REZONANS ; DIALOG 8 abc psychologicznej pomocy \NIOLOGIA POD REDAKCIA JACKA SANTORSKIEGO, Promocja: ‘Towarzystwo Rodzin iPrayjacit Dzieci Uzaleénionych ~Powrot z 0" 1, Ordynacka 9 10950 Warszawa Oo JACEK SANTORSKI & CO AGENGJA WYDAWNICZA WARSZAWA 1993REZONANS I DIALOG ese 8 Antologia Slaypt wydany na alecenie Ministerstwva Zarowia{ Opieki Spolecane} jako szczegéinie wartosciowy w profilaktyce uzaleénies ‘Wyber i opracowanie: owe Luo” BbllekaPedapoloma =. I Ofeya ES 64337 W projekcie oktadki wykorzystano grafike Agaty Kawalerowicz @ Rights for the Polish edition by Jacek Santorski 1993, JACEK SANTORSKI & CO AGENCIA WYDAWNICZA (03-930 Warszawa, ul. Nobla 25, Binro: Warszawa, ul. Stepitiska 25, teVfax 403-211 ‘Adres do korespondencj: 03-912 Warszawa 33, skr. poczt. 54 ISBN 83-85386-41-6 SPIS TRESCI \BC pomocy psychologicznej. Wprowadzenie ........... 7 CZESE I Keaysto elo ‘Sztuka shuchania ..... all on wreviney TB; Fie Marcus |worzenie kontraktu terapeutycenego ...... 27 Pomaganie bez oporu (wg J. Entighta) .......cccsceeceeee 31 Marek Matkowski Nierozpoznania 9 Anna Suchasska Trojkat dramatyczny i gry ratownicze n in Mellody Granice Ja. Trudnosci w ustanawianiu granic funkejonalnych : 85 CZESE 1 Poti Anne Randéph Fyn W trosce 0 zdrowie. Pomaganie z perspektywy hollstyezne| Te ae ae eee cee 99 Jack Santor Jestem takze ciatem .... o a eves LD Toszukiwania duchowe i pomaganie. Rajneesh i psychoterapeuci dahJAK POMAGAG, GDY SAMI POTRZEBUJEMY POMOCY? ELEMENTARNE ZAGADNIENIA DLA NIEPROFESJONALISTOW PODEJMUJACYCH SIE POMOCY PSYCHOLOGICZNE} ABC POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ WPROWADZENIE 3 ten moze byé preydatny kaiclemu, kto zajmuje sig pomoca psy- logicena, zwlazcza tym, Kray znajdujg se na poczati te) dog enaceony jest jednak praede wszystkim dla os6b zainteresowa- viych pomaganiem rodzicom {rodzinom ud uzaleénionych. Zebrane | matedaly 2ostaly praygotowane dla uczesnikéw 2ajeé teningowo- “/holeniowyeh,ktGrych program opracowalsmy w Laboratorium Psy- shoedukaeli 2 mysla 0 Stowarzyszeniu Rodzicow i Preyjaciot Daied \Waleznionych .Powrot z U". Jest to program szkolenia rodzicéw na- vmandv dla ktérych bezposrednim impulsem do pomagania innym slo sig wlasne cierpienie, a axédlem wiedzy — bled one ontakcle 2 wlasaymi dzieémi, tes fics Jak pomagaé, samemu potrzebujgc pomocy? Preede wszysthim wazne wydaje mi sig rozwijanie zdolnosci pomagania samemu so- hic. Stara terapeutyeena zasada méwi, 2e naprawde moge 2xobié dla innyeh tyle, ile zrobilem w Zyciu dla siebie. Rodzice, Ktérzy upo- ral sig 2 poczuciem krzyway { winy wobec wlasnych dic, moga lovwarzyseye tym, ktOrzy pograzeni sq w rol ofary, drgceg se Wy- ‘eutami sumienia lub za wszelka ceng im zaprzeczaja. Calonkowie rodain o86b uzaleznionyeh, ktérzy uzmyslowill sobie swoje wspéhi- ‘oleznienie, uznal swoja bezradnodé | odnaledli na jejdnie svoj ste ~ moga towarzyszyé tym, ktdrzy straclinadziejg, zagubieni w to- syeznych zwrizkach, Nawet jezeljestes dopiero na jakims etapie te) «irogi, mozeszprobowad towarzyszyé w nig) innyt, bo nikt ich tak jn ty nie 2roztimie. Powinienes jednak razwinaé ut seb taki paten-8 Wprowadzenie do ektury cat uwagi i elementarnych umiejetnofci kontaktowania sie, aby wobec tych, ktdrym cheesz, poméc, nie powtérayé bledow z przesziosci. Prace nad soba w tym kierunku mazes: " djaé w réznych ofrodkach psy- choterapii. Laboratorium Psychoedi sac) oferuje obok programéw in- ddywidualnych takde ,grupy otwarca” i specjalny program: .Toksyczni rodzice — wprowadzenie do autoterapil uraz6w z przeszlosci”. Lek- tury, ktére maga pomeéc Ci w tej pracy, to Toksyezni rozice Susan Fore- ‘ward, Toksyczna milosé oraz WepSluzaleznienie — o sklannnici do toksyca- nyc swigektw autorstwa amerykafskie) psychoterapeutki Pii Mellody, rewelacyjia ksiqzka Potordt do domu Johna Bradshowa oraz Leczenie wat- lenionego unrystu Lee Jampolsky ego. Prace Bradshowa przygotowuje do wydania wydawnictwo SIAK — Spectrum International, pozostale ‘wymienfone ksigaki ukazaly sig nakladem Agencji Wydawniczej Jacek Santorski & Co. W tej ksigdce nie zajmujemy sig metodami autoterapii i samopo- imocy, W Dadath znajdziecie jednak opracowanie Jestent ciate, késre ‘ukazuje perspektywe zwigzku psychiki z ciatem w pracy nad soba. Zdecydowratem sig dolqczy¢ ten tekst w ostatniej chwill, gy na kole} ‘nym freningu ,Powrotu z U" uzmystowitem sabe, jak obolale i zanied- ‘bane sq ciala 0s6b, z Ktorymi pracuje. Wydaje mi sig bardzo wazne, aby w programie troski o siebie zaczaé od ciala. Popros kogos o max sad, natce sig relaksu, zadlaj 0 diete, poszukaj system éowiczei, ktéry _mdgibys wprowadzié stopniawo do codziennego 2yca. Jesh chcesz do- dag wiary w siebie osobom, kt6re cierpig i sq zagubione, jeslt cheesz pomée Konus w Zyciu — wakne jest, co mu pokazujeszealym soba, jak Aysponujesz.energi jak oddychasz, jaki jest ton twego glosu, jakosé dotyku i spojezenia. Aby sprostaé sformulowanym w te) ksigzce postu- Tatom wehodzenia w pomocny kontakt z pozycji «dorostego", uwaz- nego sluchania, odpowiedniego dawkowania swojego zaangaZowania i obecnosei — potrzebujesz elastycznoss, wydolnosei psychofizyczne}, ddobrego ugruntovania we wlasnym ciele i Swiadomosct swych odezuc. Druga obok troski o siebie Kiuczowg sprawa jest twoja_ wiara W skrypeie tym znajdziosz wiele wskazswek — jak stuchag, jak 2a- swrzeé prawidlowy kontakt, jak doaé o granice swoje i pacjenta, jakich pulapek uniknaé Ale jest coS, czego sig nie da ujaé w_psychotera- peulyczne schematy. CoS elementarnego, co pokazuljesz osobie, ktére} pomagasz, calym soba. Nazywam to wiarg. Moze to jest twoja wiara 1w celowieka, moze wiara w siebie, mode wiara w Boge, moze gorace [pragnienie poznania | zrealizowania swojej Prawdziwe} Natury, moze jeszeze co$ innego. To ,cos” znika, moim zdaniem, gdy (zwlasacza nie ¥ Worowadzenie do lektury 9 Vylany) zaczynase 0 tym méwié. Chyba 2e jestes duchowym nauey- lom i mowisz do swoich wyznaweéw. Zachgcam osoby zajmuigce \: pomaganiem do uzmystowienia sobie swoich Zrdel duchowych, ol hartu ducha Tidy. Zamiesaceone teksty 0 holistyeanym i aot Iveznym modelu 2drawia oraz rozmowy Bhagwana Shree Rajneesha sychoterapeutami to preykladowe Zebdla tego rodzaju pozapsycho- liezne) inspira w teoseccenia sig 0 siebie tinnych, Pomagaly mi \ moje} drodze, gy w latch siedemdziesiatych zaceynatem prace lui. Praygotowujae ten skrypt odczuler potrzebe, aby sig imi Wami podziei loraz praejdmy do speaw technicanych, Khuczowa sprawa w po- voyania jest shuchanie, -Mysle, 2e nie musze tego w tym mlejcu svsanine. Dorobek psychoterapii w tym zakresie dobree systema- ‘vac tekst de. Krzysetofa Jedisskiego, pochodzaey 2 kslggki Jak rox: at > ty, Atray strait nadie (Wydawnictwo Intra, Warszawa V1), Przeceytanie Jej w caloseé gorgco polecam osobom, kt6re bez jeygotowania psychologicenego cheq zajmovrns sig pomaganiem, Do vovowanych preee K.Jedlifskiego zaead skichania dolaczytem dale- ‘ov skal ktore opracowalimy dla uczestnikow treningu ,Powrst U" Ubozaly Sig one praydatne do opisu symulowanych | czeceywistych ‘vii poragania. Zamieszczamy ted tekst S.Johnsona o aktywnym, Hchaniu parinera w zwigzku.* No nawiqganiu Kontakta Kluczowa sprawa w pomaganiu staje sig ‘owvcie kontraktu. Jel 2 poszukujact pomocy osoby nie wyklara: Jenny jasne sytuaj w dlszej pracy moga pojawié sig trudnoéc zwane Jie psychoterapeutow oporem. Psychoterapeuci Gestalt precyzyj- He rozpracowal ten problem, zywig wige nadziele, 2e artykty Ericka Morcusa i Johna Enrighta okazq sie bardzo przydatne w podjetych jive Ciebie studiach nad pomaganiem. Przydatnosé tych opracowaf powell wielokrotnie takze polscy psychoterapeuck. Drugim obok api Gestalt axédlem, 2 kigrego ezerpad moga osoby zajmujace sie ‘ieprofesjonalnie pomaganiem, jest analiza Wransakeyjna. Podstawowe Jogvia tego podejicia terapeutycenego wyrazano chyba najproscie| |v Ksigace Jak rozmuwiad = tym, Kray stra nadzeie. Ta drukajemy ‘iw teksty opracowane przez polskich psychoterapeutdw, peycholo- bw 2 Uniwersytetu Poznafskiego,specjalnie do tego skryptu. Dema- Shuja one pulapki, w ktre czgsto wpadaja nieprofesjonalni pomaga- Jyey,xwlaszeza ei, kidrych obareza sklonnoté do wepéhizaleinienia ze hwoim wzaleznionym dzieckiem czy innym calonkiem rodziny przez \wehodzenie w role ratownika sprowadzanie drugie| osoby na pozycje0 Wprowadzenie do etary ofiary. Ukazano w tych pracach typowe problemy osdb uzalednionych i ich Srodowiska. Ten sam problem daje sig réwniet opisaé w katego- riach trudnoSci w sferze granic Ja. Te) perspektywie jest posvigcony bslatni artykul, opracowany na podstawie wspomniane) juz ksiq2ki Pit Mellody o wspétuzaleznieniu, ‘Osoba pomagajaca éwiadoma granic swoich i pacjenta, nawigzu- Jkt przez uwaine sluchanie i zawierajgca kontrakt zgoci alt moze 2 pozyc)i dorostego, unikajac gier i niepo- rozumien dzielié sig 2 pacjentem swoim 2yciowym doswiadezeniem i wspieraé go swoja uwaina obecnoécig. A to wlasnie stanowi istotg nieprofesjonalnego pomagania. Jacek Santor CZES tf)Krzysztof Jedlifiski SZTUKA SLUCHANIA ZY POMOC TO ZNACZY POCIESZYC? Vayjelo sig uwadaé, 22 poméc komus, kto swojg sytuacie wid jako ‘uvulng lub beznadziging, to znaczy pacieszyé go. 1 pewno w tym stwierdzeniu jest czeSé prawdy. Na przyklad, ‘nutes udaje sie pocieszyé rozpaczajgce male dziecko. Niekiedy ted \\ustownema udaje sig pocieszyé zrozpaczona po smietci bliskiego ro- ‘ving, ile rodzina ta gleboko uznaje i kultywuje perspektywe wiece- hove do ktdrej duchowny sig odwolufe. Jednak na co dzief, 0 ile mimy do czynienia z prawdziwie trud- hyn syttacjami, pocieszanie na ogét koniczy sig porazka, Odcho- Iviny drgceaeyen poczuciem bezradnoéi, a naez rozméwea bye Jove dodatkowo pogeaza sig w przekonaniu: ,Nikt nie jest w stanie In proméc", Dlaczego tak sie dzicje? O62 aby rozpacz czy poczucie beznadziejnasci preeminely, musi :neni sig sytuacja bedaca ich przyczyna, abo pojawic sig pray- niej takle rozumienie sytuacj, Kt6re umozlwi podjgcie prdb je) ocieszajae idziemy na ogét na skréty — udajemy, 2e znamy roz- Wiqvanie, ktorego w rzeczywistosei na razie ani my, ani masz ro2- owen nie wideimy, Cay anacey to, 2e pocieszanie nalezy wyrzucié z katalogu naszych gochowan wobec drugiego czlowieka, 2e jest ono zbedne? Mytle, 2e ki bylby zhyt pochopny. Jednak w poczatkowym okresie poma- znajomy potrzebuje czegos innego nlz pocieszanie, 2 dru- ony skullecene pocieszanie wymaga bardzo dokladnego po- nia sytuacj rozmSwey, a to moze prays tylko z czasem,u Krzysotf eit (CZY Z POMOCA NALEZY SPIESZYC? By moze pochopmerozpoceynanie prs porary od pocieszni be "a i pewnego odruchowego big. No cy ton Gad pole? tsa tase zmjomy:mevil namo swoich powaznjeh Kopetach, ¢ pocanciu beara. Zate pom jst barn potzone Bad eg na tym, de stwirdzenie bata porzsnarmyliny ze sie Geiem spotzcbna png szybh". Méwiny nawet potocnte spe: S246 «pooch vtem zacynamy si apasaye poole ne ‘aaanavijg ip zbyno, chwytamy i tego, co many pd, Pa Kose pay. ym cy est wale poses Nie mu watplinoic, 2 gay chads osferg peychik cy duchs, 2 pomoca nalts care) praychodzie ni pleseye. Nalely sob a can nana na spools 54 oczywicie whi —0 nich pine) — ale podstawowa zasada ini, 4 pomagateypowinien deal spokane namnysem peay kasdym kok Nade wseystho sae sg nally nerwowego pospc chu zwiqanego 2 nim pigs, Taki stan mode mic fo prowatale do powaznyh bled, ale rowed wplywn a roemowee ust ak napleteg aniepokojoneg. Wyma 4 tego e anim zabiezemy sg do pomagenia, msiny cast sr snc uspolois powiedse sob 2e many cz Ze Wa nize jest dobre rozeanaie syn nz pechopre dala. Nie musiny tz bron se wewngttnie pored udljacyn sg ‘am nipolojem drag stony" nas oumwca cease pli sl swoim stare clay si go jak ajszy za weela cong posby : Sprobujmy z nse) whe) cepwotel ucyni dango tray chong bois go pred pspiechem pochopny rena Te S% praydamy naz} ceeplvos taka funk spostedemy, fk st plist stopniowo nara w ns sanych Sctulka stuchania 15 "RZEDE WSZYSTKIM WYSEUCHAC \Wiemy juz zatem, Ze dziataé nalezy spokojnie iz rozmystem oraz £e ‘nw walezy zaczynaé od pocieszania, Co zatem czynié nalezy? Aby odpowiedzieé na to pytanie, stwierdzimy dwie rzeczy proste | oczywiste nase rozméwea odczuwa przede wszystkim potrzebe wypowie- deenia sig, ,wyrzucenia” z siebie bélu i zrelacjonowanis swo. ich ktopotéw, ‘ny sami, aby sytuacje dobrze rozpoznaé, ween sig w nig i ze- bbraé dane do podjgcia dalszych krok6w, musimy wysluchaé haszego znajomego i wsluchaé sie w niego. \ zatem nalezy preede wszystkim dokladnie wyshuchaé naszego |w-yyorowanego znajomego. Jest to bez watpienia podstawowa ae, loi jednoczesnie warunek jakiejkohwiek pomocy. luchajae, z jedne) strony okazujemy rozméwey zainteresowanie | syceliwoss z drugiej 2a6 pomagamy mu uporzadkowae swe mysl, \ncacia{wradenia, Jednoczesnie wige poprawiamy jego samopocevcie | pomagamy soa Tepe} rozeznaé sig w trudne}sytuag w kira) \Wlasnie to spokojne rozeznanie sytuacj jest podstawowym celem ‘wosee| pomoey. Jesh nase rozméwea takie rozeznanie uzyska,-w wie: viel preypadk6w potrai juz sam daé sobie rade. KIEDY I JAK DEUGO SLUCHAC? Zovoxly, Ktorymi bedziemy sig Kierowaé, sq nastepugce: © Praede wszystkim to masz rozméwea powinien decydowae © czasie trwania rozmowy. Praestrzegajac te zasady dajemy ‘mw do zrozumienia, Ze jestesmy do jego dyspozyei 1 pozwar ny mu odezué, Ze w jakims stopniu on sam panuje nad swofa sytuaci * My jednak tee powinnismy mieé wptyw a to, kiedy ‘jak dlugo bedriemy prowadzié rozmowe. Zwykle manly preccie? tGwne?16 Krzysztof Jes inne waine sprawy, a nasz rozméwca nie jest na ogétjedyng ‘soba, za Ktérajestesmy odpowicdzialni ‘© Wybierajac moment i czas trwania rozmowy nie prackra- czajmy modliwosci naszych i rozméwey. Nasze zniecierpli- wienie przedtuzajgca sig lub prowadzona w niewlasciwym mo- rmencie rozmowg nie wplynie dobrze na rozméwee. Rowniez nadmierne zmgczenie spowoduje, Ze dialog stanie sig jalowy. A zatem powinnismy zarezerwowaé sobie odpowiednio dudo czast: iw odpowiednim momencie. Jak duo? Jest to oczywisee reece bar- ddzo wagledina, choé wstepna rozmowa rzadko trwa krécejniz godzing, natomiast po dwéch godzinach czesto z obu stron zaczyna narastae zmgczenie, ktére utrudnia wiascwy kontakt. Moment powinien byé tak dobrany, by nie absorbowaly nas wowezas inne sprawy, ludzie cay telefony. ‘Aco zrobié, jesti nase znajomy xdopada" nas, gdy sig spieszymy lub tez na spotkaniu towarzyskim, kiedy zupeinie nie ma warunksw do prowadzenia spokojne} i powaznej rozmawy? Jest to niewatpliwie trudna sytuacja. Mary przed sobq czlo bardzo potrzebujacego pomocy, a z drugie| strony tak zniecerpliwio- rego swoim stanem, ze moze pochopnie okazj¢ takie) pomocy zmar- rnowaé lub znacznie splycié. Powinnigmy w takich warunkach zrobié tray raoczy: © W sposob wyraény I 2yczliwy daé drugiej stronie do zrozumie- nia, Ze slyszymy jej wotanie o pomac. Moze to byé na preyktad 2zdanie typu: ,Widze, 2e cheese. ze mang porozmawiaé o réinych ‘waanych sprawach. Ja tez cheg z toba porozmawiac’ # Powiedzieé w sposdb jasny, prosty i oczywiécie 2godny 1 prawda, dlaczego nie bedziemy rozmawiaé akurat w tym mo- rmencie. Na przyklad: ,Tutaj nie ma odpowiedniej atmostery do rozmowy" lub: ,Bardzo sie teraz spiesze i nie mielibyémy czasu, 2eby spokojnie porozmawiae” czy tei: .Gdyeym w tc} chill zostawit rodzing, Zeby 2 tobg porozmawing, to bylbym tak nie- spokojny, Ze nie méglbym uwaznie cig shachac” Ustalié od razu dokdadny termin prayszlej rozmowy. Jesh nie jesteSmy akurat w stanio zaplanowaé swojego czasu (na pray- lad nie mamy przy sobie kalendarzyka lub musimy ,dograc” termin z Kimé z rodziny), podajmy dwa terminy, wyjasnijmy, Seta stuchania v7 laczego nie mozemy od razu uméwié sig dokladnic, oraz ustalmy precyzyjnie spos6b, w jaki sig astatocenie umduimy. JeSli zachowamy sig zgodnie z tymi wekazéwkami, uzyskamy odw6jny efekt: uratujemy rozmowe przed zmarnowaniem lub sply. ceniem oraz damy naszemu znajomemu pierwszy sygnal, 2e tak. jemy go powaznie i rzetelnie. GDZIE SEUCHAC? ‘Ta najwazniejsea reece wydaje sig oczywista, tym niemniej wyraénie © nie} sobie powiedzmy. ‘0462 rozmowa powinna odbywaé sig praede wszystkim w takich ‘warunkach, aby byla raeczywiécie i wylgcanie rozmowa dwéch os6b. Zdarza sig czasem, ie nasz zdesperowany znajomy probuje na po- «zekaniu zorganizowaé rodzaj zbiorowe} wymiany pogladéw czy dys kkusjina swe} temat, W zadnym wypadku nie dajmy sie w nic takiego weiagnaé. Bedzie to parodia pomagania, wywohijaca uezucie zawodu 4 wszystkich uczestnikow, a pogiebiajaca pocaucie beznadaiejnoéc! 1 najbardziej zainteresowanego. Podczas rozmowy nasz znajomy po- winlen byé pewien, ze my I tylko my go skichamy. Na pierwseq rozmowe najlepszy wydaje sig tak zwany grunt neu- ‘ralny. Na naszym terytorium (na przyktad w naszym mieszkaniu czy unas w pracy) rozméwea moze sig czué zbyt skrepowany. Z koe na Jego terytorium my sami mozemy sig poczué zbyt wwchtonige?” preez jego aly nastes Na og6l prey wyborze miejsca powinnismy — z uwzglednieniem, powyeszych uwag — kierowae sig racze) preferencjami rozméwey. Je Siilubi spacerowaé po parku, niech to bedzie spacer, jesli wol sedzieé na faweczce, niech bedzie laweczka. Oczywitce jel akas propozycja wyjatkowo nam nie odpowiada, sprobujmy wynegocjowaé kompromis (na pryklad spacer — tak, ale nie po niebezpiecznym lasku}. Osobiscie polecatoym jako miejsce pierwszej rozmowy Kawiarnig, cho€ zapewnienie koniecznej dyskregi wymaga czasem starannego wyboru stolika.) W kawiari za to dosé latwo mozna ustalié odpo. wiednia odleglosé i usytuowanie wobec rozméwey — a sq to wasne aspekty sytuac byt bliskie usytuowanie mode naszego znajomego krepowaé, zbyt dalekie — stwarzaé pocaucie nadmiernego dystansu. Wydaje se, 2e18 Krzysztof Jeli typowa odleglosé dich sasiednich kawiarnianych krzesel jest akc Fat odpowiednia, a co wigce, jestesmy z nig na og6t obyci. Z kolei uastawienie sig do siebie nieco bokiem stwarza rozméwey motliwose spojrzenia na nas, jeli chee, ale rOwnied odwrdcenia sig czy ted ukey- cia lez, ktorych moze sig — zwlaszcza pray pierwszej rozmowie —— kargpowee, JAK SEUCHAC? Aby na to pytanie wiagciwie odpowiedzieé, trzeba wswiadomié sobie ttzy glowne cele stchania: © Nasz rozméwea powinien zdobyé poczucie, iz ma wplyw na preebieg rozmowy. Z tego czasikowego poczucia rozwinie sig Uunlege nastgpnie poczucie wplywu na cla sytuace, w jakiej sig ‘najduje, a nastepnie — miejmy nadziejg — na calejego Avie © Powinnigmy naszego znajomego jak najlepiej rozumieé. © Nosz rozméwea winien zyska¢ praekonanie, 2e go dokladnie shuchamy i rozumiemy, Ztych trzech celéw wynikaja logicznie podstawowe rogily dobrego stuchania. Naliczylem ich dziewigé. Oto one: ‘Badd skoncentrowany. Daj poznaé rozméwcy, 2e w czasie, Ktéry mut poswigcasz,jego sprawa jest najwazniejsa, Niech cig nie rozpraszaja inni ludzie ani telefony. Oczywiseie mozese wyjéé do kuchni, aby zrobié herbate, lub tez zaméwi€ cos u kelnera — te dziatania shuza rzeciez wasze) rozmowie. Jednak wszystkie sprawy, Kt6re 2 nia nie ‘maja zwigeku, odt6z na poter. Oddaj gos rozmowcy. Podezas godzinne} rozmowy on powini mowié preez co najmniej pigcdziesigt minut, ty — najwyze) dzies Jesli ezegos nie rozumiesz — méw 0 tym. Pytaj 0 wszystko, co dla ciebie nigjasne, nawet jes wydaje ci sig to sprawa drugorzedna, [Nojpierw oczywitcie poczekaj, az tw6) anajomy zakoriezy zdanie czy watek, ab zrobi pauze. Whedy odezwij sig. proyklad tak: ,Jeat dla mnie nigjasne..." lub .Niedoktadnie zrozumialem..” i wyl6z swoje ytanie lub watpliwose Gay rozmowea wyjasni kwestig, potwierdé: -Teraz rozuimiem, de." ‘zy ted ,Jest teraz dla mnie jaSniejeze... —i swoimi stowami powieds, Setuka sluchia 19 jak rozumiese dang sprawe, Jeéll okaze sig, de twoja interpretacja nie Jest dokladna, poproé znajomego o dalsze wyjasnienia, tak dhgo, nz da ci znaé, 2e rozumiesz go dobrze. Mw, jak rozumiess to, co styszysx, Nawet jst zdaje i sig, Ze wey stko rozumiesz, sprawdz to od czasu do czasu, powlarzajic kwvestle rozméwey swoimi slowami. Na przyidad: ,O ile le dobrze rozumiem, cheese powied2ies, ze.." czy te ;To, co powiedziales, ja tak roz, mriem..”" Unikaj jednak komentowania wypowiedzi diugiej steony Jak w poprzednim preypadku — sprawdzaj tak dlugo, az uzyskase potwierdzenie, ze zrozumiates dokiadnie. JeSli weeuwasz sig w uezucia rozméwey — powiedz mu o tym. Wy- tazenie uczuciowe} solidarnoSei bardzo poglebia rozmawe i zwigksca \waajemne zaufanie. Chodzi o zdania w rodzaju: .Wyobrazam sobie, co ‘musiates wledy odccuwae", ,Rozumiem, jakie to trudne do znlesienia dla ciebie", ,Wiem, co to znaczy byé w takiej sytuaci” itp Jednak, ‘uwaga! Komunikaty takie muszq by bezwzglednie uuczciwe, nigdy na kredyt. Nie méw, 2e co8 sobie wyobrazasa, 10. zumiesz lub wies, jetl tak nie jest rzeceywigcie. Nie uzywaj rowhied sformulowania .Wspotczuje ci” — to budzi padejezenie 6 ltose, Jebli bliskie cf sq uczuciowe reacje rozméwey — daj temu wyrar. Nierzadko zaobserwujemy réine zewnetrzne prasjawy stanu uceacio, ‘Wego naszego rozmowey — moze sie rozplakag, moga dria mu nce, clalo mode robié wrazenie sztywnego i napigtego, glot moze sig lama, Jel te przejawy sq dla nas zrozumiate i Bliske, dobrze jest daé temu: wyraz, méwigc na przyklad: .Widze, Ze jest ci z tym bardzo trudno” lub Bardzo cig to niepokoi, prawda?” Ostrozna, a nawet pytajaca forma jest tu niepreypadkowa — nasea reakeja ma byé reakcjg 2yczliwe) solidarnoscl, nase Fozméwea w Zac nym wypadku nie powinien odniosé wrazenia, Ze jest przedmiotem obserwaci, Dlatego ted, jesi nie rozumiemy dobre jego reake} lub «4 ‘nam one obce,lepie} zachowajmy taktowne milezenie, zwlaszcza uni. kajmy dopytywania typu «Co ci sig stalo? Diaczego placzesz? Ska ten tw6j niepoksi?” ‘Nasz znajomy powinien umacniaé w sobie poczuce, 2e ma prawo do kaédej reakeji uczuciowe), ze kazda uznamy za normalng i upraw. rion, [Nie osadzaj. Nie osqdzaé uusprawiedliwiaé, Dotyczy to zaréwno samego rozméwey, jak i innych os6b wy- stepuacych w jego opowiese. On sam moze cig do takich ocen pro- to znaczy zaréwno nie potgpiaé, jak i nie20 Keaysotf Jit wtokowag pltwiadomie cheac wypesbowa®postawe serdeczne| bez stonnotc aka powinienet pron: cay czas achowywat, Pai, ucaularozmewey wobec sie sng i lkich sy rennet pelne Sprascanos.Potpiig i ueprawiedwiaje lato moves go fae tub uri. Lepie na pryilad powiedzied Tak rami jess ra nego wiclar—soldaryzja sig zuezadant is “Nas ae to skofezony dra” — osadzajae abaceyse potom jak os ego znajomego zminija si — czasem navel damcteanie ~ pod wpiywem falowani ego wee Stars ig bystainjn falchronen,odeztwalacym wprawacte npr scratowyth fal! engujoym na nae pastes ie eajcyn Te toe sainok! roemdwen naar) poze, Nie dorada {nie pouc) Prawie na pewnorozmiwca bee pro vwokowal lg do dawani ad. Dory praykidam tai prowokagh {3 adania ypu co ja mam 2 tym wazjlkim ble, Pewee ou jak am sig jm wnat oualede, Co mam ae Soba pore i S 7irasocea w pierwszym okresie kontaktu rady prawie zawsze sq niet, a tate poplin esace san beznadacjoss. Jal for Iméwen 2decydowanie domaga sg odpoweds, powiede wprost be Ne jstelobecnie sv sane ele mrad, modesenatonast dal fo sucha sara ig arosumiee, W tyeh wyathovveh wypadlach, gy dobez uz ogpoznaes j= tuage, epyt napier: sexy choad ev to, co ju ceoblbymn ra twvoum miejecu?, a copiers po uzyskania wyradnogo potwierizeni, powieds: Na fvim missed zobibym tak ak : Szcanpng forma doradani est pouezanie.Poucenia moya byé najprosine, {ps “We ig w gare mogy let Dy bardzo dackowe, a praykias v2 signa Bote mitocen de” ; Foacenia nawet wypowiadane w najepze)wieze, 19 lestty ‘akg lskutcane Nese unajomy ns a w cl hdl an S064 unyst, an sily wo aby 2 poco sorajstng ego wir ost Czzstonaderpneta bem prasvko OpatrotcTowczenie ao Porat akenegatywn ong svoe) o8y, co wamoen ka ge pocaci bezradnatl bajo two wan stbino4e. Ne posal’ "y pocauce bend) nol romGwey udillo sig tol Gayby tak sal, ne mgs im pomée. Jel czjes 28 eg na Yo Zao proce roumowet = Oanaeza to, in musi odpocra’, FO wxyslanis odpewiednego dy. Stans eyskan lt byent meg dal shatecee chat Shale, a1 1 Koncentracja 2. Czas i praestrzen dia rozméwey ZALACZNIK: SKALE ULATWIAJACE (opracowat Jacek Santorski) [wees la roe a CHARAKTERYSTYKE SPOSOBU SEUCHANIA2 State Skale 23 5. 3. Wyrazanie Wyjasnianie Pil teeseve | netocie ore osobistego nieporomumies | We Romie lh 9 a O Wystarezajaco dobre i nile. Pomagajacy rozumie mowiaceso { spraedan to uaystajee potwledae. nile paraf ee eee ers ane ‘Nie praia ovoich wala er - ostcnn, shoe evans et Dene cae Se Go) Sis onyeiene ome fees Dicer edie ‘wieteniom ° ee 4 jak mut jego rozmow ; 6. i . 1 Nadmiae patafraz, Dostreeganie ‘hace prowokje reakcje emacjonslne Parafrazy eee rseeeasiaies emocjonalne} ) dopytuje, foe poe waek tub sugeruie sig slorofowa ekspresji roknigciaw sole rozméwcy les aes payed al Peds itetpreaietant {core totum mowiaceen| Bol ane Pe ete ae aes _wod6w |24 Stale, Skate. 1 ob ertya Pi Mendy Grom e( tym tomeEric Marcus TWORZENIE KONTRAKTU TERAPEUTYCZNEGO Bedac konsultantem terapeut6w I innych ludei udzielajacych porad, xa sobie sprawe, jak czesto Klienci biorg udziat w pozornych, po- zbawionych celu zajeciach. Tygodnicstajg sig miesiqcami, miesigee — Jatami, a kent ciagle przychadzi na swoje cotygodniowe sesje. Syl aca jest szczegélnie praygngbiajgca w agencjach, ktére maja pokana liste oczekujacych, Zaimponowal mi swoja Karownosela i wydajnoscig schemat po- stepowania opracowany przez Johna Enrighta, Koncentruje sig on na pproblemie odpowiedzialnosci klienta w procesie tworzenia Konteakt ferapeutycznego i podwaza przekonania Klienta dotyezace jego cer pies. Pozornie paradoksalna natura zadawanych Klientowi pytah wy. ‘wolué u niego zmiane perspektywy i nowe podejicie do problemu Postepowanie wedlug zaleced tego protokoka tworzy istotng ezesé terapii, Kazdy krok proponowany przez Enrighta moze zajaé od kilkt ‘minut do kilku sesj terapeutycenyeh, Ktok pierwszy: Klient musi wznaé, de wejéele w sytuacje terapeu- tycona jest jego Swiadomym wyborem, Wielu klientdw unika poez. cla odpowiedzialnosct za uczestnictwo w terapl, uniewadniajac w ten spos6b subtelnie caly proces, Procedura pierwszego kroku ma dopro- wadzié do tego, by klient powiedzial:,Jestem tu 2 wlasnego wybort", Jezeli Klient méwi: .Gdybym tu nie prayszedt, to by mnie spotkalo X", ‘wtedy ja méwie: . Tak, a wige wybrale te wizyte, gdyz nie chelated ryzykowaé X", Inne przylady prezentuje nastepujacy dialog: Kiientia: Mj maz mnie opusci, jedelt wykupig jeszeze jedna recep. ‘Marcus: Wige nie chcialabys, deby maz cig opuscil? Klientka: Tak, bo on przynosi pienigdze.28 Erie Marcus Marcus: Nie cheesz, by maz cig opusel, wybierase wige wizyte uu mnie, by go prey sobie zatzzymae. Klientka: Powiedzial, ze odejdzie,o ile ja czegos z tym nie zrobie. ‘Marcus: OK, ity wybierasz ten spos6b zattzymania go ptzy sobie. Sa inne sposoby, na przyklad moglaby$ sprytnicj chovaé lei, tak Zeby cig mae nie zlapal Stazysta: (do Marcusa) Co byé zrobil, gdyby klient spytal: .Co bys _zxobil w moje| sytuagi” ‘Marcus: (do stazysty) Podam ci dwa podstawowe chwyly, mozesz stosowaé oba. Po pierwsze, mazesz postawie siebie za pry Klad: ,Udalbym sig po porade do terapeuty, wspatpraco- walbym z nim { staralbym sig zrozumie€ sicbie”. Reakcja Iienta moze byé nastepujaca: ,Nie, ten facet jest kiepski, nie chog tego robic” W takim praypadku twoje podejrze- nia sie potwierdzaja — u klienta wystepuje op6r. Ale klient mode rowniez pomysleé: ,Jezeli on tak by zrobit, to moze i ja postapig w ten sposdb’. Drugie podejéce polega na przedstawieniu propozycji absurdalnych; Klienci zazwyc2aj rzeciwstawiaja sig im, wysuwajge pomysty bardziejreall- styezne, Krok drugi: okrestenie istoty problemu. Powiedzmy, 2e praychodzi kobieta i skardy sie, 2e ma nadwage. Na czym polega problem? Co masz preeciwko temu, 2eby wazyé 200 funtow? Kiedy zacznie wy- Kladaé swoje oblekcje, wiedy mozesz sig dowiedzieg,jaki jest je) r2e- czywisty problem. Okazuje sig, ze nie nadwaga, ale pewne je konse- lkwencje. Rozwazmy teraz alkoholika. Spyta) go: ,Juz nie smakuje ci sgorzalka? W czym problem?" .W tym, 2e mam Klopoty z Zong, ona nie chee, Zebym pil. .Mozesz preecies chowaé butelki zeby cig nie lapala. Problemem jest to, czy dasz sig lapag, a nie pice’, Zastanawiajcie sig zawsze, czy wasze porady dotycea wlagciwego problemu. Alkokolizm nie jest problemem. Alkoholizm jest zjawi- Skiem. Problemy jednego alkoholika moga sie znacznie réénié od pro- bleméw drugiego. Krok trzeci: ocena ronwigzalnogei problem. Po co tracié czas na zajmowanie sie problemem, kiéry twéj Kllent { tak uwaéa za nie rozwigzalny. Nierozwigzalnose jest czesto subiektywaym odezuciem ienta. Zaakceptuj jego osad bez komentarzy, inacze} spotkasz sig 2 duzym oporem i masz szanse we}Sé w role nawracajgcego misjona- za, Jezeli klient mowi cl 2e sprawa jest beznadziejna, to spyta} go, ‘Tworzenie kontakt ferapeutycanego 20 zy widai c0$ rokujgcego lepsze nadzieje, nad cay modna by popra- cowaé. Nie traé czasu na beznadziejne problemy. Krok ezwarty: praeciwdzialanie zakwestionowanin twojej osoby. pér prasjavsia sie w tym, 2 Kent szuka u cebie jakichs mankamen- tw, by uniknaé zajmowania sie wlasnym problemem. Na prayklad Kent moze mieé zastezeznia, bo jestes studentem, bilym aryjezy- Kiem, meZczyzna, heteroseksualista itp. Spytajnajpierw: «Cry wydake i sie osoba, 2 kta chealbys pracowaé?” Zwykie Kllent potwierdea. Nie wiadomo, czy mozna mu wierzyé zadaj wigeklka bande) szcoe- slowych pytan Jestem tylko studentem, czy nie bud to twoich Zastrzezef” lub ~Osobiscie nigdy nie mialem problem 2 alkoholem. Cay mimo to nadal uwatasz, 22 mogg el pombe?” Paradoksalnie, na ‘wet je nie spetniase specyicanych wymagar, jakie ten Kent stawia terapeucie, uz sama rozmowa na ten temat moze doprovadrié do rozwigzania problemut rok piaty: dyskontowanie wtérnego zysku. Kazde zachowanle ma swoje konsekwencje. Jezoli klient przestaje pig, cof 2 tego wyniknie, Co? Bedzie na preyklad musiat poswigcis wigee} uwagi zonie, réenym, sprawom, za kt6re jest odpowiedzialny, swojej pracy. Spytaj Klienta (Cay zastanawiales sig nad problemam jake sie pojawia, kiedy zmie- nisz swoje zachowanie? Jezeli nie, lepiejidé, tak jak masz ochote, do ‘swojego ulubionego baru!” Co by bylo, gdyby problemy klienta nagle _niknely? Jak by sig-zmienito jogo 2y¢ Niektére 2 wy2ej opisanych posunigé moga sig wydawaé nielo- giczne czy paradoksaine. Mozna by dowodzi, 2e 2adanie werbalnego zaakceptowania przez Klienta swojej decyaji(krok 1 est nieracjonalne, bo klient moie w rzeczywistoSc nadal zachowa¢ silng rezerwe wobec ‘oferowanej mu pomocy. Jest jednak bardzo prawdopadabne, ze na sa- ‘ym poczathu terapliszczera motywacja do pracy w og6le nie stele. Jestem wige usatysfakcjonowany stowna deklaracjg odpowiedzialno- Sci, tra pociaga za soba dobrze rokujgcy kontrakt terapeutyczny. Na ‘wypracowanie motywag)i prayidzie czas pOznie} Krok drugi ma rozstrzygnaé pytanie o wage zadeklarowanego pro- blemu. Moze wydaé sie paradoksalne, ze 10 na co Klient sig skarzy, nie jest jego rzeczywistym problemem. Na prayklad nadwaga to 2ja- ‘wisko, a nie naprawde przezywane zmartwienie. Czy Mienta dreczy ‘obawa o zdrowie, czy nieatrakeyjny wyglad, ezy np. krytyka ze strony rodziny?30 Erie Marcus rok trzeci réwnie# zawiera pewien element pozomie itracionalny, Opinia kienta o rozwigzalnosci lub nierozwiazalnosei problema moze bbyé sprzecena z opinia terapeuty. Wate jest nie to, kto ma racje ale by terapeuta nie podwazat ogladu wiata Kenta. Brak akceptac}i tego cogldu moze spowodowaé subtelny konflkt, isry nastypnie urosnie Ww powsény opér lub nawet doprowadzi do przeewania tera Realizacia zadart zawartych w pigciu oméwionych krokach moze potrwat od pol godziny do kilku sesj, Nawet z dobrze umotywo- wanymi klientami z prywatne| praktyki zajmuje to nieraz kilka go- dzin. W preypadka Klient6w mato inteligentnych i nieumotywowa- nych praejécie przez ten program moze trwaé wiele esi. Zdarzaja sig réwniez.przypadii, w Kt6rych na tym kofczy sig cal terapia, Praktycy predko zauwaza, Ze udywanie tego schemalu pry zawie- raniu kontraktu terapeutycznego pozwala lato zidentyfikovwaé klien- {t6w potrzebujacych raczej opieki niz terapi, Uchroni to ich pred frustracjg wywotang probami prowadzenia ku zmianie os6b poszuku- jacych tylko wsparcia. POMAGANIE BEZ OPORU* ‘Wea paychoterapentw awracauwagy nal, 2 idee cso nie pozwalj sebig pomée". Nazwano fo oporem hn Emvght tnktue opr, zwykleprzypsywany postwle pant, ako teudnoseterapeuy. Trudnoséwynajey 2 fp sey noe ub edostange ni caegs,z bral zrocumiena pagjenta Jair w soim pode) uals pacjenia od .winy” poegajace) na tym, 2 nie dae able pom" praznes ‘bdpowiedzsinosé za keyeysy na osodg poragajaca) _lsl ent napraide chee sie zahmowa probiisem i choédotwindexa go nko batiery «zy trudnosi2ycowe;, wey jednak jet on rewgzywalny, Je ilent ma zaufanie do nas do_nascogo sposobu pracy js oie i ‘wainych,Konkaeneyinych wari. Ke by wchodalyw Konitz cele apt nie ma powodéw do wy'tapinia opara — pe Enright. Jedi se = nim zetinemy, oznacza to po pros, 2 jeden 2 wytnienionych pow ‘warunkw ni zat spelniny. ‘Ariylat Ensghiaprezetujeszeegitowo pigé modlivych del opora coxaz pewne sposoby kh preepracowania, W innych mach tempi moga wystapigodmienne, specyiczne dla nich 6a opora, est pita oben Jaksig aaj, wighszoké mouinyeh saws oporteyuae pomagaria,w Ie omc nieprotesjonain. Opsywane 236s opor 5 awe do odanienia od sbi, « pono ‘ystgpuja w pennym natura poradc, Dotesietelaadoge nastep nego est trudne a caasem niemosliwe, dopski poprasnie nie zostang prs pracowane,Frowadz todo pigsostopnion) procedury wehodzena w are Pomagania,Procedura ta mode tke say¢ jako aes kontolaych yt 2adawanych na addy eapie trap dla sprawdzenia, co et nie w poz. Na podatawiesrypnu: John Enright, The Stace of Haman Experi They Ska Rane Cala Re Ee lpr te sea Ma ‘Smee32 Pomaganie bez opor 1W pezypadiaidealnym cxtry pierwse anil pons powiny bye we anocing) murzesyenyaceonepks plerwsych se zanizacnie Tecitscna teopaTity hr motna sarytowat cy preci, cot ‘Seale oporu, do Ergo js adresowany, naze post i dopiero po aking ‘kz wy terapt “p piclrckowaprocedu mona powigza 2 kakdym podelcem tre peutyanm, mous le ona stanowid daogowsiar dla pomagalceg Tieo- [Sjrasy, Din wir on dopeninie pie hrokow jest so w sble tenpa, Nickray py kos pute copa, bade mawet Wezel tesa kim see owas woe problem. Na kay ete carla sg ny, tty opuseng poss traps pci kes 2a wloetg zachcren. Lan gn opus ferpiguivadominsy sche, Sew ym momencl le plna ona kh ceekwa (cn oczy wise wrist Sthzwsem Fpurkiu widen eapenty konomd eg cn ner Dla cel6w tego opracowania uzytecane bedzie rozrbznienie migdzy ‘strategiq a taktyka” — pisze Enright. W sesjach, ktérych zapisy Dedziemy dale) preytaczaé, taktyka wybierana przez terapeute jest ww duzym stopniu adeterminowana przez rodzaj ukladu, w ktérym odbywa sie terapia (sepital, prywatna praktyka, praychodnia itp.), {przez osobisty styl terapeuty. Choé poszezegolne taktykt i techniki ‘moga sie znacanie r6dnié migdzy soba, strategia bedzie wspélna dla Sszerokiego zakresu pacjent6w. W zasadzie kaady z etapow mégloy byé preeprowadzony nicwerbalnie, ale tatwie| bedzie je zrozumied, jesli przedstawimy je w formie stove). Niekt6re z ponizszych przy- Had6w rozméw z Klientami to dokladne zapisy sei, inne zaé to re konstrukcje dokonywane pééniej, edy w peini dostrzeglem znaczenie tego, co sig adarzylo. Koncowy przyklad zmontowano z kilku osob- aych wywiad6w, ady2 jest rzeceq rzadka, by jeden czlowiek przeszedt ww keétkim ezasie praez wszystkie pigé etapow w czyst) formic. ETAP I: ROZPOZNANIE GOTOWOSCI DO ROLT PRZYJMUJACEGO POMOC Pierwszymn. pytaniem skierowanym do klenta, ktory whaénie wszed! iusiadt, moze byé: «Co Pana tuts sprowadza?” A oto kilka mozliwych odpowiedzi Prayprowndzit mnie tu pielegniarka. Pomaganie bex oport 33 fees ea, eee soe oid teen ee es ea Tos ae pas eee eee ea Le ee raps eam ee ich ne pte Ripa a a ap eaee pe Se cae eee ea a a ea eee a ee ee eee ae Sis ce weet Se er ae He Sie ence ome ea oe are Bape rons ee eee ~Celem tap | jest zatem-doprowadzenie Mienta do uznania ter pil 2a zg. Nie musi to oznaczaé, te doSwiadcza on tego “WeVBorE-po prostunmus go wznaé, W tym procesie terapeuta ma prze- ~wragg_nad Klientem,-bo.on wie, 2é Mient naprawde dokonal wyboru “To po_prostu kwestia obstawania pray. tym temacie, dopOki Klient nie. uviadomi sobie z maksymalna mod w tym miomenele asnotaia, 22 wybrat sam Cho Kent mode nie doswiadcea€ potresby terapi est to jed- nak jego vwola | ulawnienie tego fakta preed kontynuac)g pracy — to sprawa Kluczowa. Poki Klient nie uzna wlasnego wyboru nie bedzie w stanie powainie potaktowaé pytania: «Czego po tym spotkani ovzekjesz?” Mote on bye fzciie deen, ee ie dswiaden obeeot i bedzie wowczas calkowicie niepodatny na wszystko, co sig 2darzy Nawet jezell wejdziemy w konwersaci 0 ego Zytis, bez tego pier szego kroku nie zaangazuje sig naprawle, gaye nie bedzie doswindezal uczestnictra w rozmowie, jakkolwiek by to wygladato z zewnatrz. Jest to wige krok maly,leez kluczowy. Z moich doswiadezen wynika, Zeea Pomaganie bez oporu ne ma sens icego rob, dope prow nie wy te Oto otwiesjqca oumowa 2 Jolen,1t-etnim clopcem, Terapeuta: Co cig tu sprowadza? Tee: M6j kurator kazat mi pray Tergpeuta: A ty uznales, 2e to dobry pomyst? Jee: Co masz: na myst? Terapeuta: A ty 2decydowales, 2e to dla ciebie najlepsze micjsce? Joe’ Nie. Cheiatboym bye 2 chlopakans. ‘Terapeuta: Wige czemu 2 nimi nie jestes? Jock’ Och, nie moge. Kurator odestalby mnie znowu do poprav- czaka, jest bym tu nie prayszedi. ‘Timpeuta: No to wydaje sig, Ze to naprawae jest najlepsze dla ciebie mie Joe: Nie. Wolalbym byé na dworze. ‘Tempeuta: Ale przed chwila powiedziates, te nie mozesz tam bye! Cay to prawda, Ze 2e wszystkich migjsc, w ktrych méglyt bye to jest nalepsze? Joe Ja masee tu bya! Terapeuta: Tak? Prascct modesz wy Jedeli tu estes to najwidoce- ne uwvazasz, 2¢ to dla cleble nalepsze moziwe miele, jes uwzglodnié wszystkie nacisk,jakim podiegasz Joe Ale ja nie chee tu bye! Terapeuta: Wyglada to tak, jakby$ najpierw cheat tu prayi, a teraz, jak juz tu estes, méwise, 2e nie cheese! Jock: No 62, nie chee is¢ do poprawezaka, ‘Tergpeuta: Wydaje mi sig, Ze sam wolisz byé tutaj. Jock: Aco wlaseiwie bedziesz ze mna robif? Terapeuta: Nic nie bede -robil” 2 toba. Jak tylko ustaimy, 2e sam ecydujesz sig tu byé, zapytam, czogo bys chcal, {od tego zaceniemy. Zwrdémy uwage, 2¢ w ostatnim pytaniu Jocla dakonuje sig zwrot, tuznaje on powadnie, ze dziee sie lub maze sig staé cos rzeczywistego i rozwata ewentualnos¢ zaangazowania sig w to, Po kilkt dalszych ‘minutach rozmowy Joel zdecydowat sig pozostaé ze mnq przez pid Pomaganie bez oporu minut zaczlsmy rozmaviagojego tye. Gy ten cassie shoicay, 2deaydoweal sg na dalsze deisigé minut, a nastgpnie total na rely sedi. Nie Kaddy jednak zostae. Ludaie, ktOrzy wychodza, to akurat «i, bszy-jllby Zot tak nie odneliby Zadne} korsysc Rovolay Sam akt odpowiedzisinego opuszezeniagabintu jst tui evapo, tyra, Zan si 2 sob prajchodace na terpi wyacan pod zyim$ nacshiem, odkxywaa, 2 tak wiainie jest, preyjmaje odpowte, deilno$ za siebie{ odchodzy. Czasem wracaja polne| I wspaninie pracuja — ale gdy sami to wybiorg dls seb, ‘by taki spossb pray byt modliwy, musi byé prawd dla samego terapeuty, ze Kent ma vbr, terapeuta musi sam porsucié seer nie praymusu w dein zanim bedi tego oceskival of kena, Woke moze byécaym tak ozyitym wy sq peymseem Dl Jot lene w gabinece terapeuy jest czymi zecydowanielepszyn no pice do poprawezaka ec taal ma on wybe OW tele rane Nie mam wyboru” maczy zwykle, 2 decyzja, aka podem, jest w spos6b oczywisty | niepodwatalny lepsza nit melwoee alone, tywna), Niekttzy ludzie preestaa widens jasno, gdy doswiedecjg Jaki) prferenc (np, joel wolaby byé na uley 2 kolepam), ieee oe mode pracksctalcié sig w wyhér 2 wzgledu na swoje koreelwrence Goel zostalby biyskawicenie zgarniety 2 uly i doprowadaony do ke. tator). Pytanie rem: blorge pod uwage dostepne modwoce Lora nich wae sie naflepsat Niezbedine jest rwniez, by sam terapeuta byt wolny od wszelkch preferencjinie moéna wéywae tego podejicia, aby popecez marinas Jace osiagna®jakiézamierzony rezultat. Da mnie Jet aawece rows dobry wyrikiem, gy kientzostaei gdy wychod hoCod came czasu ez sig rozezarowany, gdy Kent decydue sig wyisepo ssc, gslnie ciekawej czy nieewyktej rozeowie). Nie jstem osobitle ams g2zowany w rodzaj wynila,jestem tu po to, by ody fay, maces byé prackonany,2eKlentuzoaeprace ze mng 2 wlasny wybcn, gave dopiero wiedy mozemy cos wspélnierbic. Otrzymywalim cease oa ‘lent informacje zwrotn, zea) w moja neutralnose bardzo trudee swierzy co bude chet je) weryikowania, b)rzeceywiéle daje ona Preestrzetniabedn, by lowick mégl uta ub nawet dosnt ego wyboru, Nie spossb przeceniérGzniey migday diviema syn: sami: Kenta, ktry doswiadeza,2e sam wybra trap lena, dey doswiadcea preymust. Wole sped pige minut « Vm plerwsopes nib36 Ponuaganie bez oporit sgodzing z drugim. Uznanie wyboru nie musi prowadzié natychmiast ddo doswiadezenia wyboru, ecz przygotowuje do tego. Klienei czesto probuja upozorowaé uznanie, w istocie unikajae de- Hlaragji. Oto kilka sposobéw, jakie w tym celu stosuja, oraz mozliwe reakcje terapeuty. ytanie brami: Czy to tw6) wybér, byé tutaj? Klient ‘Terapeuta No c6é, jestem presciez tutaj, Tak, widze, 2 jestes. Ale nie prawda? uslyszalem, czy to twéj wyb6e, Dbyé tuta}. Wige jak to jest? Chwlecke, nie chodei to, 2e- tye robit fo dla mnie! Cay ty cheese osta®? Wiesz co, zaobserwowalem tak kaa ree. O16 -n0 penne’ sweale ie anaczy oak Wige xy to es) wy, bye tata? No 62, skoro ju tu jestem, to. Chwileczke, nie musisz treymac moge zostae sig starych decyii, Storo jestes tutaj teraz, czy decydujesz sig z0- stae? No dobra, zostang. No pewnie. ‘Nickt6re z powyészych reakej terapeuty bramiq pedantycznie i rze- czywiscie sq taki, jest ,pedantycene” oznacza ,dokladne, precyzyjne". Istnieje wiele sposobéw, by wyslizgnaé sig uniknaé uznania wy- born, a my nie chcemy pacjentowi na to pozwolié. Z sytuacjami tego ypu mamy najezesciej do czynienia w ukladach, gdzie przymus jest Gaymé zwyczajnym: w wigzieniach, zakladach poprawezych, szpita- ach, ofrodkach odwykowych itp. Tam tez najighsza jest wzytecznose clap |. Jak mozemy méwie 0 wyborze, gdy ludzi doprowadza sig w te mmicjsea wrece z uiyciem sity fizyczne|? To prawda, Ze Klienta moana twbreve jego woll umiegcié w szpitalu lub wigzieniu, lecz nie w moim ggabinece. Moze zawsze dokonac wyboru m~zy tq wizyta a konse- wencjami je) uniknigcia, Nawet w najbarczie} praymusowe} sytuacji mozna zawsze stworzyé ste prawdzlwego wybort. Problemy, kiérymi sig zajmujemy w etapie I, pojawiaja sig czeécie} niz by mozna przypuszezaé takze w otwartych Klinikach i prywatne} Pomaganie bez opor 37 eo ee ere es Se eS ee ee peer eerrs greece son en ne Se ae ee ae ee ee ee ea eae oe ETAP Il: JAKI JEST RZECZYWISTY CEL KLIENTA? Guy tyiko Klien i ja mamy jasnoé co do tego, ze jego obecnoké jest _Jego-Wlasnym_seyborem,jsteSmy. gotow zaja sie odkrywaniem rze- 5 problemu, Kidregod aw 2ychu, Najlepszym wpro- rzypowiesé Zen: ‘Mody Japoicayk: uaa sie dé mistran Zen i naleiyt pokorg bla by pryal go 2a ucana. By ary igo méwil, jak lado prague céwieceniat jak bartzo pragniepracowat 2 mistraem. W traci rox imowy mistrezaproponowl, by wl signa praechadsk. Posl wie, 4 nly calwik aly cons putea, jak bardzo pragni ofviecni. Jeg jek byt bantzoeleganck, gérnolony i potocysty. Tymezasem dose do br2gu jeziona i mist zaproponowa, by kontgnucwali pre- latake wo wodzi, Miody colwiek bl nec daioiony, ee propoeya ied sig wo tym, czgo mena sig spodsiewa po mistrau Zen, wige 2gadzt sig i weszli do jeviora. Cay woda siggala im jut po sy, risirenagle zanurey gow kandydate na wczia pod wode. Miody Calowiek zaczatchayiaé powitre, machat rami daw sig, rox puclivie usta! wydosag sig na powiracni. Lecz mist traymat tmoono. Wheszciewosttnim desperackine eros mlodsionce sarpnat sie wydostel sped wovy. Zaczerpnalpouitrai ori sc by spojraat 22 zgrona na mista, ten spokojnie pied, Kiedy bytes pax38, Pomagantie bez oport _gnal cfwiecenia tak macno, jak mocno pragnates zaczerpngé powieiran, sotedy wri". Miewamy do czynienia 2 Klientami, ktorzy prezentuja przeraza- jace historie czy symptomy, wydaja sie bye w powaznych tarapatach, fa mimo to 2 cal pewnoscia nie pracua tak mocno, jak mocno éw ilody czlowiek walezyt a oddech. Zdaje si, 2e gotowos do rzecey- ‘wiste} pracy w terapii ma niewielki zwiazek z wag problemu, Ludzie rmajacy telatywnie niewielki problem pracuja czasem bardzo cigzko, 228 ludzie z potwornym problemem — odvwrotnie. ‘Pamigtatem o tej obserwacji, dy pewnego razu pojawila sig w mni kobieta uskardajaca sig na problem nadwagl. Wydawalo sig to uspr ‘wiedliwione, gay. rzeczywiscie wylewala sig wrece x krzesla. Jed nnakie w jej sposobie méwienia bylo cos takiego, 2 jejskargi brzmialy pusto. Zapytalem wige: ,Skad wiesz, ze masz problem z nadwaga?” Odpowiedziala, racze} zdziwiona: .Wszysey moi przyjaciele uwazaja, ‘2e mam 2 tym problem’. | zndw cof w tej odpowiedzi nie zabremialo prawdziwie, wige nalegatem dale): ,Byé moze po prostu za bardzo stuchasz, co méwig twoi przyjacele. Skyd ty sama wiesz, ze masz nadwage?” Odpowiedziala: , Tabele wagi mowia, 2e pray moim wzro- ce powinnam waty¢ okolo 60 kg, aja waze ponacl 90 kg”. I ponownie zabremiato to nie ealkiem jak odpowied# na moje pytanie. Stwier tem, de tabele wagi sq czyms statystyeznym i nie musz dotyczy¢ je) — niepowtarzalng} jednostki. Skad ona wie, 2e ma nadwage? Teraz juz rozzloszezona, odparla: ,Mama méwi, Ze mam nadwage”. Na co ras- ‘lem, ze wobec tego jest to racze} problem mamy i ze moge w zwigzku 2 tym pracowaé nad tq sprawa 2 mama, jesli zechce do mnie prays, Tecz skad ona wie, ze ma nadwage? (Gdy tak systematycenie zglebalismy te sprawe coraz dale stato sig jasne, 2e ta kobieta w istocie nie doswiadezala siebie jako osoby z nadwaga, Giéwnym problemem w jej Swiadomosel byla zlosé na imatke za wieczne tyranizowanle Joj w zwigzku z joj tusza. To wlasnie byl dyciowy problem, jakiego dogwiadezala. Pracowalismy nad tym przez kilka sesi, a gdy je wéciekiosé na matke znikla, zaczeta chudnaé bez tadnych specjalnych zabiegow. Po raz pierwszy wéwczas odkrylem cos, co teraz wydaje mi sig oczywiste, lece wtedy bylo zdumiewajacq rewelacja. Lucdzie pracuja cigako i efektywnie nad problemami, Kt6rych rzeczywiscie w swym yciu doswiadczajg — sprawami, kt6re przeszkadzaja im uzyska€ to, ‘czego pragna, czy tez postrzeganymi przez nich samych istotnymi 4rédami clerplenia. Nie beda natomiast pracowali nad yproblemami", Pomaganie bez oporu 39 tore nie sa dla nich realne, nie sa pr2ez nich samych postrzegane jako rzeczywiste problemy. Bardzo wyraénie przsjawilo sie to w przypadku pewne| kobiety na tygodniowym treningu. Dos wezeénie okresita ona jako sw} pro blem, trwajacy ju trzy lta, fakt, ze nie moze znalezé pracy. Sam trening nie miatna celu pracy nad problemami; po prostu zajmowal Smy sig sprawa odpowiedziainosei{swiadomofci. Pod koniee tygodnia ogtosila nam, ze znalazla prace. Rumienige sig, powiedziala: Zale ~enie pracy, kiedy sig jejnie chee, zabiera napravede duzo czasu; lece Kiedy cheese tej pracy, znajdziesz. ja blyskawicznie".Teraz ten poglad jest dla mnie oczywisty i uswiadamiam sobi, 2e wigksz0éé moich po- reéek terapeutycenych w praeszlosci wynikalaz tego, 4 pracowaliémy nad niewlaseiwymi problemami. ‘atwo w tej sprawie pobladei, zwlaszcza gayi klent, i powszechne prackonarie, i twoje wlasne doswiadczenie oraz wiedza podtrzymuig poglad, Ze dany stan rzeceywitcie jest problemem. Preyszla kiedys do mnie kobieta méwiac, Ze ma »problemy seksualne”. Poproxilem, by powiedziata doltadnie, 0 co chodu7i. Powiedzala, 2 nie doznaje ‘orgazm (dzsiajtrabi sig wszem i wobec, ze kobiety maja prawo, ba, ‘wrgez obowiazek preezywaé orgazm). Gdy jao to spytalem, preyznala, 2e lubi seks i ma z niego mnéstwo frajdy. Pytalem wige dale Terapeuta Diaczego fakt, 2enle praezywasz orgazm, jest dla cebie problemem? Ficjentta: No c62, warystke moje proyacsIki maja orgazm, wige czije, 2 czegos mi brak Terapeute: Twoje preyjacilkd mows, 2e maja orgazm, lecz sama ‘wie, jk bardzo one lubiapreesadza¢ i koloryzowad! Bye mobe’po prostu za bardzo sluchasz tego, co mOwig inl Idee To dalsze| rozmowie okazao sig, 2eKlientka bata se, it meeczyzna, iSrego cheialaby poshbig, moze sig roumysli ell odiyje je fle" Skomentowalem 19 m6vigc, 2e jel choda! o zadowolenle medczyzn to ltwo to osiagnaé i ber orgazm, Dopytywatem sig nada, czy Ist rela oprécz opinilznajomych jakies realne powody, by uwalala, 2e caegos joj brak. ‘Wahajg sie, opowiedzial mi jeden raz w 2yciu mialaniestycha- nie slne proetycieseksualne i zastanawia si, cz to preypadkiem nie bybten orgazm o ktbrychodsl. Gay prayjrelsmy sig dokiadnie emu wydarceni,okazalo sig, #e byl to = meczyzng, kiSrego naprawde49 Pomaganie bez opr kochala, miloécla,jakiej nie czuje do obenego partnera. 1 w zwiqzka 2z tym boi sig, 2e wpuéel sig w malzeristwo bez milosc. Z braku czegos lepszego! ‘Toby! ej prawdziwy, doswiadezany przez nig problem i polowanie na orgazm, jakkolwiek og6lnie rzecz biorac wydawalo sig tzasadnione, byloby nie tylko bezuzyteczne, lecz odwracatoby uwage od wlasciwej sprawy. Badalem raz medczyane 2 mézgiem tak uszkodzonym, Ze jeslt wy- szedt ze swojego warsztatu do sqsiedniego pomieszczenia po jakies narzedzie, to zanim tam doszedt, zapominal, po co idzie! A mimo to jakos soble radzit, zarabial na 2ycie i byt z siebie zadowolony. Nat czyt sig w kazdej taki) sytuacji korzystaé z notesu, z ktérym sig nie rozstawal. Wehodzit do sasiedniego pokoju, nie wiedzac po co, odczy~ tywal notatke, bral narzedzie i wracat do warsztatu, Nie doswiadezat {ej sytuagi jako problemu; bylo to po prostu eos, z czym trzeba sobie poradzié; tak jak trzeba praejéé pare pieter na piechote, jezeli winda sig zepsuje, ‘Wielu ludzi wiaze doswiadceane ciorpienie z jakims obserwowal- ‘nym faktem i przychodei do terapeuty z przekonaniem, 2e w pracy terapeutycane) trzcba sie bedzle skupié na tym fakcie. Poniewaz zwy- Kile nie ma tu zaleznoéd, lez jedynie przypadkowe skojarzenie, klient nie bedzie naprawdg organizmicanie zaangazowany w proces tera- pil, Jednym ze Zrddet tego, co nazwaligmy oporem, jest wige po pro- stu zdrowy rozsadek. Popelniwszy juz pierwszy blad (mylne laczenie tuczucia 2 jakimé faktem), Klient powinien przynajmnie) mieé dosé ro- zum, by nie popelnié drugiego — nie marnowaé energii brngc w slepa uli! W. punkcie-terapilw_kiérym Klient prezentuje_pewien fokt ze Siiata rzeezywistsci-uzgodnione problem’, podstaw ‘WY pytaniem jest W jak spordb doSwiadesasa tego problemut” Do jakie réénorodnych odpowieds! prowadzi to proste pytaniel Dia jen) osoby nadwaga moze oznacea prazsckod w zdobyciu wy- ‘marzonej pracy, dla drugie} —bariere na drodze do zwiazku z kims in- teresujaeyin, dla trace} — po postu niska samoocene, 2S da cawar- tej schudnigele moze byé sposobem zdobyca aprobaty math. Niewy- Kiuezone, 2 te cele sq oslagane bez zaimowania sig nadwagy; ocry- ‘wifele w kazdym praypadk inna bedzie droga {inne prawdopodo- bieristwo sukcesu. ‘Chodaijedynie o to, by upewnié sig, 2e skarga Klienta pochodsi ze swiata eeczywistose subiektywne), Czaami po paru mintutach pracy Pomaganie bez oport 4 terapeutyczne} wydaje sig, Ze nic sig nie zmienilo — slowa sq takie same, zjedng zmiang: kllent teraz naprawrde doswiadeza tego, 0 ezym méwi Gdy okazuje sig, 2e Klient prosil 0 pomoc w osiagnigeiu czegos, cxego w rzeczywistosei weale tak bardzo nie pragnie, uwalnia sig ener ia, Kt6rq mozna przeznaczyé na penetrowanie innych modliwosei, ‘Termpeuta: Co cig tu sprowadza? Klient: Stractem pracg i nie moge znaleié inne} ‘Terapeuta: W jakl sposob jest to dla ciebie problemem? Klient: _ Catowieku, ja straciem prace! ‘Terapeuta: Poshuchs, sq ludzie, térzy bedge na twoim micjscu Swigto- waliby to wydarzenie do dzisiaj, W jaki dokladnie spossb jest to dla ciebie problemem? Klient: Potezebne ti a pienigdze. ‘Terapeuta: Na co? (Pienigdze to jedynie zakladane rozwigzanie, a nie problem sam w sobie). Klient: Na 2ycet Terapeuta: Za co ayjesz teraz? Klent: ‘Mlesckam u siostry ale to sig nledlugo skoriczy. ‘Terapeuta: Dlaczegéz to? Klient: —Niedlugo mnie wyrauci. Terapeuta: Cay bytoby to rozwigzanie twojego problemu, gdyby udato sig ja przekonaé, aby cig nie wyrzucala? Klient: Nie, nie cheialoym tego robié. ‘Terapeuta: To czego konkretnle cheesz? ‘Klient: Wiese, cheialbym sobie pozyé troche nie pracujae. ‘Musi byé dla nas absolutnie jasne i oczywiste, nawet jell ten po- glad na poczatku szokuje, e prey tym sposobie myflenia Klient jest absolutna wyrocznia w sprawie tego, co jest .zle” czy ,do zmiany’ Uwarunkowania ze fwiata rzeczywistofel uzgodnionej terapeuty i jego osobiste pojecia, jak réwiez powszechne przekonania 0 ,niewlasciwo- sci" pewnych rzecry, moga byé udytecene na stare jako punkt od- nlesienia lecz ostatecznym kryterium jest Swiat raeczywistosci subiek- tywne} Klienta, Kobieta wasgea 41 kg przy werofce 160 cm trafla io mnie na konsultacle przyprowadzona przez rodzicéw. Jednakie42, Pomaganie bez oporu ‘ona sama twierdzit,2e wazy w sam raz. Zaakeeptowalem to w pelni {bez wahania i zapytatem ja, czy ma jakleé problemy, nad ktécymi by chelala pracowaé. Gdy wreszcie uwierzyia mii ochlongla ze zdzi- Wwienia, uswiadomila sobie, Ze rodzice zadreczaja ja sprawa jo} wagi i wlsczq od lekarza do lekarza. Ty sytuacjg wlaénie odczuwata jako problem, aja zgodzitem sig nad tym z nig pracowae Gay rozmawialismy 0 jej problemie, zapytalem, jak to sig stalo, skoro jej waga jest w porzadku, Ze rodzice wpadli na tym punkcie ‘w paranoje i twierdza cos przeciwnego. W ciagu daiesigciu minut wy- jasnilismy sobie, 2e tak naprawde to zaniepokojenie rodzicow jej waga ‘weale nie jest paranojq. Zaczelismy zatem rozmawiac o jej Klopotach 2 waga; sama wniosla te sprawg wlasnymi slowami { w przez siebie ‘wybranym momencie, ETAP Ill: CZY STAN POZADANY JEST MOZLIWY DO OSIAGNIECIA? Gay juz jasno sformulujemy problem, tak jak jest on doswiadezany, ne za8 jako abstrakeyjne pojece, lub tez gdy okrestimy col terapil, réwnied tak jak jest doswiadczany, pojawia sig nastepne pytanie: «Czy w ogile sozwiazae?.Cay-cel jest oslagalny?” Nie ma nieosiagalnych cel6w i zaimowa¢ sie nierozwiazy- ‘walnymi problemami, a mimo to odpowied? czesto bremi: .Nie™ Terapeuta: Tak wige wydaje sig catkiem pewne, 2e czulbys sig znacenie lepie} i miaby$ znacanie wice) satysfakali z 2ycia, gdyby twoja zona zechciala czeScie} wepstiyé 2 tobg seksualnie, czy tal Kient; Tak. Terapeuta: W porzadku. Cay sadzisz, 2 to modliwe, by to robila? Klienti No e62, powinne Terapeuta: No tak. Lece pytanle brami: czy bedzie? Klient: _Kiedy$ tak byto i bylo bardzo dobrze. ‘Terapeuta: Wspaniale. Pytanie brzml: .C2y to prawdopodobne, by ona teraz zaczela z toba czeSciej wspolay?” Klient: No, w tej wlagnie sprawie potrzebuje twoje] pomocy. Pamaganie be oor 43 Terapeuta: Bardzo chetnie, lecz najpicrw musimy ustaié, ezy pozo- stajemy w zaktesie rzeczy modliwych. Cay wydaje ci sig ‘modliwe, by ona zaczela czeScie} 2 toba wspdlzye? Klient: Ona méwi, 2e nie bedzie, dopak sig nie zmieni, Terapeuta: Wierzysz.w to, co ona méwit Kent: Tak. Terapenta: No 062, uwzgledniajac to wszystko, czy wydaje d sig mo? liwe, by ona zaczela ezesciej z tobg wapélzyé? Klienti Nie, nie prey moim obeenym zachowaniu. Terapeuta: Czy ty jestes taki jak sig zachowujesz? Kent: Oo ci chodzi? Terapenta: Po prostu probujg ustalié jedna prosta r2ecz. Czy wydaje ci sig mozliwe, by ona zaczeta czeéciej 2 tobg wspsye? Klient: Nie, dopéki sig nie zmienie. Terapeuta: Czego doswiadezasz, gdy to méwise? tient: Jestem wéciekly! Ona powinna wspélayé ze mng takim, jai jestem, ‘Terapeuta: Wspaniale! Cay to modliwe, zeby tak bylo? Klients (ge aloSig i rozczarowaniem) Nie. ‘Terapeuta: C2ego doswiadezasz? Klient: Ona powinna ze mna wspéliyé, To je} obowigzek jako Zony; ostatecznie praecie Ja uttzymuje! Terapewia: Wiec jak wlasciwie doswiadczasz tego wszystkiego? _Nie musze oceywiscie podkreslaé, ze pytanie «Czy problem jest roz- wigzalny?” odnosi sig do swiatarzecaywistosl sublkaywne} Klnta— “Rte mr zaanego-epaczenia-czy-problem wydafe sig rie {rie tlko “mie, twiece rzeczywistoSl uagednionelatwy do cocwigzania. Je- “el Klint uwraza go za nierozwigzalny to W te} chwil.on jest miro —“Tsinigje szereg typowych reakeji na pytanie .Czy problem da sig rozwigzae?” Na prayklad jedeli symptomem jest palenie, a pytanie44 Pomnaganie bez opora dram Czy jestet w stanie preestaé pal, mote to wygldaé na- stepulaeo KUENT ‘TERAPEUTA ‘Uwaglednijge to, Ze juz kiedys przestales, czy jstes w stanie ter raz przestaé pale? “Tak, to prawda. Czy tobie moze sig to udae? Posie} bedziemy sig _martwié tym, jak Na razie prayj- ray} sig temu, co doswiadezase. i sprawdé, czy masz poczucie, ze jestes w stanie rzucié pale Juz kiedys przestatem. Sq ludzie, Ktdrym sig to udaje. [Nie wiem, jak to zroble ‘Aco to ma do rzeczy? Musze wiedzieg, czy ty uwazasz, Ze t0 moaliwe Nie wier Cczywigcie, mozesz tego nie wie- ddzieé, lecz mozesz. mioé jakies fodezticie lub stanowisko wobec te) sprawy. Po prostu pray): zy} Sie temu, co doswiadezasz, i sprawdé, czy doswiadezasz tego, 2e méglbyS praestaé palié No pewnie. Wiesz co, odkrylem, Ze .pewnie” sweale nie musi znaczyé tak" Sprobuj odpowiedzieé mi jasno, tak czy nie ‘To mowili ludzie, a ty co uwa- rasa? Zawsze mnie zadziwialo, 2e ludzie w wigkszofei wypadkéw sq \w stanie odpowiedzieé na to pytanie, 2e maja poczucie, czy problem dda sig rozwigzaé czy nie; nawet jezell ich samych wlasna odpowiedd ‘zaskakuje. Mode sig wydawaé bez sensu, Ze ludzie obnosza sig z pro- blemem, chociad cauja, 2e w tym sformulowaniu jest nierozwigzalny; Myslisz,2e to mozliwe? Ludzie m6wili mi, 2e moge, Pamaganie bz par 4 jednakbe na tym etapie terapii c2gsto obserwujemy takie zjawisko, Mona to wyjasnié jedynie w ten spos6b, Ze istnieja rézne poziomy wiedzy i wiedza ,racjonalna” mote sig drastycanie r62nié od wiedy wevngtrane}, poczucia. Jak to widaé z dotychczasowych i dalszych przyktadéw, ludzie zwykle unikaja zagladania do swoje) wewnetrznc} wiedzy, lecz gdy juz to robia, zawsze tam coé znajduja. Nota bene, trudno bytoby przekonaé mnie jako terapeute prawdziwos tych obserwaci, gdybym pare razy sam tego nie doswiadezyl Gay czlowiek wana jasno, 2e problem, z kt6rym nosilsig przez dlugi ‘czas, ost w taki formie nierozwiazalny, i naprawde doswiadezy tego, pojawia sig zjawisko zwane przez nas cyklem zal/ulga, Najpierw na- stepuje wybuch smutku i zalu (czesto zmieszanego z gniewem), Ze nie mode dostaé tego czego chee (ostatecenie nawet marzenia zashuguja na Zalobny lament, gdy umieraj),lecz zwykle dosé szybko nastepuje Dysk ulgi. Preewaznie czlowiek juz wezesnie} podejrzewal, 2 pro- bblem jest nierozwigzalny i otwarte przyznanie tego oczysacza droge dla nowych modliwosci, Ludzi czgsto tak bardzo dziwi to doznanie tlgi, xe nawet go nie rozpoznajq i nie umiejq okreslié slowami. Dla- a a Ne, ye N,N lea, ‘Kiedy klient stwierdzi jasno, #e problem w danym sformulowanit: jest nie do rozwigzania, i kiedy wyraig swoje opinie i ewentualnie ruczucla 2 tym zwiazane, zwykle wracamy do elapu IL i szukamy in- nego spasobu sformutowania tego problem hub tez innego prablemu ddoswiadezanego przez klienta. No 62, jesli przyjmiemy, 2e twoja zona nie bedzie wsp6kiyé z toba takim, jakim teraz jestef, co ci sig wydaje w tej sytuacji mozliwe?" Klient moze wystapié z propozysja dlokonania w sobie jakichs zmian, kt6re spelnialyby oczekiwania tony; vwtedy rozwazamy 2 ole czy dokonanie takich zmian jest realne. Jesli natomiast Klient méwi:.Tak, to da sig rozwigzaé™, zachodza wie modliwos. Po pierwsze, ‘moze to nie byé glebokie adczucie, doswiadezane w dane) chwili jako prawdziwe, lecz po prostu mar twa nadzieja, a racze} odmowa skonfrontowania sie z problemem { doswiadczenia jego nierozwiazalnose (ocaywisce nierozwigzalnosel \w Swiecie klienta), W takich razach odpowiedé brzmi falszywie, glos lienta jest malo praekonywajacy, czegos w nim brak. Wiedy przy- stepuig do ataku, przytaczam argumenty (kl6re przedtem Klient sam ‘podawal), iz sprawa jest trudna, i nalegam, by udowodnil, Ze roz- iazane jest w tych warunkach modliwe, Zwwykle wOwezas falszywe, puste .tak” szybko rozwiewa sig, dajgc miejsce naprawde doswiad-