70 Sürekli Eğitim

Continuing Medical Education

DOI: 10.4274/turkderm.48.s16

Saç ekiminde yenilikler, uygulamalar

Hair transplantation: Innovations, applications

Ekrem Civaş
Serbest Hekim, Ankara, Türkiye

Özet

Saç ekiminde deneyim ve uygun mikrocerrahi aletlerin gelişmesi ile son yıllarda teknikde ve sonuçlarda ciddi iyileşmeler olmuş ve neredeyse
tamamen doğal saç ekim sonuçları elde edilmeye başlanmıştır. Bu makale, güncel saç ekim yöntemleri ve hasta seçimine etkileri ile endikasyon
ve tekniklerdeki yenilikler konusunda genel bir değerlendirme sunmak üzere hazırlanmıştır. (Türkderm 2014; 48: Özel Sayı 1: 70-3)
Anahtar Kelimeler: Alopesi, saç ekimi, androgenetik alopesi, foliküler ünite transplantasyonu, foliküler ünite ekstraksiyonu, delgi greft

Summary

In recent years, there has been significant improvement in hair transplantation techniques and results owing to hair transplant experience and
the development of more suitable microsurgery equipment. In fact, almost natural looking results are beginning to be achieved. This article
provides a general assessment of the indications of technical innovations of hair transplant techniques by elaborating the effects of latest hair
transplant techniques on patient selection. (Turkderm 2014; 48: Suppl 1: 70-3)
Key Words: Alopecia, hair transplantation, androgenetic alopecia, follicular unit transplantation, follicular unit extraction, punch graft

Giriş Dünden bu güne saç cerrahisinin kısa

Saç tarih boyunca; sağlık, canlılık, güç ve çekiciliğin simgesi
olmuştur. Bu sebeple saç dökülmesi hem erkek hem de
kadınlar için önemli psikolojik sıkıntılar oluşturabilir. Alopesi
saç dökülmesinin genel adı olup en sık tipi ve saç ekimi ile
tedavi edilebilen alopesi formu ise androgenetik alopesidir
(AGA)1.
Yöntem, deneyim ve uygun mikrocerrahi aletlerin gelişmesi
ile son yıllarda teknik ve sonuçlarda ciddi iyileşmeler olmuş ve
neredeyse tamamen doğal saç ekim sonuçları elde edilmeye
başlanmıştır1,2.
Bu makale güncel saç ekim yöntemileri, ve hasta seçimine
etkileri ile endikasyon ve tekniklerdeki yenilikler konusunda
genel bir değerlendirme sunmak üzere hazırlanmıştır.
tarihçesi
Saç ekimi ilk defa Japon Dermatologlar Dr. Sasagawa (1930) ve
Dr. Okuda (1939) tarafından gerçekleştirilmiştir. Saç cerrahisi
ile erken dönemlerde donör bölgeden 4 mm çapında büyük
delgilerle (punch’larla) elde edilen greftler nakledilirken, daha
çok kaş, bıyık ve sakaldaki skarlı alanlara ekim yapılmaktaydı.
1943 yılında Dr. Tamura bugünkü tekniklere çok benzeri
yöntemlerle tek kıl içeren greftlerle pubik bölgeye transferler
yapmıştır. Ne yazık ki bu gelişmelerden 2. Dünya savaşı sebebi
ile uzunca bir süre batı haberdar olmamıştır.
1959 yılında Dermatolog Dr. Orentreich bu günkü saç
cerrahisinin bilimsel temelini oluşturacak “donör dominansı”
ve “alıcı dominansı” kavramlarını tanımlamıştır. 1980’lere
kadar 4 mm’lik delgiler kullanılmış daha sonrasında ise, bir

Yazışma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Ekrem Civaş, Uğur Mumcu Cad. 61/6 GOP, Ankara, Türkiye
Tel.: +90 312 437 07 37 E-posta: ekremcivas@yahoo.com

Türkderm-Deri Hastalıkları ve Frengi Arşivi Dergisi, Galenos Yayınevi tarafından basılmıştır.

Turkderm-Archives of the Turkish Dermatology and Venerology, published by Galenos Publishing.

www.turkderm.org.tr
Türkderm
2014; 48: Özel Sayı 1: 70-3
grup Katalan Dermatolog mini ve mikro greft teknikleri ile saç ekimi
yapmaya başlamıştır2.
1994 yılında Dr. Bobby Limmer ekim tekniğini tam olarak değiştirmiştir.
Stereomikroskop altında strip diseksiyonu ile 1, 2 ve 3 kıl içeren greftlerin
transferini gerçekleştirmiştir. En son 1996’da Dermatolog Dr. Bernstein
ve Dr. Rassman bu kıl gruplarını folliküler ünite (FU) olarak tanımlamış,
tamamen doğal sonuçların oluşacağı saç ekimleri mümkün olmuştur2.
Konsültasyon
Konsültasyon saç ekim işleminde elde edilecek başarının en önemli
anahtarıdır. Hem Doktor hem de hasta için işlemin planlanması ve ne
kadarının başarılıp başarılamayacağı hakkında bilgi verecektir1,2 (Tablo 1).
Genel değerlendirme
Genç kadın ve erkeler ile özgüven problemi olan hastaların gerçekçi beklenti
açısından özellikle dikkat edilmesi gerekir. Erkek AGA için tanısal bir teste
gerek yokken, AGA dışı durumlarda ayırıcı tanı mutlaka yapılmalıdır2,3.
Saç dökülmesi öyküsü
Saç dökülmesinin bugünkü durumu ile gelecekteki muhtemel durumunu
önceden tahmin ederek işlemin planlanması gerekir. Ergenlik çağında
minyatürizasyonun başladığı hastalar 20’li yaşların sonlarına doğru
genellikle saçlarının önemli bir kısmını kaybetmiş olurlar. Saç ekimi ile
elde edilecek net kazanç; ekilen saçlardan dökülen saçların çıkarılması
ile belirlenir. Muayene bulgularının ışığında hastaların erken ve geç
dönem beklentileri yeniden değerlendirilmelidir3.
Fizik muayene
Kadın ve erkekler herhangi bir kıl tipi ve cilt rengi ayırımı olmadan tümü
saç ekimi için uygun adaylar olabilir. Fizik muayenede saç tipi (düz,
dalgalı, kıvırcık), saç kalınlığı (kalın, ince), donör sıklığı densitometre
yardımı ile (FU/cm2) değerlendirilmelidir.
Ayrıca kellik derecesi belirlenmelidir (erkekler için; Norwood sınıflaması,
kadınlar için; Ludwig sınıflaması). Gelecekteki olası saç dökülmesi riskinin
belirlenmesi ve minyatürizasyonu ayırt edebilmek için dermatoskop
faydalı olacaktır3.
Sonuç olarak; kalın ve dalgalı saçlılar düz ve ince saçlılara göre aynı greft
sayılarında daha hacimli bir sonuç oluşturacaktır.
Donör yoğunluğu beyaz ırk için 60-100 FU/cm2 olup, 40 FU/cm2’den
daha az olanlar kötü aday olarak kabul edilir.
Tablo 1. Konsültasyonda dikkat edilmesi gereken
önemli noktalar
Hastanın beklentisinin gözden geçirilmesi
Seçilecek yöntem, hastanın beklentisi ve yönteme göre olası donör
skarı hakkında bilgilendirme yapılması
İşlem sonrası oluşacak saç sıklığının açık alan ve donör sıklığı ile
birlikte değerlendirilmesi
Saç çizgisinin yakın ve uzak gelecek dönemdeki görünümünün
değerlendirilerek belirlenmesi.
Donör kıl yapısı ile işlem sonrası kapatılacak alandaki saç hacminin
değerlendirilmesi
İşlem esnasında oluşabilecek olası risk ve yan etkiler
Donörün değerlendirilmesi, sonraki olası seansların sınırlarının
anlatılması
Ekrem Civaş
Saç ekiminde yenilikler, uygulamalar 71
Preoperatif planlama
Saç dökülmesinin durumuna göre optimal zamanlama çok önemlidir.
Dr. Rassman ve Bernstein Norwood tip 3 ve daha yukarı saç dökülmesi
modellerinin ekim için uygun olacağını belirtmektedir4. Yirmi yaşından
küçük adaylar saç cerrahisi için çok genç olarak kabul edilip genellikle
uygun adaylar değillerdir.
Saç ekim işlemi
Saç ekim işlemi saçların güvenli donör alanlardan (oksipital ve pariyetal
bölgeler) alınarak seyrek veya saçsız alanlara taşınması işlemidir. Bu
temel mantık çerçevesinde;
Anestezi: Saç ekim işlemi tek başına sadece lokal anestezi kullanılarak
yapılabileceği gibi beraberinde sedatiflerde kullanılabilir. Lokal anestezide
genellikle lidokain, prilokain ve bupivokain tercih edilen ajanlar
arasındadır. Genellikle adrenalinli formları kullanılır. Saç ekiminin en riskli
bölümünü oluşturur, kullanılan lokal anestetiklere bağlı olarak güvenli
doz kriterleri aşıldığında veya bu maddelerin yanlış olarak inravasküler
enjeksiyonlarında hayati riskler oluşabilir5.
Köklerin elde edilmesi: Modern saç ekim pratiğinde gerek strip
eksizyonu follicular unit transplantation (FUT) gerekse follicular unit
extraction (FUE) yönteminde ultra rafine FU’larin kullanılması gerekir.
Ancak bu şartlarda yüzde yüz doğal saç ekimleri mümkün olacaktır.
Strip exizyonu: Donör bölgeden alınan 25-30 cm uzunluğunda 1-1,5
cm genişliğinde deri greftinden saç köklerinin elde edilmesi içerir. Greft
mikroskop altında deneyimli teknisyenlerce FU’lara ayrıştırılır. Strip kıl
köklerini ve yağ dokusunu içerecek şekilde yüzeyel alınmalıdır (sinir ve
vasküler hasardan kaçınılmalıdır). Yara daha sonra tek veya iki seviyeli
olarak kapatılmalıdır. Trikofitik kapama, donör bölgede oluşacak
skarın görünürlüğün azaltılmasına yönelik son yıllarda geliştirilmiş bir
tekniktir. Alt tabaka kapatıldıktan sonra alt veya üst yara kenarındaki
epitel dokusunun 1 mm derinlikte eksizyonunu içerir. Bu şekilde skar
dokusunun içinden kıl çıkması sağlanarak kısa saç modellerinde bile
görünür skar oluşumunu engellenmiş olur1 (Tablo 2).
Greftlerin hazırlanması: Elde edilen strip serum fizyolojik veya özel
olarak hazırlanmış bekletme solüsyonlarının içinde bekletilir. Greftler
mikroskop altında mikro cerrahi aletlerle FU’lara ayrıştırılır1,6.
FUE: Cerrahide son yıllarda eğilim; en az travma, en az skar ve en hızlı
iyileşme süresi şeklindedir. Saç ekiminde donör bu üç durumdan en çok
etkilenen bölgedir. Bu sebeple geliştirilen bu yeni saç ekim tekniğine FUE
ile saç ekimi denmiştir. Eliptik bir strip çıkararak mikroskop altında in
vitro koşullarda FU’lara ayrıştırılması yerine uygun delgiler kullanılarak in
vivo olarak donör bölgeden FU’ların direkt elde edilmesidir7,8.
FUE yönteminde greftlerin alınması dışında ekim FUT yönteminde
olduğu gibidir. İşlem manuel delgi veya rotasyona yardımcı kablosuz
kalem motorlar veya kablolu motorlarla yapılabilir. İşlemin manuel
yapılması ile motor yardımı ile yapılması arasında fark tamamen
uygulayıcının alışkanlığı ile ilişkilidir7,8 (Tablo 3).
Tablo 2. Minimal skar oluşumu için öneriler
1. Minimal doku gerginliği ile kapama.
2. Strip genişliği oldukça dar olmalıdır (1 cm).
3. Gergin cilt veya tekrarlayan ekimlerde strip daha ince olmalıdır.
4. Trikofitik kapama tercih edilmelidir.
5. Stapler veya dikişler 7-14 günde alınmalıdır.
www.turkderm.org.tr
 72
Ekrem Civaş Türkderm
Saç ekiminde yenilikler, uygulamalar 2014; 48: Özel Sayı 1: 70-3

Ekstraksiyon işlemi 3 aşamada gerçekleştirilir;
1. Tumesan enjeksiyonu: Saçlı deri ile vasküler yapı arasında boşluk
oluşturmasının yanı sıra delgi içerisindeki greftin salınmasına olanak
tanır. 1/75,000 ile 1/150,000 arasında adrenalin içeriklerinde hazırlanır.
2. Çevresel kesi: Saç greftini çevreleyen dermisin altına inecek şekilde
oluşturulan kesilerdir. Manual veya motor yardımı ile yapılır.
3. Ekstraksiyon: Forceps yardımı ile iki el veya iki kişi ile FU’nun
yerinden çıkarılması işlemidir. Greftler çıkarılırken kopabilir, %5 ve
üzerinde transeksiyon (ekstraksiyon esnasında oluşan greft hasarı)
oranları önemli kayıp olarak kabul edilir7,8.
FUE ve FUT yöntemleri arasındaki farklılıklar Tablo 4’de yer almaktadır.
Saç çizgisinin belirlenmesi: Saç çizgisinin belirlenmesi saç ekim işleminin
en önemli aşamalarından birini oluşturur. Tüm diğer bölümlerden daha
çok işlem sonucunu etkiler. Saç çizgisinin yerinin belirlenmesi birçok
faktöre bağlı olarak oluşturulur. Donör sıklığı, açık alanın büyüklüğü,
kapatılacak alan ve hastanın yüz anatomisi9.
Öncelikle saç çizgisinin yüksekliği belirlenmelidir. Saç çizgisinin
midfrontalde kalan kısmının glabellaya olan uzaklığı genellikle 7,5-9,5
cm arasında değişir. Hastanın yüzüne ve mevcut saçlarının durumuna
göre oval, triangular ve düz olarak ayarlanabilir (Resim 1).
Alıcı bölgenin hazırlanması, kanalların açılması: Farklı insizyon
aletleri ve teknikler kullanılmasına rağmen temel mantık elde edilen
FU’larla fit (derinlik ve genişliği eş) kanallar açılmasıdır. Örneğin kısa
ve tek kıl içeren bir kıl içeren zayıf FU ile uzun ve 4 kıl içeren kalın
FU için aynı kanallar açılmamalıdır. Kanallar 18-22 G iğneler veya 0,8-
1,0 mm genişliğinde slit’ler ile açılabilir. Bir diğer popüler kanal açma
aleti çeşitli boylarda “Mindi Knife”lardır. Kanallar ortalama 300-450
açıyla açılmalıdır. Birçok hastada 25-30 FU/cm2 sıklık tatmin edici sonuç
oluşturacaktır1.
Greftlerin yerleştirilmesi: Farklı penset ve teknikler kullanılmasına
rağmen en çok adapte olunmuş olan yaklaşım tercih edilmelidir1.
Saç ekim pratiğinin deneyim ve sabır gerektiren kritik aşamalarından
biridir. Genellikle 2 veya 3 asistan tarafından greft yerleştirme işlemi
gerçekleştirilir. Deneyimli teknisyenler saatte 400-600 greft transfer
edebilirler2,9.

AGA dışı saç ekim endikasyonları

Skatrisyel alopesiler: Stabil skatisyel alopesiler saç ekimin diğer önemli
endikasyonlarını oluşturur. Özellikle yanık, travma ve radyasyon skarları
bunlar arasında sayılabilir (Resim 2). İşlem öncesi skarın kalitesi ve
lokalizasyonu adayın saç ekimi için uygun olup olmayacağı konusunda
temel belirleyicidir10.
Saç dışı bölgeler: Son yıllarda kaş ve sakal ekimleri oldukça popüler
hale gelmiştir. Tek kıl içeren FU’lar tercih edilir. Parietal donör hem tekli
kıl follikülleri hem de daha ince kıl içermeleri sebebi ile daha kaş, sakal
ve bıyık gibi transferlerde tercih edilir.
Tablo 4. FUE ve FUT (strip) yöntemlerinin
karşılaştırılması7,8
Bulgu FUT FUE
İşlem sonrası ağrı Minör Yok
Donör için dikiş Var Yok
İşlemde ve sonrasında Olabilir Yok
kanama
Donör skar Görünür skar Mikroskobik
skar
Doğal sonuç Evet Evet
Kalıcı sinir hasarı, hissizlik Mümkün Yok
Resim 1. AGA, 23 yaşında hasta; saç çizgisi 2400 greft (Dr. E. Civaş - Donör iyileşme süresi 2-3 hafta 7 gün
2005: FUT)
Alıcı bölge iyileşme süresi 10-14 gün 10 gün
Tablo 3. FUE işlem öncesi için koşullar Transeksiyon oranı %1-%2 %3-%10
1. Yeterli eğitim ve pratiğe sahip doktor ve teknisyenler.
Ağır egzersiz En az 15 gün sonra 10 gün
2. Uygun aydınlatma, büyütme koşulları.
3. Donör için çok iyi anlaşılmış kıl kökü yönleri ve buna uygun delgi İşe dönme süresi Ertesi gün 2 gün sonra
kesi oryantasyonu. İşlem sonrası çok kısa traş Mümkün değil Mümkün
4. FU çapı ile orantılı delgi çapları (0,6, 0,8, 1,0 mm).
İşlem öncesi traş Gerekmez Gerekir
5. Sağ elini kullananlar için saat yönünde rotasyon yapacak şekilde
delgi veya motorun kullanılması. İşlem süresi 6-7 saat 8-12 saat

www.turkderm.org.tr
Türkderm
2014; 48: Özel Sayı 1: 70-3
Resim 2. Travmatik skar; 210 greft (Dr E. Civaş - FUE:2009)
Triangular alopesi: Saç ekiminin diğer yaygın endikasyonları
arasındadır. Lezyonda inflamasyon ve skar yoktur2,10.
Sonuç
Saç ekimi FU’ların keşfi ile neredeyse doğal sonuçların oluşmasına olanak
sağlamıştır. FUE yöntemi ile birlikte artık görünür donör skarı olmadan
saç ekimi mümkündür. Ancak yeterli donör zenginliğine sahip olmayan
adaylar veya açık alanı büyük olanlar için tatmin edici sonuçlar alabilmek
gelecekte kök hücre çalışmaları ve saç çoğaltma yöntemlerinin hayata
geçmesi mümkün olacaktır.
Norwood tip 6 ve tip 7 hastalar için FUT ve FUE seanslarının birlikte
veya ardışık olarak uygulanması donörün daha etkin kullanılmasını
sağlayarak (alan daraltma: FUT, seyreltme: FUE) daha sık ve büyük
alanların kapatılmasına olanak verecektir.
Ekrem Civaş
Saç ekiminde yenilikler, uygulamalar 73
Kaynaklar
1. Vogel JE, Jimenez F, Cole J, et al: Hair restoration surgery: The state of the
art. Aesthet Surg 2013;33:128.
2. Jiménez-Acosta F, Ponce I: Follicular unit hair transplantation: current
technique. Actas Dermosifiliogr 2010;101:291-306.
3. Avram M, Rogers N: Contemporary hair transplantation. Dermatol Surg
2009;35:1705-19.
4. Avram MR, Rogers NE: Hair Transplantation. 2’inci baskı. Newyork,
Cambridge University Press, 2011;4-7.
5. Civas E: Dermatokozmetik cerrahilerde skalp blokları. Turkiye Klinikleri J
Cosm Dermatol-Special Topics 2011;4:19-22.
6. Ciocon DH, Goldberg DJ: Hair restoration: the present and the future.
Cosmetic Dermatology 2010;23:422-30.
7. Dua A, Dua K: Follicular unit extraction hair transplant. J Cutan Aesthet Surg
2010;3:76-81.
8. Civas E: FUE yöntemi ile köklerin elde edilmesi. Turkiye Klinikleri J Cosm
Dermatol-Special Topics 2010;3:55-7.
9. Thomas S. Lee And Timothy J. Minton: An update on hair restoration
therapy, Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg 2009;17:287-94.
10. Unger W, Unger R, Wesley C: The surgical treatment of cicatricial alopecia.
Dermatologic Ther 2008;21:295-311.
www.turkderm.org.tr