Europa: (Wielka

romantyzm - określenie
Rewolucja prądu
Francuska
ideowo-artystycznego
1789r. – 1848robejmującego
(Wiosna Ludów) literaturę,
Polska: sztukę
wczesna
i filozifię
1822r.
1 poł(Ballady
XIX w. Wywodzi
i Romanse) się–od1830
słowa(powstanie
„romantyczny”
list.), dojrzała
w Anglii na – 1848
opisanie
(wiosna
pejzażu.
ludów),
Zaczęto
schyłkowa
nazywać:
- 1864r.
wrażliwość,
(Upadek
uczuciowość.
powstania styczniowego)
W XVIII i XIX Preromantyzm
w. Wytwór natchnienia,
- okres zapowiadający
wizji. CHRONOLOGIA:
romantyzmpoczątek:
(Johann Gottfried,
(Wielka Rewolucja
Goethe, Fryderyk
Francuska Schiller)
1789r.- (Obalono
reprezentancisystem
„burzy
feudalny,
i naporu”
oraz(propagowali
pokazała wartość
ludowe buntu
pieśni,
wobec
podkreślali
wolności.rolęDojście
uczucia.do
władzy Napoleona
LITERATURA: Zwracali
(1799r.)
się-ku
zmienił
sferzemapę
metafizycznej
Europy). Rom.
i irracjonalnej,
Europ. 1800r. pragnęli
- lat 40poznawać
XIXw. (Wiosna
niepoznawalne,
Ludów) Rom. tajemnice
Polski
świata
1822r.INSPIRACJE:
(Poezja Mickiewicza)
Tajemnicze - 1864r.
zjawiska,
(Upadek
młodość,
powstania
miłość,
styczniowego)
orientalizm (tworzenie
Preromantyzmwizji -
okres zapowiadający
świata egzotycznego,romantyzm
niezwykły, tajemniczy
(Johann Gottfried,
bohater),Goethe,
ludowość,
Ftyderyk
twórczość
Schiller)
Williama
- reprezentanci
Szekspira,„burzymitologia,
i naporu”
człowiek
(propagowali
czujący, natura,
ludowezainteresowanie
pieśni, podkreślali historią.
rolę uczucia.
Poeta: LITERATURA:
charyzmatycznyZwracali
mistrz, wieszcz,
się ku sferze
kreator.
metafizycznej
MUZYKA: Hector
i irracjonalnej,
Berlioz, Giuseppe
pragnęli
Verdi,
poznawać
Ryszardniepoznawalne,
Wagner, Beethoven,tajemnice
MALARSTWO:
świata INSPIRACJE:
sztuka pejzażu,
Tajemnicze
natura, zjawiska,
potęga, młodość,
nieokiełznana
miłość,
siła,
orientalizm
niezwykły,(tworzenie
tajemniczy, wizji
zagadkowy
świata egzotycznego,
nastrój. Williamniezwykły,
Turner,tajemniczy
William
bohater.),
Blake. POLSKI
Ludowość,
ROM.Twórczość
- rola przypadła
Williamaliteraturze,
Szekspira,której
Mitologia,
zadaniem Człowiek
było wyrażenie
czujący, Natura,
istoty zainteresowanie
i ducha narodu. historią.
Powstanie Poeta:
Listopadowe
charyzmatyczny
(1830-31) mistrz,
Przedstawiano
wieszcz, kreator.
Idee historiozoficzne.
MUZYKA: HectorNa Berlioz,
emigracji
Giuseppe
pisali: Verdi,
Adam
Ryszard Wagner,
Mickiewicz, Juliusz
Beethoven,
Słowacki, MALARSTWO:
Cyprian Norwid, sztuka
Aleksander
pejzażu, natura,
Fredro,potęga,
Józef Ignacy
nieokiełznana
Kraszewski.siła, niezywkły,
Malarstwo tajemniczy,
rom. : zapoczątkowane
zagadkowy nastrój. w Anglii
William
i Niemczech.
Turner, Zainteresowanie
William Blake. POLSKI
metafizyką,
ROM. podłoże
- rola duchowe,
przypadła
literaturze, której
dynamiczna, żywa zadaniem
kompozycja,było nasycenie
wyrażeniegwałtowną
istoty i ducha
uczuciowością,
narodu. Powstanie
nastrojowość,
Listopadowe
symbolika (1830-31)
natury iPrzedstawiano
ideowość, wyrazisty Idee kontrast
historiozoficzne.
kolorów. POJĘCIA:
Na emigracji irracjonalizm
pisali: Adam – Mickiewicz,
rzeczywistościJuliusz
nie daSłowacki,
się poznaćCyprian
w
Norwid, Aleksander
racjonalny sposób sensualizm
Fredro, Józef
– poznanie
Ignacypochodzi
Kraszewski.
od wrażeń
FAZA zmysłowych
WCZESNA -indywidualizm
1795 - 1821r. Malarstwo
– niezależność rom.historyzm
: zapoczątkowane
– wplatanie
w Anglii
akcji iwNiemczech.
wydarzeniaZainteresowanie
historyczne ludowość
metafizyką,
romantyczna
podłoże duchowe,
– odwołania do
dynamiczna,
motywów ludowych
żywa kompozycja,
prowidencjalizmnasycenie
– opatrzność
gwałtowną jakouczuciowością,
siła kierująca nastrojowość,
losami ludzi i świata
symbolika
gotycyzm
natury –i ideowość,
nurt kulturywyrazisty
dążący do kontrast
przywrócenia
kolorów.znaczenia POJĘCIA:
budowlom i utworom średniowiecznym mistycyzm – wiara
iirracjonalizm
intuicja jako najwyższa
– rzeczywistości
forma poznania
nie da sięorientalizm
poznać w racjonalny
- fascynacjasposób
kulturąsensualizm
wschodu frenezja
– poznanie romantyczna
pochodzi od– wrażeń
cecha utworu
zmysłowych
odznaczająca
indywidualizm
się dużą – niezależność
ilością okropności
historyzm
i makabryzmu
– wplatanie
tragizm
akcji w
– wydarzenia
starcie
historyczne ludowość
równorzędnych racji moralnych
romantycznaskutkujące
– odwołania
nieuchronną
do motywów
klęską jednostki
ludowychszlachetnej
prometeizm spirytualizm-
– bunt przeciw istnienie
bogu iświata
cierpienie
nadnaturalnego
w imię ogółuprometeizm
mesjanizm –(Konrad,bunt w imięDziady
bogacz.3)
i cierpienie
– bunt przeciw
w imię ogółu
bogu prowidencjalizm
i cierpienie w imię–
opatrzność
ogółu mesjanizm
jako siła
(Kordian)
kierująca–losami
bunt wludzi
imię iboga
świata
i cierpienie
gotycyzm w –imię
nurtogółu
kultury dążący do przywrócenia znaczenia budowlom i utworom średniowiecznym mistycyzm – wiara i intuicja jako najwyższa forma
poznania orientalizm - fascynacja kulturą wschodu frenezja romantyczna – cecha utworu odznaczająca się dużą ilością okropności i makabryzmu tragizm – starcie równorzędnych racji moralnych skutkujące
nieuchronną klęską jednostki szlachetnej spirytualizm- istnienie świata nadnaturalnego,

gatunki literackie: ballada (Król Elfów), epopeja (Pan Tadeusz), sonet (Sonety Krymskie), powieść poetycka (Giaur), dramat romantyczny (Faust)
bohater wallenrodyczny: walczy podstępem, odważny, pragnie zemsty, samotny, najważniejsza idea, sprzeczności przez emocje;
bohater faustyczny: uważa się za głupca, nie pragnie majątku, walczy umysłem, postawa dydaktyczna, samotny, cierpienie niespełnienia, ciekawy świata, pogarda dla przeciętności;
Bohater rom.: poetycka natura, emocjonalność, indywidualizm, osamotnienie, bunt, nieszczęśliwa miłość
bohater bajroniczny: gotowy do poświęceń, nieszczęśliwy, samotny, nieszczęśliwie zakochany, buntownik (aktywny), tajemniczy, indywidualista, ma na sumieniu zbrodnię, nieufny wobec ludzi
Adam Mickiewicz: Oda do młodości – 1820 Ballady i romanse – 1822 Dziady – część II i IV – 1823 Sonety krymskie – 1826 Konrad Wallenrod – 1828 Reduta Ordona –1831 Dziady – część III – 1832 Pan
Tadeusz – 1834 Juliusz Słowacki: Kordian – 1834 Testament mój – 1839 Hymn [Smutno mi boże] - 1836
Zygmunt Krasiński: Nie-Boska Komedia - 1835 Cyprian Kamil Norwid: Ostatni despotyzm - 1864 List do Jana Skrzyneckiego
Dygresyjność = Giaur, Gotycyzm = K. Wallenrod, Sensualizm = Stepy Ak., Weltszmerz - Dziady4
Cechy gatunkowe: BALLADA: wierszowana, gatunek synkretyczny, narrator, przyroda jako bohater, tajemniczość, groza DRAMAT ROM. Brak zasady 3 jedności, sceniczny, otwarta komp., wątki fantastyczne
i realistyczne, brak jedności stylu, bohater romantyczny, synkretyzm, złamanie zasady decorum ODA: stroficzny, nawiązuje do oświecenia i mitologii, poważna tematyka, uroczysty ton. Powieść poetycka:
gatunek synkretyczny, brak chronologii, wierszowany, bohater buntownik POEMAT DYGRESYJNY: wierszowany, prosta fabuła, luźna kompozycja, głównie narrator (wprost do adresata), dygresje HYMN: do
śpiewania, refren, rymy, adresat: bóg i ojczyzna, podniosła tematyka, podniosłe słownictwo

„Rękawiczka”: świat natury, świat duchowy ważniejszy niż racjonalny, nawiązania do średniowiecza, elementy baśniowe, ważne są uczucia, ballada, nastrój romantyczny i grozy, romantyzm historyczny;
„Giaur”: walka o wolność, ojczyzna, historia ważna, najważniejsza wolność, patriotyzm;
Poezja Trytejska: walka o wolność, odwołanie do tradycji, sakralizacja ojczyzny (Grecji), zestawienie Grecji z niewolnikiem, ludzie niewalczący o wolność są źli, walka pokoleniowa, walka o wolność
najważniejsza, wewnętrzna rezygnacja narodu z wolności (oskarżenie);
„Faust”: zakład Mefistofelesa i Boga o zwiedzenie Fausta na złą drogę (nawiązanie do księgi Hioba), potęga przyrody, bóg wierzy w Fausta; „Oda do Młodości”: młodzi: idealizm, odwaga, otwartość,
wyzwania, umiejętność wyrzeczenia;
„Romantyczność”: przekonanie o dualizmie świata, nowy typ poznania, spirytualizm, irracjonalizm, ballada, świat nadprzyrodzony, brutalizm językowy, niejednorodna wersyfikacja, miłość nieszczęśliwa;
„Rybka”: świat nadprzyrodzony, przemiana w rybke i syrene, ballada, skupienie na emocjach, twórczość ludowa, prosty język, niemożliwe poznanie w normalny sposób;
„Dziady cz IV”: Status Ontologiczny: jako duch(przybysz ze świata zmarłych, upiór, przebija się sztyletem, stwierdza zgon, gasnące światła), jako człowiek(szaleniec, akcja z gałęzią, prosi o drogę do śmierci,
pustelnik);
„Sonety Krymskie”: sonety, dużo przyrody, zwrotki 4,3,4,3 wersowe = 14, gra zmysłami i uczuciami, rymy;
„Konrad Wallenrod”: maska historyczna, sztylet – walka zdradziecka, miecz – walka honorowa