με κι ας κλαίω. Δώσε πόνο».
«Προχωράω. Το μυαλό σου, λοιπόν, μέσα στον σκοτεινό του κόσμο
κάνει διαρκώς προσομοιώσεις με τα δεδομένα που λαμβάνει από τα αι-
σθητηριακά σου όργανα και μαντεύει τι υπάρχει εκεί έξω. Μαντεύει βά-
σει των προηγούμενων εμπειριών σου και του πλαισίου μέσα στο οποίο
βρίσκεσαι. Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, ζεις στο παρελθόν. Γιατί από
εκεί είναι οι προβλέψεις σου. Ζεις στο παρελθόν και κάθε στιγμή κατα-
σκευάζεις τον κόσμο μέσα στον οποίο ζεις».
«Τι εννοείς κατασκευάζω τον κόσμο; Πάνω που νομίζω ότι καταλα-
βαίνω, το χάνω πάλι».
«Η πραγματικότητα δεν είναι ότι ο κόσμος υπάρχει εκεί έξω και εσύ
τον αντιλαμβάνεσαι με αντικειμενικό τρόπο. Εκεί έξω υπάρχουν μόνο
σήματα. Τα νούμερα που βλέπεις στις οθόνες. Τα νούμερα αυτά φτάνουν
σ’ εσένα μέσω των αισθητηριακών σου οργάνων. Τα μάτια, τα αυτιά, η
μύτη, τα χέρια, όλο σου το σώμα συμβάλλει στο να παίρνεις σήματα και
να τα ερμηνεύεις. Ο κόσμος που τελικά εσύ βιώνεις, όμως, είναι αποτέλε-
σμα του πώς έχεις μάθει να ερμηνεύεις τα σήματα. Διαφορετικοί άνθρω-
ποι με διαφορετικές παρελθοντικές εμπειρίες, μπορεί να τα ερμηνεύουν
διαφορετικά και άρα να βλέπουν ή να ακούν διαφορετικά πράγματα».
«Μα τι εννοείς; Αν εγώ βλέπω ένα κόκκινο μήλο, τότε τι υπάρχει εκεί

28
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

έξω; Δεν είναι ένα κόκκινο μήλο; Τι σημασία έχει ο τρόπος που μεγάλω-
σα; Το μήλο είναι μήλο».
«Όταν εσύ βλέπεις κάτι το οποίο λες ότι είναι ένα κόκκινο μήλο,
τότε συμβαίνει το εξής. Πληροφορίες φτάνουν στον εγκέφαλό σου από
το αντικείμενο. Ο εγκέφαλός σου τις συγκρίνει με το τι έχει βιώσει στο
παρελθόν. Π.χ. είσαι στη λαχαναγορά ή είσαι στο δάσος και βλέπεις κάτι
κόκκινο να κρέμεται και λες είναι ένα μήλο; Ίσως κάποιος με μεγαλύτερη
εμπειρία από σένα στα δέντρα να έλεγε πως είναι ένα ρόδι. Ανάλογα με
τις εμπειρίες σου βλέπεις και άλλο πράγμα».
«Οκ, μπορεί να νομίζω ότι είναι ένα μήλο, αλλά και εγώ βλέπω ένα
κόκκινο ρόδι. Δηλαδή βλέπω το ρόδι επί της ουσίας, αλλά το μπερδεύω
με μήλο. Δεν αλλάζει το τι βλέπω» είπε ο Δημήτρης που είχε αρχίσει να
βάζει το μυαλό του να δουλεύει.
«Καταλαβαίνω γιατί το λες, όμως η αλήθεια είναι ότι αν νομίζεις ότι
βλέπεις ένα μήλο, τότε όντως βλέπεις ένα κόκκινο μήλο. Μέχρι να κα-
ταλάβεις ότι είναι ρόδι, θα βλέπεις ένα μήλο. Όπως πριν με την ασπρό-
μαυρη εικόνα. Αρχικά δεν είχες καμία σχετική εμπειρία, οπότε έβλεπες
κάτι πολύ διαφορετικό απ’ ό,τι είδες μετά. Και μάλιστα οι εμπειρίες σου
επηρεάζουν και το αν αυτό που βλέπεις είναι κόκκινο ή όχι».

Υπάρχει το κόκκινο χρώμα;

«Μα τι λες, Σοφία μου; Το κόκκινο είναι κόκκινο. Τι σημασία έχουν
οι εμπειρίες μου;»
«Έρευνες έχουν δείξει ότι το μήκος φωτός το οποίο εμείς γνωρίζουμε
ως κόκκινο1 άλλες φυλές το βλέπουν διαφορετικά. Π.χ. η φυλή Berinmo
της Παπούας Νέας Γουινέας το βλέπουν ως καφετί, διότι στη φυλή τους
έχουν μάθει να κατηγοριοποιούν διαφορετικά τα χρώματα2. Δεν βλέπεις
το κόκκινο που αντικειμενικά υπάρχει εκεί έξω. Προβλέπεις το κόκκινο
με βάση όσα έχεις ζήσει».

29
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

«Έχω μείνει άφωνος. Δεν θα το σκεφτόμουν ποτέ».

«Επίσης μπορείς να δεις το κόκκινο χωρίς καν να υπάρχει κάτι κόκκι-
νο εκεί έξω. Κλείσε τα μάτια σου και σκέψου το κόκκινο χρώμα. Καθώς
το κάνεις αυτό, οι νευρώνες του εγκεφάλου σου αρχίζουν να πυροδο-
τούνται και προσομοιάζουν το κόκκινο χρώμα. Όχι τόσο έντονο όσο αν
έβλεπες ένα τριαντάφυλλο μπροστά σου, αλλά είναι εκεί».
«Ναι, το βλέπω» είπε ο Δημήτρης με τα μάτια κλειστά.
«Ένας άλλος τρόπος να σου δείξω ότι δεν βλέπεις, αλλά προβλέπεις,
έχει να κάνει με το φεγγάρι. Όταν το φεγγάρι είναι χαμηλά στον ορίζοντα,
τότε σου φαίνεται μεγαλύτερο. Γιατί λες ότι συμβαίνει αυτό;»
«Δεν ξέρω. Μήπως επειδή είναι το φεγγάρι πιο κοντά και μετά απο-
μακρύνεται;»
«Όχι, δεν είναι γι’ αυτό. Η απόσταση του φεγγαριού από τη γη δεν
αλλάζει, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια λίγων ωρών. Αυτό που συμβαίνει
είναι πως, όταν το φεγγάρι είναι χαμηλά στον ορίζοντα, τότε ο εγκέφαλός
σου μπορεί να συγκρίνει το φως από το φεγγάρι με στοιχεία του περιβάλ-
λοντος που δίνουν ενδείξεις για το πόσο μακριά είναι. Π.χ. με βουνά, με
δέντρα, με κτήρια ή με άλλα στοιχεία, με τα οποία είναι εξοικειωμένος να
δημιουργεί την έννοια της απόστασης. Έτσι, ο εγκέφαλος δημιουργεί την
εντύπωση ότι το φεγγάρι είναι πολύ μακριά. Οπότε, κάτι μακρινό με τόσο
πολύ φως, ο εγκέφαλός σου προβλέπει ότι πρέπει να είναι πολύ μεγάλο.
Και το βλέπεις μεγάλο. Όταν το φεγγάρι ανέβει στον ουρανό, τότε η σύ-
γκριση με γνωστά στοιχεία παύει να υπάρχει. Και το προ-βλέπεις αλλιώς.
Δεν βλέπεις. Προβλέπεις».
«Πάντα είχα αυτήν την απορία. Το βλέπω πιο μεγάλο, δεν είναι δη-
λαδή;»
«Για να πειστείς, μπορείς να τραβήξεις μια φωτογραφία όταν είναι
χαμηλά και όταν είναι ψηλά στην ατμόσφαιρα. Θα είναι το ίδιο μέγεθος
στη φωτογραφία. Ή, αν θέλεις, όταν είναι χαμηλά, μπορείς να κάνεις τα
χέρια σου σαν κιάλια και να δεις μόνο το φεγγάρι, χωρίς να βλέπεις βουνά

30
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

ή δέντρα κ.λπ.· και πάλι θα το δεις σε μικρότερο μέγεθος απ’ όσο πριν.
Γιατί πλέον τα περιφερειακά στοιχεία δεν θα επηρεάζουν τις προβλέψεις
του εγκεφάλου σου. Να σου πω και ένα καλοκαιρινό παράδειγμα».
«Για πες…»
«Σου έχει συμβεί το καλοκαίρι όταν μπαίνεις σε ένα πλοίο και φεύγει
το διπλανό πλοίο, εσύ να νομίζεις ότι το δικό σου πλοίο κινείται;»
«Ναι, το έχω πάθει πολλές φορές. Κάποιες φορές χάνω και την ισορ-
ροπία μου, μάλιστα. Γιατί συμβαίνει αυτό, αφού το δικό μου πλοίο παρα-
μένει σταθερό; Έχω νιώσει το ίδιο συναίσθημα και σε τρένο ή ακόμα και
σε λεωφορείο, όταν το διπλανό όχημα ξαφνικά ξεκινάει».
«Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο εγκέφαλός σου έχει μάθει πως όταν
το οπτικό σου πεδίο κινείται, ο λόγος είναι επειδή εσύ κινείσαι. Όταν
περπατάς, όταν τρέχεις, όταν είσαι σε ένα αυτοκίνητο, τότε εσύ είσαι σε
κίνηση. Πηγαίνεις προς τα μπροστά και έτσι βλέπεις το τοπίο, τα δέντρα,
τα κτήρια, τους ανθρώπους να πηγαίνουν προς τα πίσω. Ή αν πηγαίνεις
προς τα πίσω, τότε το τοπίο, τα δέντρα κ.λπ. πηγαίνουν προς τα μπρο-
στά. Συνεπώς, το παρελθόν σου είναι γεμάτο με εμπειρίες όπου όταν το
οπτικό σου πεδίο πηγαίνει προς τα πίσω, είναι επειδή εσύ πηγαίνεις προς
τα μπροστά και ανάποδα. Οπότε τι συμβαίνει όταν το διπλανό πλοίο ξε-
κινήσει;»
«Τότε αυτό που βλέπω από το παράθυρο, δηλαδή το πεδίο μου, πηγαί-
νει προς τα μπροστά. Άρα μου λες ότι ο εγκέφαλός μου νομίζει ότι εγώ
πηγαίνω προς τα πίσω; Γιατί έτσι έχει μάθει να ερμηνεύει την κίνηση του
περιβάλλοντος;»
«Ακριβώς έτσι! Στιγμιαία μπορεί να χάσεις την ισορροπία σου, σαν
το όχημά σου να κάνει όπισθεν. Μέχρι να καταλάβει ο εγκέφαλός σου
βλέποντας άλλα σημάδια (ένα κτήριο, ένα άλλο δεμένο καράβι) ότι εσύ
είσαι ακίνητος, εσύ νιώθεις ότι κινείσαι. Γιατί δεν βλέπεις και δεν βιώ-
νεις τον κόσμο όπως είναι. Τον προβλέπεις. Και αυτό γίνεται ακόμα πιο
εμφανές, όταν παρουσιάζονται προβλήματα στο εγκέφαλο. Ασθενείς που

31
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

ήταν τυφλοί για δεκαετίες και μετά από χειρουργική επέμβαση η όρασή
τους επανήλθε, δεν άρχισαν να βλέπουν κατευθείαν3. Ενώ τα μάτια τους
πια λειτουργούσαν κανονικά, ο εγκέφαλός τους δεν μπορούσε να αποκω-
δικοποιήσει τα σήματα που έφταναν από το περιβάλλον. Έτσι έβλεπαν
μόνο σκιές, χρώματα και ακαθόριστα σχήματα, αν και, επαναλαμβάνω,
οργανικά δεν είχαν κάποιο πρόβλημα. Οι προβλέψεις του εγκεφάλου
τους όμως, είχαν. Έπρεπε να μάθουν να αποκωδικοποιούν ξανά. Έπρεπε
να μάθουν να βλέπουν ξανά».
«Έπρεπε να μάθουν να βλέπουν!» είπε εντυπωσιασμένος ο Δημήτρης.
«Το να βλέπεις δεν είναι μια απλή αντιληπτική διαδικασία, όπου
αναγνωρίζεις αυτό που υπάρχει εκεί έξω. Είναι μια εσωτερική διεργα-
σία αποκωδικοποίησης των σημάτων που έρχονται από έξω, σε κάτι που
βγάζει νόημα για σένα. Δεν αντιλαμβάνεσαι ό,τι υπάρχει. Μαντεύεις το
τι υπάρχει και στην πορεία κατασκευάζεις κάθε στιγμή τον κόσμο σου*.
Ο άπιστος Θωμάς είπε ότι ήθελε να το δει για να το πιστέψει. Στην πραγ-
ματικότητα, όμως, ισχύει το αντίθετο. Πρέπει να το πιστεύεις για να το
δεις. Για παράδειγμα, άτομα με τροφικές διαταραχές, που πάσχουν από
ανορεξία, βλέπουν κυριολεκτικά τον εαυτό τους ανάλογα με την ένδειξη
της ζυγαριάς τους. Ενώ είναι λιποβαρή με κάθε αντικειμενικό κριτήριο,
εκείνα βλέπουν τον εαυτό τους ως υπέρβαρο αν η ζυγαριά τα δείξει λίγα
παραπάνω γραμμάρια απ’ όσο πιστεύουν ότι θα έπρεπε να είναι το βάρος
τους. Τα πιστεύω τους επηρεάζουν αυτό που βλέπουν».
«Δεν θα το σκεφτόμουν ποτέ».
«Και να σου πω και το πιο ενδιαφέρον;»

* Αν ψάξετε στο ίντερνετ για «οπτικές ψευδαισθήσεις» (optical illusions) όλες οι

ψευδαισθήσεις βασίζονται στην έξυπνη επεξεργασία της διαφοράς του τρόπου με τον
οποίο προβλέπει ο εγκέφαλος και της εκάστοτε απεικόνισης.

32
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

Δεν βλέπεις μόνο με τα μάτια

«Να μου πεις, ναι!» ο Δημήτρης είχε πορωθεί με τις νέες του γνώσεις.
«Εφόσον το να βλέπεις είναι στην ουσία αποκωδικοποίηση σημάτων,
αυτό σημαίνει ότι μπορείς να βλέπεις και χωρίς τα μάτια. Ο εγκέφαλος
λαμβάνει σήματα και μαθαίνει να τα ερμηνεύει. Αυτά τα σήματα δεν εί-
ναι καν απαραίτητο να προέρχονται από τα μάτια. Μπορούν να προέρ-
χονται ακόμα και από την πλάτη ή τη γλώσσα, για παράδειγμα. Μπορεί
κάποιος να βλέπει με τη γλώσσα».
«Έχεις ξεφύγει εντελώς. Πώς μπορεί να βλέπει κάποιος με τη γλώσ-
σα; Τι άλλο θα ακούσω!»
«Κι όμως. Όπως είπαμε το μυαλό σου λαμβάνει μόνο σήματα. Τα
νούμερα που βλέπεις εδώ στις οθόνες. Δεν το ενδιαφέρει αυτά τα σήματα
από που προέρχονται. Όσο τα σήματα είναι συνεπή μεταξύ τους και συ-
ντονίζονται με τις κινήσεις του σώματος, ο εγκέφαλος μπορεί να αρχίσει
να μάθει να τα ερμηνεύει ως όραση. Ο τρόπος που επιτυγχάνεται αυτό
είναι με τοποθέτηση ηλεκτροδίων στη γλώσσα (της οποίας η υγρασία και
το χημικό της περιβάλλον την καθιστούν ένα κατάλληλο μέσο γι’ αυτή
την διαδικασία). Τα ηλεκτρόδια είναι συνδεδεμένα με μια κάμερα και
ανάλογα με το τι βλέπει η κάμερα ενεργοποιείται και διαφορετική αίσθη-
ση στο στόμα. Αρχικά για κάποιον, είναι μόνο σαν να νιώθει ένα ελαφρύ
γαργαλητό στη γλώσσα. Όμως με τον καιρό και με εξάσκηση, οι άνθρω-
ποι που φορούν τον μηχανισμό αρχίζουν και συσχετίζουν τις αισθήσεις
από τα χέρια τους και τις κινήσεις τους, με τα αντίστοιχα μοτίβα του γαρ-
γαλητού. Αρχίζουν και βλέπουν με τη γλώσσα4. Η διαδικασία είναι τόσο
επιτυχημένη μάλιστα που ο Eric Weihnmeyer, φορώντας έναν αντίστοιχο
μηχανισμό, έγινε το 2001 ο πρώτος τυφλός άνθρωπος που ανέβηκε στο
Έβερεστ».
«Έχω μείνει άφωνος. Βλέπει με τη γλώσσα. Καταπληκτικό!»
«Για να είμαστε απόλυτα σωστοί, δεν βλέπεις με τη γλώσσα. Βλέπεις

33
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

με το μυαλό. Όλοι οι άνθρωποι. Η ερώτηση είναι μόνο από που έρχονται

τα σήματα που φτάνουν στο μυαλό σου και αν συνδέονται άμεσα με την
εμπειρία του υπόλοιπου σώματός σου. Είναι μια ολιστική διαδικασία η
όραση5. Και όχι μόνο η όραση».

Ακούς και γεύεσαι ό,τι μαντεύεις ότι υπάρχει

«Τι εννοείς;»
«Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με την ακοή ή τη γεύση ή όποια άλλη
αίσθηση. Για παράδειγμα, άτομα τα οποία απέκτησαν την ακοή τους
μετά από επεμβάσεις, πρέπει να μάθουν να ακούν ξανά. Σύμφωνα με το
American Board of Audiology, ο εγκέφαλος χρειάζεται χρόνο και υπομο-
νή ώστε να μάθει να ερμηνεύει ξανά τους ήχους του περιβάλλοντος. Αρ-
χικά, ήχοι που συνήθως είναι στο πίσω μέρος, στο φόντο (π.χ. ο θόρυβος
λειτουργίας του ψυγείου), μπορεί να ακούγονται πολύ δυνατά, μέχρι να
εκπαιδευτεί ο εγκέφαλος και να τους τοποθετήσει πάλι στο φόντο6. Όπως
βλέπουμε με το μυαλό μας, ακούμε και με το μυαλό μας.
Στο διάσημο βιβλίο του ‘Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με
ένα καπέλο’ ο νευρολόγος Oliver Sacks περιγράφει δύο ξεχωριστές περι-
πτώσεις γυναικών, με θέματα ακοής, που ξαφνικά άρχισαν να ακούν πολύ
δυνατά μουσική. Αρχικά νόμιζε η κάθε γυναίκα πως κάπου έπαιζε κάποιο
ραδιόφωνο7. Αλλά δεν συνέβαινε αυτό. Μόνο εκείνη άκουγε τη μουσική.
Και μάλιστα τόσο δυνατά που δεν μπορούσε να ακούσει κάτι άλλο. Όπως
αποδείχθηκε, υπήρξε μια θρόμβωση στην περιοχή του εγκεφάλου που
επεξεργάζεται τις μουσικές εμπειρίες και έτσι άκουγε τα τραγούδια. Δεν
άκουγε ό,τι υπήρχε στο περιβάλλον. Αλλά ό,τι το μυαλό της έλεγε ότι
γίνεται στο περιβάλλον».
«Εγώ την έχω ακούσει γενικά, νομίζω» είπε ο Δημήτρης ζαλισμένος.
«Πολλή πληροφορία για να την επεξεργαστεί ο εγκέφαλός μου».
«Σε καταλαβαίνω. Δεν είναι και λίγα αυτά που έχουμε πει σήμερα.

34
 Κεφαλαιο 2: Δεν βλέπεις. Προβλέπεις!

Το τελευταίο που θα σου πω είναι ότι ακόμα και η γεύση που καταλα-
βαίνεις είναι θέμα του εγκεφάλου. Γεύεσαι ό,τι νομίζεις ότι γεύεσαι. Όχι
ό,τι υπάρχει».
«Μα δεν θα αφήσεις τίποτα όρθιο; Αυτό πάλι πώς γίνεται;»
«Στα γυρίσματα της ταινίας ‘120 μέρες στα Σόδομα’, του Παζολίνι,
σε κάποια στιγμή οι ηθοποιοί έπρεπε να φάνε μέσα από ένα μπολ αφό-
δευσης, κόπρανα, τα οποία ήταν στην πραγματικότητα νοστιμότατη σο-
κολάτα».
«Ίιιουου αηδία» μόρφασε ο Δημήτρης.
«Με τον ίδιο τρόπο αντέδρασαν κι εκείνοι. Πάρα πολλοί δυσκολεύ-
τηκαν να τη φάνε και έκαναν εμετό. Γιατί ο εγκέφαλός τους, τους έλεγε
ότι ένα καφετί πράγμα μέσα σε δοχείο αφόδευσης είναι κόπρανο. Κι ας
ήταν στην πραγματικότητα σοκολάτα. Γεύεσαι με τον εγκέφαλο. Όχι με
το στόμα».
«Τους καταλαβαίνω απόλυτα. Και καταλαβαίνω και αυτό που μου
λες εσύ, Σοφία. Ήξερα ότι το μυαλό μας επηρεάζει την πραγματικότητα,
αλλά δεν είχα καταλάβει ότι το μυαλό μας δημιουργεί την πραγματικό-
τητα».
«Έτσι όπως το λες. Η πραγματικότητα που βιώνεις κατασκευάζεται
στο μυαλό σου. Υπάρχουν άνθρωποι που μετά τον κορονοϊό απέκτησαν
φαντοσμία ή παροσμία. Δηλαδή, είτε μυρίζανε μυρωδιές που δεν υπάρ-
χουν (π.χ. μύριζαν λουλούδια σε χώρους χωρίς λουλούδια) ή μύριζαν
αλλοιωμένα τις υπάρχουσες μυρωδιές. Για παράδειγμα, τρως κρέας και
έχει γεύση καμένο λάστιχο. Και εδώ, λόγω βλαβών στα συστήματα του
εγκεφάλου, δεν μυρίζεις ό,τι υπάρχει, αλλά ό,τι το μυαλό σου νομίζει
ότι υπάρχει. Μαντεύεις διαρκώς το τι βλέπεις, ακούς, γεύεσαι. Αν λοιπόν
είναι να κρατήσεις ένα μάθημα από σήμερα, το μάθημα είναι: Μην εμπι-
στεύεσαι πλήρως τις αισθήσεις σου. Στους πιλότους των μαχητικών αε-
ροπλάνων η οδηγία είναι μία: Εμπιστεύσου τα όργανα του αεροσκάφους.
Όχι τις αισθήσεις σου. Σκέψου κι εσύ σαν πιλότος».

35
 Το Παράδοξο Μονοπάτι Προς το Νόημα της Ζωής

Και λέγοντας αυτά, ξαφνικά χάθηκαν οι οθόνες και οι υπολογιστές

και τα φωτάκια κι ο Δημήτρης βρέθηκε και πάλι στο σαλόνι του. Κοίταξε
το ρολόι του. Ή ώρα ήταν έξι και ένα λεπτό.
Δεν κάθισε να αναρωτηθεί τι και πώς. Το μυαλό του βούιζε. Χαμογέ-
λασε στη Σοφία Φλαμένκο που στεκόταν ακίνητη πάνω στον συντηρητή,
τον άνοιξε και έβγαλε ένα μπουκάλι Pinot Noir από τη Νέα Ζηλανδία
να απολαύσει. Ευχήθηκε το μυαλό του να του δημιουργήσει μια ωραία
γεύση. Και αυτό έγινε!

Η εικόνα με το ζωάκι

Ο μεγαλύτερος εχθρός της γνώσης δεν είναι η άγνοια.

Είναι η ψευδαίσθηση της γνώσης
Daniel J.Boorstin8

36