Solaris 10 Eğitim Dökümanı

İÇERİK
I. Solaris Nedir?
II.Solaris 10 Kurulumu
III.Solaris Dizin Hiyeraşisi
a. Önemli Dizinler
b.Dosya Yapıları
IV.Dosya Türleri
a. Hard link kullanımı
V. Local Disk Yönetimi
a) Temel Disk Mimarisi
 Solaris Nedir?
Solaris 10 İşletim Sistemi, Sun Microsystems firması
tarafından geliştirilmiş açık kaynaklı bir UNIX işletim
sistemidir. x86/x64 ve SPARC sistemleri için ücretsiz
olarak indirilebilir. Sun tarafından gerçekleştirilen 500
milyon dolardan fazla yatırımın sonucunda ortaya
çıkan bu sürüm dünyanın en gelişmiş işletim
sistemidir. Solaris son derece güvenli bir işletim

sistemi olarak bankalarda ve askeri sistemlerde kullanılmaktadır. Dynamic

Tracing teknolojisiyle sistemleriniz ve uygulamalarınız üzerinde analiz, hata
ayıklama ve optimizasyon çalışmalarını kolaylaştırır.Veritabanı, Web ve
Java hizmetleri için tartışmasız performans avantajları sağlar.
Solaris 10 Kurulumu
Solaris Seçeneğini Seçiniz
1 no'lu Seçenek Seçilir
TurkishQ Klavye Seçilir
Enter Tuşuna Basınız
Enter Tuşuna Basınız
Dil Seçeneği İçin 0 Yazıp Enter Tuşuna Basınız
Lütfen Bekleyin...
Bu sayfa yapılcak işlemleri gösterir, devam etmek için Next tuşuna basınız
Sisteminiz herhangibir networke (örneğin internete) bağlanacaksa Networked
seçeneğini seçiniz ve Next e basınız
Sisteminiz IP sini DHCP ile alacaksa Yes i, statik alacaksa No yu seçiniz.
Host ismi giriniz
Sisteminiz için IP giriniz
Netmask numarasını giriniz
Ipv6 kullanacaksanız Yes i, kullanmayacaksanız No yu seçiniz
 Önemli Dizinler
●
/(root) : Logic olarak tüm dizinler /(root)
altdizininin altında olmalıdır. Fiziksel olarak
tek ya da çoklu dosya sistemlerinde olabilir.
●
/bin : /usr/bin/directory dizininin sembolik
linkidir. Standart sistem dosyalarının binary
dosyalarının tutulduğu dizindir.
●
/dev : Logic cihazların adları için kullanılan
ana dizindir. /devices dizininin sembolik
linkidir.
 Önemli Dizinler
●
/devices : Fiziksel cihaz isimleri için ana dizindir.
●
/etc : Sistem yöneticisi için kişiye özgü ayar
dosyalarını ve veritabanlarını tutan dizindir.
●
/export : Kullanıcı home dizini, uygulama yazılımı
veya diğer ortak paylaşılan dosyaların tutulduğu
paylaşım dizinidir.
●
/home : kullanıcının home dizini için default dizin
veya mount noktasıdır.
●
/var : Geçici, giriş veya statü dosyalarının
doğrulandığı dizindir.
 Önemli Dizinler
●
/kernel : Boot işlemi için gerekli olan çekirdek
modüllerin olduğu dizindir.
●
/opt : add-on uygulama paketleri için default
dizin veya mount noktasıdır.
●
/sbin : Sistem kurtarmada ve boot işlemlerinde
çalışan temel dosyaları içeren tek-kullanıcı bin
dizinidir.
●
/tmp: Geçici dosyalar için kullanılan dizindir
●
/usr : Tüm sistem kullanıcılarının program,
script ve kütüphanelerinin bulunduğu dizindir.
 Dosya Yapıları
Bütün Solaris dosyaları dosya ismi ve inode denilen kayıtları
kullanır. Ayrıca bir çok dosya yapısı data bloklarını da kullanır.
Dosya adları inodlarla ilişkilidir ve inodlar data bloklarına
ulaşmaya yarar.

Dosya Adı
Inode Numarası

Data Bloğu

Şekil 2.1 Dosya yapısı

 Dosya Yapıları
Dosya Adı: Dosya adları sıklıkla dosyalara ulaşmak ve
kullanmak için kullnılan nesnelerdir.

Inode : Bir dosya hakkındaki bilgileri kayıt eden nesnelerdir.

Inode'lar 2 ye ayrılırlar:
1) Dosya sahibi, erişim yetkisi, dosya boyutu hakkındaki bilgileri
tutar.
2) Pointer görevinde dosya ile databloğu ilişkilerini içerir.

Data Bloğu : Dataların disk alanında saklanmasına yarayan

ünitelerdir. Regular dosyalar, dizinler ve sembolik linkler data
bloğu kullanır fakat cihaz dosyaları data tutmazlar.
 Dosya Türleri

Solaris İşletim Sisteminde 4 tür dosya vardır. Bunlar :

1) Regular Dosyalar
2) Dizinler
3) Sembolik Linkler
4) Cihaz Adları
 # ls -l komutu dosya türlerini göstermek için kullanılır:

İlk karakterler dosya

türlerini gösterir:

- Regular Dosya
d Dizin
b Blok Dosya
c Karakter Dosya

drwxr-xr-x
Diğer Kullanıcıların Yetkisi
dizin r Okuma (read)
w Yazma(write)
Kullanıcı Yetkisi
Grup Yetkisi x Çalıştırma(execute)
- Boş
 Dosya Türleri
Regular Dosyalar: Solaris ortamında en çok kullanılan dosya
tipidir. ASCII text veya binary data, görüntü, veritabanı,
uygulama dosyası gibi bir çok tipteki dosya türünü depolamak
iççin kullanılır.
Sıradan dosyalar çeşitli yöntemlerle oluşturulabilir. Bunlar:
- Vi(virtual- sanal) Editör
- Derleyici
- Touch Komutu
- Uygulama Programı
- Veritabanı Bilgisi
 Dosya Türleri
Dizinler : Dizinler, sadece dosyalar ile inode'lar arasındaki ilişki
bilgisini tutarlar. mkdir dizin_adı komutuyla dizin oluşturulur.

DizinA
Inode 264

Data Blok

DosyaA=inode 235
DizinB=Inode 1416
 Dosya Türleri
Sembolik Link : Windows'taki shortcut'a(kısayola) denk
gelir.
# ln -s dosya_adı link_adı komutu kullanılır.

Link1 Dosya1

Inode 5430 Inode 2145

Data Blok Data Blok

./dosya1
 Dosya Türleri
Cihaz İsmi : Cihaz ismi bir cihaza ulaşmak için kullanılır,
regular dosyalar, dizinler ve sembolik linkler gibi data
bloklarını kullanmaz, bunun yerine cihaz dosuasının inode
numarasını tutar. ls -l komutu bu numaraları göstermek için
kullanılır.
10 , 0

Major Cihaz numarası

Minor Cihaz numarası

Major Cihaz numarası: Cihaza ulaşmak için

gerekli olan spesifik cihaz sürücüsünü tanımlar

Minor Cihaz numarası: Cihaz sürücüsünü kontrol

eden spesifik birim tipini belirtir.
 Dosya Türleri
Hard link : Dosya ismi ve inode'lar ile ilgilidir. dosya
kopyalamak için kullanılır:
ln dosya1 dosya 2 komutu kullanılır

hard link'i silmek için “rm dosya_adi” komutu kullanılır.

Fiziksel Disk Mimarisi
Disk Dilimleri : Diskleri logic olarak partitionlara ayırmaya disk
dilimleri denir. Disk dilimleri genellikle dataları fonksiyonlara göre
organize etmekte kullanılır. Örneğin bir dilimi sistem dosyaları için
diğer dilimi kullanıcı dosyalarını tutmak için kullanılabilir. Bir Disk 8
dilime ayrılabilir.
(Dilim0 – Dilim 7) Dilim 2 tüm diski temsil eder.
Dilim İsim Fonksiyon

0 / Sistemin root dizini

1 swap Swap alan
2 Tüm disk
5 /opt Opsiyonlu Yazılım
6 /usr Çalıştırılabilir dosyalar ve programlar
7 /export/home Kullanıcı dosya ve dizinleri
 Disk Dilim İsimlendirilmesi
Bir dilim adı 8 karakterden oluşur c# t# d# s#
Controller Numarası
Target Numarası
Disk Numarası
Dilim Numarası

Controller Numarası : Sistem ile birimlerin haberleşmesine yarar

c0, c1, c2, ...
gibi isimlendirilir.
Target Numarası : t0, t1, t2, t3 gibi isimlendirilir. Controller in
kaçıncı bacağına bağlı olduğunu gösterir.
Disk Numarası : Kaçıncı disk olduğunu belirtir.
Dilim Numarası : Kaçıncı dilim olduğunu belirtir.
Cihazlar isimleri 3 farklı şekilde gösterilir:
1) Logic Cihaz İsmi
2) Fiziksel Cihaz İsmi
3) İnstance(Örnek) İsim

Logic Cihaz İsimleri

Logic disk isimleri fiziksel cihaz isimlerinin tutulduğu /devices dizinine

sembolik link ile bağlanır ve bilgileri /dev dizininde tutulur. Logic cihaz
isimleri kontrol numarası, hedef numarası, disk numarası ve dilim numarası
bilgilerini içerir. Her disk cihazının bilgileri hem blok cihaz dizininde /dev/dsk
hem de karakter cihaz dizininde /dev/rdsk tutulur.

Fiziksel Cihaz İsimleri

Hardware cihaz bilgileri /devices dizininde saklanır. Fiziksel cihazların ismi

diğer cihazlarla çakışmamalıdır.
 Instance İsimleri
Instance isimleri kernel'in sistemdeki her cihaza atamış olduğu kısa
isimlerdir.
Örnek olarak sdn --> sd=disk adı, n = disk numarası. sd0 ilk SCSI disk
adıdır.
dadn --> dad(direct access device), dad0 ilk IDE disk cihazı

Sistemdeki Cihazların Listelenmesi

Bu işlem için 3 farklı yol kullanılır. Bunlar:
- /etc/path_to_inst dosyasını kullanarak
- prtconf komutunu kullanarak
- format komutunu kullanarak

/etc/path_to_inst dosyası : Sistemdeki her cihazın fiziksel ismi ve instance

ismi /etc/path_to_inst dosyasının içinde tutulur. Bu isimler kernel tarafından
tüm cihazları tanımak için kullanılır. Sistem boot edilirken bu dosyalar
sadece
read only olarak çalışır.
prtconf komutu : Bu komut sistem ayarlarını, kullanılan toplam hafızayı ve
peripherals sistemin ayarlarını gösterir. Bu komut sisteme takılı veya daha
önceden takılmış cihazların listesini gösterir. Eğer sadece o an takılı olan
cihazların listesini görmek istiyorsanız prtconf | grep -v not komutu kullanılır.
format komutu : Kullanılabilir durumdaki logic ve fiziksel cihazları görüntü-
leyebilir. format komutu yazılır, formattan Control ve D tuşlarına basılarak
çıkılır.
 Cihazların Yeniden Yapılandırılması

Yeni takılan peripheral cihazı sisteme tanıtmak için ya sistemi boot etmek
gerekir ya da devfsadm komutu kullanılır.

Boot işlemiyle cihazı tanıtma:

1) /reconfigure dosyası oluşturulur
#touch /reconfigure
2) init 5 komutuyla sistem shutdown edilir.
#init 5
3) Tüm harici cihazların gücü kesilir.
4) Peripheral cihaz takılır (cihaz isminin sistemdeki diğer cihazlarla
çakışmadığından emin olun)
5) Harici cihazlara güç verilir
6) Sistem açılır
7) prtconf veya format komutuyla yeni cihazın eklendiği kontrol edilir.
 devfsadm komutunun kullanımı :
Makinayı kapatmadan yeni takılan cihazın tanıtılması için kullanılır.
devfsadm -c device_class disk,tape, port, audio, pseudo bilgilerini içerir

işlemi sadece class işlemiyle sınırlar

isimlendirilmiş cihazları kullanmak için -i komutu kullanılır

#devfsadm -i driver_name
devfsadm komutunun /dev ve/devices dizininde yaptığı değişiklikleri
görmek
için #devfsadm -v komutu kullanılır.
 Bir Diski Partition a ayırma :

1) Root yetkisindeyken format komutu yazılır

2) Partition'a ayırmak istediğimiz disk numarası seçilir

3) partition yazılır
3)
print komutuyla partiton tablosunu gösterir

kullanılmayan(unassigned) 3 nolu part'ı seçeceğim

4) 3 nolu Part'ı seçiyoruz

5) ? komutu kullanabileceğim seçenekleri listeler

6) kullancağınız seçenek seçilir

7)
? komutu kullanabileceğim seçenekleri listeler
return tuşuna basıp default flag ı onaylarız
8)
9) return tuşuna basıp default cylender ı onaylarız
10) 350mb disk alanı seçiyorum
11) Yapılan değişiklikleri görmek için print yazıyorum

12)
3 numaralı part partitiona ayrıldığını görüyoruz

13) label komutu yapılan değişiklikleri kayıt eder

14) onaylamak için y(yes) iptal için n(no) yazınız
15)
Solaris Yönetim Konsolu(Solaris Management Console)
Solaris Yönetim konsolu Java tabanlı sistem yönetimi aracıdır. Önemli
uygulamalar ve servislerin yönetimi ve ayarlarının yapılmasında kullanılır.

Solaris Yönetim Konsolunu Başlatma

Yönetim konsolunu smc& komutu ile başlatabilirsiniz.

Solaris Yönetim Konsolunu Kullanma

Solaris Management Console Server şu dosyaları ve araçları içerir:

System Status : Sistem bilgilerini içerir. Log, viewers, process ve

performance
System Configuration : kullanıcılar, projeler, bilgisayarlar ve networkler,
patchler
Services : Scheduled job ları içerir
Storage : Mounts, shares, diks ve enhanced storage
Devices and Hardware: Seri port'u içerir
 Menu Çubuğu

Adres Çubuğu

Görüntü Paneli
Navigation Paneli

Bilgi Paneli

Context help and console events tabs

Durum Çubuğu
Solaris Yönetim Konsolunu tekrar başlatma : Solaris Management Console
Server'ından dolayı Solaris Yönetim Konsolunu kullanmada sorun yaşanabiliyor.
Solaris Management Console Server'ın çalışıp çalışmadığını öğrenmek için şu
komut kullanılabilir:

çalıştığını gösterir

# /etc/init.d/init.wbem stop durdurmaya yarar

#/etc/init.d/init.wbem start çalıştırmaya yarar
 Solaris Dosya Sisteminin Yönetilmesi
Solaris Dosya Sisteminin Yönetilmesi : Bilgi yapısını oluşturan dosyalar
ve dizinlerin toplamına dosya sistemi denir. Solaris 3 farklı dosya sistemini
destekler:
1) Disk tabanlı(Disk-Based) dosya sistemi
2) Distributed dosya sistemi
3) Pseudo dosya sistemi

Disk Tabanlı Dosya Sistemi : Bu dosya sistemi Harddisklerde, disketlerde,

CD-ROM'larda ve DVD'lerde bulunur. Örnek olarak
ufs (Unix File System) : Solaris'in default dosya sistemidir.
hsfs (high sierra spesification) : CD-ROM üzerine veri yazma formatıdır.
pcfs : Solaris İşletim sisteminin PC-DOS(Disk Operation System)
dosyalarına ulaşmasını sağlayan dosya sistemidir.
udfs : DVD üzerine veri yazma formatıdır
Distributed Dosya Sistemi : Dosya sistem kaynaklarına network ile
ulaşım imkanı sağlayan dosya sistemidir.
NFS (Network File System) : Sistemlerin bir birlerine ağ aracılığıyla
dosya paylaşmasını sağlayan dosya sistemidir.
Pseudo Dosya Sistemi : Memory tabanlı bir dosya sistemidir. Bu dosya
sistemi daha iyi sistem performansı sağlar. Kernel bilgilerine ulaşım
imkanı sağlar.
tmpfs : Geçici hafıza bilgilerini saklayan dosya sistemidir.
swapfs : kernel'in diskteki swap alanı yönetmesinde kullanılır.
fdfs : solarisde file descriptorlarin isimlendirilmesi için kullanılır.
procfs : solarisde calisan processler ile ilgili bilgilerin tutulmasına
yarar.
mntfs :
objfs :
devfs :
ctfs :
 UFS Dosya Sistemi Oluşturma

ufs dosya sistemine bakıldığında kullanıcının bakış açısıyla işletim sisteminin

bakış açısı birbirinden farklıdır. Kullanıcıya göre dosya sistemi, sistemin ve
kullanıcıların dataları depolama ve organize etme için kullanılan dosya ve
dizinlerin toplamıdır. İşletim sistemine göre dosya sistemi partition tarafından
belirlenen boşluklara data depolama ve yönetimi için kontrol yapılarının ve
data bloklarının toplamıdır. Solaris'in dataları depoladığı logic dosya hiyeraşisi
genelde birden fazla dosya sisteminden oluşur. Bir disk diliminde ufs
oluşturulması Solaris'in UNIX dosya ve dizinlerine kayıt yapmasına olanak
sağlar. ufs sistemi şu yapılardan oluşur:
Disk Label (VTOC) : VTOC diskin partition tablosunun bilgilerini tutar.
VTOC diskin ilk sektöründe(ilk 512 bytelık bloğunda) yer alır.
BOOT Block : bootstrap program(bootblk) sektör 1 den sektör 15 e kadar
VTOC dan hemen sonra yer alır.
Primary Superblocks : 16 disk sekötründe(sektör 16-31) boot
block tan hemen sonra yer alır. Superblock tablosu şu bilgileri bize
verir:
Data blok sayısını
Silindir grup sayısını
Data blok ve fragment büyüklüğünü
Label tarafından türetilen hardware tanımını
Mount point'in adını
Dosya sistem durum flag'ı: clean, stable, active, logging, veya
unknown

Backup Superblocks : Dosya sistemi oluşturulduğunda,

superblock bilgileri 32. sektörün başına yazılır. Bu işlem
superblock daki kritik dataların yok olmasına karşın alınan bir
önlemdir.
Cylinder (Silindir) Groups : Bütün dosya sistemleri her grup için
minimum default boyutta 16 silindir gruplarına bölünür. Disk
grupları sistemin erişim hızını arttırır. İçinde şu bilgileri barındırır
Inode sayısını
Silindir gruptaki data blok sayısını
Dizin sayısını
Silindir grubundaki boş inode, blok ve fragmentler
Boş blok map
kullanılan inode map
 ufs inode : inode dosyalar hakkında şu bilgileri barındırır
Access modlarının türünü
Dosya sahiplerinin ve gruplarının user Identification
(UID) ve group identification (GID) numarası
Dosya boyutu
Link count
Inode'a son ulaşım ve değiştirme tarihi
Kullanılan data blok sayısı
2 tip pointer: direct pointers ve indirect pointers
 newfs komutunun kullanımı : Disk diliminde ufs dosya
sistemi oluşturmaya yarar. Bu komut /usr/sbin dizininin
içindedir. newfs komutuyla ufs yaratmak için aşağıdaki
basamaklar uygulanır:
1) #newfs /dev/rdsk/c1t3d0s7 (slice numarasını 7 seçtim siz
başka bir slice seçebilirsiniz) komutu yazılır(root yetkisi
olmalı)
2) işlemi onaylamak için “y”(yes) yazıp enter'a basın
fsck komutu : Kernel’daki bir yazılım hatasından,
hardware hatasından veya sistemin düzgün
kapatılmamasından dolayı dosya sistemlerinde hata
oluşabilir. Dosya sisteminde herhangi bir hata olup
olmadığını anlamak için fsck komutu kullanılabilir. Bu
komut sayesinde data inconsistencies(tutarsızlık) veya
hasar bulunup bulunmadığını kontrol edip, eğer bir hata
varsa hatayı düzeltmeye yarar. Bu komutu kullanırken
dikkat edilmesi gereken şey mounted dosya
sistemlerinde asla fsck komutu çalıştırılmamalı.
Kullanıldığı taktirde sistemi unstable yapabilir ya da data
kayıplarına neden olabilir.
Fsck komutuyla data inconsistency kontrolü
●
Fsck komutu şunları kontrol eder
- superblock consistency: dosya sistemi boyutu, boş blok
count ve boş inode count parametrelerini kontrol eder.
- Cylinder Group block consistency : unallocated data
bloklarını kontrol eder.
- Inode consistency : inodeların allocation durumu, tipini,
link countunu, inode büyüklüğünü ve her inode için
block count kontrol edilir. Referansı olmayan inodelar ile
sıfır olmayan countlar lost + found dizinine atılırlar
 Non-interactive Mode
●
Sistem boot edilirken fsck komutu noninteractive
(silent mode) mode da çalışır. Bu mode da sadece
basit inconsistency problemleri düzeltri. Eğer
ciddi bir sorunla karşılaşılırsa sistem single-user
mode’a geçmek için root şifresinin girilmesini
ister ve active mode’a geçer
 Interactive Mode
●
Active mode’da fsck komutu karşılaşılan tüm
sorunların listesini çıkarır. Yapılacak olan
işlemler için kullanıcıdan onay ister
Dosya Sisteminin Kullanımını Gösterme
●
Görüntüleme işlemi için 3 komut kullanacağız
- df : Boş disk blok sayısını gösterir.
- du : Disk kullanımını özetler
- quot : Dosya sistem sahibinin bilgilerini özetler.
• df komutunun kullanımı: Dosya ve dizinler tarafından kullanılan
disk bloklarını gösterir. Kullanım şekli aşağıdaki gibidir.
du –option mount_point

Option Tanım
-a Tüm dosya sistemlerini gösterir
-b Boş alanları Kbytes cinsinden gösterir
-e
-k Allocation’ı Kbytes cinsinden gösterir
-h -k gibi çalışır daha kullanışlıdır KB,Mb,Gb,T cinsinden gösterir
-l Sadece local dosya sistemini rapor eder
du komutunun kullanımı: Dosya ve dizinler
tarafından kullanılan disk bloklarını gösterir.
Kullanım şekli şöyledir :
du –option dizin
Opsiyonlar (-k/-s/-a)
quot komutunun kullanımı : kullanıcılar
tarafından ne kadar disk alanı kullanıldığını
gösterir. Kullanım şekli:
quot –option dosya_sistemi
Opsiyonlar: -a/-f
 Mount / Unmount Yapma
Mount : Bir dosyayı dizin hiyeraşisine ekleyerek sistem ve kullanıcılar
tarafından erişebilir yapmaktır. mount komutuyla veya df komutuyla
sistemdeki mounted dosyaları gösterir.
df komutu sistemdeki mounted ve unmounted dosyaların kapladığı alanı
gösterir.
Mounted komutu /usr/sbin dizininde bulunur, /etc/mnttab dosyasının
içindeki mounted dosya tablosunu kullanır.
Unmount : Mount işlemiyle sağlanan erişebilirliği kaldırmaktır.
Mounting point : Mount edilen dosyanın dosya hiyeraşisinde eklenildiği
dizindir