Το ιστορικό και η εξέλιξη του

εκτοξευομένου σκυροδέματος
Από τις στοές των ορυχείων μέχρι τις σήραγγες του μετρό, από τα συντριβάνια έως τις πισίνες και
από την προστασία πρανών μέχρι τις δομικές επισκευές, το εκτοξευόμενο σκυρόδεμα (shotcrete,
sprayed concrete, Spritzbeton) βρίσκει εδώ και χρόνια εκτεταμένη εφαρμογή παγκοσμίως.
O ψεκασμός του σκυροδέματος με υψηλή ταχύτητα στην επιφάνεια υποδοχής, χωρίς την χρήση
καλουπιού είναι μια τεχνική με αρκετά πλεονεκτήματα, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η μόνη ή η πιο
οικονομική λύση σκυροδέτησης.
Η τεχνική αυτή έχει αφετηρία την κοιλάδα Lehigh στην Ανατολική Pennsylvania, σε απόσταση περίπου
100 km από την πόλη της Νέας Υόρκης, η οποία υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα ανάπτυξης
της Αμερικανικής βιομηχανίας στις αρχές του 20ου αιώνα.
Εκεί, στην πόλη Bethlehem, PA, είχε ανεγερθεί το μεγαλύτερο χαλυβουργείο των ΗΠΑ και στην πόλη
Coplay λειτούργησε η πρώτη τσιμεντοβιομηχανία της χώρας. Το 1897 ιδρύθηκε στο Allentown η
εταιρεία τσιμέντων Lehigh Portland Cement Company. Η περιοχή εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί
κέντρο παραγωγής τσιμέντου.
Επί 2.000 χρόνια, από την Ρωμαϊκή Εποχή μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η μόνη τεχνική
σκυροδέτησης ήταν η χύτευση ρευστού σκυροδέματος σε καλούπια. Κατά συνέπεια μπορούσαν να
κατασκευασθούν από σκυρόδεμα μόνον όσα στοιχεία ήταν δυνατόν να διαμορφωθούν με κάποιο
καλούπι, δηλαδή στοιχεία συγκεκριμένης γεωμετρικής μορφής. Κάτι λοιπόν έλειπε …
Οι κλίβανοι (kilns) της εταιρείας Coplay Cement
Company, κατασκευής του 1897. Σήμερα
αποτελούν έκθεμα του Πάρκου Saylor.
Η Χαλυβουργία Bethlehem Steel Works, στην κοιλάδα Lehigh, το 1881,
σε υδατογραφία του Joseph Pennell
Ένας ικανότατος ταριχευτής, επιτυχημένος εξερευνητής και ιδιοφυής μηχανικός, ο Carl E. Akeley
πειραματιζόταν περί τις αρχές του 20ου αιώνα στην πόλη Allentown στην κοιλάδα Lehigh με τεχνικές
διαμόρφωσης επακριβών ομοιωμάτων της μυοσκελετικής δομής των ζώων, προκειμένου να
προσαρμόζει σ' αυτά τα επεξεργασμένα δέρματά τους, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ρεαλιστικά
εκθέματα για τα μουσεία.
Το 1907, ένας διορατικός διευθυντής μουσείου, αναγνωρίζοντας την πρωτοποριακή τεχνική που είχε
αναπτύξει ο Akeley, του ζήτησε να την εφαρμόσει για την αποκατάσταση των φθαρμένων
επιχρισμάτων των προσόψεων του Columbian Museum στο Σικάγο.
Για να απλοποιήσει την διαδικασία εφαρμογής, ο Akeley συνέθεσε ένα "πυροβόλο" με διπλό πιεστικό
θάλαμο με το οποίο ψέκασε το υλικό στις επιφάνειες της πρόσοψης του μουσείου. (που
απεικονίζεται στην εικόνα στο πάνω μέρος αυτού του αντικειμένου) που ψεκάστηκε υλικό στις
κάθετες επιφάνειες του μουσείου.
Ο Akeley είχε περάσει έναν ολόκληρο χρόνο σε εξερευνητική αποστολή στην Αφρική μαζί με τον
Theodore Roosevelt, με τον οποίο διατηρούσε φιλικές σχέσεις. Ο Roosevelt πληροφορήθηκε για
αυτό το καινοτομικό σύστημα και ενθάρρυνε τον Akeley να το κατοχυρώσει, κάτι που έκανε. Το 1911
του απονεμήθηκε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας αριθ. 991814 για "μια συσκευή για την ανάμιξη και την
εφαρμογή πλαστικών ή συγκολλητικών υλικών".
Το "πυροβόλο" του Akeley παρουσιάστηκε το ίδιο έτος στο Σαλόνι Τσιμέντου της Νέας Υόρκης
(Cement Show, Madison Square Garden, N.Y.) , όπου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Το περιοδικό
Cement Age είχε γράψει τότε "το πυροβόλο τσιμέντου αποτελεί άλλη μια έκφανση της
εφευρετικότητας στον τομέα της μηχανολογίας».
Ο όρος gunite (νεολογισμός) δημιουργήθηκε ένα χρόνο αργότερα για την περιγραφή της "βολής"
υλικού μέσω της συσκευής στην επιφάνεια υποδοχής. Σύντομα, η λέξη "gunite" αποτέλεσε εμπορική
ονομασία και υπήρξε καθοριστική της τεχνολογίας και των εφαρμογών της μέχρι τη δεκαετία του
1950.
Ο Carl E. Akeley
απέκτησε το 1911
δίπλωμα ευρεσιτεχνίας
για την συσκευή του
την οποία είχε ονομάσει Ο Akeley κατασκεύασε το 1907
"Plaster gun” την πρώτη του μηχανή ξηράς
(πυροβόλο κονιάματος). αναμίξεως μίγματος από λεπτό-
κοκκα αδρανή (άμμο) και τσιμέντο,
την οποία χρησιμοποίησε για τις
εργασίες ανακατασκευές της όψης
του Field Museum στο Σικάγο. Η
μηχανή αυτή κατάφερε να
λειτουργήσει μόλις μια ώρα και
μετά το υλικό "μπλόκαρε" στους
σωλήνες, όμως η αρχή έχει γίνει
και η ιδέα της σκυροδέτησης με
εκτόξευση είχε γίνει πράξη.
 Συσκευή εκτόξευσης κονιοδέματος του 1914

Εκτόξευση σκυροδέματος το 1919 για την κατασκευή δεξαμενής νερού

Το 1916, ο Akeley πούλησε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του στον Samuel Traylor, Μηχανολόγο
Μηχανικό και ιδιοκτήτη της επιτυχημένης εταιρείας Traylor Engineering and Manufacturing Co., η οποία
αποκόμισε σημαντικά κέρδη παράγοντας πυρομαχικά κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο
Traylor είχε πρωτοδεί την μηχανή εκτόξευσης στο Σαλόνι Τσιμέντου το 1911 και ενώ είχε πλήρη
επίγνωση των μηχανικών προβλημάτων των αρχικών μοντέλων του Akeley, ήταν πεπεισμένος για τις
δυνατότητές της μεθοδολογίας.
Από την πλευρά του, ο Akeley άρχισε ξανά τις περιπλανήσεις του στην Αφρική και τελικά υπέκυψε
από πυρετό στο Βελγικό Κονγκό το 1926. Πέθανε σχετικά φτωχός, παρά τις περισσότερες από 30
ευρεσιτεχνίες που είχε αποκτήσει για άλλες εφευρέσεις του.
Το 1920, ο Traylor ίδρυσε την εταιρεία Cement Gun Co. στο Allentown, ΡΑ. Στόχος του ήταν να
τελειοποιήσει και να εμπορευθεί αποτελεσματικά την μηχανή εκτόξευσης και αυτή ήταν η απαρχή της
βιομηχανίας του εκτοξευομένου σκυροδέματος.
Η νέα εταιρεία έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην διαφύλαξη του εμπορικού σήματος "gunite", τόσο στον
τομέα της παραγωγής των μηχανών, όσο και στην εφαρμογή της μεθοδολογίας από εξουσιοδοτη-
μένους υπεργολάβους. Η εταιρεία διατηρούσε την αποκλειστικότητα στην παραγωγή του εξοπλισμού
και την παροχή αδειών εφαρμογής της μεθοδολογίας. Δηλαδή εφάρμοζε πρακτικές franchising για το
gunite.
Η Cement Gun Company, εξελίχθηκε ραγδαία σε μεγάλο κατασκευαστικό οργανισμό αναλαμβάνοντας
μεγάλα έργα σε όλη τη Β. Αμερική με αντικείμενο τις επισκευές κτιρίων και γεφυρών και τις κατασκευές
σηράγγων, έχοντας το πλεονέκτημα της αποκλειστικής χρήσης της μηχανής και της ονομασίας gunite.
Σημειώνεται ότι η εταιρεία αυτή είχε την αποκλειστικότητα στην παραγωγή αλλά και την χρήση του
εξοπλισμού επί σειρά ετών και δημιούργησε σταδιακά θυγατρικές εταιρείες σε διάφορες χώρες του
κόσμου (Μεγ. Βρετανία, Γερμανία κλπ). Η διαβάθμιση των υλικών, οι αναλογίες των μιγμάτων, οι
προδιαγραφές για την διαστασιολόγηση και της εφαρμογή, ο τρόπος τελειώματος και η συντήρηση των
στρώσεων καθοριζόταν στα τεχνικά δελτία της Cement Gun Company.
Μια από τις πρώτες μηχανές εκτόξευσης της Cement Gun Co.(μέσα δεκαετίας 1920)
 Στρώση στεγανοποίησης από gunite
Συνεργείο gunite της δεκαετίας του 1920
στο φράγμα Chendorah της Μαλαισίας
περί το 1930
Κατασκευή πισίνας με εκτοξευόμενο σκυρόδεμα στις αρχές της δεκαετίας του 1930
Η εισαγωγή της περιστροφικής μηχανής το 1957 άνοιξε τον δρόμο για την χρήση
χονδοκόκκων μιγμάτων και τις μεγάλης κλίμακας εφαρμογές εκτοξευομένου σκυροδέματος.
Η νέα τεχνική διαδόθηκε ταχύτατα αρχικά στις ΗΠΑ και στην συνέχεια σε πολλές άλλες χώρες.
Μέχρι το 1930 το gunite με την διαδικασία ξηρού μίγματος είχε βρει εφαρμογές σε χιλιάδες έργα
παγκοσμίως.
To 1930 άρχισε η εφαρμογή περισσότερο χονδροκόκκων μιγμάτων με τις μηχανές εκτόξευσης
(Cement Gun) και η Ένωση Μηχανικών των Αμερικανικών Σιδηροδρόμων (American Railway
Engineers) εισήγαγε το όρο "shotcrete” για την περιγραφή της μεθοδολογίας.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η χρήση του “gunite” συνεχίσθηκε με αυξανόμενο ρυθμό, η
τεχνολογία εφαρμογής βελτιώθηκε σημαντικά, ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Εργοληπτών Εκτοξευομένου
Σκυροδέματος των ΗΠΑ (Gunite Contractors Association), τελειοποιήθηκε η περιστροφική μέθοδος
εκτόξευσης για τα ξηρά ανοίγματα και έγιναν τα πρώτα βήματα στην υγρά μέθοδο εφαρμογής.
Το 1950 βρισκόταν σε λειτουργία 5.000 μηχανές και είχαν κατασκευαστεί έργα με χρήση
εκτοξευομένου σκυροδέματος σε περισσότερες από 120 χώρες.
Το 1952 η εταιρεία Cement Gun Co. απελευθέρωσε την ευρεσιτεχνία του "gunite" και πολλές νέες
εταιρείες εισήλθαν στον χώρο.
Την εποχή αυτή συγκροτήθηκε η Τεχνική Επιτροπή 506 του ACI, η οποία συνέταξε τον Κανονισμό
SP-14 που παρείχε τις βάσεις της ορθής και ποιοτικής εφαρμογής της μεθόδου στις κατασκευές.
Την εποχή εκείνη ο Frank Reed κατασκεύασε στην Iowa των ΗΠΑ έναν νέο τύπο μηχανής με
ημισφαιρικό θάλαμο, που αποδείχθηκε παραγωγική και ευχερούς χειρισμού. Η μηχανή αυτή
ονομάσθηκε Jetcreter και αποτέλεσε την βάση για την εξέλιξη από την Meynadier & Cie AG, στην
Ζυρίχη (το 1957), της μηχανής Meyco με περιστρεφόμενο κάδο.
Ο Jack Ridley παρουσίασε σύστημα ανάμιξης και τροφοδοσίας με δύο εκτοξευτήρες επί φορείου,
το οποίο ονόμασε “Micon Rig”.
Την μηχανή Meyco ακολούθησε η γνωστή Aliva, η οποία βρήκε μεγάλη διάδοση στην Ευρωπαϊκή
αγορά. Οι μηχανές Meyco σήμερα παράγονται και διατίθενται από την εταιρεία Atlas Copco AB,
ενώ οι μηχανές Aliva από την εταιρεία Sika AG.
Κατά την δεκαετία του 1970 νέες επινοήσεις και βελτιώσεις διεύρυναν το πεδίο εφαρμογής του
εκτοξευομένου σκυροδέματος. Η ενσωμάτωση στα μίγματα πυριτικής παιπάλης ως πρόσθετο
έδωσε νέες δυνατότητες στα μέτρα υποστήριξης των υπογείων έργων. Το μεγαλύτερο ίσως βήμα
προόδου της περιόδου αυτής ήταν η εμφάνιση αποδοτικών αντλιών σκυροδέματος καταλλήλων για
την υγρά εφαρμογή του εκτοξευομένου σκυροδέματος.
Κατά την δεκαετία του 1980 αναπτύχθηκαν πρόσμικτα που επέτρεπαν σε υψηλό βαθμό τον έλεγχο
της συνεκτικότητας, της ενυδάτωσης και της επί τόπου εφαρμογής του εκτοξευομένου
σκυροδέματος με την υγρά μέθοδο.
Η έναρξη προσθήκης μεταλλικών ινών επέτρεψε την αντιμετώπιση ειδικών απαιτήσεων στις
επισκευές δομικών στοιχείων και τις υπόγειες αντιστηρίξεις.
Το 1998 ιδρύθηκε η Αμερικανική Ενωση Εκτοξευομένου σκυροδέματος (American Shotcrete
Association) με στόχο την προαγωγή των εφαρμογών του εκτοξευομένου σκυροδέματος, την
εκπαίδευση και την υποστήριξη όλων όσων ασχολούνται με την μέθοδο αυτή σκυροδέτησης.
Ο όρος "gunite" επινοήθηκε από τον Akeley το 1909 και καταχωρήθηκε ως εμπορικό σήμα
(trademark) της εταιρείας Allentown Equipment, του πρώτου κατασκευαστή εξοπλισμού
εκτοξευομένου σκυροδέματος. Οι λοιποί κατασκευαστές ήταν ως εκ τούτου υποχρεωμένοι να
χρησιμοποιούν άλλους όρους για την περιγραφή της μεθοδολογίας, όπως shotcrete, pneumatic
concrete, guncrete, κλπ.
Ο όρος "shotcrete", ο οποίος υιοθετήθηκε το 1951 για το "πνευματικώς εφαρμοζόμενο σκυρόδεμα
(pneumatically applied concrete ), σήμερα τυγχάνει γενικής εφαρμογής για την περιγραφή της
εκτόξευσης σκυροδεμάτων ή κονιαμάτων, με την υγρή ή την ξηρά μέθοδο.
Ποσοστό διερχομένων κατά βάρος (%)

Κόσκινο ISO (mm)

Συνιστώμενη περιοχή κοκκομετρικής διαβάθμισης

αδρανών εκτοξευόμενου σκυροδέματος
Το Τεχνικό Εγχειρίδιο της
Αμερικανικής Ένωσης
Κατασκευαστών Υδατοδεξαμενών
είναι μια από τις καλύτερες πηγές
πληροφόρησης και σε θέματα
εφαρμογών εκτοξευόμενου
σκυροδέματος (είναι βέβαια μάλλον
αρκετά ακριβό, 350 US$)
Ο ορθός χειρισμός του
εξοπλισμού εφαρμογής
εκτοξευόμενου σκυροδέματος
είναι βασικής σημασίας. Το ACI
παρέχει εδώ και χρόνια (στις ΗΠΑ
και διάφορα εθνικά παραρτήματά
του -chapters- υπηρεσίες
εκπαίδευσης και πιστοποίησης
χειριστών (nozzlemen, χειριστές
ακροφυσίου). Σήμερα αυξάνονται
συνεχώς, σε όλον τον κόσμο, οι
κατασκευαστές που
προσλαμβάνουν μόνον
πιστοποιημένους χειριστές.
Η βιομηχανία χημικών προϊόντων κατασκευών (construction chemicals) παράγει
σήμερα ποικιλία προϊόντων για το εκτοξευόμενο σκυρόδεμα (επιταχυντές,
επιβραδυντές, ενεργοποιητές, μεταλλικές ίνες κλπ)
Θλιπτική αντοχή (MPa)

Χρόνος

Μίγμα Ε/Σ με επιταχυντή

Μίγμα Ε/Σ χωρίς επιταχυντή
 Η εξέλιξη της περισταλτικής αντλίας σκυροδέματος
επέτρεψε την ανάπτυξη της υγράς μεθόδου εκτόξευσης

Εφαρμογή εκτοξευομένου σκυροδέματος Εφαρμογή shotcrete με την υγρά

με χονδρά αδρανή με την υγρά μέθοδο. μέθοδο σε γεωτεχνικό έργο
Εφαρμογές
εκτοξευομένου
σκυροδέματος
Εφαρμογή επιφανειακού
τελειώματος σε ακόμη νωπό
εκτοξευόμενο σκυρόδεμα
Εφαρμογή εκτοξευόμενου σκυροδέματος στην
κατασκευή πισίνας. Η τεχνική αυτή έχει ευρύτατη
εφαρμογή στις ΗΠΑ.
Με την κατάλληλη μελέτη σύνθεσης και έμπειρο
χειριστή ακροφυσίου (nozzleman) δεν απαιτούνται
πρόσθετα μέτρα στεγανοποίησης των
τοιχωμάτων, σύμφωνα με τους Αμερικανούς
ειδικούς.
Σύγχρονος εξοπλισμός εκτοξευομένου σκυροδέματος
Aliva®-237, ικανότητας 0,4 - 4,0 m3/h,
υγρών και ξηρών μιγμάτων

Aliva®-257, ικανότητας 0,7 - 9,6 m3/h,

υγρών και ξηρών μιγμάτων

Aliva®-267, ικανότητας 4,0 - 21,0 m3/h,

υγρών και ξηρών μιγμάτων
 Αντλία Βραχίονας
σκυροδέματος Κινητήρας εκτόξευσης

Πίνακας Δεξαμενή Τηλεχειρισμός Αντλία

ελέγχου Συμπιεστής προσμίκτου προσμίκτου

Σύγχρονο ρομποτικό σύστημα εκτόξευσης σκυροδέματος

Σύγχρονη δίδυμη μηχανή υγράς μεθόδου
Κινεζικής κατασκευής