ODAIISNOTIMIOVE MLALASYAMINA OALOINMVGAM mR oyzsnpuy woqoy requezoeumnyy, lHojousXsd fausezojodsm BLO}SIH zaynyps ueltgy AeupAg zamyps “q euengPublished inthe English language by Wadsworth, a Thomson Learning Company as A History of Modern Paychology: Eighth Edition (ISBN 0-594-55775.9) by Duane P Schultz and Syery len Schultz Copyright © 2004 Wadsworth, a division of Thomson Learning, Ine. Thomson Learning™ {is trademark used herein under license > Polish Translation and Editon by Wydawnictwo Universytenu Jagiellosskieg ‘Wydanie I, Krakéw 2008, XKsigéka, ani Zadna jej ezesé nie mode by¢ reprodukowana, przechowywana w systemic ‘komputerowym bad przekazywana w jakiejkolwiekformi ie Redakgia naukown prof dr has Teresa Ragpa Recenzenei Prof dr hab, Teresa Reepa Prof de hab. Rss tachowski Projekt obdadi Maren Bruch Redakga Robert Moray Koeln Graiyna Kwiatkonska 9” Grp Staditamanie ——Hannawiecheta = Sin b= SY BAY ISBN 978-89-233.2284.9 wwwwuj.pl Russowi Nazarro, dry dawno temu sapytat najmtodszego docenta katedry snlak chciatbys uesyé Kistorit psychologit?”Ly ‘eapor euyor (0691) o82ryzpmy munsos yob=>Cop yornmzoy 2 fxdqUdz223 -Aaydure yeuion eu Amoypory youayeUt AupeUTBA :tureAoIs by “undqduso 1 ‘uzqyeroreu ‘urzpuskzod -jBojoypéed fomou Amerspod ouzayozor zh Taprenoa, tp ‘ourskayoysisd {PPO { oF. 68 uzaszyoyptsd wroyqaxd y uzéoqmreypout :ezsn| rn 4€ “(OS9T-9651) sorteasaq guy Ze. ‘pneu fownzomou pbzs0q be ‘wobzoN oukesoyy ze Auxesew aqepey Te ‘ewomny og “w2muofoynparF ureruu929¢1 6¢_‘re802 oyef reymsypoz5q, 9¢ ‘nuzé>queypour yond £e “pBojoypted opueasmod ou ryozoqy maid % $e ‘ounoejoe oaye7 % ‘ysmyskp op prumdg 8% “Pyzbisy weg ops Alors 81 “pneu q0ys7y afod2oucy, Zr ‘eboueyesp 1 emazponidy Zt euoyh UL ‘ouzoqauouoy9 prumseyt TI ‘WRojoyased m amtorsyono0y praise 6 ‘szaluuons 210q 6 ‘Srepepyozd Suoopeznyaur outec 2. “suotufean 9. uionsy Aarepe 9. ‘nRoyoqpsed ropojzsozid wioyn KX “PuEMorBizpoq Ax ‘ehompoasaVIII spis TReSc1 06-1 56 Znaczenie empiryzmu dla psychologil, 58 Pytania do dyskusii, 59 Tektura zalecana, 59 | 3. Wplyw fizjologii na powstanie psychologii, 61 Znaczenie obserwatora, 62 Rozwdj dziewigtnastowiecznej fizjologii, 63 Badania nad czynnosciami mézgu: odwzorowanie od wewnatrz, 63 Badania nad czynnosciami mézgu: odweorowanie od zewnatra, 65 Badania nad ukladem nerwowym, 67 Duch mechanistyczny, 68 Poczatki psychologii eksperymentalne}, 69 Diaczego Niemey?, 69 Hermann von Helmholtz (1821-1894), 71 impuls nerwowy, widzenie i slyszenie, 72 74. Dwupunktowe ps 4 Ledwie dostrzegalne r6inice, 74 Gustav Theodor Fechner (1801-1887), 75 ‘yc Fe 76 i stosunek ilosciowy, 7 i, 79 lowami: oryginalny materiat érédlowy na temat psy- zerpnigty z Elemente der Psychophysik (1860) Gustava Fechnera, 80 Formalne utworzenie psychologii, 82 Pytania do dyskusji, 82 Tektura zalecana, 83 4 Nowa psychologia, 85 Ojeice zatozyciel wspétezesne} psychologii, 86 Wilhelm Wundt (1832-1920), 87 iy syntezy twéreze), zaczerpnigty Wilhelma Wundta, 97 Losy psychologii Wundta w Niemezech, 98 spisTRESc IX Krytyka psychologii Wundta, 99 ie, 102 “Badania z wayciem nonsensownych sylab, 103 Inne dokonania Ebbinghausa w dziedzinie psychologii, 105 Franz Brentano (1838-1 106 Fenomenologia, 109 Oswald Kiilpe (1862-1915), 109 ‘Niezgodnosei miedzy Killpem a Wundtem, Systematyczny eksperyment introspekey MySlenie nieobrazowe, 111 ‘Tematy badaweze podejmowane w laboratorium w Wireburgu, 112 Uwaga koricowa, 112 Pytania do dyskusi, 113 Tektura salecana, "114 Strukturalizm, 115 Edward Bradford Titchener (1867-1927), 116 2ycie Titchenera, 116 Eksperymentatorzy Titchenera: kobietom wstep wzbronionyl, 119 nera, 121 Introspekcja, 123 Elementy Swiadomosei, 125 Keytyka strukturalizmy, "127 Pytania do dyskusjt, ekeura salecana, 132 1 Funkejonalizm: wezesniejsze wplywy, 133 Protest funkejonalistyezny, 134 Prekursorzy funkejonalizmu, 134 Rewolucj z powodu ewolug: Charles Darwin (1809-1882), 135 zycie Darwina, 137 Wplyw Darwina na psychologi Ich wlasnymi stowami: oryginalny materiat érédlowy zaczerpnigty +z Autobiografli (1876) Charlesa Darwina, 148 ree ae667 ‘emoayox wean 9¥2 ‘Uru mopar spsuorsoupofy pam A euRMOSES BH; ‘OFZ “Bmoayoy eFEaiy She. Yoesd eiSojoupisg ‘9b ‘eideroioyisg, ‘bbe ‘moypeuns yosuzs0cu eurvuzaz | emopes ejBojoyoKsa cd be “foezrme10 1 Aneid 18 nF A 1G PEDIAN 6€z “ezuBi0 Aurayqoud | swo\pmeH euEpeE EZ. “UokmoreIMs Uatom AAA 8€z ‘HuzTMEBLO 1 Aoesd yFOjoyPAsd Yom ez “emooyoy vBean, 282. tagyqumosesd 19900 ‘9¢z “Ansodins eu asoune} vee :S61-6981) ver 21 Iz “emooyoy eBoy Ie “‘themudeyar e001} wfonjow 802, ‘eITeH 9187 802 “(ez6I-rest) WeH AonmNs aypatiesD 902 “buemosors érfojoypésd eu yafurpaIOU: oz ‘fovestome 80g ‘nuszqeuofoyuny ompar 3 vIz “per-—094 oe ‘oun22yo= pumyor 00g “afsmystp op prams 00g ‘muzreuofoqimy omrozoeu7 B61, ‘muz}euofoNy YAEL £61. ‘wuzaqureusp ersojoypisd 261 “etpi0mpoom 3K 961 - (2961-6981) yIompoom soIss9s 31940u 967 “eiquinjop aPoxtsrommun wu w2IeUOK> TEN S6T ‘eIs0d vumewso curzqTeuofyUNT vO "HS6T~ELET) IHD “y KonseHL IX psmutsias $61 ‘emooyoy waeain £61 ‘foureuofoyuny HFooxpKsd eoutMor 61 “ypeBuy aIO4z OU “(6r61-6981) [1>8uy purlmoy souer “emoouoy viean, (OH U9 TZT “ukzseur efonjomo euumsnz9q OLT ‘euzfiowuks eyozont TE uzsoyods waste ast emooyoy eSemn {st "ewoqupescz ouuyy emoyoodes Oyciouneee 2st. “amoytean eruyzesaoKin OST pt aniazefo #1 "wémojshtan Psoutope Asap SSL. ‘Olmates spo. , (6981) s2vonbosuog pun savy sy on Lanbu as ‘Arorudiozaee Aojpory JuoveW AuleUIRLGO YusEmors Wukeeese Hol TSE. “pmopsiun Dyoujope onsepote ost "wuoxes oz 6h “CEt6I-zza1) wowen sung oufenpendpar SIUMXI seis TRESc1 ‘seis TaEScI XII Pytania do dyskusji, 249 11Behawioryzm: dalszy rozw6j, 315, ektura zalecana, 250 9 Behawioryzm: wezesniejsze wplywy, 253 W kierunicu nauki o zachowaniu, 254 Wplyw zoopsychologii na behawioryzm, 255 Jacques Loeb (1859-1924), 256 : enia Stezury, mréwhi i psychika ‘zwierzat, 256 Uwaga koricows,” 321 Sprytny Hans, sprytny kof, 260 Clark Leonard Hull (1884-1952), 322 award Lee Thorndike (1874-1949), 263 “ycie Hulls, 322 Zycie Thomdike's, Duch mechanieyzmu, 323 Koneksjonizm, 26 Obiektywna metodologia i kwantyfikacja, 323 Skrzynka problemowa, 265 Popedy, 324 Prawa uczenia sig, 267 Uwaga koricowa, "267 Iwan Pietrowicz Pawtow (1849-1936), 268 ‘Zycie Pawlowa, 268 Odruchy warunkowe, 271 Ich wiasnymi stowami: oryginalny material érédlowy zaczerpniety 2 wyktad6w 0 czynnosei mé: 17) Iwana Pawlowa, 274 Uwaga na temat EB, Twitmye Uwaga koticowa, 276 Wladimir Michajlowicz Blechtieriew (1857-1927), 278 Odruchy skojarzone, 278 ‘10Behawioryzm: poczatki, 25 John B. Watson (1878-1958), 286 Socjobehawioryzm: bu 2ycie Watsona, 286 [ech wlasnymislowam: oryginalny material geidlowy zaczerpniety 2 arylaty Paychologia, jak wide jq pehawiorysa (1913) Johna B. Watsona, 294 Reakeja na program Watson, 296 Metody behawiorystyezne, 297 Przedmiot behawioryzmu, 299 Albert Bandura (1925-) Wezesniejsze wplywy, 356 Zeitgeist w fizyce, 358 eit et : ee SieteSsh “(OL6T-8061) moyseW weYesqy sh ‘fourXstueuiny WBojoyodsd seppeset> ‘Konda o2sforusazoi, gb ‘euzoAysyuouy eIBoyoypAsd gomMoqoso 11109 BFonTOMT, ZSh “emoayon vem 18h “@e6r-s6et) prow euuy Osh ‘08> wiBojopksd 1 osspnasyooN, Ost ‘Kureppo aok{nzyeMy 6zb ‘fomzos Azsyep zwzypeuBoYpAsa +L Leb “ounoopoe vannye gb «‘yfsmyskp op musk vee ‘krpeuvoyoksd aruaeowu7 Zeb aqeueoypied eycuiny 12h “4asuzofyeuvoyossd ydsouoy oquoruDotIomesdn GIy ‘eySojoysded w beyfeueoypded éepd x uzqupur9rep 91 ‘oBourensyasoypéed nfonszox wipers 9th BT AX. Dpmur sas ‘Ub “Pyomoqoso dwmsrey Eth Spddoa Lb ‘PyoMogoso ep001 oye SBE ‘PHbzood zezeucoypAsa CL €9¢ ‘Dusepos numye7 cee, ‘bmp op mumkg 946 “Ypo=MOIN YpRyE f Sie. “urouzkroyneyod 2 yoUspafod LE ‘persod ySojoypsed dys apusyusznsoaidzom £4 “‘uzpromor, LE ‘epnj n aumdrmpoid oqusysaiy 898 Luaffounypsuayy up weBunfpudzuadyeruy -ovsd reura1 eu Kmoyppzy Feuaiet Au Wer 298 “wpkyyerasqory9729 yews n yuro8trauy eraemot -ofyury oBsuzaiaed Joseiou oye uéaseur op dis arusmonpo a18U 2810 wAwoyshun njokz wAtzdoImorseTOpoTS m UAE pIBUAS Tepe oSzsrFO1d nyues|deU ‘ourgioxsty suep auontfem y auezenn + pan ofUis9 ejuEMAMoroRAzid sez>pod ‘oneu F nBoqoupKsd m z3Igoy yor eIUazIUEIBO + eyustupesez aobindinseu auoimpuo fozrazs Kpeso2 nyuepAm WAWISD ML, XIK vMonarz¥aPodzigkowania inwersytetu Texas ARM. Zormemotea wyratamy tae uznane a pomoc Charles 1. Brewetow 2 Uniwersytetu Furman. a ‘Cheielibysmy podzigkowaé innym recenzentom tego dll sg am wot akwelayd agar, St: 2 Uniwversytetu Eastern Michigan oraz Michael Zeiler 2 Emory University. Duane P. Schults ‘Sydney Ellen Schultz8% ‘Prete wera 12 ‘Boyoustea fousozypdsu nfowsot a eps AoE‘WSPOECZESNEJ PSYCHOLOGII ce} podstawie powinnismy. ketérej traktuje ta ksi Badanie histori psychologit 3 sami, ktére nadal sq przedmiotem og6lnego zainteresowania, to ich sop podeica do yeh probleméw ogromnie rn se od wpoweyo da Beychologév. Uceni nie byl pychologami we wopélezesnym pasjonujacy okres stanowi bezposrednie podloze, na kt6rym wyrosla wspél- {esna psychologia. Podczas gdy dziewigtnastowieczni filozofowie torowal niezaleinie od nich fizjologowie podchodali do niektérych probleméw od inne} i fizjologowie poczynili wielkie postepy na drodze tych zasadniczo odmiennych dyscy- dyscypling badaweza, ktdra szybko Ta nowa dyscyplina gwaltownie sig becnie jednym z najpopularniejszych kierunkéw na i do wymogew zwigza- 3 wyjatkowa pod tym setki tysiecy listow, rekopiséw i innych dokumentéw. ‘W 1985 roku, w ramach projektu gromadzenia éwiadectw ustnych, realizo- ‘wanego pod egida Amerykatiskiego Towarzystwa Psychologicanego (American ~ aa ma Un aieDURA “auBuhzsoy m nsaiBuoy aaa M YafuONANOYDEE "Yay Op Is YokabesouRO yaluzahiist mo}uo}oW URROUZ m 1 BOWIE Yay MOND YEALZDACYSH OD 823001 sanua0/600-0d0 m/c ‘quezpawod op Dou jaw 00 “is dezpewop Aqae “wo, gezdecid nysd od an yahuy zazxd auoMjrO!S ‘1uoHAd ou gopomodpo ‘Bojo4aksd wojsy eobzaAop OUOHAd pozazsequc? Boul zsaRpeq “ani sams % voysena ABo}ouDs yo Anau, puO AOjsY AYSINUN WOK BU ZINN SET ‘oz2bIpod 086 woz Sepz04 0p aupoupo Newe}U aopKzad sea wo} DUTOHY “oUDIYONON BSB BU iW “omo}nad UMN | Opa OpunUsis“osaLIOr DAO Sond YoU pp BS ‘BO}OHOASE AptBepo aint 64 08 ONO EHR) AUEd SPIO O LDH MO} wo ouczzzsa1u07 ‘DudePaMoxd OB 282N SO] AzDOUDH MOLD, A ‘9 oodorsiun OBoOUDIsd nAofou|z nISMod OULUH OpANZRL OL 702 yok ssscouoAsd dy -sueasqns ‘nyes wazerzpn “epyaimodo bobinuéasey s0f orepoymod 00 wreu azour ‘suspTig ‘BuzoU! Aqoso fouep ues Au30q0 et ia atm dyopzso2id of “efeuzn o7y4er fouteiormeyaq YousuD}L0 o smoSOoUpAsA “eHUaIS “Aut saga: sT2p fof Doznsop afupEAK. AuNo70 sd mgynizaed nmopeg Pps OM wobfesorqezid ~ eo “epson wupestz ‘yer “orusetion ‘BUZOUr 9542103, TMDOTOHDASA raNsaz>I9dSIM VRHOLSIHL6 HISTORIA WsPOLCzESNES PSYCHOLOGIE 4a zawiera folze biogrte byyeh przewodniczqcych APA oraz foal posmlerine poswigeone \wybiny psyehologam (wezeénie|pubtkowane w , American Psychologist. hi://wor owe. du/—wore/Aoday him DDowiesz si ul), co watnego wyearzvo si W histor psychologt w hee uodziny lub w jo- mkotwik in podanym przez cele cr. DANE HISTORYCZNE: REKONSTRUKCJA PRZESZtOSCI PSYCHOLOGII Historlografia: jok badamy historig ‘W niniejszej ksigéce ~ Historia wspétezesne) peychologi - zajmujemy sig dwoma oFouemoueydezonu fo0dya abfeur au ‘aronala op | eo ‘exoqer Apeprin vu woqpozs ‘eepeus op dys wropkzon ‘Fasges 0 uofeMteNy ‘arwopermsant zpbq arwropenns ‘orzpny -mpynnsazan yodures zazid yazrepaen wpimerseyuemouofoerar qosods apyea pour 9zous atzaXronsiy ourep BU Muffy, azoquuoys ouDg “wiomne Sbuoruy bujeuRAvo afeppo yeupofazsmez otu pepyozad yor0ieh t ‘no¥s wpaaseye frepreqfen szi0gkm wzDeuINA TozId tAueuoyop eu eRDIOd Spal 9;02578N“qeUTEAGO m wpnaty aowsd pekzs kaoy“uupporwory WOPEat BpeIM apFaIg oobfezaIEsKm moROqoyDNed nfownoIN "YoxveunA mopePCAA hig. yatobfezpenaida ure Azaresop epnang op Ss oruejompo ounowad “vrusazepa suyoupo oB0obh -nuofepr erowensosqo gay wxszon zoaid poe meng 2 7p OTN wotuozpemordia yaopezsyoquz qny tSnxp wu eyczdf ogoupat 2 efuaz30UINE ‘ofoupaiq baveids vz “du ‘otormanure qosods uoqwad a Aqersoz 220] ‘OUdeISOD ts ouep mypedéaid wi m -aquizey fouoozerzsyoruz m wyCuorsty Op Bite sippy “Veuoyuy AzaAop yukueadionsny uuu 2 Aurezbuae wlojgoxd ‘orzpopyozid m ouos}o,zsyoIUZ. oD prey auepER “tanejapearu 9zour 94q euro|doxoqt aquersozod mBoyoy>Asd a [besod unsung 2fupof ou eu vzptn van womepeg sateen Cea weep Anrouisey 21 yeupat Yodo “wpprzp o861 e eked Ardy Asa "3023 2 ‘M40! ZOTZ op Fe AuojUaelh aTuEISOZ df ephaly ¢mpuoiua 2 o8aupof po asr] feozor 8 Auuy ‘nyOr ET0z op Auemordzao1dez o8af po epnary op as pepyczid eN woyeHaiwUN yo er souuayurz buzseu2 Y.xypo epnary Za¥peq AanIMOyeUZ ‘fusBusen m wsriuoy Shen keen 22te fand "wozrepeq yosuorudérsopn qny yaduemoyrand opesor mp, ‘upsrdowis of oj BuoquyoBotnsem po' tM GE & Us pont “Ais wofep mpmoaiesyasuontem panuaid usps pores ae ‘goods yee susncbepar ouigop seasr Sy fae oe ae ‘ouoyn wSune ein exctouRoKoked fouopecdetey net 8 Hq sauor zu ‘foznpp Suyeyoy uo OBa190p LuoxtpO M9 M “ofuoture qn tuzoyqnd bdo pond ouremcys arussumn 9q BOW! SUEP ate NDOTOHDASA rsNSaZ92045M VRUOUSIE aa =a.10. HISTORIA WsPGLCZESNEY PSYCHOLOGIE naprawde wiodtem® (Sinner, 19: ‘Chociaé sakolne lata Skinnera nie maja wi sig mierzy¢ historyey. Ktéry zbiér dam) adekwatna? Kt6ra charakterystyka jest ‘wplyw niejasne lub tendencyjne wspomi ‘W niekt6rych przypadkach dowod6w potwierdzajacych mozna poszukiwaé uu kolegéw lub obserwatoréw. Gdyby rygor panujacy na uczelni Skinnera by! wainy dla historykow zajmujacych sie psychologia, mogliby odszuka¢ osoby, Iktére 2 nim studiowaly, badé tet ich dzienniki ezy listy, po czym poréwnaé ich wapomnienia dayeqce sedi Skonera na Harvadse 3 gp wiany. tagji z réénymi érddlami roastrzygnaé punkty sporne. Metoda ta zostala zastosowana do podanego przez Freuda opisu niektérych wydarzef z jego ‘cia. Freud lubit przedstawiae sie jako meczennik psychoanalityczne} sprawy, joner, kt6ry byt pogardzany, odraucany i oczerniany przez medyczny Odkryte péénie} dane odstonity inna sytuacje. Dzicto Freuda nie bylo Tek- ‘cewatone za jego zycia. Do czasu osiagnigcia przez niego wielu éredniego, Jego idee wywieraly preemoény wplyw na mtodsze pokolenie intelektualistow. bylo nicadekwatne. ‘Caego ucza nas te problemy z danymi historyéznymi o naszym badaniu hi- psychologii? Pokazuja one praede wszysthifn, te nasze rozumienie histori jynamiczne. Opowies¢ ciagle sie zmienia i'rozrasta oraz jest uszczegélo- ‘wiana, ulepszana i poprawiana, ilekroé nowe dane zostang ujawiione lub na nowo zinterpretowane. Nie moina zatem uwazaé historii za zakoriczong lub “podziale Srodkéw. Niewiele bylo pienigdzy na projekty badaweze, spraet labo- szwazenie kontekstu, w ktdrym 'w nauce i kulturze danego okre- ezast ~ jak réwnied dziatajgcych wplywaly na preesziosé psychologi i jak nadal ksztattuja Ipraysetose. W tym miejscu zwrécimy uwage na takle czy ‘konomicane, wojna | upreedzenia, ‘Warunkt ekonomiczne Na poesia 2 wicks pocologa w Sach Zedoocroneh noczonych systematycznie rosta, ale zwiekszata sig takée liceba psycholog6w kkonkurujgcych 0 prace. Do 1900 roku psychologéw ze stopniem doktora byko tuzykrotnie wigce) nié laboratoriéw, ktére mogly ich zatrudnié. Na szczeécie rosla liczba posad nauczycielskich, gdyé.w stanach na Srodkowym. ina Zachodzie powstawaly uniwersytety. Jednak w wigkszoéci z logia— jako najmtodsza nauka—otrzymywata naj j chemia, psychologia konsekwentnie zajmowal ratoryjny i pensje dla wykladoweow. szybko rosnaca gaiezig gospodarki. Od 1890 de ie. >ep Xqopz ¥ nsueme ! muszporsieuda ozsziu Apempysézn A12190% ApB OMEN ssoaMopEpAm _qn| 3yujezan bzsz4m bu wpdtK2rd ouermoutpo wer9}qoy, KmoupO eIgO4 op erUBzpazidn Aysq auOTyDIZEN fojouncsd nfomzor of9ye0 nA (oz ‘awas) eBojoynisd oye shuremod ga yemonqen ya0e2 Kepofo you gyrysae Noy NEAT gn t PERT OF eYoH0 od ‘quzdorMIsO “Soe wUEFETeUE ofesaAM 7 “LDH O10 wip po 98a ey LEU 2 WIG 3 ur PIP O[41 auozdeUIZazId AKKq AION ‘IMMNIORS T PIaIO ‘044g oujom 3 38 Aqoyzs axpeN, PISO MIA -oueas AUkq ‘grain 315 ApBour ArsIqoy alony o UUNYpIUIOpeE TUTEST HOURS e Rojoysted wise uepeg MSOTOHDASA raNSBZIIOISIM VRUOLSIN ZT ta a14 HISTORIA WSPOLCZESNEI PSYCHOLOGH HHP Special Collections’, aby wzyska informacje na ema 8 bit w histor psy. poet XX wie hit/arw.opa.org/pwpo/ Womans Program Offce dzaijgce w romach APA dostarcza Informa}! na Yemataktualne) robemalyt dotvezqe| kobe | psyehologl yup. eu/dep/tudent/parker/psychwomen/wopsy him h ga psychologl, 2yjacyeh w réznych czasoch, mojacych rine noe seksuone \WirynaSlowrzyszenla na r2ecz Kobiet w Pajchologl,zawlrojgce informacje na ema orgo- rnizowonych kontereng jok Owniez cha eam. iston/v5.him 'z2cz Psychologl Koblt(Oddit 36 APA). igo Toworzyshwa Psychologicznego, a kre mena znalede \wiadomoscto te} orgonizoa, jk rOwnie? informacje © pubkacjach dolczneych psychologi ‘prawiong|preez Amerykanow pochedzanlaezaiyhigo. Ww poczatkach rozwoju psycholos niedopuszczania ‘yd6w do stanowisk profesorskich. Jeszeze w latach 60. XX wieku mezczyéni {i kobiety pochodzenta sydowskiego naporykali ograniczenia prey prayjmowani na uczelnie wyésze. Ci, ktérzy uzyskali doktoraty, mieli trudnosci z objeciem, SEN Badanie histor peyehologii 15 ow skademicich, Jalan Rowe, ilowy tory osbowote My ye Gdy Isadore Krechevsky nie mégt uzys ciela po otrzymaniu doktoratu, zmienit kkoniec znakomitej kariery w daiedzi‘moneof yakuonequnBo | nojuepns Aod “yakuyouobes HoIPEPpO owe} OU loouL}Y ‘aunos of ‘oo | WO}SY OB do AWNEE YoRYAZINY MOBoFOYaASg OUEREAAONOES DUlAK PBroysd mn /-dyy ‘Boouoksd zauzobyn nou yooUD “2D yomuskzsm mn woukzinyy ofuouZk2 moron YOKzsHVtd Jou, DU Koou}U a7 ut spud /uMargow~ pe voycud may dy jwshuzony ‘woopozsfau 2 yotuczbyne wBooussd masoud yoksdzatop oom | npwoBod Oe bu feowoyy Ozar0}Op YaV YoOwD! m. OBeCKIODZP stOYY ABOU HUY JO eA OU, uo /d/Sro odo mm//d ouy-u0 DuoIsIH, ‘suzaqune aquszpoypod Azo 9oyd “Ssex ypF eu ND “821 20q moBojoyptsd pasozsydin Sowid buayzpoo wae2 anzOURT eLOIST —RETTANGEL ‘pAPO YDKKE eHRojouDisd ef KudGoshp fore NOISE, ursporap (ope, Up oBomodé “morsty ermestd nqosods a oye “yoeurwArysAp fous z 09 UA aIN moBojoyaded jean ruatupnurez esuezs yfeynpe op dBisop wor -PxpquBs¥o ofamarsyaiuoy exruUAz el yorpazidi OUD MIO TST MTHyeHA ez eaeid moomeu | mpysror ~ziqnd ypeyores mt famoser your NOOTOHOASA faNSHZO2O4SM VIMOLSIH QT iin am.18 HisTORIA WsPOECZESNES PSYCHOLOGI Badanie histor psychologii 19 KONCEPC\E HISTORII NAUKI Historyceny rozw6j psychologii naukowej mote byé ulmowany zgodnie z kon- cepeja personalistyezng lub naturalistyczna. ‘Teoria personatistyczna Personalistyezna teoria histori nauk skupia si na osiagnie: konkretnych jednostek. Zgodnie z moga byé przypisywane bezposrednio woli tre samodzielnie zmienity ‘pétnie), edy badacze stosowali bade blekgne Iwan P. Pawlow szczeg6towo rozwijal spostrzedenia ve bedzie tumié badanie nowych zagadnies lub metod. Ugruntowana teoria mode determinowaé sposdb systematyzac) danych, jak rownieé decydowaé o dopuszezeniu do pul Ub neewohdyh interpreta. W latch 7 wk pajcholog John Garcia uslowal opubiowaé wy dat, ire hestionowaly dominic tore een sop na model sbodéca-reakcji” (S-R). Gl6wne czasopisma naukowe odméwity przyjecia jego er . trp cho praedstawione badana sol enone ako sone yon ezgsto powolna zmiana, Widzimy zatem, 2e poglad, it osoba Dace, Osateczte wy jog badatzortalyopubitowane mnie) znanyen ‘czasopismach wydawanych w mniejszym naldadzie, co opdénito rozpowszech- ¥y w nauice mote wplywat hamujgco na metody badaweze, ryczne oraz na definicje przedmiotu zainteresowat dane} ete cai’ ~~ a cn:meu fpozsyua Poss APB “uz “eas 2s ofzAronyereys amu ApS ‘Spon anda 80 afesoz pneu nfowzox wnypeis auemosuemeez qy ojeiTop frzpieg ‘ymoynou fonowar ezanprus | youu wrosowoUL OUCDEYYSOM DUKA ‘ui wu/uum/rsnoW/Mpe eudeys SoBodgaN LN ay ‘2uy-u0 oyo4sIH, epamodpo yeu ypkerupesez ‘udoshp Foueptoeures m espa wogosod [ppout~sbui8pesea) ouzatieulsépesedponid “fer Soya eu ea HOOTOHOASd PANSIZOIDdSM NFOMZOU M VINZTSAN AIONZS $$ O08 A VINSTGAN MONZS ate 12 MojorD6ed ory aeepe ‘meu Bojoypked yowosarnunez moyaponad Sattar © in “dczud) tmaor ‘Soy woes — nquae3eU2 sum pus egDens™syunoyop yaa ‘pu 90 oqeurELao Ha * “8anp bzsjep ou oping ‘Anqund vgo 9 ‘yesd ured eupof AzopeN “eysrOW BUTERE| Zt, 1od eapbazsyozid “wasesdz0s Ax pre f four y expat “yoenyjads upere] m aratdog ‘femoyneu nZojoysisd aM 2m bunopio ‘eprepny Ameu yperyedse yocuaAnyerqns | psowopenms vu Bis eruemonuaouoy op 2fouapuas kurofnsido Yoererzpzor Yakudarsen M4 uNaADSAD TDOTOHDASA raNsaZOAOASI VRIOUSIES OZ ~~ ma.22, HISTORIA WSPOLCZESNES PSYCHOLOGIE Badanie histor peychologii 23 zaczela akceptowaé model Einsteina ~ nowy sposdb wimowania preedmiota Dadatt~ koneepcja Galileusea i Newtona ustapita mu miejsca. To zastapienie {jednego paradygmatu innym bylo rewolucja naukowg w rozumieniu Kubna. Psychologia nie osiggnela jeszcze stadium paradygmatyeznego. W cate) histori psychologiinaukovy i praktyey prébowali ustaliégranice swe} dyscy- pliny, preyimujac i odraucalae r6éne jej definice. Zadne) pojedynczejszkole czy kierunkowi nie udato sie scalié niezgodnych z soba stanowisk, Psycholog poznawezy, George Miller, zwrécil wage, 2e éadna standardowa metoda czy Nie wyeaje sig tet istniet jakas podsta- |W dziejach psychologii powstawaly réine szkoly mySlenia, z ktérych kadda * byla skutecenym ruchem sprzeciwu wobec ujeé wezeSniejszych. Kaéda nowa kola wykorzystywala starszego przeciwnika jako podstawe do odbicia sie rewolucja, stawalo sig, w nastepstwie swego sukcesu, okrzepla tradyeia thronnie musiato ulec pod naporem kolejnego ‘ywotnego, mlodziericzego.ruchu sprzeciwu. Sukees niszcay 2ywotnosé. Ruch czerpie swa energie z opozyeji. Gdy opozycja zostanie pokonana, namigtnoé¢ i zapal ‘zwigzane z nowym niegdys ruchem umieraja. Postep psychologii bedziemy wigc opisywaé w kate- sgoriach historycznego rozwoju szkst myslenia, Wybitne postacie dokonaly inspi ich dzieta najtacwie} ie ulegt wielkie} fedainy jako ,sekwencje nieudanych i Grigorenko, 2001, s. 1075). Znany historyk, mnie przedmiotem powszechnych narzekafi Ludy Benjamin, nay wsr6d_psychologow dla nich punktem woe w kontekscle pracy ja ich dokonania ostatecznie zainspirowaly. ‘w badaniach natury czlowieka réénymi technikam! i propagujacym siebie 2a pomoca wyspecjalizowanego Zargonu, czasopism i calej otoczki typowej dla danej szkoly myslenia. Kadda z pierwszych s2k6t myélenia w obrebie psychologii byla ruchem protestu, buntem przeciwko dominujacemu stanowisku systematycznemu, Kada glosno wskazywala na to, co uwatata za stabos¢ starszego systemu, i proponowala nowe definicje, pojecia i strategie badaweze w celui poprawy 1aukowej, uczeni ci odrzucali poprzedni punkt wi- se pomiedy nowy stay stanowiarl wyrosta na gruncie del dotyezgeych natury ‘moéei oraz medycanych interwencjistudgeych leezeniu i os6b chorych peychicznie, } Psychoanaliza i behawioryzm daly poczatek wiela | podszkolom. W latach 50. XX wielat~ w reakji na be- | hhawioryzm i peychoanalizg ~ rozwingla sie peychologia i hhumanistyczna (rozdzial 14), ktora przejeta wiele ‘w wieku 60 lat, gdy2 potem z pewnoscia s 2zasad psychologii postaci, Okoo 1960 roku przecivwko doktrynom” (Darwin, cyt. 2a Boorstin, 1983, s. 468). i behawioryzmowi wystapita psychologia poznaweza, etme casi’ ~via = in saa-pomozid suzayerforq MON “9L6T HOLBUIYSEM ‘uoREossy [EO¥FOIOYDAS| some onbru opeempey "Oe. Dupoeiaz Binpye7 {201 “efmemersmod sadoid Auz>1p4A> 21d “OT ‘suZKeusApered wpSUBEISO eyOyEs* omuoysanjo ezeUZ0 0D “6 0 8 -easty yosuep yooqerasyonuz Apepyézid fepog expsuzDoqods¥ ypéz>quper “ext x op po Mp ema sup opin UI pad erBojoypsd wionsy eyuemorpms 22 yoxzpoytop dis kuDy XX X0K fpSus raroMnKie asf wxfojoYpAed wusazaIpsM OF222e “Ax expKasporuifeu 2 bupof ef sezpaun uzporep wpzsrest corer ion eoqounaday Jonkueam bSouramnotofowat oboe Isnyskp op pqupyhd SC Mors oy aoepeRiaczenie Kartezjusza: mechanicyzm WPELYW FILOZOFII NA POWSTANIE PSYCHOLOGII Filozofiezne podstawy nowe) psycholo- sil: pozytywizm, materializm i em- René Descartes (1596-1650), 37‘uvoaZ OVE IVIMSHOAZSM, —————— SS 6z {266 *Eqson) yocumor argos eupat sean ons sau "ypduegnasén ep urotan fp aeH0 sgycfodate 2H al ‘uatsuoxsopn ‘arupoygez aydoun sn mpzelaz fpmzox epzpndod muaq2fetin Yor 0 ayoatop NRO sUaDquNysoN Aner auurdo OUOANEM THaIM x a FHI GOES Fe yIs@N{0 uRsIoog fore. urzfoquEYD “Sur etn ofouz>oynowseuwapars bioserou BuTeDpI 1kq AuzaTUCYDOUI 757 net Fureiouraye ruxKotforuzoudi xyszoty bqos 2 38 agfop AuTZpOrZD an 140 “DAUD ‘wodiisod 2 az1ed a ppozs yadaoyneu pA24p0 | porat fpmzax a1sanyo WAS Me ‘proyeshasd o8ef ansanjo tfour tpdq “eremms eruemouofoyuny emerd pIoXmupn beIO -2zn O14) £p8 22 ‘ouozpts — nog .reoqeuoysop" 1 ,SukzaXzid yomcstdCzn Aomoxneu MjaWM TAX M — Fog WoIer ‘whuzor8oqoy>ksd szrazqereyp o mowa|gord op emuemosorse2 fof nqosods y murzéaquetpau! 18 HoqoqaKed armed eu yoao(y mi pwn waatin, -daouoy arupeysper epuaruz amu “aoKzy a vuzeM OUD) ‘cuomON wap] ‘mouIOre aquEYPAdpo qny ayuesbIOAzId binpomod aupry ‘ys wasruparsod vz 29] ‘KuzaKay ppeauoy Aujennye zozid ‘zai dbfemnshin én pour 3fsrom baozsnayiey ruioyp 1 pyczy merd Boowod wz auuytin a bapep | atmueypeu ouemouriope ts arpa m ésoord appstesm of ‘epmounns v1 vUdnyoq AudzseM fOP{talm Oxf eIEHsTDOZSI stuazeiqodm, ‘nurzAoqueysour YONp Liq ~ uLAMors}aIUOy WTOPAFUUAZ WKMOM, ceaspod ~ mora. bu ‘az04pod auten 2yezkimz,“wyarmopo AimpeU wruEp' piay op ze10 TyeU o¥F ‘o8a08{ezpazidod nsanjo op f oBoujodsm war pyuysar {1 ‘pemmeurisez ais euZ0W ‘duzojueysou 1e822 yeupof ybudydas bmoynen |gAus wu npidors wasyaynfeu a yozpezin ypsmou wppnsAzsm 97, “wakz OoutD}zpo> TOUR] Aujeamneu oef auemoadaoyeer Kyeisoz aaionya | ybenjoiséze op vausdoyyp po ‘yptuzsejods masiem yoppskzsm e1p pirepodsos ‘pneu Aqeznod wu oueyeuoysopn 5 ouemonnsuc ‘qurwudasew Sfoeusasey buzsoymorsoumapays ApeudeUIZAM Denyersire pean -Kaoysm aipny ‘nBiy suzapueypow eyezenzod qurem1 burolz pod tusk obfemitdozid pon “Pjodo fobinusare fn mop Nftm 2 wopet ~ penkizor eutoy eupatuzn 91s egunfod aydomg m qouparso yoDysmorgny ak =U TAK AWZAOINVHOAW HONG NDOTOHDASA FINSEZIOASM VINOUSIL BZ ee a.30 HISTORIA WSPOLCZESNEY PSYCHOLOGIL mogly bye widoczne i slyszane w promientu kilku kilometrow Podczas gdy me- chanicene, napedzane woda figury w ogrodach krdlewskich stuzyly rozrywce lity, zegary byly dostepne dla kazdego, bez wegledu na klase spoteczng czy status ekonomiczny. Regulamos, przewidywalnos¢ i precyzja dzlatania zegaréw sprawily, #e na- ukowcy i filozofowie zaczeli je traktowae jak modele fizycznego wszechéwiata, Byé mote éwiat by! ogromnym zegarem zbudowanym i wprawionym w ruch przez Stwéree. Tacy naukowcy, jak brytyjski fizyk Robert Boy! ‘tronom Johannes Kepler i francuski filozof René Descartes, 2 poglgdem, wyratajgac preekonanie, ie harmoni¢ i porzadek moéna wyjasnié w kategoriach regularnosei daiatar w masz pas 2garmis a samo keg zostaé whudowana wes prze Christan Wot oznajmits Wize ‘otyle przypomina on ze jaénie| wydumaczyé to, co a Maurice i Mayr, 1980, Determinizm i redukejonizm Podobnie jak mechanizm zegarowy, wszechéwiat - raz stworzony przez. Boga i wprawiony w ruch - dalej dziatatby sprawnie bez jakichkolwiek interweneji 2 zewnatrz, Metafora wszechswiata jako zegara zawiera zatem idee determini- zmu ~ poglad, ze kazdy aktualny stan rzeczy jest wyznaczony lub powodowany ied wszechSwiata - poniewaz rozumiemy porzadek i regularnode funkcjonowania jego czesci, Zrozumienie budowy i zasady dzialania zegara nie bylo trudne. Kazdy még z tarwosciq rozebraé zegar izobaczyé, jak dziataja jego spretyny i praektadnie. Sklonito to naukowe6w do upowszeehnieniia koncepeji | redukejonizmu. Zasade dziatania takich maszyn jak zegary mona pojaé przez aredukowanie ich do podsta- ‘wowych sktadnikéw. Podobnie moglibyémy arozumieé fizyczny wszechéwiat — ktory preecieé jest tylko jeszeze Jedna maszyna ~ poprzez analize lub redukeje do naj- wet zwierzeta, sq take pewnego rodzaju maszynami? ‘Automaty Siedemnastowieczne elity spoteczne i intelektualne widzialy juz reprezentacje te) idei w napedzanych woda figurach ogrodowych, a rozpowszechnienie ze- ur. Cywilizacja chitiska take celowala w konstruowaniu automat6w, ‘w chitiskiejliteraturze moéna znalesé wamianki o mechanicanych zwierzetach Igdowych i wodnych oraz o ludzkich figurach zaprojektowanych do nalewania ‘ina, przenoszenia filizanek herbaty, spiewania, taficzenia i grania na instru- muzyeznych. W VI wieku na terenie éwezesnej Palestyny zbudowano .egar. Gdy wybijal godziny, wprawial w ruch wyszukany zbiorfigur me- budowania automatéw rozprzestrzenita sie islamu (Rossum, 1996). Gdy jednak ponad tig lat tne zachodnioeuropeecynaukowey,ineektualie arte acy ‘WXVITwieku wymysit automaty, weazano je 2a cos nowego, Fundamentalny dorobek wezetnilszyeh eywiizagi zostal uracony. Dwwoma najbardzi)zlobonym!{widowiskowymi europejskimi automatamt byl knceka Meista,Kaczka wyskubywaa jedzenie 7 re demonstrators, poly alae! wala oraz pita wo, wykonulge eating seyaruchy plpiania, Ze w Jednym eka 22. ‘wydawa¢ popularne oki muzyeane, ale take raccaywiécie grat ha instrumencie, Lie sobie 165 centymetréw wyzokose, co odpowiadato wowezaséredniemu werestow cclowieka. Ten automat zawieral mechanicang cogs, w hte} odtworzono Keidy migsies, wigeado {inne struktury cata poursebne do gry lect ge tiechéw Hoczylo reine ilosl powietrea do Kath piesiowe) Ww ealetnosct od tego, kiorg 212 melo alo przez pojedyncza rurke (odpowiads idostawato sie do jamy ustnej, gdzie bylo sterowane iwargami, zanim trafito do wnetrza fletu; robito to ~~ aSfsoy 99 5 pc Ssivesowofoquns 2 -bfermyapez (Srzpreq Ayons aigos am ett t euozpbs bog yar eueUOyAM Oyef wiony ‘Suxzseur vz rere aKzi0MaKm as9f eujopz Pg0ulsAurozid eyzpny “udzsEUR BIS tp € wRoqoyséed sured wu ryosony anid ‘morewomne yosuzor afar er “ezparm Kz1ony “us ouMIZP BIORZ 2 1s epAr qu 92“ sodkzad a MX XZ NEYEWEID Asido Epon | ONBKpz Bs Dngfouz YOURS Yozzo Ng ON ‘uw ovzd/ta is no/suouNe6 / 1 $00 | 9N/sesIN09/so¥sNBU/s8b04/npe NAL AURA dy owND Co seyoURYOUSN AIA dy u-uo DLOISIH ‘Kukzseus uafezpor ukuuy msoxd od asaf yomoyz> 27 ‘nyysorum op y[2s0p atzpnl oFoz90qp ‘Janu YpAaurer appeased apjsmoXausyp w2 of JezeMn WIOZOW, ‘aferzpeu apjer opearemas more oxst fouzamzs nyuszzoms 0 eqruypar nfezpor oa az ‘pemqyeusn WEngp v ‘s10Id om TeuoReN ypesoIqz a am999¢ -oxsoqzpraxe afoynnsuoy buzndumom eerspaaid 9125{p2 suozazsarUIEZ feck fnpfeuz “eypraut Amy fomonounéau99 ‘Eyl EmopeIs epedkm euokO fof eon ‘qureppézys wudtzarueypaw eypeUt ‘SzpzIMs vended “Suyzpos wliqhm e802 App "vEnded emonousuaensorzprerz9 as afnpletz wnfpeUOIY Mm WAN, “oporen umnoznyy WEAsIEAeG M “eIUOY z OBoHSnup wobns Yoru z uapot ‘Su;zpo8 elighm se89z App “salem fouwmorozed m 24 : ao) * Ayewenne 31 eq0 "PISLAZP aqUpatmodpo pXzIOMAM ao Atero40 | Ape} 29[8a “BFEIPAPPO aPstaKkzD—z1 4Aqoz ‘muounns MOOTOHDASA FNSIZIQNSM VIMOLSIH ZE ue a.34 HISTORIA WsPOLczESNEJ PSYCHOLOGIE mentalne i ilosciowe metody, ktére okazaly si tajemnic fizyeznego wszechéwiata, moga byé 'W 1748 roku francuski lekarz, Julien je} doznal podezas wysokiej 0, Ze ludzie sq maszynami, nami swiathymi, jak zegarek, ktSry nakrgca swoje wskazéwl udzkich rozprzestrzenito sie w literatu- zatkow XX wieku ~ w powiesciach i bajkach. Ludzie byli zafascy- Ze za pomoca maszyn modna stworzy¢ fig Dutiski pisarz, Hans Christian Andersen, maszyne-potwora, ktéra niszezy swego stwérce. Slynne dzieci © czarnoksigéniku z krainy Oz, autorstva amerykafiskiego pisarza Lymana Franka Bauma, na kanwie ktérych nakrecono Klasycany film Cearnoksigznik 2 Oz, sq petne mechanicenych ludai, Daiedaictwo okresu od XVII do XIX wieku proponuje wige koncepeje ezlo- ‘wieka dzialajgcego jak maszyna wraz z naukowa metoda, 2a pomocg kt6re) ‘moéna badaé jej funkcjonowa zostaly poréwnane do maszyn, Domi- nowat naukowy punk widzeni bylo poddane prawom mechaniki. Na ‘elementarnym poziomie mec! stosowano takée do psychicznego funkejonowania czlowieka. W rezultacie powstala maszyna, ktéra rzekomo potrafita mysleé, Historia on-line il: //ww.sanatecy/~sol/LaMtie/ Informacf bogrticzne na teat Julena dela Mette, wykaz dodothowych 2éde poswigconych Jogo 2yeu | dzietu oraz angles! peelid jgo ksgzh Cztowiok maszyna, Moszyna tlezqca Charles Babbage (1791-1871) jué jako chtopiec zhfascynowany by! zegarami { automatami. Jego szczeg6lne zainteresowanie budzita mechanicena figura fc aniu odkryh sumie matematyke lepiej niz wyktadowcy. Pééniej zostat profesorem matematyki w Cambridge, Jak réwnied cztonkiem Towarzystwa Krélewskiego i jednym z najstawniejszych Wiplyw Mlozofi na powstanie pychologii 35, ‘elem bylo wynal ‘oméwione wyzej automaty lkulator Babbage'a nasladowat obliczania wartosel fi 1a w szachy, warcaby i inne gry. Miala nawet pamieg, ki -dtugo, jak byty potrzebne do zakoric: centymetrow latach Babbage porz Jektowaé wieksze urzqdzenit ‘ta mogta byé program projekt musiat zostaé zareucony. Reqd br race Babbage’a, odméwil mu funduszy z powod rzekraczania koszt6w. * Maszyna Babbagea praetrwala w nlenaruszonym stanie w Muzeum Nauki w Londynie. ~~ >BxI99 BYAg waDOMO OFF v “ere Aan Jean ‘SuEr aUapoEy byepusjoH 2 Ausoyur yozbyme Aasznqp AuKpot ofp upo wAuZ>.AIeUEDREUE "aspenayop be wsodo stuesred 97 . catoggna ]uRDaHe180 “eAKe OBDNYsKned PpOUU ouoyop | ico ‘okz puseou sfoouuoyauzaeiAan Blosamor KUL 8190 ~fasd yemogouds pnourrsod zsnfeaurey yoeynpo foutetuioy nruszayoqer og a EE a I a erooe nan “uaysKuu oB2z2i9Mu forzpreqfeu wrosez9 OB ep un eBongo@/aen~ pe w'9 2/- dN ‘£469 puvrod oufoyods ay, pe o7eo wu tozsnteanreypesozod meu os figey “euupnyod op ze myz9y m atueméqozid wu nus plostzod + ypculiSian qoeycxeed euy-uo ByOISIH yprmeaod 1 eauoninsezon myzbisogo z vayorzpofuljjuyonz AjOx2s eyeing iq FemoqUog “yS0jOfey } s0Kzy “Iyozo|y m wua/e suzaeUZ ‘yokuzoAsueuy mporMpezid | FyAreUTareU 315 [ken 1O7eS Op fezDes8z9N ZLOI—HOST YPEIE| M “nIWEMOZEPOd t Op 21s pSdyMs0d Aqaz Sfarbfeut Senp ooblezarerskes nofo od aareperzpo “younly aa nyor OBST EareUI Te 318 jrzpoun zsn{zanIEy (0891-9691) soynoseq guoy ‘auozaquesdoaru bpd yoxquny YopIepA| eIENMopE|sEL | ‘ueyerzp wrapa/Szm pod uXzseu yp{uEmonjolord psoautzou 27 “easprmozid Aorwpeum | moyneu va8eqqed yoesez> M “fous8yarut (ouzamas nfezpar soBapyef eruemopnaz | wyaimoyz> YaKzouUZod wpsad01d elusziomrpo tagud ‘buepn tzsmsoid wydq ‘wranduloy ofousoz>jodsm unaseaez “eotzaq| euAzseUL -bifod ofouzommersourduarep waruEiuaceldas 69 Si9D) ‘aBuqqea SOLE “(a6 ‘woske) srupnaeog opensuorin Haroms 10 -uor ¢ opszeM 1 osbz0 KOBISK > 2 BIS OfEpEpIE aTUaZPbzIN “YO 27 gorzpetmod unt o euzow moposiod yaks 7 “ee O850(zpN op oF -uns&r ypxuqourRio ofaf wu Sts abfexoldo ozejeudm dase YoMuozewAia Z “wBojoypésd fousozoqdsm Auytempod a2 -smoreoz nurzyusypout Sap} yeaosorsez Atoxy wuAuoZan uukasento | a9N Boda fautzomou op wpasfozid wojoquiss iq zsnfroutey. “ypsupeniyofon tpluzoyBojoas yeuayszad Yakmoyarsiofoum “y>dunehs in spsmusbss0 01 emzeU MOrDIUO!T YokMorDIndwoy z u9pat 84 yempynasod nruoyujomn m offowod opsizp o82p -Cesnzauey) santo ‘eprearey apardsiommun wu tobzoq Sudzseur buzaArewoIne rufa m Ezswzard pun SHeuayeUs pysnoueysjsorum yojoy hed Suio%sr4 m8 pep, eparyodiod ‘otemonnsuoys mor 9F6T m App “Soexd Bfomss wz AuoquaDOp aruzraW sop [2902 ‘nsaryo ofan wopyeuz 2s epes ay0zaupma yPAIQNY “yakuoZDN fom POISM, equa yeupal format “oueuzn aquersoz amu Ap8iu yeuoxop off auazoeuz F 91 sureur vu f—zsod fsobzay Auaseu eluBMopngz 29921 BU Dy[ESKis OBaL 92 emopngz moomoneu Yprystaaciq jodsez ‘oBauozon urzpomn Aor \P euendzuredn njao a ‘MOK TEST M “eaBeqqeg euOZeUL HAL TIAX a waxdzoane 2810 suozs0f%0 Audm{op) AveuiBop Akg yepeg fe eukaseyy Bano yotmloyo$a7 pkzs0Ms zo rap: ‘aIgats 2 BUS ‘CUO 270uL Od “HGH ZB10 fforpy|sur yoeundzoses youuy | vsaps10Is au :,foabisur" kudzseus aquozaitexZo amoMmelspod 2748) eIBazsop BZSMLIOIG “Riv speoeid a ‘ppojzsozsd on rzpouodpo ieqnzs atmozozoqy nsez> 085 Od ‘pebeyidun yosuzogozoyy 1 nimesmosorse? ussuyebuarod fof 0 eyestdew | 9 *UOTOP MDI TIAK 4 92 KuspoquodsH ‘ezoq AaAzseur erueperap nqosods aquoruselim aaskzafozad eyemogndo “=p; 5 suroperye anudons 0 21s yeBoxqn oysq oujom ant woiaigay zeAKoTued “aNNeMALE ats eppperzsy soejono7 epy “warorupazid ,wéDbeBeud" yer 2 p2zpei0d a1q08 Asgout Aqor ‘omnetap a4qz ez ouwzemn Aiorgor SwiAPYAMzaMU HUIKZ K1aIGOH N ov autre amy or weno ns Og6T SOE AL 1sep0 2 eo zpod 29youa Be steer an au "rseuonear BuOquOpEN |Wto|/vewon/appu/aps UO: apdmzoqu “emmaqoiseuUso wg mueqerep Horumnzox Azs90% ‘rep aH Sono /eo.ra/B0 by 3H0/ -n{ nyoworu z wAupatr~ waBeqqea moyruusjomz Yodusoy 2 wAUpoE BANVN P3NLAZOMON DUYZO0d : ee LE Mojounisd aquersnod wu wyozory mada DOTOHDASA FANSAZDAQASM VRIOUSTHE OE a rte nual38 HISTORIA WSPOLCZESNEJ PSYCHOLOGIE Francine. Kartezjusz uwielbial ja i byt zrozpaczony, gdy w wieku 5 lat umarta na jego rekach, Biograf napisal, ze Kartezjusz nie mégt dojs¢ do siebie, prze- i Kiedykolwiek w Zyciu odezuwat” (cyt. 2a Rodis- 2tg zycia spedait w celibacie. zainteresowany zastosowaniem wiedzy naukowej do zagadnieft praktyeznych. Poscukiwat sposobéw uchronienia swoich wlos6w przez siwizng i przeprowadzat eksperymenty dotyezqce modliwosei poruszania sig w fotelu na kélkach. Gdy stuzyt w wojsku, nawiedzito go kilka marzef sennych, ktér ego 2ycia zadaniu stworzenia niezawodne) wiedzy, dzieki zastosowa matematycanych do wszystkich nauk. Postanowit wige zwatpié we wszystko, zwlaszcea w dogmaty i dotychczasowa wiedze i prayjaé 2a prawde tylko to, ‘zego mote by¢ catkowicie pewien. 'Po powrocie do Paryéa Kartezjusz. ponownie uznal, ze zbyt wiele rzeczy rozprasza jego uwwage. Sprzedawszy pieruchomosci odziedziezone po ojeu, mist sfinansowaé przeprowadzke do wiejskie) posiadlosci w Holandii. Jego ppotrzeba samotnosci byia tak wielka, Ze w ciggu 20 lat mieszkat w 13 miastach idwudziestu kill domach, trzymajac swo) adres w tajemnicy preed wszystkimi Wedtug jednego 2 biograféw, dewiza Kartezjusza byto brze zyje, kto jest dobre ukryty" (Gaukroger, 1995, s. 16). Kartezjuse pisat wiele na temat matematyki i filozofl, a rosngca stawa, aka prayniosly mu te prace, prayciggnela uwage dwudziestoletnie) kxlowe} szwedlkie) Krystyny, ktéra poprosila goo lekcje zflozofil. Chociaz weale nie heal pore swe) swobodyiryatot bl si, 2 w Seed unre, bo ogrzewane) bibliotece im Sywiole ~napisa (yt. 28 Rodis-Lewis, iskagjne zimno niemal preee eztery miesigce, zanim nabawit sie zapalenia pluc. Zmart 11 tego 1650 roku Interesuigce postscriprum do émierci cafowidka, ktéry, jak sie preekonamy, poSwigeit wieleczasu problemowi oddzialywan miedzy ciaem a umystem, stanowi rozporzadzaie jego wlasnym cialem, Szesnaéce lat po émieei Kar tezjusza, jego preyjacielé adecydowali, 2 zwioki uczonego powinny powrécié do Francj. Wysalitrumne do Szwegji, ale byla ona byt krétka, zeby po- Imiedié szcrathi, Wladze sawedakie wpadly wigc na pomyct, Ze obetna glowe i pochowaja Ja, dopdki nie bedzie motna podjgé innych krokov. ‘w Paryéu. i rekopisy -Kartezjusza wystano po jego Smierci do Paryéa, ale tatek zatonat zaraz przed przybiciem do portu. Praez trzy dni doku- aly zanurzone w wodzie. Trzeba byto 17 lat pracy rekonstrukcyjne}, jim mona bylo je opublikowaé. ZNAGZENIE KARTEZJUSZA: MECHANICYZM | PROBLEM PSYCHOFIZYCZNY 2 wplywaja na siebie nawzajem? “ praed Kartezjuscem powszechnie preyimowano poglgd, fe oddziatywanie jedzy umystem a cialem jest zas vywieraé ogromny wplyw na cia fuje na umyst. Jeden z historyk6w animator, ktéry pociaga za sanuirki Kartezjusz zaakceptowal to stanowisko; wedlug niego umyst czywiscie byly innymi substancjami, Odszedi jednak od trady ‘ki ~ funkejonujacym niemal niezalegnie od ciata. W rezultacie naukowey ~~ _.Cun ‘eyermoyz tfouanut fowoper eMEPSHEM “NM UKameupaR “y Ad “oRsRYPM) MOP Ado -yRHMOIED iam Sea ceae Ayana og ‘wasnfzonsey nyusg22s {Pl UOIUEAP atemsonon A4éq ofu moreuoane ‘Axon “uszinds | ypdnopideu mpurzueysour op vt sjeniydsaid apr zozrd "yam op fu fooukungiod -epbifo op o1uparsodzaq 2 ysoupo ‘opp apyzpny emer Foot “PRIMZp Apemepim | 318 Pod 27 ‘Ajemopomod arory ‘yakmoys10p iw Tap8dg “ypeporto YpPsMmolo0y MHA. -enomuoure rurepno ruxezspreypou AuemowKosejez 9 nkteg sont ino 4 autestdo A ‘rwoe auzaquaypoun Sig wosefazid Sat us Waele pod qentesozod zenfzae 405 ‘vasnsod id tuemomnuuoys AufnzseueszIa y0}9 DsnyON, “ysdumn wu yemgydn ago ofe9 v 0} zou jsAwp “nurziueRi0 oBaprzpny a1q2uqo 4 eftremAFErZpPO Duyop2 bs ‘auqSzpo 301 sn YOIMpO apsods tor a4 “oBouzomypAsd 1 ofeuzaKzy wes ayuzeNp eu dys obit “toy oBauz>¢zyoupKsd nusa{qord 08 ous “ouEfoy mM wrappopLs ex “oquayshur asaf nysdun ‘2year bujomourus aftyomim, Ceara veep afoquny aueuzn zen épeisoz Aenp auemdeydéard foqusozom sfoquna “eto Mu -Tenaieu Azo nurouzakey auonoeun oznybom pemirdatd Seo02 aUhOjOzOTy ojoxsed apursnod we yoaony my NOOTOHDASA FaNSHZOIOUSM VINOLSIH. OF42. HISTORIA WSPORCZESNEJ PSYCHOLOGHL ‘Wiplyw flozof na powstanie peychologit Kartezjusza mogli przeprowadza¢ badania na éywych Zwierzetach, gdy nie byly ic lee nabyte powstajg w wryniku bezposred- Jeszeze dostepne metody znieczulania. Jeden 2 pisarzy opisat ich rozbawienie cna er szawodzeniem i skomleniem (zwierzat licenymi gwizdami i wibracjami masz nalezaly zatem calkowicie do kategorii jawisk fizycanych. nlesmiertelnoseia, nie myslaly {nie mialy wolnej woli. byfo wyjasnie catkowicie w kategoriach mechanistycznych. (Oddziatywanie psychofizyczne ‘Wedtug Kartezjusza, umyst jest niematerialny — brakuje mu substancii fizyeznej ~ale est zdolay do myslenia i innych proceséw poznaweaych, W konsekwengj, ‘umyst dostarcza czlowiekowi informagji na temat zewnetrznego éwiata, In- nymi slowy, cho¢ umyst nie ma wlaéciwosci materialaych, to praystuguje mu go, 2e wywolala 5 adolnogé myslenia. Wiaénie ta cecha odréénia umyst od Swiata materialnego Locke, oraz pééniejszych empiryst6v, jak Hermann von Helmholtz i Wilhelm (ub fizyeznego. Wand jelu nurtom myslenia, kt6re z czasem J} jego godnych uwagi, systematycznych wronnym, Przejdémy teraz do tego znaczacego wydarzenia: redukeji ludzkiej psychiki do maszyny. Historia on-ting ‘Zholetmy wIlemeci penod 40 tysigey wiryn poswigconych Kalejuszow, hip//serendip bryant edu/exiotlons/Mind/Descates.himl 2adgzta bloga | omduienle Kwesi dzedzicwa duakzmu peychoiycznego. Jakosé psychiezng (wraéenie zmystowe). Zachodsi take oddzialywanie od- ‘wrotne: umyst moze wywolaé odcisk w © (w spos6b, ktérego Karte- $utenigdy nie wyjasni I praee tale cry fane hakderowanie elk ten mode ‘wplynaé na przepiyw tchnies dyciowych do migén, co w rezultacie spowoduje fiayeany lub cielesny ruch. hip pilosophyages com/ph/ des. Prndlova 2x dela Korezjusz, blog publaclna ego |= Jem wk ccosnych win nematouyen, fuses. ed/instucl/p02/phlosophers/descates him \Wylazy bogrfl dosteonych w infect, kolendorum | ograta Teorta idet wnych prc Korezlsza, Gieboki wplyw na rozw6j wepétezesne} psychologit wywarla takée sformulto wana przez Karterjusza teria idei. Zasugerowal on, 4e umysl wytwarza dwa ie ma. a