R E N O WA C JE 2 0 13

Remont wieży ratusza w Nowym Miasteczku

Mgr inż. Janusz Laskowski, dr inż. Marek Dankowski, Uniwersytet Zielonogórski

1. Wprowadzenie

W artykule omówiono stan techniczny części drewnia-

nej wieży Ratusza w miejscowości Nowe Miasteczko
w województwie lubuskim, jaki został stwierdzony kil-
A R T Y K U ŁY P R O B L E M O W E

ka lat temu, a także przedstawiono podjęte w ostat-

nim czasie rozwiązania i prace remontowe. Opisując
stan techniczny wieży sprzed remontu zwrócono uwa-
gę między innymi na występujące na przestrzeni lat
i także obecnie, zagrożenia związane z korozją biolo-
giczną, zwłaszcza elementów drewnianych. W zależ-
ności od stopnia zaawansowania zniszczeń w części
wieży o konstrukcji drewnianej, zaprojektowano m.in.
czyszczenie i impregnację, wzmocnienie oraz wymia-
nę niektórych elementów na nowe. Podstawowym
celem wykonanego remontu wieży było wstrzymanie
i w miarę możliwości wyeliminowanie destrukcyjnych
procesów korozyjnych rozwijających się zwłaszcza
w części drewnianej wieży, oraz uzyskanie odpowied-
niego stanu zarówno technicznego, jak i estetyczne-
go jej elementów. Rys. 1. Widok wieży Ratusza od południa

2. Ogólny rys historyczny omawianego założenia

budowlanego oraz opis techniczny obiektu
Kompleks budynków, w którym zlokalizowana jest opi-
sywana wieża, znajduje się pod administracyjnym za-
rządem Urzędu Miasta Nowe Miasteczko, w obrębie
działki nr ewid. 234/2 położonej w centralnej części Ryn-
ku. Budowa obiektów Ratusza rozpoczęła się w roku
1664 i trwała z dużymi przerwami prawie do końca XIX
wieku. Wieża w stylu barokowym została dobudowana
do skrzydła zachodniego Ratusza w XVIII wieku. Wieża
Ratusza stanowiąca przedmiot rozważań, od poziomu
± 0,00 do poziomu 17,40 m została wybudowana z ce-
gły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej. Powy-
żej poziomu 17,40 m konstrukcja wieży jest drewniana,
a sama wieża jest zakończona hełmem z iglicą. Ogólny
widok wieży Ratusza przedstawiono na rysunku 1.
W opisie elementów konstrukcyjnych można zazna-
czyć, że ściany fundamentowe i przyziemia również
wykonano z cegły ceramicznej pełnej, nadproża wszę-
dzie są ceglane, schody wewnętrzne drewniane, stro-
py na poszczególnych kondygnacjach wieży również
drewniane, konstrukcja słupów nośnych drewniana,
pokrycie hełmu i kopuł z blachy stalowej ocynkowa-
nej (do czasu remontu). W dolnej części wieży jest
instalacja elektryczna 220 V.
3. Opis stwierdzonych uszkodzeń w części wieży
o konstrukcji drewnianej
Opis zaobserwowanych uszkodzeń elementów kon-
strukcyjnych i wykończeniowych przedstawiono dla
poszczególnych wyodrębnionych poziomów konstruk-
cyjnych drewnianej części wieży, które to poziomy za-
znaczono na rysunku 1.
I tak udokumentowane uszkodzenia są następujące:
1. poziom „A” (+ 17,40 m)
– zniszczone przez wilgoć i korozję biologiczną zwłasz-
cza grzyby domowe, deskowanie kopuły dolnej;
– skorodowane po części pokrycie kopuły dolnej wy-
konane z blachy stalowej ocynkowanej.
2. poziom „B” (+ 21,80 m)
– uszkodzenia słupów nośnych zewnętrznych latarni
dolnej w liczbie 3 sztuki;
– uszkodzone połączenia rygli ze słupami w liczbie 3
sztuki;
– zniszczone elementy łukowe latarni dolnej;
– uszkodzone drewniane gzymsy ozdobne słupów ze-
wnętrznych.
3. poziom „C” (+ 24,60 m)
– zniszczone elementy gzymsu, czyli wieńca obwodo-
wego (fot. 1);

92 P R Z E G LĄ D B U D O W LA NY 3/2013
R E N O WA C J E 2 0 1 3
Fot. 1. Poziom „C” wieży; belka po lewej uszkodzona
przez owady (widoczne otwory wylotowe), natomiast belka
po prawej – przez grzyby domowe (pryzmatyczne spękanie
drewna charakterystyczne dla rozkładu brunatnego)
– uszkodzona krążyna kopuły górnej (1 sztuka);
– uszkodzone połączenia rygli ze słupami zewnętrzny-
mi w liczbie 3 sztuki;
– zniszczony przez wilgoć i korozję biologiczną frag-
ment słupa nośnego;
– zniszczone przez korozję biologiczną deskowanie
kopuły górnej.
4. poziom „D” (+ 27,80 m)
– zniszczone drewniane elementy łukowe latarni gór-
nej, głównie przez grzyby domowe i owady uszkadza-
jące drewno, m.in. przez owada o nazwie spuszczel po-
spolity (Hylotrupes bajulus);
– uszkodzone przez grzyby domowe słupy nośne
w liczbie 2 sztuki oraz gzymsy ozdobne latarni gór-
nej (fot. 3);
– uszkodzone połączenia rygla ze słupem nośnym ze-
wnętrznym (4 miejsca);
Fot. 2. Poziom „C”; gzymsy drewniane (po lewej) i słup
wymienione na nowe
P R Z E G LĄ D B U D O W LA NY 3/2013
– zniszczone elementy maskujące słupy zewnętrzne
nośne;
– zniszczona podstawa latarni górnej, zwłaszcza roz-
sypujące się deski (fot. 4);
– skorodowane łączniki stalowe gzymsu obwodowego
na poziomie latarni górnej.
5. poziom „E” (+ 29,80 m)
– uszkodzona krążyna – 1 sztuka;
– zniszczone elementy łukowe krążyn – 7 sztuk;
– uszkodzone elementy gzymsu obwodowego;
– skorodowane pokrycie hełmu wieży wykonane z bla-
chy stalowej ocynkowanej.
4. Zakres przeprowadzonych prac remontowych
A R T Y K U ŁY P R O B L E M O W E
na poszczególnych poziomach wieży
Remont części drewnianej wieży został wykonany w roku
2011 i obejmował opisane niżej prace na poszczegól-
nych jej poziomach (rys. 1).
1. poziom „A” (+ 17,40 m)
– wykonano nowe deskowanie kopuły dolnej wieży;
– wykonano izolację wodoszczelną i membranę wen-
tylacyjną;
– blachę stalową ocynkowaną, na powierzchni kopuły
dolnej, zamieniono na nową z blachy miedzianej;
– wszystkie elementy drewniane zabezpieczono przed
działaniem grzybów, owadów i ognia stosując specjali-
styczne preparaty.
2. poziom „B” (+ 21,80 m)
– trzy słupy zewnętrzne nośne latarni dolnej wymie-
niono na nowe;
– jeden słup zewnętrzny wzmocniono przez wykona-
nie nakładki;
– zamontowano nowe elementy łukowe latarni dolnej;
– zamontowano ozdobne gzymsy słupów zewnętrznych;
– wykonano nowe deskowanie podstawy latarni dolnej;
– wykonano nowe elementy maskujące słupów no-
śnych;
Fot. 3. Poziom „D” wieży; elementy drewniane zniszczone
przez wilgoć i grzyby domowe
93

A R T Y K U ŁY P R O B L E M O W E
Fot. 4. Poziom „D”; widoczne zniszczenia elementów kon-
strukcyjnych przez grzyby domowe
– wykonano wzmocnienia wszystkich słupów zewnętrz-
nych z ryglem za pomocą mieczy;
– wszystkie elementy drewniane zostały zabezpieczo-
ne przed działaniem grzybów, owadów i ognia prepa-
ratami jak w punkcie 1.
3. poziom „C” (+ 24,60 m)
– wykonano wzmocnienia słupów nośnych kopuły gór-
nej za pomocą zastrzałów w liczbie 8 sztuk;
– drewniany wieniec obwodowy uzupełniono elemen-
tami z nowego drewna (fot. 2);
– wzmocniono połączenia rygli ze słupami zewnętrz-
nymi;
– wykonano nową krążynę kopuły górnej wieży;
– wymieniono odcinek elementu słupowego;
– wykonano deskowanie kopuły górnej;
– położono na powierzchni kopuły górnej blachę mie-
dzianą;
– zaimpregnowano elementy drewniane przed korozją
biologiczną i ogniem.
4. poziom „D” (+ 27,80 m)
– dwa słupy nośne wzmocniono przez flekowanie;
– w czterech miejscach wykonano wzmocnienia przy
połączeniu rygla ze słupem zewnętrznym;
– wykonano deskowanie podstawy latarni górnej;
– zamontowano nowe gzymsy ozdobne;
– wykonano zabezpieczenia podstawy latarni górnej
i jej elementów łukowych blachą miedzianą;
– wszystkie elementy drewniane, w tym nowo wpro-
wadzone, zostały zaimpregnowane przeciw działaniu
grzybów, pleśni i ognia.
5. poziom „E” (+ 29,80 m)
– wymieniono 7 sztuk elementów łukowych krążyny
na nowe;
– wykonano nową krążynę hełmu wieży oraz zamonto-
wano nowe deskowanie podstawy hełmu;
– wykonano specjalne kleszcze do usztywnienia kon-
strukcji środkowego elementu słupowego;
– wzmocniono gzyms obwodowy;
94
R E N O WA C JE 2 0 13
Fot. 5. Wykonane elementy maskujące konstrukcję i ele-
menty ozdobne na poziomie „D” wieży grzyby domowe
– pokrycie hełmu wykonano z blachy miedzianej;
– wszystkie elementy drewniane, zarówno nowe, jak
i pozostające w konstrukcji, zabezpieczono przed dzia-
łaniem grzybów, owadów i ognia, stosując odpowied-
nie preparaty.
5. Podsumowanie
Wykonano szczegółową analizę oraz badania poszcze-
gólnych drewnianych elementów konstrukcyjnych i wy-
kończeniowych wieży Ratusza miejskiego w miejsco-
wości Nowe Miasteczko w województwie lubuskim.
Na podstawie tych badań stwierdzono, że elementy
drewniane zabytkowej barokowej wieży Ratusza, po-
chodzącej z XVIII wieku, w części wysokiej wykonanej
w konstrukcji drewnianej, są bardzo mocno zdegrado-
wane przez czynniki korozji biologicznej i wilgoć, w tym
grzyby domowe i larwy owadów uszkadzających drew-
no. Jedynym ratunkiem przed grożącą w przyszłości gór-
nej części tej wieży możliwością awarii budowlanej, jest
jej restauracja polegająca na wymianie bądź naprawie
uszkodzonych elementów drewnianych zarówno kon-
strukcyjnych, jak i uzupełniających, co zostało wyszcze-
gólnione w niniejszym opracowaniu. Należy podkreślić,
iż zgodnie z projektem cała więźba wieży łącznie z ele-
mentami drewnianymi nowo wprowadzonymi, została
zabezpieczona przyszłościowo przed działaniem owa-
dów, grzybów i ognia.
BIBLIOGRAFIA:
[1] Krajewski A., Witomski P., Ochrona drewna. Wydawnictwo SGGW,
Warszawa 2003
[2] Praca zbiorowa pod redakcją J. Ważnego i J. Karysia. Ochrona
budynków przed korozją biologiczną. Arkady, Warszawa 2001
P R Z E G LĄ D B U D O W LA NY 3/2013