Professional Documents
Culture Documents
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΗΣ
«ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΔΕΑΣ»
ΒΙΒΛΙΟ Νο. 86
ΚΕΦΑΛΑΙΑ
1. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΗΣ
«ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΔΕΑΣ»
Έτσι είχε η κατάσταση στη Μακεδονία, όταν τον Ιούνιο του 1908
έγινε το Κίνημα των Νεοτούρκων από αξιωματικούς του Γ΄
Σώματος του Οθωμανικού Στρατού, που έδρευε στη
Θεσσαλονίκη. Στόχος των Νεοτούρκων ήταν η ανατροπή του
Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄, ο οποίος βρισκόταν στη αρχή από
το 1876, και είχε επιβάλει ένα απολυταρχικό καθεστώς. Οι
εθνικιστές Νεότουρκοι - μεταξύ αυτών ήταν και ο Κεμάλ Πασάς,
αργότερα γνωστός ως Ατατούρκ (πατέρας των Τούρκων) -,
αφού κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη, επέβαλαν στον Σουλτάνο να
επαναφέρει το Σύνταγμα του 1876, πράγμα που έπραξε τον
Ιούλιο του 1908.
Ενώ στη συνέχεια, μετά τις διαφωνίες μεταξύ των νικητών για
τον τελική διανομή των κατακτημένων εδαφών, ξέσπασε
δεύτερος πόλεμος (αυτή τη φορά με τη συμμετοχή και της
Ρουμανίας), από τον οποίο εξήλθε ηττημένη η Βουλγαρία,
χάνοντας το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που είχε αρχικά
προσαρτήσει. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι επαναπροσδιόρισαν τα
σύνορα στην Βαλκανική Χερσόνησο με την Ελλάδα , τη
Ρουμανία, το Μαυροβούνιο και τη Σερβία να επεκτείνονται και
την Βουλγαρία να καταλαμβάνει τελικά την οροσειρά της
Ροδόπης και την Δυτική Θράκη. Η Ελλάδα αποκόμισε το
μεγαλύτερο κομμάτι της Ηπείρου και μοιράστηκε με την Σερβία
το μεγαλύτερο κομμάτι της διαφιλονικούμενης περιοχής της
Μακεδονίας.
«Τον Οκτώβριον του 1908 συνήλθεν εις την οικίαν μου, επί της
οδού Αριστοτέλους 37, ολιγάριθμος ομάς υπολοχαγών και
ανθυπολοχαγών όπως συσκεφθώμεν περί του τρόπου ενεργείας
προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως. Μετά πολύωρον
συζήτησιν απεφασίσαμεν τότε κατά πλειοψηφίαν ότι έπρεπε να
συγκροτηθή Στρατιωτικός Σύνδεσμος, ο οποίος να επιβάλη
Κυβέρνησιν έξω των κομμάτων, ήτις, υπό την επίβλεψιν του
Συνδέσμου, να έχη δικτατορικήν εξουσίαν όπως προβή τάχιστα
''εις ανασυγκρότησιν των ενόπλων δυνάμεων της χώρας κατά
ξηράν και κατά θάλασσαν'' ως ανεγράφετο εις το αρχικόν
σχέδιον του οικείου πρωτοκόλλου.
Ούτω τον Οκτώβριο του 1908 ιδρύετο ο Σ.Σ. (Στρατιωτικός
Σύνδεσμος) και ουχί τον Αύγουστο του 1909 ως ανεγράφεται
υπό πάντων ανεξαιρέτως όσοι ησχολήθησαν με την ιστορία του
''Γουδί'' πλανηθέντες εκ της κατά Ιούνιον του 1909 πρώτης
εμφανίσεως αυτού εν την οικία Χατζημιχάλη».
Μέχρι και τον Απρίλιο του 1918 είχαν επιστρατευθεί οι Ι, ΙΙ, και
ΧΙΙΙ Μεραρχίες του Α’ Σ.Σ. και η ΙΧ Μεραρχία των Ιωαννίνων.
Ακολούθησε η επιστράτευση των ΙΙΙ, IV και XIV Μεραρχιών του
Β’ Σ.Σ. στη Πελοπόννησο, με αποτέλεσμα τον Αύγουστο του
1918 η Ελλάδα να παρατάξει στο Μακεδονικό Μέτωπο 10
Μεραρχίες. Οι εξαιρετικές όμως περιστάσεις κάτω από τις
οποίες εισήλθε η Ελλάδα στο πόλεμο και οι δυσμενείς συνθήκες
υπό τις οποίες διεξήχθη η επιστράτευση και η κινητοποίηση του
Ελληνικού Στρατού, επέβαλαν σημαντικούς περιορισμούς στη
χρησιμοποίηση του Ελληνικού Στρατού στις επιχειρήσεις.
Γράφει σχετικά ο Llewellyn Smith στο βιβλίο του ''Το Όραμα της
Ιωνίας'':
Ανεξάρτητα όμως των λόγων και των συνθηκών κάτω από τις
οποίες λήφθηκε η αναφερομένη απόφαση, αυτή έγινε ασμένως
δεκτή από το Βενιζέλο, ο οποίος ερμηνεύοντας τις ελπίδες και
τις προσδοκίες του έθνους, την είδε ως τον από μηχανής Θεό
που θα οδηγούσε στη πραγμάτωση των προαιώνιων πόθων
της φυλής. Και αυτό είναι απόλυτα φανερό από το διάγγελμα
του μεγάλου πολιτικού προς το λαό της Σμύρνης:
Αυτό σημαίνει ότι δεν υπήρξε μια συγκεκριμένη στιγμή κατά την
οποία ξεκίνησαν οι πολεμικές επιχειρήσεις και τερματίστηκαν οι
πολιτικές διαδικασίες μέχρι τη λήξη των εχθροπραξιών.
Αντίθετα, οι πολιτικές ζυμώσεις και οι πολιτικές εξελίξεις όχι
απλώς εξελίσσονταν παράλληλα με τις στρατιωτικές
επιχειρήσεις, αλλά και τις επηρέαζαν και επηρεάζονταν σε
σημαντικό βαθμό από αυτές. Έτσι, υπάρχουν πτυχές των
στρατιωτικών πραγμάτων, σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και το
επιχειρησιακό, που δεν εξηγούνται αμιγώς από την εξέλιξη των
επιχειρήσεων αλλά απαιτούν ευρύτερη οπτική γωνία.
Αντίθετα, κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο αυτό που συνέβη είναι
ότι η Γερμανία κάμφθηκε στρατιωτικά κατά την αντιπαράθεση
στο Δυτικό Μέτωπο -ιδίως λόγω της εισόδου των ΗΠΑ στον
πόλεμο κατά το 1917- όπως κάμφθηκε και βιομηχανικά, ιδίως
λόγω του μακρού συμμαχικού ναυτικού αποκλεισμού. Η διπλή
αυτή κάμψη οδήγησε τη Γερμανία στην υπογραφή ανακωχής το
φθινόπωρο του 1918, με βάση την αποδοχή των
''Δεκατεσσάρων Σημείων'' του Προέδρου Ουίλσον. Αμέσως μετά
την υπογραφή της ανακωχής, στη Γερμανία εκδηλώθηκε μια
κοινωνική έκρηξη που διέλυσε πλήρως τις ένοπλες δυνάμεις
της, οδήγησε τη χώρα σε στρατιωτική κατάρρευση και επέτρεψε
τον πλήρη έλεγχο της από τις χώρες της Συνεννοήσεως.
Ουσιαστικά στο Παρίσι καθ’ όλη τη διάρκεια του 1919, και αλλού
κατά τη διάρκεια του 1920, επιχειρείται (εκτός πραγματικότητας,
όπως αποδεικνύεται σύντομα) μια τελείως καινούργια
αρχιτεκτονική, τόσο για την Ευρώπη όσο και για τον υπόλοιπο
κόσμο.
4) Η Ελλάς, με εξαιρετικά επιδέξιους και επίμονους
διπλωματικούς χειρισμούς, εξασφαλίζει το δικαίωμα της
παρουσίας της στις προαιώνιες Ελληνικές εστίες της Ιωνίας – με
καθεστώς, όμως, προσωρινό, όπως άλλωστε προσωρινή είναι
στη φάση εκείνη όλη η κατάσταση στην Εγγύς Ανατολή, εν
αναμονή της επίσημης (και οριστικής) διευθετήσεώς της. Ο
Βενιζέλος θέτει εξ αρχής, επίσημα το Ελληνικό αίτημα, συνεχίζει
να το καλλιεργεί επίμονα και υπόγεια κατά την εξέλιξη των
διαπραγματεύσεων, και όταν τον Απρίλιο του 1919 προκύπτει
εσωτερική εμπλοκή μεταξύ των ''τεσσάρων μεγάλων'' είναι
έτοιμος να την εκμεταλλευτεί.
Η πρώτη επιδίωξη ήταν αυτή που ώθησε τις τρεις χώρες πολύ
γρήγορα στην ανάπτυξη στενών σχέσεων μεταξύ τους, και
μάλιστα, σε κάποιο βαθμό, μέσω κοινών διεργασιών. Πράγματι,
για τη Σοβιετική Ρωσία που ήταν παρίας του διεθνούς
συστήματος, οι έτεροι δύο παρίες, η Γερμανία και η Κεμαλική
Τουρκία, ήταν σχεδόν αυτονόητες επιλογές για τη σύμπηξη
συμμαχίας παρά το πολιτικό και ιδεολογικό χάσμα που τις
χώριζε.
Ήδη, πριν από την πτώση του Τσαρικού καθεστώτος, και κατά
μείζονα λόγο μετά από αυτήν, οι Βρετανικές υπηρεσίες ήταν
αυτές που είχαν τη μεγαλύτερη διείσδυση στη Ρωσία και αυτές
που περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη επεδίωκαν ενεργό (κι
εχθρική) παρέμβαση στο εσωτερικό της χώρας. Η Βρετανία
αποτελούσε για τη Ρωσία την πιο ενεργητική κι επικίνδυνη (αν
και υπερτιμημένη) στρατιωτική δύναμη, ακριβώς λόγω της
σύνθεσης των δυνάμεών της, μεγάλη ναυτική δύναμη η οποία
είχε τη δυνατότητα να μεταφέρει το θέατρο των επιχειρήσεων σε
όποιο σημείο της Ρωσικής περιμέτρου επιθυμούσε, βασιζόμενη
στο ισχυρό ναυτικό, σε ένα πυρήνα σκληρών και αξιόπιστων
μητροπολιτικών μονάδων καθώς και σε μια μικρότερης
μαχητικής αξίας αλλά σημαντικής μάζας αποικιακών δυνάμεων
Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι ειδικά κατά την αρχική
φάση της της Τουρκικής αντίστασης, η Γερμανική βοήθεια -
προερχόμενη πάντα δια μέσου Σοβιετικών διαύλων- φαίνεται
ότι έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ενίσχυσή της. Τα
απομνημονεύματα Τούρκων πολιτικών πρωταγωνιστών της
εποχής κάνουν επίμονες, αν και ασαφείς και συχνά αντιφατικές,
αναφορές σε αυτήν, τονίζοντας την κεντρική της σημασία
(ακόμη και ψυχολογική) κατά την πρώτη φάση της Τουρκικής
αντίστασης. Στα μέσα του Ιουλίου του 1920 φαίνεται ότι οι
Γερμανοί είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν την αποστολή πολεμικού
υλικού στην Τουρκία μέσω Σοβιετικής Ρωσίας, και θέτουν ως
λιμένα διεκπεραίωσης του υλικού αυτόν της Τραπεζούντας.
15. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Για τις διεκδικήσεις της Ελλάδας στα δυτικά παράλια της Μικράς
Ασίας παραθέτουμε το ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο του
Michael Llewellyn Smith, από το οποίο είναι παρμένα και τα δύο
παραπάνω αποσπάσματα:
(2) :
http://mikrasiatikhekstrateia.gr/politiki/upsili_stratigiki
(3) :
http://mikrasiatikhekstrateia.gr/politiki/sovietikoi
(4) :
http://diasporic.org/mnimes/archives/venizelos-mikrasiatiki-katastrofi
(5) :
http://www.geetha.mil.gr/media/1.vima-ell-strat-skepsis/ergasies-
spoudastvn-valkanikoi-polemoi/ergasia-valkanikvn-si.pdf
(6) :
http://istorikatekmiria.blogspot.gr/2014/10/1914-1917-20.html
(7) :
http://diasporic.org/mnimes/archives/developments-before-1900
(8) :
http://www.greekroyalfamily.gr/timeline/asia-minor-expedition.html
(9) :
http://greekworldhistory.blogspot.gr/2015/04/1919-1922.html