ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ BILIMLENDIRIW PÁN HÁM

INNOVACIYALAR MINISTRLIGI

ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKA INSTITUTÍ

JANÍNDAǴÍ KEGEYLI XÍZMET KÓRSETIW TEXNIKUMÍ

Kompyuter injiniring qánigeligi 1-kurs studenti

Kompyuter tarmaqları páninen

ÓZ BETINSHE JUMÍSÍ

Orınlaǵan: Elmuratova.S ______

Qabıllaǵan: Sarsenbaev. U______

Kegeyli – 2024
 Tema. NAS bazasın ornatıw
Joba
Reje:
1. Kirisiw:
2. Tiykarǵi bólim:
3. NAS bazasın ornatıw

4. Samba (CIFS) dı ornatıw

5. Juwmaqlawshi bólim:
6. Paydalanǵan ádebiyatlar:
 Tarmaqlı biriktirilgen yad - NAS - NASga kirisiw by Bradley Mitchell

Sońǵı jıllarda informaciyanı saqlaw ushın kompyuter tarmaqlarınan

paydalanıwdıń bir neshe jańa usılları payda boldı. Tarmaqlı biriktirilgen yad
(NAS) kópshilikke arnalǵan jantasıwı úyler hám kárxanalar ushın úlken muǵdarda
maǵlıwmattı hár qashanǵıdan kóre uyqas túrde saqlaw hám alıw imkaniyatın
beredi.

Tariyxıy tárepten, floppy disklar maǵlıwmatlar faylların almaslaw ushın keń

qollanılǵan, biraq búgingi kúnde ortasha shaxstıń saqlaw mútajlikleri floppi
múmkinshiliklerinen talay ústin bolıp tabıladı. Kárxanalar házir kóbeyip baratırǵan
kóplegen elektron hújjetler hám videokliplarni usınıs etpekte. Úy kompyuter
paydalanıwshıları, sonıń menen birge, MP3-fayllar hám JPEG formatındaǵı
súwretlerden skaner etilgen fotosuratlar menen birge, úlken hám qolaylaw yadtı da
talap etedi.

Oraylıq fayl serverleri bul maǵlıwmatlardı saqlaw máselelerin sheshiw ushın

tiykarǵı klient / server tarmaq texnologiyalarınan paydalanadılar. Eń ápiwayı
formada, fayl serveri qadaǵalaw etilgen fayl almasınıwın (Novell NetWare,
UNIX® yamasa Microsoft Windows sıyaqlı ) qollap -quwatlaytuǵın kompyuter
operatsion sistemasınan (NAS) isleytuǵın kompyuter yamasa jumıs stanciyasınan
ibarat. Serverge ornatılǵan qattı disklar diskta gigabaytlar menen támiyinlenedi
hám bul serverlerge biriktirilgen tarmaqlı drayvlar bul múmkinshilikti jáne de
keńeytiwi múmkin.
 Fayl serverleri tabısqa erisiwdiń uzaq dawam etiwi menen maqtanıwadı, biraq
kóplegen úyler, jumısshı gruppalar hám kishi kárxanalar tolıq -to'kis kompyuterdi
salıstırǵanda ápiwayı maǵlıwmatlardı saqlaw wazıypalarına baǵıshlawdı aqlay
almaydı. NASni kiritiń.

NAS ne?

Maǵlıwmatlar saqlaw ushın mólsherlengen arnawlı sistemalar jaratıw arqalı NAS

dástúriy fayl serverine shaqırıq etedi. Ulıwma maqsetler degi kompyuter menen
islewdi baslaw hám bul bazadan funkciyalardı sazlaw yamasa óshiriw ornına, NAS
dızaynları fayllardı uzatıwdı qollap-quwatlaw ushın zárúr bolǵan jalańash suyek
strukturalıq bólimleri menen baslanadı hám " tómenden joqarıǵa" funksiyalardı
qosadı.

Dástúriy fayllar serverleri sıyaqlı, NAS klient / server dizaynini da gúzetip baradı.
Kóbinese NAS qutisi yamasa NAS bası dep atalatuǵın bir neshe qurılma NAS hám
tarmaq klientleri arasındaǵı interfeys wazıypasın atqaradı. Bul NAS qurılmaları
monıtor, klaviatura yamasa tıshqanshanı talap etpeydi. Olar ádetde tolıq
ózgeshelikli NAS ornına ko'milgan operatsion sistemanı isletediler. Kóp NAS
sistemasına bir yamasa bir neshe disk (hám itimal tarmaqlı ) drayvlar jámi quwattı
asırıw ushın ornatılıwı múmkin. Qarıydarlar mudamı bólek NAS-ga jalǵanadı,
biraq bólek yad qurılmalarına emes.
Qarıydarlar, ádetde, chekilengen baylanısda NASga kirisedi. NAS tarmaqta
bas qurılmanıń IP- adresi bolǵan bir " túyin" retinde payda boladı. NAS, elektron
pochta qutıları, veb-kontent, aralıqtan sistema rezervlari hám hk sıyaqlı fayllar
kórinisinde ámeldegi bolǵan hár qanday maǵlıwmatlardı saqlawı múmkin. Ulıwma
alǵanda, dástúriy fayl serverleri parallel túrde NASdan paydalanıw.

NAS sistemaları isenimli islew hám ańsat basqarıw ushın háreket etedi. Olar
ádetde disk maydanı kvotaları, qawipsiz autentifikatsiya qılıw yamasa aljasıqlardı
anıqlawda elektron pochta xabarların avtomat tárzde jiberiw sıyaqlı ishki
ayrıqshalıqlardı óz ishine aladı.

NAS protokolları

NAS basshısı menen baylanıs TCP / IP arqalı ámelge asıriladı. Keyinirek,

klientler TCP / IP-dıń joqarı bóleginde jaylasqan bir neshe joqarı dárejedegi
protokollardan (OSI modelindegi qosımshalar yamasa qabattı jetew protokolı)
paydalanıwı múmkin.

NAS menen eń kóp baylanısqan eki programma protokolı Sun Network File
System (NFS) hám Common Internet File System (CIFS) esaplanadı. Da NFS, da
CIFS klient / server usılında isleydi. Hár ikkisi da zamanagóy NASni uzaq jıllar
dawamında iyeleydi; Bul protokollarda túp dóretpe 1980-jıllarda júz bergen.

NFS tiykarınan LAN arqalı UNIX sistemaları arasındaǵı fayllardı almaslaw

ushın islep shıǵıldı. NFS-ni qollap-quwatlaw tez arada UNIX sistemasınan tısqarı
keńeytirildi; Biraq, búgingi kúnde kópshilik NFS klientleri UNIX operatsion
sistemasınıń birpara mazalarına iye bolǵan kompyuterler bolıp tabıladı.
CIFS, ilgeri Server Message Block (SMB) atı menen belgili. SMB DOS de fayl
almasınıwın qollap-quwatlaw maqsetinde IBM hám Microsoft tárepinen islep
shıǵılǵan. Protokol Windowsda keń qollanılǵanda, CIFS atı ózgertirildi. Búgingi
kúnde bul protokol Samba paketiniń bir bólegi retinde UNIX sistemalarında payda
boladı.

Kóp NAS sistemaları Hypertext Transfer Protocol (HTTP) ni da qollap -

quwatlaydı. Qarıydarlar HTTP-ni qollap -quwatlaytuǵın NAS-den óz veb-
brauzerindegi fayllardı tez-tez júklep alıwları múmkin. NAS sistemaları, ádetde,
HTTP-ni veb-ga tiykarlanǵan basqarıw paydalanıwshı interfeysleri ushın kirisiw
protokolı retinde isletedi.

Network Attached Storage (NAS) bazasın Linux serverge ornatıw ushın

tómendegi ulıwma qádemlerdi orınlawıńız múmkin. Bul qádemler óz fayl
sistemasıńızdı jaratıw, oǵan xizmet kórsetiw, paydalanıwshılar jaratıw hám
ózgertiwdi óz ishine aladı.

1. Samba (CIFS) ornatıw :

Samba, Windows ushın aktiv direktoriyanı uyreniwshiler arqalı jaratıw hám

oǵan kirisiw huqıqların beriw ushın mólsherlengen bir xızmet bolıp tabıladı. Ol
uyreniwshilerdi tuwrı huqıqlar menen támiyinleydi.

Samba ornatıw :

Ubuntu ushın :

bash

sudo apt-get install samba

CentOS/RHEL ushın :

bash

sudo yum install samba

 Samba xızmetin baslaw hám qayta baslaw :

bash

sudo systemctl start smbd

sudo systemctl enable smbd

Samba-ǵa paydalanıwshılardı qosıw :

bash

sudo smbpasswd -a username

username - jańa paydalanıwshı atı.

2. Fayl sistemasın jaratıw :

Baza ushın katalog jaratıw :

bash

sudo mkdir /path/to/shared/folder

path/to/shared/folder - sizdiń qosıwǵa ruxsat etilgen katalog adresińiz.

Samba-ǵa kirisiw huqıqların beriw:

bash

sudo chown -R username: /path/to/shared/folder

sudo chmod -R 775 /path/to/shared/folder

Bul buyrıqlar arqalı, paydalanıwshıǵa ruxsat etilgen katalogtı jaratıw hám

oǵan kirisiw huqıqların támiyinlew múmkin.

3. Samba Konfiguraciyasi:

Samba konfiguratciya faylın ashıw :

bash
 sudo nano /etc/samba/smb. conf

Konfiguraciyanı sazlaw :

Tómendegi mısaldı fayldıń aqırına qosıń:

plaintext

[shared_folder]

comment = Shared Folder

path = /path/to/shared/folder

valid users = username

read only = no

browsable = yes

Bul ózgertirilgen fayl, shared_folder atlı qosıwdı jaratadı.

Samba xızmetin qayta baslaw :

bash

sudo systemctl restart smbd

Bul qádemler menen Samba arqalı bazanı Linux serverde ornatıw hám
sazlaw múmkin. Paydalanıwshılar Windows, Linux, hám basqa operacion
sistemaları arqalı ushın kire aladılar.
 Paydanilgan ádebiyatlar hám saytlar
1. Barret D. Linux - osnovnie komandi. Karmanniy spravochnik — M.;
Kudits-obraz, 2005
2. LINUX-server: poshagovie instruktsii installyatsii i nastroyki. — M.: Izd-
vo SIP RIA, 2003
3. Dunaev S. «UNIX SYSTEM v. Release 4. 2. Obshee rukovodstvo».- M.:
" Dialog -MIFI", 1995.
4. Ivanitskiy K. A. ALT Linux dlya shkoli (+ CD-ROM) - Izdatel'stvo:
Triumf, 2009
6. Ivanitskiy K. A., Pechnikov V. N. ALT Linux s nulya! Shkol'naya
operatsionnaya sistema (+ DvD-ROM) - Izdatel'stvo: Luchshie Knigi, 2009.
7. Kolisnichenko D. N., Allen Piter V. LINUX: polnoe rukovodstvo. —
SPb: Nauka i Texnika, 2006