rviastka chemicznego. Jest on uktadem elektro, f ajmniejsza zest a atomowego (tac. nucleus] oraz natadowam ton tno ja dodal . raked przestrzeni wokd! niego. acy obojetnym, 2b 2b. Wh ulemnie ele. elektron iadro atomowe Modele: @ protonu _) neut odie tomevone Q rc Jrevron stom" ys. 1 Mode! budlon @ elektronu - cys eon page| ay yer sonone sete sez been ca elaovanych oso pretandy ObojetnyCh elektrycp, ada si Jadroatomowe oI wie neutronow (tabela 1). -fibela 1. Charakterystyka skladnikéw atornu pS fabela 1. Masa Bezwzgledna wartoge idunek ; eet fadunku, C (kulomby u ; F 167-10 + 16- 10-8 1 1,67: 10% 9 a neutron | 7 | a ae 1 9.11 10% 1 16-10% celeron = Na to zwréé uwage! Symboleprotonu() j neutron (n) motnazapisywae bez podawania adunku yeh czastek ttindesie gérnym, Przysymbolu elektronu w indesie g6rmym musi sie pojawia man minus {7 poniewa? podobny symbolem,e*,oznacza si poxyton, cay antyezastig elton aide jaro atomowe mozna opisaé za pomoca dwéch liczb:liczby atomowe|iliczby masowe}. Lczba atomowa (2) to lczba protondw w jadrze. charakterystyczna dla dane 90 pierwiastka chemicanego, ceba masowa (4) to sumarycena lcaba protonéw i neutt 'ronéw tworzacych Jadro atomowe. T— liczba masowa = liczba nukleondw 2E ~ symbol pierwiastha chemicznego ‘~ Ticzba atomowa = = licaba protonéw = liczba protonéw (2) + liczba neutronéw (A -Z) licaba porzadkowa pierwiastka chemi = ladunek jadra = liczba elektrondw: icznego w ukladzie okresowym = w obojetnym atomie Zeskanowane w CamScannerIzotopy i nuklidy o tej samej liczbie atomowej Z, ale réznych liczbach masowych A. Izotopy danego pierwiastka chemicznego zawieraja w jadrach atomowych taka sama liczbe protonéw, ale rézng liczbe neutronéw (rys. 2), nuklid Rys. 2. Modele jader izotopow litu. oY au P Modele: » @ protonu nuklid _p reutronu Zeskanowane w CamScanner2 2 EB 5S 5 8 A a 1. Budowa atom, Wiazana choricane im Zapisywanie symboli i nazw izotopow Dozapisu sym | nazwieloptwwokorstuesle symbole nay pera chemi liczba masowa A izotopu anych, Bg wegiel-13, symbol izotopu nazwa izotopu \Wythiem satay nauralne inotopy wodoru (abel 2), Kore mala wasne nazy symbole, ‘Tabela 2. Charakterystyka naturalnych izotopw wodoru Nazwa izotopu prot outer 7 ‘Symbol izotopu "Hlub H *H lub D. SHlubT Liczba tlasowa A 1+0=1 tise a @ | % Model jadra 7 @ | proton @ | breton @ Fen D1 reuton DD? neutrony I Sktad izotopowy pierwiastkéw chemicznych Wikezo$¢pierviastkew chemicznych wystepuje w przyrodie w postaci mieszanin zotopow, Oke {ae sklad izotopowy tych pierwiastk6w, podaje sig zawartosé procentowa atoméw Poszczegdlnych izo- ‘opdw w mieszaninie (ys. 3). Tylko kilkanascle pierwiastk6w chemicanych ma postae jednego nuklidu, czyli nie ma naturalnych odmian izotopowych (rys, 4). ° a) b) gscozen sisio.0es s,4.20% 85549.9% Ber, 50.7% 1 8 ie ia 4 05 19 7 6 A Is es 67s on wal Ip 4 zi 4 H | hi q 5 1 Fys. 3. Wykresy preedstawia) iajace sklad izoto ) siarki, b) bromu, mn Rys. 4, Symbole pierwiastkéw chemicanyeh \wystepujacych w prayrodzie w postaci jednego nuklidu Zeskanowane w CamScanner1. Budowa atomu, Wiazania chorniczno 2. Masa atomowa, masa czasteczkowa i masa molow: : Masa atomowa Masy atoméw sq bardzo male, dl: latego do lania atomowej, dzieki Wérejie traeba pestuginns cee ich okreslania stosuje sig jednosthe masy atomowe), dzieki bardzo malymi liczbami (ragdu 10 9). Masy atoméw tlenu-16 i wegla-12 w rz poesia 12 wyrazone w gramach: owe poco Max’ = 2,656 10° g ‘Mayte = 1,992 10g © feciteematerast @ Jednostka masy atomowej Jednostka masy atomowej (u, [ang. unit) odpowiada + masy izotopu wegla coo Meat, ten Mat. weal B Masa atomowa pierwiastka chemicznego Masa atomowa pierwiastka chemicznego (m,.) to érednia watona mas atomowych jego naturalnych Es 5 rd ig FS fo} = a 5 fs FS id ry 3 g A 3 a Fi 8 i N EB 5 F 5 id ba E fo} 2 E FS izotopéw. | { Na to zwrdé uwage! Przy obliczaniu masy atomowej pierwiastka chemicznego stosuje sig czesto uproszczenie polegajace na zastapieniu mas atomowych izotopéw ich liczbami masowymi. orm Ar + Yoomg- Aa tora ada 100% west, Wigzania adzie: chemiczne ‘my, ~_masa atomowa pierwiastka chemicznego, u, 2 ag bmn, Soro, ..., 967M, ~ Zawartosé procentowa poszczegdlnych izotopow, %, piralsaia Ay, Ap, «+p = liczby masowe poszczegdlnych izotopow. Prayktad Masy atomowe wigkszosci pierwiastk6w chemicznych nie sa liczbami catkowitymi. Le, Jednak w obliczeniach chemicznych przyjmuje sie zwykle ich wartosci przyblizone = : p °° liczd cathowitych, np. Na 6S asBr séd_ siarka brom 22,990 (32,065 79,904 ma, ~ 23 u Mg, 32. ma, ~80 u Zeskanowane w CamScanner+. Budowa atomu. Wiazania chemiczre Masa czasteczkowa »wigzku chemi az Masa ezastecrhot re opliczona z uwzgledni tworzacych dany zwiaze! Masa czasteczkowa siarkowodoru H2S 2 atomy wodoru i 1 atom siarki =82u mana tv mas = 32 Means = 2° Man + 1° Mars Means = 34 si Masa molowa cczasteczki, jony. Mol jest jednostka licznosci materi Liczba 6,02 - 10 to liczba Avogadra (Na). Wska- zuje ona, ile razy jednostka masy atomowej jest mniejsza od 1 grama. jo 6,02- 10% du Masa molowa (M) to masa 1 mola pierwiastka lub zwiqzku chemicznego. Jednostka masy molowe|jest 25, Masa molowa pierwiastka chemicznego jest liczbowo réwna jego masie atomowej, a masa molowa 2wiazku chemicznego ~ jego masie czasteczkowej. Masa molowa siarkowodoru HS. iH 1S wodér i siarka 1,008 32,065 2atomy wedory 11 atom siarki My = 1. Mg = 32-8. Mis = Bog +1 me Mus = 2-1-8 44.990 Trot Mus = ys = 34 o nego (Me,) to suma mas atomowych pierwiastkéw chem ieniem liceby atomow poszczegélnych pierwiastkévr model czasteczki ‘Mol to zbi6r zawierajacy 6,02 - 10 drobin jednego rodzaju (fot. 1), ktérymi moga byé m.in. atomy, "znych Modete: © atomu wodoru @ etomu sian iarkowodoru _ &e Fot. 1. Gdyby jednym molem kostok do gry pokryé owierzchnig Ziemi, grubos¢ tworzonej przez nie warstwy mialaby ok. 1 km. Na to zwréé uwage! Jezeli pierwiastki chemiczne wystepuia w postacl czasteczek kilkuatomowych, pojecie ,masa ‘molowa’ jest niejednoznaczne i wymaga podania czy chodzi o mol atoméw, czy 0 mol czasteczek. Na preyktad mas molowa ‘wodoru atomowego (M,) wynosi 1 =, a masa molowa wodoru czasteczkowego wn - 22, Zeskanowane w CamScanner