zadania.

info – N AJWI EKSZY

˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Z ADANIE 1
√
Długości boków równoległoboku ABCD wynosza˛ 1 i 3, a kat˛ przy wierzchołku B ma miar˛e
150◦ . Oblicz promień okr˛egu opisanego na trójkacie
˛ ABD.

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku. Oczywiście ∡A = 180◦ − ∡B = 30◦ .

D 3
C
1
1
30o
A B
E

Plan jest nast˛epujacy:

˛ wyliczymy długość przekatnej
˛ BD, a potem z twierdzenia sinusów
wyliczymy promień okr˛egu opisanego na trójkacie
˛ ABD.
Sposób I
Długość przekatnej
˛ BD możemy łatwo wyliczyć z twierdzenia cosinusów w trójkacie
˛ ABD.

BD2 = AB2 + AD2 − 2AB · AD cos 30◦

√
√ 3
BD2 = 3 + 1 − 2 · 3 · = 4−3 = 1
2
BD = 1.
Zatem szukany promień jest równy
BD 1
2R = = 1 =2 ⇒ R = 1.
sin 30 ◦
2

Zamiast korzystać z twierdzenia sinusów, mogliśmy też skorzystać zez wzoru na pole P =
abc
4R . Użycie twierdzenia sinusów jest jednak szybsze.

Sposób II
Jeżeli dorysujemy wysokość DE w trójkacie
˛ ABD to mamy
AE
= cos 30◦
AD √ √
3 3
AE = 1 · = .
2 2
Zatem AE = EB, co oznacza, że trójkat
˛ ABD jest równoramienny (wysokość jest symetralna˛
boku). Zatem BD = 1. Promień liczymy jak poprzednio.

Odpowiedź: 1

Z ADANIE 2
Prosta przechodzaca
˛ przez wierzchołek A równoległoboku ABCD przecina jego przekatn
˛ a˛
BD w punkcie E i bok BC w punkcie F, a prosta˛ DC w punkcie G. Udowodnij, że

| EA|2 = | EF | · | EG |.

1
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

R OZWI AZANIE
˛

Rozpoczynamy od szkicowego rysunku.

D C G

F
E

A B

Zauważmy, że mamy dwie pary trójkatów

˛ podobnych: ABE i GDE oraz BEF i DEA (sa˛
podobne, bo maja˛ równe katy).
˛ Z pierwszego podobieństwa mamy

EA EG EB
= ⇒ EA = · EG.
EB ED ED
Z drugiego podobieństwa

EA EF ED
= ⇒ EA = · EF.
ED EB EB
Mnożac
˛ te dwie równości stronami mamy

EB ED
EA2 = · EG · · EF = EG · EF.
ED EB

Z ADANIE 3
Długości boków równoległoboku sa˛ równe 6 i 10, a jego pole wynosi 36. Oblicz długości
przekatnych
˛ tego równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Sposób I
Zaczynamy od rysunku.

D C F D C

S 6 S
6

A 10 B A E 10 B
E

Ponieważ znamy długości boków oraz pole równoległoboku, możemy łatwo obliczyć dłu-
gość jego wysokości.
36 18
AB · DE = 36 ⇒ DE = =
10 5

2
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Zajmijmy si˛e teraz przekatn

˛ a˛ DB. Można ja˛ wyliczyć z trójkata
˛ prostokatnego
˛ BDE, ale naj-
pierw musimy wyliczyć długość odcinka BE = 10 − AE. Liczymy (z trójkata ˛ AED)
r
182
r r
p 9 16 24
AE = AD2 − DE2 = 36 − = 6 1− =6 =
25 25 25 5
50 − 24 26
BE = 10 − AE = =
5 r 5
√ √
p 182 262 2 81 + 169 2 250 √
BD = DE + BE =2 2 + = = = 2 10.
25 25 5 5
Podobnie obliczamy długość drugiej przekatnej.
˛ Tym razem patrzymy na trójkat ˛ AFC, gdzie
AF jest wysokościa˛ opuszczona˛ na bok CD z wierzchołka A.
s
182 24 2
p q  
2 2 2
AC = AF + FC = DE + (CD + AE) ) = 2 + 10 + =
25 5
√ √
√
r
182 742 2 81 + 1369 2 1450
= + = = = 2 58.
25 25 5 5
Sposób II
Tym razem skorzystamy z twierdzenia cosinusów.

D C D C

6 6

α 180°−α
A 10 B A 10 B

Oznaczmy tak jak na obrazku ∡A = α i przyjmijmy α < 90◦ (wtedy ∡B > 90◦ ). Ze wzoru
na pole równoległoboku z sinusem mamy
36 3
36 = 6 · 10 · sin α ⇒ sin α = = .
60 5
Zatem r
p 9 4
cos α = 1 − sin2 α = 1− =
25 5
4
cos ∡B = cos(180◦ − α) = − cos α = − .
5
Piszemy teraz twierdzenie cosinusów w trójkacie
˛ ABD.
BD2 = AB2 + AD2 − 2AB · AD cos α
4
BD2 = 100 + 36 − 2 · 10 · 6 · = 40
√ 5
BD = 2 10.
Teraz piszemy twierdzenie cosinusów w trójkacie
˛ ABC.
AC2 = AB2 + BC2 − 2AB · BC cos ∡B
4
AC2 = 100 + 36 + 2 · 10 · 6 · = 232
√ 5
AC = 2 58.
3
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

√ √
Odpowiedź: 2 10, 2 58

Z ADANIE 4
Dany jest równoległobok, którego obwód jest równy 50 cm. Stosunek długości jego wyso-
kości wynosi 2:3, a stosunek miar jego katów
˛ wewn˛etrznych jest równy 1:2. Oblicz długości
boków i wysokości tego równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Suma dwóch różnych katów ˛ równoległoboku jest równa 180◦ , wi˛ec jeżeli ich stosunek wy-
nosi 1:2 to sa˛ one równe
1
· 180◦ = 60◦
3
2
· 180◦ = 120◦ .
3
Naszkicujmy teraz sobie ten równoległobok.

D b C
60o
3h
a
2h F
60o
A E B

Skoro stosunek długości wysokości równoległoboku jest równy 2:3, możemy oznaczyć
ich długości przez 2h i 3h. Z trójkatów
˛ AED i FCD mamy
√
2h 3 4h
= sin 60◦ = ⇒ a= √
a 2 3
√
3h 3 6h
= sin 60◦ = ⇒ b= √ .
b 2 3
Teraz korzystamy z podanego obwodu

2a + 2b = 50
a + b = 25
4h 6h
√ + √ = 25
3 3
√ √
10h 25 3 5 3
√ = 25 ⇒ h = = .
3 10 2

Zatem wysokości maja˛ długości √

2h = 5 3
√
15 3
3h = .
2

4
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Długości boków sa˛ równe

4h
a = √ = 10
3
6h
b = √ = 15.
3

√ √
15 3
Odpowiedź: Wysokości: 5 3 cm, 2 cm, boki: 10 cm, 15 cm

Z ADANIE 5
Wykaż, że proste przechodzace ˛ przez wierzchołek równoległoboku i środki boków, do któ-
rych on nie należy, dziela˛ przekatn
˛ a˛ równoległoboku na trzy równe cz˛eści.

R OZWI AZANIE
˛

Niech S b˛edzie środkiem równoległoboku, E i F niech b˛eda˛ środkami odpowiednio boków

AD i CD, a K i L niech b˛eda˛ punktami przeci˛ecia odcinków BE i BF z przekatn
˛ a˛ AC. W szcze-
gólności punkt S jest środkiem odcinków AC i BD (bo przekatne
˛ równoległoboku dziela˛ si˛e
na połowy).

D F C D F C

S L S L
E E
K K
A B A B

Musimy wykazać, że AK = KL = LC.

Sposób I
Dorysujmy przekatn ˛ a˛ BD trapezu. Odcinki BE i AS sa˛ środkowymi w trójkacie
˛ ABD, wi˛ec
dziela˛ si˛e w stosunku 2:1 (liczac
˛ od wierzchołka). W szczególności

2 2 1 1
AK = AS = · AC = AC.
3 3 2 3
Podobnie, w trójkacie
˛ CBD środkowe BF i CS dziela˛ si˛e w stosunku 2:1, wi˛ec

2 2 1 1
CL = CS = · AC = AC.
3 3 2 3
To oznacza, że
1 1 1
KL = AC − AK − CL = AC − AC − AC = AC = AK = CL.
3 3 3
Sposób II

5
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Tym razem dorysujmy odcinki SE i SF. Czworokat˛ ABSE jest trapezem, wi˛ec trójkaty
˛ ABK
i SEK sa˛ podobne (bo maja˛ równe katy)
˛ w skali
AB AB
k= = = 2.
ES DF
W takim razie
2 2 1 1
AK = 2KS = AS = · AC = AC.
3 3 2 3
Analogicznie, patrzac
˛ na trapez BSFC i podobieństwo trójkatów
˛ BCL i FSL uzasadniamy,
że
2 1 1
CL = 2SL = · AC = AC.
3 2 3
Równość KL = AK = CL uzasadniamy tak samo jak w pierwszym sposobie.
Sposób III
Tym razem dorysujmy odcinki CE i AF.

D F C D F C

L L
E E
S S
K K
A B A B

Czworokat ˛ ABCE jest trapezem, wi˛ec trójkaty

˛ BCK i EAK sa˛ podobne (bo maja˛ równe
katy)
˛ w skali
BC
k= = 2.
EA
To oznacza, że
1
CK = 2AK ⇒ AK = AC.
3
Analogicznie, patrzac
˛ na trapez ABCF i podobieństwo trójkatów
˛ ABL i CFL mamy
1
AL = 2CL ⇒ CL = AC.
3
Równość KL = AK = CL uzasadniamy tak samo jak w pierwszym sposobie.

Z ADANIE 6
Wykaż, że w dowolnym równoległoboku suma kwadratów długości przekatnych
˛ jest równa
sumie kwadratów długości wszystkich boków.

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku.

D C D C

b b
b
α
o
180-α
A B A B
a a

6
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Sposób I
Jeżeli przyjmiemy oznaczenia jak na rysunku to z twierdzenia cosinusów w trójkacie
˛ ABD
mamy
BD2 = a2 + b2 − 2ab cos α
Z twierdzenia cosinusów w trójkacie
˛ ABC mamy

AC2 = a2 + b2 − 2ab cos(180◦ − α) = a2 + b2 + 2ab cos α.

Dodajac
˛ te dwie równości stronami mamy

BD2 + AC2 = 2( a2 + b2 ).

Sposób II
Tym razem użyjemy rachunku wektorowego i podstawowych własności iloczynu skalarne-
→ → → →
go. Jeżeli oznaczymy AB = a i AD = b to mamy
→ → →
AC = a + b
→ → →
BD = b − a .

Zatem → →
→ → → →
AC2 + BD2 = ( AC )2 + ( BD )2 = ( a + b )2 + ( b − a )2 =
→ → → → → →
= 2(( a )2 + ( b )2 ) + 2 a ◦ b − 2 b ◦ a = 2( AB2 + AD2 )
Sposób III
Tym razem narysujmy sobie równoległobok w układzie współrz˛ednych. Możemy tak wy-
brać układ współrz˛ednych, że A = (0, 0), B = (1, 0), C = (1 + a, b), D = ( a, b).

D C

A B

Kwadraty długości ramion sa˛ wi˛ec równe

AB2 = 1
AD2 = a2 + b2 .

Policzmy teraz sum˛e kwadratów długości przekatnych.

˛

AC2 + BD2 = (1 + a)2 + b2 + ( a − 1)2 + b2 =

= 1 + 2a + a2 + a2 − 2a + 1 + 2b2 = 2(1 + a2 + b2 ) = 2( AB2 + AD2 ).
7
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Sposób IV
Tym razem zrzutujmy wierzchołki B i D (czyli wierzchołki przy wi˛ekszych katach
˛ równole-
głoboku) na przekatn
˛ a˛ AC.

D C
y
z F
b x
z
S b
x
y E
A B
a

Przyjmujac
˛ oznaczenia z obrazka mamy

b2 = AE2 + DE2 = y2 + x2
a2 = AF2 + BF2 = (y + 2z)2 + x2 = y2 + 4yz + 4z2 + x2
2a2 + 2b2 = 2y2 + 8yz + 8z2 + 2x2 + 2y2 + 2x2 = 4x2 + 4y2 + 8z2 + 8yz.

Z drugiej strony

AC2 + BD2 = (2y + 2z)2 + (2DS)2 = 4y2 + 8yz + 4z2 + 4( x2 + z2 ) =

= 4x2 + 4y2 + 8z2 + 8yz = 2a2 + 2b2 .

Z ADANIE 7
Dany jest równoległobok ABCD. Okrag ˛ wpisany w trójkat
˛ BCD jest styczny do przekatnej
˛
BD w punkcie L, a okrag
˛ wpisany w trójkat
˛ ABD ma środek S i jest styczny do boku AD w
punkcie K.

D C

K
L
S
A B

Wykaż, że jeżeli odcinek SL jest równoległy do prostej AB, to |KD | = |SL|.

R OZWI AZANIE
˛

Niech M b˛edzie rzutem punktu L na bok AB, N niech b˛edzie rzutem S na przekatn
˛ a˛ BD, a
O niech b˛edzie punktem styczności okr˛egu wpisanego w trójkat
˛ BCD z bokiem BC.

D C

K N
r
S
α L O
r r
α
A M B

8
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Trójkaty
˛ ABD i CDB sa˛ przystajace,
˛ wi˛ec odpowiadajace
˛ sobie odcinki DK i BO łacz
˛ ace
˛
wierzchołki D i B tych trójkatów
˛ z punktami styczności K i O okr˛egów wpisanych w te
trójkaty
˛ sa˛ równe. Zatem
KD = BO = BL
(skorzystaliśmy z tego, że odcinki stycznych do okr˛egu poprowadzonych z punktu B maja˛
t˛e sama˛ długość). Wystarczy zatem udowodnić, że SL = BL. Aby to zrobić patrzymy na
trójkaty
˛ prostokatne˛ SLN i LBM. Trójkaty˛ te maja˛ wspólny kat
˛

∡SLN = ∡ABL,

bo proste SL i AB sa˛ równoległe. Ponadto

SN = LM

To oznacza, że trójkaty

˛ SLN i LBM sa˛ przystajace
˛ i ich przeciwprostokatne
˛ maja˛ równe
długości
SL = BL.

Z ADANIE 8
Przekatna
˛ ˛ o miarach 30◦ i 45◦ . Oblicz
AC równoległoboku ABCD tworzy z jego bokami katy
| BD |2
stosunek | AC |2
kwadratów długości przekatnych
˛ tego równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Oznaczmy długości boków równoległoboku przez a i b.

D b C
30°
45°
E
a a

45°
30°
A B
b

Na mocy twierdzenia sinusów w trójkacie

˛ ABC mamy

AB BC
=
sin 45 ◦ sin 30◦
b a √
√ =
1
⇒ b = a 2.
2
2 2

Długości przekatnych
˛ obliczymy korzystajac
˛ z twierdzenia cosinusów w trójkatach
˛ ABC i
ABD. Zanim to jednak zrobimy obliczmy potrzebne do tego cosinusy.

cos ∡A = cos(45◦ + 30◦ ) = cos 45◦ cos 30◦ − sin 45◦ sin 30◦ =
√ √ √ √ √
2 3 2 1 6− 2
= · − · =
2 2 2 2 4 √ √
◦ 2− 6
cos ∡B = cos(180 − ∡A) = − cos ∡A = .
4
9
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Obliczamy teraz długości przekatnych

˛
√√
√ 6 − 2 √
BD2 = a2 + b2 − 2ab cos ∡A = a2 + 2a2 − 2 2a2 · = a2 (4 − 3)
√ 4√
√ 2− 6 √
AC2 = a2 + b2 − 2ab cos ∡B = a2 + 2a2 − 2 2a2 · = a2 (2 + 3).
4
Interesujacy
˛ nas stosunek jest wi˛ec równy
√ √ √
BD2 a2 (4 − 3) (4 − 3)(2 − 3) √ √
= √ = = 8 − 6 3 + 3 = 11 − 6 3.
AC2 a2 (2 + 3) 4−3

√
Odpowiedź: 11 − 6 3

Z ADANIE 9
W równoległoboku ABCD kat ˛ ostry DAB ma miar˛e 30◦ , zaś dłuższy bok ma długość 8.
Promień okr˛egu opisanego na trójkacie
˛ ABD ma długość 4. Oblicz pole równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Rozpoczynamy od rysunku.

D 8
C
h
o
30
A E B

Widać, że dość łatwo jest wyliczyć długość przekatnej

˛ DB – stosujemy twierdzenie sinu-
sów
DB
= 2R
sin 30◦
1
DB = 8 · sin 30◦ = 8 · = 4.
2
Sposób I
W trójkacie
˛ ABD znamy długości dwóch boków oraz miar˛e jednego kata. ˛ W takiej sytuacji
możemy wyliczyć długość trzeciego boku z twierdzenia cosinusów. Oznaczmy AD = x.
Mamy wtedy
DB2 = AB2 + AD2 − 2AB · AD cos 30◦
√
2 3
16 = 64 + x − 2 · 8x ·
√ 2
2
0 = 48 + x − 8 3x
√
0 = x2 − 8 3x + 48
∆ = 192 − 192 = 0
√
−b 8 3 √
x= = = 4 3.
2a 2
10
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Pozostało teraz wyliczyć wysokość równoległoboku – liczymy ja˛ z trójkata

˛ prostokatnego
˛
AED.
DE
= sin 30◦
AD √
AD 4 3 √
h= = = 2 3.
2 2
Zatem pole równoległoboku jest równe
√ √
P = AB · h = 8 · 2 3 = 16 3.

Sposób II
Tym razem wyliczymy długość boku AD korzystajac ˛ z twierdzenia sinusów w trójkacie
˛
ABD. Dokładniej, korzystajac
˛ z twierdzenia sinusów, wyliczymy najpierw miar˛e kata
˛ ADB.
Mamy
AB BD
=
sin ∡ADB sin 30◦
8 4
= 1 ⇒ sin ∡ADB = 1 ⇒ ∡ADB = 90◦ .
sin ∡ADB 2
W takim razie trójkat
˛ ABD jest prostokatny
˛ i na mocy twierdzenia Pitagorasa mamy
p √ √ √
AD = AB2 − DB2 = 64 − 16 = 48 = 4 3.

Wysokość i pole równoległoboku możemy teraz obliczyć jak w pierwszym sposobie, ale
możemy też zrobić to odrobin˛e, szybciej korzystajac
˛ ze wzoru na pole z sinusem.
√ 1 √
P = AB · AD sin 30◦ = 8 · 4 3 · = 16 3.
2
Sposób III
Zauważmy, że ponieważ AB = 8 i jednocześnie wiemy, że promień okr˛egu opisanego na
˛ ABD jest równy 4, wi˛ec AB jest średnica˛ tego okr˛egu. Zatem ∡ADB = 90◦ . Dalej
trójkacie
liczymy jak w poprzednim sposobie.
√
Odpowiedź: 16 3

Z ADANIE 10
√
Dłuższa przekatna
˛ ˛ ostrym 60◦ ma długość 3 7. Różnica długości
równoległoboku o kacie
jego boków wynosi 3. Oblicz pole tego równoległoboku i długość krótszej przekatnej.
˛

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku.

D a+3 C
a
60° 120°
A B
E
11
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Napiszemy twierdzenie cosinusów w trójkacie

˛ ABC i to pozwoli nam obliczyć a.

AC2 = AB2 + BC2 − 2AB · BC cos 120◦

√ 1
(3 7)2 = ( a + 3)2 + a2 + 2( a + 3) a ·
2
63 = a2 + 6a + 9 + a2 + a2 + 3a
3a2 + 9a − 54 = 0
a2 + 3a − 18 = 0
∆ = 9 + 72 = 81
−3 + 9
a= = 3.
2
Możemy teraz obliczyć długości odcinków DE i AE z trójkata
˛ AED.
√
DE 3 3
= sin 60◦ ⇒ DE =
a 2
AE 3
= cos 60◦ ⇒ AE = .
a 2
Pozostało policzyć pole i druga˛ przekatn
˛ a.˛
√
3 3 √
P = AB · DE = 6 · =9 3
2 s
2
√
r
3 27 108
p 
DB = BE2 + DE2 = 6− + = = 3 3.
2 4 4

√ √
Odpowiedź: Pole: 9 3, przekatna:
˛ 3 3

Z ADANIE 11
W równoległoboku ABCD miara kata ˛ ostrego jest równa 30◦ , a odległości
√ punktu przeci˛e-
cia si˛e przekatnych
˛ od sasiednich
˛ boków równoległoboku sa˛ równe 2 i 3. Oblicz długość
krótszej przekatnej
˛ tego równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy oczywiście od rysunku.

D a C D a C
F 2
h1 S S
b h2 b
√3
A 30° B A
30°
B
E

Ponieważ przekatne˛ równoległoboku dziela˛ si˛e na połowy, możemy łatwo obliczyć dłu-
gości wysokości h1 , h2 równoległoboku.
√ √
h1 = 2 · 3 = 2 3
h2 = 2 · 2 = 4.
12
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Teraz z trójkatów
˛ prostokatnych
˛ AED i ABF możemy obliczyć długości boków równoległo-
boku. √
h1 ◦ h1 2 3 √
= sin 30 ⇒ b= 1 = 1 =4 3
b 2 2
h2 h2 4
= sin 30◦ ⇒ a= 1
= 1
= 8.
a 2 2
Obliczamy teraz długość krótszej przekatnej
˛ – korzystamy z twierdzenia cosinusów.

BD2 = a2 + b2 − 2ab cos 30◦

√
2 2
√ 2 √ 3
BD = 8 + (4 3) − 2 · 8 · 4 3 ·
2
2
BD = 64 + 48 − 96 = 16 ⇒ BD = 4.

Odpowiedź: 4

Z ADANIE 12
˛ ostry równoległoboku ma miar˛e 30◦ . Odległości punktu przeci˛ecia przekatnych
Kat ˛ równo-
ległoboku od prostych zawierajacych
˛ jego boki sa˛ równe 2 oraz 6 odpowiednio. Oblicz pole
równoległoboku i długość jego krótszej przekatnej.
˛

R OZWI AZANIE
˛

Jak to w zadaniach geometrycznych najważniejszy jest rysunek.

B'
S2
D c
6
S

30o 2
A D' S1 B

Oznaczmy rzuty punktów B, D i S jak na rysunku. Ponieważ przekatne ˛ równoległoboku

dziela˛ si˛e na połowy, trójkaty ′
˛ BSS1 i BDD sa˛ podobne w skali 1:2. Daje to nam

DD ′ = 2SS1 = 4.

˛ podobne DSS2 i DBB′ )

Podobnie wyliczamy druga˛ wysokość (patrzymy na trójkaty

BB′ = 2SS2 = 12.

Aby obliczyć pole, musimy znać długość podstawy. Aby ja˛ wyliczyć patrzymy na trójkat
˛
AD ′ D jest on prostokatny
˛ i ∡A = 30◦ . Mamy stad
˛

DD ′
sin 30◦ =
AD
1 4
=
2 AD
AD = 8.
13
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Podobnie wyliczamy
AB = 2 · BB′ = 24.
Możemy wi˛ec wyliczyć pole równoległoboku

PABCD = AD · BB′ = 8 · 12 = 96.

Długość krótszej przekatnej

˛ możemy wyliczyć stosujac˛ twierdzenie cosinusów w trójkacie
˛
ABD.
BD2 = AB2 + AD2 − 2AB · AD cos 30◦
√
3
BD2 = 242 + 82 − 2 · 24 · 8
√ 2
2 2 2
BD = 8 (3 + 1 − 3 3)
q √
BD = 8 10 − 3 3.

p √
Odpowiedź: Pole: 96, przekatna:
˛ 8 10 − 3 3

Z ADANIE 13
Pole równoległoboku jest równe 24. Stosunek jego wysokości jest równy 3 : 4. Długości
boków wyrażaja˛ si˛e liczbami naturalnymi, a długość każdej z wysokości jest mniejsza od 5 i
wi˛eksza od 2. Oblicz długości boków równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku

D
C
ha
b hb

A a B

Skoro wysokości maja˛ długość mniejsza˛ od 5 i wi˛eksza˛ od 2, a pole jest równe 24 to

P 24 24
 
a= ∈ , = (4, 8; 12)
ha 5 2
P 24 24
 
b= ∈ , = (4, 8; 12).
hb 5 2

Zatem długości boków równoległoboku sa˛ liczbami naturalnymi z przedziału ⟨5, 11⟩. Wie-
my ponadto, że
P
ha 3 a ha h 4
= ⇒ = P = b = .
hb 4 b h
ha 3
b
a 4
Liczby a, b ∈ ⟨5, 11⟩ maja˛ być całkowite i takie, że b = 3 – jedyna możliwość to a = 8 i b = 6.

Odpowiedź: 6 i 8

14
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Z ADANIE 14
W równoległoboku wpisano dwa przystajace ˛ okr˛egi styczne zewn˛etrznie do siebie (patrz ry-
sunek). Wykaż, że średnica każdego z tych okr˛egów jest równa różnicy długości dłuższego
i krótszego boku tego równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Sposób I
Połaczmy
˛ środki okr˛egów z punktami styczności.

D F1 F2 D x L a-x
C C
G1 r r
r
r r r b
O1 O2 r b
r r G2 r
A B A a-x x B
E1 E2 K

Zauważmy, że zarówno trójkaty

˛

O1 G1 D, O2 E2 B

jak i
O1 E1 A, O1 G1 A
sa˛ przystajace.
˛ To oznacza, że

2r = O1O2 = E1 E2 = AB − AE1 − E2 B = AB − AG1 − DG1 = AB − AD.

Sposób II
Poprowadźmy trzecia˛ wspólna˛ styczna˛ do danych okr˛egów i oznaczmy przez K i L
punkty wspólne tej stycznej z bokami równoległoboku. Oznaczmy ponadto AB = a, AD =
b, BK = DL = x.
Ponieważ czworokat
˛ AKLD jest opisany na okr˛egu, mamy

AK + LD = AD + KL
a − x + x = b + 2r ⇒ 2r = a − b.

Z ADANIE 15
Punkty A, B, C, D sa˛ kolejnymi wierzchołkami równoległoboku o obwodzie równym 26.
Wiedzac,
˛ że kat
˛ przy ◦
√ wierzchołku B ma miar˛e 120 i promień okr˛egu wpisanego w trójkat
˛
BCD jest równy 3, oblicz długości boków i pole tego równoległoboku.
15
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

R OZWI AZANIE
˛
Zacznijmy od rysunku i oznaczmy boki równoległoboku przez a i b.

a P
D C D 30
o

o
C
3 30
O
b d 3
b R 3
Q
o
o
60 120 o
60
A a B A B

Sposób I
Wiemy, że
a + b = 13.
Aby wyliczyć a i b potrzebujemy jeszcze jednego równania – otrzymamy je z podanej dłu-
gości promienia okr˛egu wpisanego w trójkat
˛ BCD (lub ABD, bo trójkaty
˛ te sa˛ przystajace).
˛
Jedyny sposób na wyliczenie promienia okr˛egu wpisanego to wzór na pole
1 1 √
PABD = ( a + b + d)r = (13 + d) 3.
2 2
Pole wyliczamy ze wzoru z sinusem
√
1 3
PABD = ab sin 60◦ = ab,
2 4
a długość d przekatnej
˛ wyliczamy z twierdzenia cosinusów.
p p
d = DB = AB2 + AD2 − 2AB · AD cos 60◦ = a2 + b2 − ab.
Mamy zatem √
3 1 p √
ab = (13 + a2 + b2 − ab) 3
4 2 p
ab = 26 + 2 a2 + b2 − ab
p
ab − 26 = 2 a2 + b2 − ab
a2 b2 − 52ab + 262 = 4a2 + 4b2 − 4ab
a2 b2 − 48ab + 262 = 4a2 + 4b2 .
Korzystamy teraz z równości b = 13 − a i b2 = 132 − 26a + a2
a2 b2 − 48ab + 262 = 4a2 + 4(132 − 26a + a2 )
a2 b2 − 48ab = 4a2 − 104a + 4a2 /:a
2
ab − 48b = 8a − 104
a(132 − 26a + a2 ) − 48(13 − a) = 8a − 104
a3 − 26a2 + 209a − 520 = 0.
Szukajac
˛ całkowitych pierwiastków można sprawdzić, że a = 5 jest pierwiastkiem. Dzielimy
wielomian przez ( a − 5). My zrobimy to grupujac
˛ wyrazy.
a3 − 26a2 + 209a − 520 = ( a3 − 5a2 ) − (21a2 − 105a) + 104a − 520 =
( a2 − 21a + 104)( a − 5).
16
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Rozkładamy wielomian w nawiasie, ∆ = 441 − 416 = 25. Stad ˛ a = 8 lub a = 13. Ponieważ
jednak a + b = 13, drugi z pierwiastków odrzucamy. Zatem a = 5 i b = 8 lub a = 8 i b = 5.
Pozostało policzyć pole
√
3 √
P = ab sin 60◦ = 40 · = 20 3.
2
Sposób II
W zasadzie jest to uproszczenie poprzedniego sposobu. Jak poprzednio dochodzimy do
równości p
26 + 2 a2 + b2 − ab = ab
Teraz jednak zauważmy, że

a2 + b2 = ( a + b)2 − 2ab = 169 − 2ab

Tak wi˛ec √
26 + 2 169 − 3ab = ab
4(169 − 3ab) = ( ab − 26)2 = ( ab)2 − 52ab + 676
− 12ab = ( ab)2 − 52ab
ab = 40.
Mamy zatem układ równań (
a + b = 13
ab = 40.
Na mocy wzorów Viéte’a, rozwiazaniami
˛ tego układu sa˛ pierwiastki równania

x2 − 13x + 40 = 0
∆ = 169 − 160 = 9
x = 5 ∨ x = 8.

Zatem boki równoległoboku maja˛ długości 5 i 8. Pole liczymy jak poprzednio.

Sposób III
Tym razem zróbmy troch˛e dokładniejszy rysunek: połaczmy
˛ środek O okr˛egu wpisanego
w trójkat
˛ DBC z jego wierzchołkami, oraz z z jego rzutami Q, P, R na boki BC, CD, DB.
Otrzymujemy w ten sposób trzy pary przystajacych
˛ trójkatów
˛ prostokatnych,
˛ wi˛ec PC =
PQ, BR = BQ and DR = DP. Patrzac˛ na trójkat
˛ OQC mamy
√
OQ ◦ 3
= tg 30 = ⇒ QC = 3.
QC 3
Zatem

DB = DR + RB = DP + BQ = ( DC − PC ) + ( BC − BQ) = a − 3 + b − 3 = 13 − 6 = 7.

Piszemy teraz twierdzenie cosinusów w trójkacie

˛ DBC.

DB2 = DC2 + BC2 − 2DC · BC · cos 60◦

49 = a2 + b2 − ab.
17
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Korzystamy teraz z równości a + b = 13.

49 = a2 + (13 − a)2 − a(13 − a)
49 = a2 + 169 − 26a + a2 − 13a + a2
0 = 3a2 − 39a + 120
0 = a2 − 13a + 40
∆ = 169 − 160 = 9
a = 5 ∨ a = 8.
Zatem boki maja˛ długości 5 i 8. Pole liczymy jak w poprzednim sposobie.
√
Odpowiedź: Boki: 5 i 8, pole: 20 3

Z ADANIE 16
h1
W równoległoboku o obwodzie równym 144, wysokości h1 i h2 spełniaja˛ warunek h2 = 35 .
Oblicz długości boków tego równoległoboku.
R OZWI AZANIE
˛
Zacznijmy od schematycznego rysunku i oznaczmy podstawy na które sa˛ opuszczone wy-
sokości h1 i h2 przez a i b odpowiednio.

h2
h1 b

Ze wzoru na pole równoległoboku:

P = ah1 = bh2
ah1 = bh2 / : h2
h
a 1 =b
h2
3
a · = b.
5
h1
Oczywiście skorzystaliśmy z założenia h2 = 35 . Wiemy jeszcze, że 2a + 2b = 144. Otrzymu-
jemy stad:
˛
3
2a + 2 · a · = 144
5
3

a 2+2· = 144
5
16
a = 144
5
a = 45.
Ponadto b = 53 a = 27.

Odpowiedź: 27 i 45

18
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Z ADANIE 17
Kat
˛ ostry równoległoboku ◦
√ ma miar˛e 45 . Punkt wspólny przekatnych
˛ równoległoboku jest
oddalony od boków o 2 2 i 2. Oblicz pole równoległoboku oraz długości jego przekatnych.
˛

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku.

G D C D C
F 22
S S
o o
45 45
A E B A B

Ponieważ przekatne
˛ równoległoboku dziela˛ si˛e na połowy, z twierdzenia Talesa, odległo-
ści punktu przeci˛ecia si˛e przekatnych
˛ od boków równoległoboku sa˛ równe połowie odpo-
wiednich wysokości. Zatem DE = 4 i z trójkata ˛ AED możemy wyliczyć długości odcinków
AD i AE.
DE 4 √
= sin 45◦ ⇒ AD = √ = 4 2
AD 2
2
AE = ED = 4.
Podobnie wyliczamy długość drugiego boku.
√
BF 2SD 4 2
= sin 45◦ ⇒ AB = √ = √ = 8.
AB 2 2
2 2

Mamy zatem pole

P = AB · DE = 8 · 4 = 32.
oraz przekatne
˛
p √
√
DB = DE2 + EB2 =
16 + 16 = 4 2
p q √ √
AC = AG + GC = DE2 + ( DC + AE)2 = 16 + 144 = 4 10.
2 2

√ √
Odpowiedź: P = 32, przekatne:
˛ 4 2, 4 10

Z ADANIE 18
˛ ostry równoległoboku ma miar˛e 60◦ . Stosunek kwadratów długości przekatnych
Kat ˛ jest
1
równy 3 . Wykaż, że ten równoległobok jest rombem.

R OZWI AZANIE
˛

Oznaczmy długości boków równoległoboku przez a i b.

19
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

D a C

b
b

60o 120o
A a B

Piszemy teraz twierdzenia cosinusów w trójkatach

˛ ABD i ABC.
1
BD2 = AB2 + AD2 − 2AB · AD cos 60◦ = a2 + b2 − 2ab ·
= a2 + b2 − ab
2
1
 
2 2 2 2 2
◦
AC = AB + BC − 2AB · BC cos 120 = a + b − 2ab · − = a2 + b2 + ab.
2
Wykorzystujemy teraz podana˛ w treści zadania informacj˛e o stosunku kwadratów długości
przekatnych.
˛
BD2 1
=
AC2 3
3BD = AC2
2

3( a2 + b2 − ab) = a2 + b2 + ab
2a2 + 2b2 − 4ab = 0 /:2
( a − b)2 = 0.
Zatem rzeczywiście a = b, czyli czworokat
˛ ABCD jest rombem.

Z ADANIE 19
W równoległoboku ABCD przekatna ˛ DB ma długość 7. Wiedzac,
˛ że obwód równoległoboku
wynosi 26, |∡ABC | = 120◦ , oblicz długości boków równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku.

D C D C

a a
7 7
60° 120° 60° 120°
A b B A B
E

Sposób I
Oznaczmy boki równoległoboku przez a i b. Mamy dwa równania (drugie to twierdzenie
cosinusów w trójkacie
˛ ABD)
(
2a + 2b = 26
a2 + b2 − 2ab cos 60◦ = 72
(
a = 13 − b
a2 + b2 − ab = 49
20
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Prowadzi to do równania

(13 − b)2 + b2 − (13 − b)b = 49

169 − 26b + b2 + b2 − 13b + b2 = 49
3b2 − 39b + 120 = 0
b2 − 13b + 40 = 0

Rozwiazujemy
˛ to równanie kwadratowe: ∆ = 169 − 160 = 9, b = 5 lub b = 8. Mamy wtedy
a = 8 lub a = 5 odpowiednio.

Sposób II
Tym razem dorysujmy wysokość DE. Z trójkata
˛ AED mamy

AE 1 a
= cos 60◦ = ⇒ AE =
AD 2
√ 2√
DE 3 3a
= sin 60◦ = ⇒ DE = .
AD 2 2
Patrzymy teraz na trójkat
˛ BDE
r
p 3a2
EB = BD2 − DE2 = 49 −
4
Pozostało teraz skorzystać z podanego obwodu.

AD + AB = 13
r
a 3a2
a + + 49 − = 13
r 2 4
3a2 3
49 − = 13 − a /()2
4 2
3 9
49 − a2 = 169 − 39a + a2
4 4
3a2 − 39a + 120 = 0
a2 − 13a + 40 = 0.

No i mamy to samo równanie co w poprzednim sposobie.

Odpowiedź: 5 i 8

Z ADANIE 20
W równoległoboku boki maja˛ długości 3 i 7, a jedna z przekatnych
˛ ma długość 6. Oblicz
cosinus kata
˛ ostrego pod jakim przecinaja˛ si˛e przekatne
˛ tego równoległoboku.

R OZWI AZANIE
˛

Szkicujemy równoległobok.

21
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI
D C
3
3 ϕ S
3
α E
A B
7

Spróbujemy obliczyć długość drugiej przekatnej

˛ równoległoboku. Aby móc to zrobić, ob-
liczmy najpierw cosinus kata
˛ α = ∡BAD. W tym celu piszemy twierdzenie cosinusów w
trójkacie
˛ ABD.
BD2 = AB2 + AD2 − 2AB · AD · cos α
22 11
36 = 49 + 9 − 42 cos α ⇒ cos α = = .
42 21
To oznacza, że
11
cos ∡ABC = cos(180◦ − α) = − cos α = −
21
i
11
AC2 = AB2 + BC2 − 2AB · BC cos ∡ABC = 49 + 9 + 42 · = 80
√ 21
AC = 4 5.
Cosinus kata
˛ φ mi˛edzy przekatnymi
˛ obliczymy na dwa sposoby.

Sposób I
Trójkat
˛ ASD jest równoramienny. Niech E b˛edzie środkiem jego podstawy. Mamy zatem
1
√
ES AC 5
cos φ = = 4 = .
DS DS 3
Sposób II
Piszemy twierdzenie cosinusów w trójkacie
˛ ASD.

AD2 = AS2 + DS2 − 2AS · DS cos φ

√
9 = 20 + 9 − 2 · 2 5 · 3 cos φ
√
20 5 5
cos φ = √ = √ = .
12 5 3 5 3

√
5
Odpowiedź: 3

Z ADANIE 21
W równoległoboku, w którym boki maja˛ długości 1 i 3, symetralna krótszego boku przecho-
dzi przez wierzchołek równoległoboku. Znajdź długości przekatnych
˛ tego równoległoboku.

22
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

R OZWI AZANIE
˛
Zaczynamy od rysunku

D C D
1/2 α
E S E S
1/2
A B A B
3 3

Odcinek BE jest jednocześnie wysokościa˛ i symetralna˛ boku AD trójkata

˛ ABD. Oznacza
to, że trójkat
˛ ten jest równoramienny. Zatem BD = AB = 3. Długość drugiej przekatnej
˛
wyliczymy na dwa sposoby.
Sposób I
Jak si˛e dobrze przyjrzeć, to wszystkie interesujace
˛ nas odcinki sa˛ w trójkacie
˛ ABD i mo-
żemy si˛e na nim skoncentrować. Tak naprawd˛e musimy wyliczyć długość jego środkowej
AS (przekatna
˛ AC jest dwa razy dłuższa). Zrobimy to stosujac˛ twierdzenie cosinusów w
trójkacie
˛ ASD, ale najpierw wyliczymy cos α.
1
DE 1
cos α = = 2 = .
DB 3 6
Pozostało zastosować twierdzenie cosinusów.
AS2 = AD2 + DS2 − 2AD · DS cos α
9 3 1 9 1 11
AS2 = 1 + − 2 · · = 1 + − =
√ 4 2 6 4 2 4
11 √
AS = ⇒ AC = 11.
2
Sposób II
Zauważmy, że odcinki AS i BE sa˛ środkowymi w trójkacie
˛ ABD.

D C D C
S E S
E G
1/2 1/2
A B A 3 B
3 1/2
F

Wiemy, że środkowe dziela˛ si˛e w stosunku 2 : 1, wi˛ec jeżeli G jest ich punktem wspólnym
to r r √
p 1 35 35
BE = AB2 − AE2 = 9 − = =
4 4 2
√
1 35
GE = BE =
3 6 r r r √
p 1 35 44 11 11
AG = AE2 + GE2 = + = = =
4 36 36 9 3
3 √
AC = 2AS = 2 · · AG = 3AG = 11.
2
23
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Sposób III
Tym razem dorysujmy wysokość AF równoległoboku opuszczona˛ z wierzchołka A.
Mamy zatem trójkat
˛ prostokatny
˛ AFC – z niego wyliczymy długość przekatnej
˛ AC. Ma-
my
AC2 = AF2 + FC2 = ( AB2 − BF2 ) + FC2 =
1 9
= 9 − + = 9 + 2 = 11
√ 4 4
AC = 11.

√
Odpowiedź: 3 i 11

Z ADANIE 22
Kat˛ ostry rombu ABCD ma miar˛e |∡A| = 60◦ . Na bokach AB i BC wybrano punkty K i L w
ten sposób, że | AK | = | BL|. Uzasadnij, że trójkat
˛ KLD jest trójkatem
˛ równobocznym.

R OZWI AZANIE
˛
Rozpoczynamy od rysunku.

D 1 C D C
60o 60o

1-x
1

L L
x
60o 120o 60o
A x B A B
K 1-x K

Sposób I
Przyjmijmy, że AB = BC = 1 i oznaczmy AK = BL = x. Wtedy KB = LC = 1 − x.
Wyliczymy długości odcinków KD, LD i KL z twierdzenia cosinusów.
KD2 = AK2 + AD2 − 2AK · AD cos 60◦ = x2 + 1 − x
LD2 = CL2 + CD2 − 2CL · CD cos 60◦ = (1 − x )2 + 1 − (1 − x ) =
= 1 − 2x + x2 + 1 − 1 + x = x2 − x + 1
KL2 = BK2 + BL2 − 2BK · BL cos 120◦ = (1 − x )2 + x2 + (1 − x ) x =
= 1 − 2x + x2 + x2 + x − x2 = x2 − x + 1.
Zatem rzeczywiście wszystkie boki trójkata
˛ KLD maja˛ t˛e sama˛ długość.
Sposób II
Dorysujmy przekatn˛ a˛ BD. Trójkaty
˛ ABD i BCD sa˛ równoramienne i maja˛ kat ˛ 60◦ , czyli sa˛
równoboczne.
Rozważmy obrót OD o kat ˛ 60◦ wokół punktu D. Obrót ten przeprowadza trójkat ˛ DBC
na DAB. Ponadto, ponieważ AK = BL, obrót OD przekształci odcinek DL na DK. W takim
razie odcinki DL i DK maja˛ t˛e sama˛ długość (bo rożnia˛ si˛e o obrót), oraz przecinaja˛ si˛e pod
katem
˛ 60◦ (bo obrót o 60◦ przeprowadza jeden na drugi). To oznacza, że trójkat ˛ KLD jest
równoramienny z katem
˛ ◦
60 mi˛edzy ramionami. Jest to wi˛ec trójkat ˛ równoboczny.
24
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Z ADANIE 23
Bok rombu ma długość 13, suma długości przekatnych
˛ jest równa 34.
a) Wyznacz pole rombu.
b) Wyznacz sinus kata
˛ ostrego rombu.

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku

b
13 a

a b
α
13

Przekatne
˛ w rombie dziela˛ si˛e na połowy, wi˛ec
34
a+b = = 17.
2
Zapiszmy układ równań wynikajacy
˛ z założeń
(
a + b = 17
a2 + b2 = 132 = 169.

Sposób I
Zauważmy, że nie musimy wyznaczać a i b, a jedynie pole rombu, czyli
1
P= · 2a · 2b = 2ab = ( a + b)2 − a2 − b2 = 289 − 169 = 120.
2
Sposób II
Z pierwszego równania układu wyznaczamy a i podstawiamy do drugiego

(17 − b) + b2 = 169
289 − 34b + b2 + b2 = 169
2b2 − 34b + 120 = 0 /:2
b2 − 17b + 60 = 0.
Liczymy wyróżnik i pierwiastki

∆ = (−17)2 − 4 · 60 = 289 − 240 = 49 = 72

17 − 7 17 + 7
b= = 5 lub b = = 12.
2 2
a = 17 − 5 = 12 lub a = 17 − 12 = 5.
Widzimy, że sa˛ to te same rozwiazania.
˛ My przyjmiemy b = 5 i a = 12 (żeby pozostać zgod-
nym z rysunkiem).

25
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

a) Mamy już obliczone połowy długości przekatnych,

˛ wi˛ec obliczenie pola powierzchni
nie sprawi najmniejszych problemów – korzystamy ze wzoru z przekatnymi.
˛

2a · 2b
P= = 2a · b = 2 · 5 · 12 = 120.
2

Odpowiedź: P = 120

b)

Sposób I

Korzystamy z poprzedniego podpunktu i ze wzoru na pole z sinusem.

120
120 = P = 13 · 13 · sin α ⇒ sin α = .
169

Sposób II

Tym razem skorzystamy z wyliczonych a i b oraz ze wzoru

sin(2β) = 2 sin β cos β.

Zatem α
α α α
sin α = sin = 2 sin cos .
+
2 2 2 2
Teraz wystarczy już tylko podstawić odpowiednie wartości liczbowe

b a 2 · 5 · 12 120
sin α = 2 · · = = .
13 13 132 169

120
Odpowiedź: sin α = 169

Z ADANIE 24
Bok rombu ABCD ma długość a, a kat ˛ ostry przy wierzchołku A ma miar˛e 30◦ . Oblicz dłu-
gość odcinka łacz
˛ acego
˛ wierzchołek D rombu z punktem boku AB, dzielacego
˛ ten bok w
stosunku | AP| : | PB| = 1 : 2.

R OZWI AZANIE
˛

Zacznijmy od rysunku i niech P b˛edzie punktem boku AB, o którym mowa w treści zadania.

D a C
a
30°
A B
P

26
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Ponieważ AP : PB = 1 : 2, to
1 a
AP = AB = .
3 3
Długość odcinka DP obliczamy z twierdzenia cosinusów.
DP2 = AD2 + AP2 − 2AD · AP cos 30◦
√ √ !
2 2
 a 2 a 3 2 10 3
DP = a + − 2a · · =a −
3 3 2 9 3
√ ! p √ !
2 2 10 − 3 3 10 − 3 3
DP = a ⇒ DP = a .
9 3

√ √ 
10−3 3
Odpowiedź: DP = a 3

Z ADANIE 25
Wykaż, że środki boków rombu sa˛ wierzchołkami prostokata.
˛

R OZWI AZANIE
˛
Rozpoczynamy od rysunku.

D M
C

N L

A K B

Zauważmy, że odcinki KL i N M łacz˛ a˛ środki boków odpowiednio w trójkatach

˛ ABC i
ADC. Sa˛ wi˛ec one równoległe do przekatnej
˛ AC. Podobnie uzasadniamy, że odcinki KN i
LM sa˛ równoległe do przekatnej
˛ BD. W takim razie czworokat ˛ KLMN jest równoległobo-
kiem. Co wi˛ecej, przekatne
˛ rombu sa˛ prostopadłe, wi˛ec odcinki KL i N M sa˛ prostopadłe do
odcinków KN i LM, co dowodzi, że czworokat ˛ KLMN jest prostokatem.
˛

Z ADANIE 26
Przekatna
˛ BD rombu ABCD przecina jego wysokość CE, poprowadzona˛ na bok AB, w
√ |CF |
punkcie F. Oblicz pole rombu ABCD, jeśli wiadomo, że | DE| = 313 oraz | FE| = 13
5.

D C

A B
E

27
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

R OZWI AZANIE
˛
Korzystajac˛ z podanego stosunku długości odcinków CF i FE możemy oznaczyć ich długo-
ści przez CF = 13x i FE = 5x. Jeżeli ponadto oznaczymy długość boku rombu przez 13a to
z podobieństwa trójkatów
˛ DFC i BFE mamy
EB CD
=
FE CF
FE 5
EB = · CD = · 13a = 5a.
CF 13
Potrzebujemy teraz dwóch równań wia˛żacych
˛ ze soba˛ a i x – otrzymamy je piszac
˛ twierdze-
nia Pitagorasa w trójkatach
˛ DEC i CEB.

DE2 = DC2 + CE2

(

CB2 = CE2 + EB2

313 = 169a2 + 324x2
(

169a2 = 324x2 + 25a2

Odejmujemy od pierwszego równania drugie (żeby skrócić x2 ) i mamy

313 − 169a2 = 169a2 − 25a2
313 = 313a2 .
Zatem a = 1 i z pierwszego równania mamy
324x2 = 313 − 169 = 144
144
x2 =
324
12 2
x= = .
18 3
Teraz bez trudu liczymy pole rombu
2
P = AB · CE = 13a · 18x = 13 · 18 · = 156.
3

Odpowiedź: 156

Z ADANIE 27
Oblicz sum˛e długości przekatnych
˛ rombu wiedzac,
˛ że suma ich kwadratów jest równa 313,
a pole rombu jest równe 78.

R OZWI AZANIE
˛
Oznaczmy długości przekatnych
˛ rombu przez a i b.

a b

28
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Wiemy wi˛ec, że a2 + b2 = 313 oraz na mocy wzoru na pole rombu z przekatnymi,
˛ mamy

ab
= 78 ⇒ ab = 156.
2
Łatwo teraz obliczyć ( a + b)2

( a + b)2 = a2 + 2ab + b2 = 313 + 2 · 156 = 625 = 252 .

Zatem a + b = 25.

Odpowiedź: 25

Z ADANIE 28
˛ ostry ma miar˛e 60◦ , wpisano okrag.
W romb, którego bok ma długość 5 cm, a kat ˛ Oblicz
pole czworokata
˛ otrzymanego przez połaczenie
˛ kolejnych punktów styczności tego okr˛egu
z bokami rombu.

R OZWI AZANIE
˛

Zadanie to ma wiele możliwych rozwiaza

˛ ń, my pokażemy dwa z nich.
Sposób I
Zaczynamy oczywiście od rysunku.

D F
30° C
L 30°

5 O

G
A E B
H

Po pierwsze łatwo jest obliczyć promień r okr˛egu wpisanego – ponieważ odcinki łacz˛ ace
˛
środek okr˛egu z punktami styczności sa˛ prostopadłe do boków, to średnica EF jest dokładnie
wysokościa˛ rombu. Możemy długość tej średnicy obliczyć z trójkata
˛ prostokatnego
˛ AHD.

DH
= sin ∡A
5 √
2r 3
=
5 2 √
5 3
FE = 2r = .
2
Interesujacy
˛ nas czworokat ˛ składa si˛e z dwóch przystajacych
˛ trójkatów
˛ prostokatnych
˛ EGF i
EFL (sa˛ prostokatne
˛ bo sa˛ oparte na średnicy). Wystarczy obliczyć pole jednego z nich. Prze-
ciwprostokatn
˛ a˛ tych trójkatów
˛ przed chwila˛ obliczyliśmy, teraz obliczymy ich katy
˛ ostre.
Ponieważ odcinki OF i OG sa˛ prostopadłe do odpowiednich boków oraz suma katów ˛
czworokata ◦
˛ FOGC wynosi 360 , mamy ∡FOG = 120 . Trójkat ◦ ˛ FOG jest równoramienny,
29
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

wi˛ec ∡OFG = 30◦ (jeżeli ktoś nie boi si˛e takich rzeczy, to można też było zauważyć, że na
czworokacie
˛ OGCF można opisać okrag, ˛ wi˛ec ∡OFG = ∡OCG jako katy ˛ wpisane).
Obliczyliśmy wi˛ec kat˛ ostry trójkata
˛ EGF. Znamy też jego przeciwprostokatn ˛ a,˛ możemy
wi˛ec obliczyć jego przyprostokatne.
˛
√ √
FG ◦ 5 3 3 15
= cos 30 ⇒ FG = · =
FE √2 2 √4
EG 5 3 1 5 3
= sin 30◦ ⇒ EG = · =
FE 2 2 4
Liczymy pole czworokata ˛
√ √
1 15 5 3 75 3
P = 2 · · FG · EG = FG · EG = · = .
2 4 4 16
Sposób II

D F
C
L
5 O
120°

G
60°
A E B
H
√
5 3
Podobnie jak poprzednio obliczamy wysokość rombu LG = FE = oraz ∡EOL = 120◦ .
2
Tym razem b˛edziemy chcieli skorzystać ze wzoru na pole równoległoboku
1
P= cd sin φ,
2
gdzie c, d przekatne
˛ równoległoboku a φ kat ˛ mi˛edzy nimi.
Każdy z katów
˛ EGF, GFL, FLE i LEG jest oparty na średnicy, zatem czworokat ˛ EGFL jest
prostokatem
˛ (można też było zauważyć, że jego przekatne
˛ sa˛ równej długości i dziela˛ si˛e na
połowy). W szczególności możemy skorzystać z powyższego wzoru na pole.
√ √
1 75 3 75 3
P = · LG · FE · sin ∡EOL = · = .
2 8 2 16

√
75 3
Odpowiedź: 16 cm2

Z ADANIE 29
Punkt M leży wewnatrz ˛ ABCD (zob. rysunek). Udowodnij, że AM2 + CM2 =
˛ prostokata
BM2 + DM2 .
D C

M
A B

30
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

R OZWI AZANIE
˛

Sposób I
Dorysujmy dwa pionowe odcinki ME i MF.

D F C

M
A B
E

Mamy wtedy
AM2 + CM2 = AE2 + EM2 + MF2 + FC2
BM2 + DM2 = BE2 + EM2 + MF2 + DF2 .
Aby zobaczyć, że wyrażenia te sa˛ identyczne, wystarczy zauważyć, że AE = DF i FC = BE.
Sposób II
Możemy prostokat ˛ umieścić w układzie współrz˛ednych tak, aby A = (0, 0), B = ( a, 0),
C = ( a, b) i D = (0, b). Jeżeli oznaczymy M = ( x, y) to mamy

AM2 + CM2 = ( x2 + y2 ) + (( x − a)2 + (y − b)2 )

BM2 + DM2 = (( x − a)2 + y2 ) + ( x2 + (y − b)2 ),
co kończy dowód. Z tego rozwiazania
˛ widać wyraźnie, że nie jest istotne, iż punkt M jest
wewnatrz
˛ prostokata.
˛

Z ADANIE 30
W prostokacie
˛ ABCD, w którym stosunek długości boków AB i BC jest równy 4:3, poprowa-
dzono dwusieczne katów
˛ ADB i BDC. Dwusieczne te przecinaja˛ boki AB i CB odpowiednio
w punktach K i M. Oblicz stosunek pola prostokata
˛ ABCD do pola trójkata
˛ DKM.

R OZWI AZANIE
˛

Narysujmy opisana˛ sytuacj˛e.

D C

A K B

Musimy jakoś oznaczyć boki prostokata,

˛ żeby uniknać
˛ ułamków najlepiej oznaczyć AD =
3a i AB = 4a (tak naprawd˛e możemy nawet wziać ˛ a = 1, bo wielkość prostokata
˛ nie odgry-
wa w tym zadaniu żadnej roli). Wyliczmy długość przekatnej
˛
p
DB = AB2 + AD2 = 5a.
31
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Sposób I
Ponieważ proste DK i DM sa˛ dwusiecznymi odpowiednich katów,
˛

1
∡KDM = ∡ADC = 45◦ .
2
Pole trójkata
˛ DKM wyliczymy wi˛ec bez trudu ze wzoru z sinusem, o ile tylko b˛edziemy
znali długości odcinków DK i DM. Aby je wyliczyć musimy wyliczyć odcinki AK i CM.
Robimy to z twierdzenia o dwusiecznej

DA DB DB DC
= =
AK BK BM CM
3a 5a 5a 4a
= =
AK 4a − AK 3a − CM CM
3(4a − AK ) = 5AK 5CM = 4(3a − CM )
3 4
AK = a CM = a.
2 3
Stad
˛ r √
p 9 3 5
DK = AD2 + AK2 = 9a2 + a2 = a
4 2
r √
p 16 4 10
DM = CD2 + CM2 = 16a2 + a2 = a.
9 3
Liczymy szukany iloraz pól

PABCD 12a2 12
= √ √ √ = .
PDKM 1
· 325a · 4 10 2 5
2 3 a· 2

Sposób II
Tym razem zamiast liczyć pole trójkata
˛ DKM policzymy jakie jest pole pozostałej cz˛eści
prostokata,
˛ składajacej
˛ si˛e z trzech trójkatów
˛ prostokatnych.
˛
Podobnie jak poprzednio, z twierdzenia o dwusiecznej wyliczamy, że

3
AK = AB
8
5
KB = AB
8
4
CM = BC
9
5
MB = BC.
9
Jeżeli przez P oznaczymy pole prostokata,
˛ to z tych równości wynika, że

1 3
PAKD = · P
2 8
1 5 5 1 25
PKBM = · · P= · P
2 8 9 2 72
1 4 2
PDMC = · P = P.
2 9 9
32
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Dodajac
˛ te równości stronami otrzymujemy
1 3 1 25 1 4
P − PDKM = · P + · P + · P
2 8  2 72 2 9
1 27 + 25 + 32 1 7 7

= P= · P= P
2 72 2 6 12
5
PDKM = P
12
P 12
= .
PDKM 5

12
Odpowiedź: 5

Z ADANIE 31
W prostokacie
˛ ABCD, w którym | BC | = 8 połaczono
˛ wierzchołek A z punktem E leżacym
˛
na boku DC. Odcinek ten przeciał
˛ przekatn
˛ a˛ BD w punkcie F.

D E C

4 F 8

A B
Wiedzac,
˛ że odległość punktu F od boku AD jest równa 4, oraz że | AE| = 10 oblicz długość
boku AB prostokata.
˛

R OZWI AZANIE
˛
Korzystajac
˛ z twierdzenia Pitagorasa w trójkacie
˛ AED mamy
p p √
DE = AE2 − AD2 = 102 − 82 = 36 = 6.
To pozwala nam wyliczyć stosunek w jakim punkt G dzieli bok AD.

D 6 E C

G 4
F 8

A B
Na mocy twierdzenia Talesa mamy
AD DE
=
AG GF
AG + GD 6
=
AG 4
GD 3 GD 1
1+ = ⇒ = .
AG 2 AG 2
33
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Teraz bez trudu wyliczamy długość odcinka AB. Ponownie stosujemy twierdzenie Talesa.
AB DA
=
GF DG
AB DG + GA GA
= = 1+ = 1+2 = 3
4 DG DG
AB = 12.

Odpowiedź: AB = 12

Z ADANIE 32 √
Dany jest prostokat ˛ ABCD, w którym
√ | AB| = 24 5. Na przekatnej˛ BD leży punkt E taki, że
| DE| : | EB| = 3 : 2 oraz | AE| = 2 269. Oblicz pole prostokata
˛ ABCD.
R OZWI AZANIE
˛
√
Oznaczmy DE = 3x, EB = 2x oraz b = AD = 25x2 − 2880.
D C

3x

b α E
2 269 180 -αo
2x

A B
24 5

Oznaczmy ∡AED = α. Wtedy oczywiście ∡AEB = 180◦ − α. Piszemy teraz twierdzenia

cosinusów w trójkatach
˛ AED i AEB.
AD2 = AE2 + DE2 − 2AE · DE cos α
(

AB2 = AE2 + BE2 − 2AE · BE cos(180◦ − α)

√
25x2 − 2880 = 1076 + 9x2 − 12x 269 cos α
(
√
2880 = 1076 + 4x2 + 8x 269 cos α / : 4
√
16x2 = 3956 − 12x 269 cos α
(
√
2x 269 cos α = 451 − x2 .
√
Podstawiamy teraz 2x 269 cos α = 451 − x2 z drugiego równania do pierwszego.
16x2 = 3956 − 6(451 − x2 )
10x2 = 1250
√
x2 = 125 ⇒ x = 5 5.
W takim razie p √ √
AD = 25x2 − 2880 = 245 = 7 5
i pole prostokata
˛ jest równe
√ √
AB · AD = 24 5 · 7 5 = 840.

Odpowiedź: 840

34
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Z ADANIE 33
W prostokat ˛ ABCD wpisany jest trójkat˛ równoboczny AKL (patrz rysunek). Wierzchołek
K leży na boku BC (K ̸= B i K ̸= C), wierzchołek L leży na boku DC (L ̸= D i L ̸= C).
Udowodnij, że pole powierzchni trójkata
˛ KLC równe jest sumie pól trójkatów
˛ ABK i DLA.

D
L C

K
A B

R OZWI AZANIE
˛

Oznaczmy AK = KL = LA = a i ∡BAK = α.

D
L C

a a
30°+α
30°−α 60°
a K
60° α
A B

Mamy wtedy
∡DAL = 90◦ − α − 60◦ = 30 − α
∡LKC = 180◦ − 60◦ − (90◦ − α) = 30 + α.
Spróbujemy teraz obliczyć pola wszystkich trzech trójkatów
˛ z treści zadania w zależności
od a i α (powinno być jasne, że te dwa parametry jednoznacznie wyznaczaja˛ długości pozo-
stałych odcinków na rysunku). Najpierw trójkat ˛ ABK.

AB
= cos α ⇒ AB = a cos α
a
1 1 a2
PABK = AK · AB · sin α = · a2 cos α sin α = sin 2α.
2 2 4
Teraz trójkat
˛ DLA.

AD
= cos(30◦ − α) ⇒ AD = a cos(30◦ − α)
a
1
PDLA = AL · AD · sin(30◦ − α) =
2
1 a2
= a2 cos(30◦ − α) sin(30◦ − α) = sin(60◦ − 2α).
2 4

35
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Analogicznie liczymy pole trójkata

˛ KLC.

KC
= cos(30◦ + α) ⇒ KC = a cos(30◦ + α)
a
1
PKLC = KL · KC · sin(30◦ + α) =
2
1 a2
= a2 cos(30◦ + α) sin(30◦ + α) = sin(60◦ + 2α).
2 4
Mamy zatem

a2 a2 a2
PABK + PDLA = sin 2α + sin(60◦ − 2α) = [sin 2α + sin(60◦ − 2α)] =
4 4 4
a2 2α + 60◦ − 2α 2α − (60◦ − 2α)
= · 2 sin cos =
4 2 2
a2 ◦ ◦ a2 1
= · 2 sin 30 cos(2α − 30 ) = · 2 · cos(30◦ − 2α) =
4 4 2
a2 a 2
= cos (90◦ − (60◦ + 2α)) = sin(60◦ + 2α) = PKLC .
4 4

Z ADANIE 34
Dany jest prostokat ˛ ABCD. Okrag˛ wpisany w trójkat
˛ BCD jest styczny do przekatnej
˛ BD w
punkcie N. Okrag ˛ wpisany w trójkat
˛ ABD jest styczny do boku AD w punkcie M, a środek
S tego okr˛egu leży na odcinku MN, jak na rysunku.

D C

M N
S

A B

Wykaż, że | MN | = | AD |.

R OZWI AZANIE
˛

Sposób I
Niech R b˛edzie rzutem punktu N na bok AB, a P niech b˛edzie rzutem S na przekatn
˛ a˛ BD.

D C D Q C
α
r r r r
a-r P a-r P
r K r
r r
M r S α N M r S α N
a-r
r r r r
α
A R B A B

36
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Trójkaty
˛ PSN i RNB sa˛ prostokatne
˛ oraz maja˛ wspólny kat
˛

∡RBN = 90◦ − ∡RNB = 90◦ − (180◦ − 90◦ − ∡SNP) = ∡SNP.

Ponadto w obu trójkatach ˛ przyprostokatne

˛ leżace
˛ naprzeciw tych katów
˛ maja˛ t˛e sama˛ dłu-
gość r. To oznacza, że trójkaty
˛ PSN i RNB sa˛ przystajace.
˛ W szczególności

NS = BN = BK = DM

(skorzystaliśmy z tego, że odcinki stycznych do okr˛egu poprowadzonych z punktu B maj˛e

t˛e sama˛ długość). Mamy zatem

MN = MS + SN = MA + DM = AD.

Sposób II
Tak samo jak poprzednio niech P b˛edzie rzutem punktu S na przekatn ˛ a˛ BD. Zauważmy,
że środek prostokata
˛ jest środkiem symetrii danego rysunku, wi˛ec punkt P leży na prostej
równoległej do CD i przechodzacej ˛ przez środek okr˛egu wpisanego w trójkat˛ BCD. Niech
Q b˛edzie rzutem punktu P na bok CD. Zauważmy, że trójkaty˛ SNP i PDQ sa˛ prostokatne ˛
oraz maja˛ wspólny kat ˛ ostry
∡SNP = ∡PDQ.
Ponadto w obu trójkatach ˛ przyprostokatne
˛ leżace
˛ naprzeciw tych katów
˛ maja˛ t˛e sama˛ dłu-
gość r. To oznacza, że trójkaty
˛ SNP i PDQ sa˛ przystajace.
˛ W szczególności

SN = DP = DM

(skorzystaliśmy z tego, że odcinki stycznych do okr˛egu poprowadzonych z punktu D maj˛e

t˛e sama˛ długość). Mamy zatem

MN = MS + SN = MA + DM = AD.

Z ADANIE 35
W prostokacie
˛ ABCD wierzchołek D połaczono
˛ odcinkami ze środkami E i F boków AB i
BC, zaś M i N to punkty przeci˛ecia tych odcinków z przekatn
˛ a˛ AC.

a) Uzasadnij, że odcinki AM, MN i NC sa˛ jednakowej długości.

b) Uzasadnij, że trójkaty

˛ AEM i CNF maja˛ równe pola.

D C
N
F
M

A E B

37
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

R OZWI AZANIE
˛

Sposób I
Dorysujmy druga˛ przekatn
˛ a˛ prostokata.
˛
D C
N
F
M S

A E B

a) Ponieważ przekatne
˛ prostokata
˛ dziela˛ si˛e na połowy, odcinki DE i AS sa˛ środkowymi
trójkata
˛ ABD. Ponieważ środkowe dziela˛ si˛e w stosunku 2:1 (liczac˛ od wierzchołka),
mamy
2 2 1
AM = AS = AC = AC.
3 6 3
Podobnie, patrzac
˛ na trójkat
˛ DBC, uzasadniamy, że
2 2 1
CN = CS = AC = AC.
3 6 3
Zatem każdy z odcinków AM, MN i NC jest równy 31 AC.
b) Trójkaty
˛ AEM i AED maja˛ wspólna˛ podstaw˛e AE, a ich wysokości maja˛ si˛e jak
ED
=3:1
EM
(twierdzenie Talesa). Zatem
1 1 1
PAEM = PAED = PABD = PABCD .
3 6 12
Podobnie dla trójkata
˛ CNF.
1 1 1
PCNF = PCDF = PCDB = PABCD .
3 6 12
Sposób II
a) Tym razem nie b˛edziemy nic dorysowywać (patrzymy na oryginalny rysunek). Trójka- ˛
ty AEM i CDM maja˛ równe katy, ˛ sa˛ wi˛ec podobne. W dodatku skala ich podobieństwa
AE
to DC = 12 . Zatem
1 1
AM = MC ⇒ AM = AC.
2 3
Podobnie, patrzac˛ na trójkaty
˛ podobne CNF i AND mamy
1 1
CN = NA ⇒ CN = AC,
2 3
co kończy dowód.
b) Z opisanego wyżej podobieństwa, wystarczy wykazać, że trójkaty
˛ CDM i AND maja˛
równe pola. Oba te trójkaty ˛ maja˛ jednak równe podstawy CN = AM oraz wspólna˛
wysokość, która jest na nie opuszczona.

38
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Z ADANIE 36
√
W prostokacie
˛ ABCD, w którym | AB| = 9, | AD | = 3 7, na przekatnej
˛ AC wybrano taki
punkt E, że | AE| : | EC | = 2 : 1. Oblicz sinus kata
˛ ∡EBC.

R OZWI AZANIE
˛

Rozpoczynamy od szkicowego rysunku.

D C
4 α
E γ
180o−γ
8 3√7
β
90o−β
A B
9

Obliczmy długość przekatnej

˛ prostokata
˛
p √ √
AC = AB2 + BC2 = 81 + 63 = 144 = 12.
Zatem
2
AE = AC = 8
3
1
EC = AC = 4.
3
Sposób I
Stosujac
˛ twierdzenie sinusów w trójkatach
˛ EBC i ABE mamy
√
EC BC 4 3 7
= ⇒ =
sin β sin γ sin β sin γ
AE AB 8 9
= ⇒ = .
sin(90 − β)
◦ sin(180 − γ)
◦ cos β sin γ
Teraz z obu równości wyliczamy sin γ i porównujemy otrzymane wartości.
√
3 7 9 4
sin β = cos β / ·
4 8 3
√ 3 2
7 sin β = cos β /()
2
9
7 sin2 β = cos2 β
4
9
7 sin2 β = (1 − sin2 β)
 4
9 9

7+ sin2 β =
4 4
37 9
sin2 β =
4 4
9
sin2 β = .
37
√
√3 3 37
Zatem sin β = = 37 .
37

39
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Sposób II
Tym razem skorzystamy z twierdzenia cosinusów. Korzystajac
˛ z tego twierdzenia obliczamy
długość odcinka EB.

EB2 = EC2 + BC2 − 2EC · BC cos α =

√
√ 3 7
= 16 + 63 − 2 · 4 · 3 7 · = 79 − 42 = 37
√ 12
EB = 37.

Teraz korzystamy z twierdzenia sinusów w trójkacie

˛ EBC.

EC EB
=
sin β sin α
√ √ √
4 37 37 4 37
= = 9 =
sin β sin α 12
3
√
4 3 3 37
sin β = √ = √ = .
4 37 37 37
3

√
√3 3 37
Odpowiedź: = 37
37

Z ADANIE 37
Punkt F jest środkiem boku AD prostokata
˛ ABCD, w którym AB > BC. Punkt E jest ta-
kim punktem boku AB tego prostokata,
˛ że prosta CF jest dwusieczna˛ kata
˛ DCE. Wykaż, że
trójkat
˛ CFE jest prostokatny.
˛

R OZWI AZANIE
˛

Sposób I
Niech AB = a, AF = FD = b i ∡DCF = ∡ECF = α.

D a C G D C
α α
α α
b
F 2b F
b

A E B A E B

Zauważmy, że wystarczy udowodnić, że ∡AFE = α, bo wtedy

∡CFE = 180◦ − ∡CFD − ∡AFE = 180◦ − (90◦ − α) − α = 90◦ .

Wystarczy zatem, że pokażemy, że trójkaty

˛ prostokatne
˛ CDF i FAE sa˛ podobne. Aby to
zrobić obliczymy długość odcinka AE.
40
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Patrzymy na trójkat
˛ prostokatny
˛ CBE.

EB cos 2α
= tg ∡ECB = tg(90◦ − 2α) = ctg 2α = =
BC sin 2α
1 2
cos2 α − sin2 α cos2 α 1 − tg2 α 1 − ba2 a2 − b2
= · 1 = = =
2 sin α cos α
cos2 α
2 tg α 2 · ba 2ab
a2 − b2 a2 − b2 a2 − b2
EB = · BC = · 2b = .
2ab 2ab a
Stad
˛
a2 − b2 b2
AE = AB − EB = a − =
a a
i 2
b
AE b
tg ∡AFE = = a = = tg α.
AF b a
Zatem rzeczywiście ∡AFE = α, co kończy dowód.

Sposób II
Przedłużmy odcinek EF do jego punktu przeci˛ecia G a przedłużeniem odcinka CD. Zauważ-
my, że trójkaty
˛ AFE i DFG sa˛ oba prostokatne ˛ i maja˛ wspólny kat
˛ wierzchołkowy, wi˛ec sa˛
podobne. Ponadto AF = DF, wi˛ec trójkaty ˛ te sa˛ przystajace.
˛ W szczególności FE = FG, co z
kolei oznacza, że prosta CF jest jednocześnie środkowa˛ i dwusieczna˛ w trójkacie
˛ CGE. Jest
to wi˛ec oś symetrii tego trójkata,
˛ i trójkat
˛ ten jest równoramienny. W takim razie prosta CF
jest też wysokościa˛ trójkata
˛ CGE, czyli CF ⊥ GE.

Sposób III
Tym razem przedłużmy odcinek CF do jego punktu przeci˛ecia K z przedłużeniem odcinka
AB.

D C
α
α

K α
A E B

Zauważmy, że trójkaty

˛ FDC i FAK oba sa˛ prostokatne˛ i maja˛ równe katy
˛ ostre: ∡DCF =
∡AKF. Ponadto FD = FA, wi˛ec trójkaty ˛ te sa˛ przystajace.
˛ W szczególności FC = FK, co
z kolei oznacza, że prosta EF jest środkowa˛ w trójkacie
˛ równoramiennym KEC (trójkat ˛ ten
jest równoramienny, bo ∡EKC = ∡ECK). W takim razie EF jest też wysokościa˛ w trójkacie ˛
KEC, czyli EF ⊥ KC.

Sposób IV
Nich G b˛edzie środkiem boku BC i S niech b˛edzie punktem wspólnym odcinków FG i EC.

41
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI
D C
α
α

α S G
F 2α

A E B

Zauważmy, że ∡CFS = ∡FCD = α, wi˛ec trójkat ˛ FSE jest równoramienny i FS = CS.
Odcinek SG przechodzi przez środek G boku BC trójkata ˛ EBC i jest on równoległy do pod-
stawy EB tego trójkata,
˛ wi˛ec jest to odcinek łacz˛ acy
˛ środki boków w tym trójkacie.
˛ Stad
˛
ES = CS = FS. To oznacza, że trójkat
˛ ESF jest równoramienny oraz

180◦ − ∡ESF ∡FSC 180◦ − 2α

∡EFS = = = = 90◦ − α.
2 2 2
Zatem rzeczywiście

∡CFE = ∡CFS + ∡EFS = α + 90◦ − α = 90◦ .

Z ADANIE 38
W trójkat
˛ równoramienny o ramieniu 10 i podstawie 12 wpisano prostokat˛ o stosunku bo-
ków 1:4 w ten sposób, ze krótszy bok jest zawarty w podstawie trójkata.
˛ Oblicz długości
boków prostokata.
˛

R OZWI AZANIE
˛

Zaczynamy od rysunku.

D a E
H

h h

A G B

Oznaczmy poziomy bok (podstaw˛e) prostokata

˛ przez a, a jego wysokość przez h = 4a. Z
twierdzenia Pitagorasa w trójkacie
˛ AGC możemy wyliczyć długość wysokości CG trójkata
˛
ABC. p √
CG = AC2 − AG2 = 100 − 36 = 8.

42
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Korzystamy teraz z podobieństwa trójkatów

˛ DEC i ABC.

DE CH
=
AB CG
a 8−h
=
12 8
a 8 − 4a
=
3 2
a
= 4 − 2a
3
a = 12 − 6a
12
a= .
7
48
Zatem h = 4a = 7

12 48
Odpowiedź: 7 i 7

Z ADANIE 39
Prosta przechodzaca
˛ przez wierzchołek C kwadratu ABCD przecina przedłużenia jego bo-
ków AB i AD odpowiednio w punktach K i L (zobacz rysunek).

D C

K
A B

Wykaż, że
1 1 1
2
+ 2
= .
|CL| |CK | | AB|2

R OZWI AZANIE
˛

Oznaczmy AB = a i ∡AKC = ∡DCL = α.

43
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI
L

D a α C

a a

α K
A a B

W trójkatach
˛ prostokatnych
˛ BKC i DCL mamy
BC 1 sin α
sin α = ⇒ =
CK CK a
DC 1 cos α
cos α = ⇒ = .
CL CL a
Stad
˛
1 1 sin2 α cos2 α 1 1
+ = + = = .
CK2 CL2 a2 a2 a2 AB2

Z ADANIE 40
W kwadrat ABCD o boku długości 2a wpisano okrag. ˛ Oblicz długość ci˛eciwy wyci˛etej przez
ten okrag
˛ z odcinka łacz
˛ acego
˛ wierzchołek A ze środkiem boku CD.

R OZWI AZANIE
˛

Zacznijmy od rysunku.

D a Q a C

2a

R
A a P a B

Sposób I
Trójkat
˛ APQ jest prostokatny
˛ oraz PR jest jego wysokościa˛ (kat
˛ PRQ jest oparty na średnicy).
W takim razie trójkaty
˛ APQ i PRQ sa˛ podobne i mamy
RQ PQ
=
PQ AQ
√
PQ2 4a2 4a 4a 5
RQ = =√ =√ = .
AQ a2 + 4a2 5 5
44
 zadania.info – N AJWI EKSZY
˛ I NTERNETOWY Z BIÓR Z ADA Ń Z M ATEMATYKI

Sposób II
Stosujemy twierdzenie Pitagorasa w trójkacie
˛ prostokatnym
˛ ADQ.
p √
AQ = AD2 + DQ2 = 4a2 + a2 = a 5.
p

Na mocy twierdzenia o siecznych, mamy

AR · AQ = AP2
√
AR · a 5 = a2
√
a a 5
AR = √ =
5 5
√ √
√ a 5 4a 5
RQ = AQ − AR = a 5 − = .
5 5
Sposób III
√
Tak jak poprzednio obliczamy AQ = a 5. Odcinek RP jest wysokościa˛ w trójkacie
˛ APQ,
wi˛ec
AQ · RP = 2PAPQ = AP · PQ
√
√ 2a2 2a 5
a 5 · RP = a · 2a ⇒ RP = √ = .
a 5 5
Piszemy teraz twierdzenie Pitagorasa w trójkacie
˛ PQR.
r r √
20a 2 80a 2 4a 5
RQ = PQ2 − RP2 = 4a2 −
p
= = .
25 25 5

√
4a 5
Odpowiedź: 5

Arkusz zadań znajdziesz na stronie

HTTPS :// ZADANIA . INFO /6238_6054

45