5.

Planimetria
5.1. Własności figur płaskich. Przystawanie figur – rozwiązania
Ćwiczenia
1. Kąty EBC i BED leżą przy jednym ramieniu trapezu, więc
∢BED = 180 – ∢EBC = 180 – 70 = 110.
Podobnie ∢CDE = 180 – ∢BCD = 180 – 25 = 155.
Kąty BEF i EBC są naprzemianległe, więc ∢BEF = 70.
Z własności równoległoboku wynika: ∢BAF = ∢BEF = 70.
Kąty ABE i EBC są przyległe, a ∢AFE = ∢ABE,
więc ∢AFE = ∢ABE = 180 – 70 = 110.

2. Kąt wypukły między wskazówkami o godzinie 11:00 jest równy 360° : 1 2 = 30°. W ciągu
20
20 min wskazówka minutowa zatacza kąt o mierze 60 ⋅ 360° = 120°. W tym samym
czasie wskazówka godzinowa zatacza kąt o mierze 12 razy mniejszej (bo porusza się 12
1
razy wolniej), czyli 12 ⋅ 120° = 10°. Szukany kąt między wskazówkami o godzinie 11:20
ma więc miarę 30° − 10° + 120° = 140°.

3. a) Przekątne wychodzące z jednego wierzchołka dwunastokąta foremnego rozcinają go na

10 trójkątów. Suma miar dwunastokąta foremnego jest więc równa sumie miar
wszystkich kątów tych 10 trójkątów, czyli 10 ∙ 180° = 1800°.
b) Miara kąta wewnętrznego dwunastokąta foremnego jest równa 1800° ∶ 12 = 150°.

4. Trójkąt BCD jest równoramienny, wobec tego ∢DCB = ∢DBC = (180 – 114) : 2 = 33.
Kąty DBC i EBA są wierzchołkowe, więc ∢EBA = 33. Trójkąt EBA jest równoramienny,
zatem ∢BAE = ∢AEB = (180 – 33) : 2 = 73,5.
 = 73,5

5. Oznaczmy przez x różnicę długości odcinka najdłuższego i średniego w cm. Wówczas:

Długość najdłuższego odcinka w cm: 27
długość średniego odcinka w cm: 27 – x
długość najkrótszego odcinka w cm: 27 – x – x = 27 – 2x
Suma długości tych trzech odcinków jest równa 60 cm, więc
27 + (27 – x) + (27 – 2x) = 60
81 – 3x = 60
27 – x = 20
x=7
Najdłuższy odcinek ma długość 27 cm, średni 27 cm – 7 cm = 20 cm, a najkrótszy
20 cm – 7 cm = 13 cm.
Można z tych odcinków zbudować trójkąt, ponieważ 13 + 20 = 33 > 27.
6. Korzystając z twierdzenia Pitagorasa, obliczamy x i y.
𝑥 2 = 262 − 242 = 100, czyli x = 10
𝑦 2 = 62 + 82 = 100, czyli y = 10
Boki trójkątów mają równe długości, więc te trójkąty są przystające.

7. Bok o długości √1,5 cm w trójkącie T1 może być jedną z równych przyprostokątnych lub
przeciwprostokątną. Sprawdzamy, jaką długość ma przeciwprostokątna, jeśli podany bok
jest przyprostokątną.
Trójkąt T1 jest połową kwadratu, jego
√1,5 ∙ √2 = √3 (cm) przeciwprostokątna jest przekątną tego kwadratu.

Otrzymana liczba jest równa podanej długości boku trójkąta T2. Jeśli trójkąt T1 ma
przyprostokątne o długości √1,5 cm, a trójkąt T2 – przeciwprostokątną o długości √3 cm,
to te trójkąty są przystające.

Zadania
1. Przekątne kwadratu mają równe długości, więc ten czworokąt nie może być kwadratem.
Poprawna odpowiedź: D.

2. 𝛼, 4𝛼 – dane kąty przyległe

𝛼 + 4𝛼 = 180°
5𝛼 = 180°
𝛼 = 36°
Różnica miar kątów jest równa: 4𝛼 − 𝛼 = 3𝛼 = 3 ⋅ 36° = 108°.
Poprawna odpowiedź: C.

3. Prostokąt, którego przekątne są prostopadłe, jest kwadratem. Prostokąt z zadania ma nie

być kwadratem.
Poprawna odpowiedź: D.

4. 180° − [180° − (36° + 64°)] = 36° + 64° = 100°

Poprawna odpowiedź: A.

5. Kwadrat ma wszystkie kąty proste, więc ten czworokąt nie może być kwadratem.
Poprawna odpowiedź: D.

6. ∢FED = ∢EDB = 36 (kąty naprzemianległe)

∢DBA = ∢EDB = 36 (kąty naprzemianległe)
∢ABC = 180 – ∢DBA = 180 – 36 = 144 = 4  36 = 4  ∢FED
Poprawna odpowiedź: C.
 1 1 1 1
7. ∢FBD = ∢FBE + ∢EBD = ∢ABE + ∢EBC = (∢ABE + ∢EBC) =  180 = 90
2 2 2 2
Kąt FBD jest prosty, więc nie jest ostry i nie jest rozwarty.
Poprawna odpowiedź: PP.

8. Dokończenia w punktach A, B i C dają zdania prawdziwe. Z przystawania trójkątów nie

wynika, że są one prostokątne, więc dokończenie w punkcie D jest fałszywe.
Poprawna odpowiedź: D.

9. A. Przyprostokątne trójkąta AED mają długość 1, a przyprostokątne trójkąta ECD mają

długość √2, więc te trójkąty nie są przystające.
B. Podobnie jak w A, uzasadniamy, że te trójkąty nie są przystające.
C. Te trójkąty są przystające, ponieważ są prostokątne i mają przyprostokątne takiej samej
długości.
D. Nieprawda, bo trójkąty AED i BCE są przystające.
Poprawna odpowiedź: C.

10. Kąt między bokami x i z musi mieć taką samą miarę jak kąt między bokami t i u, więc
𝛽 = 𝛿. Poprawna odpowiedź: D.

11. Trójkąt AFH jest trójkątem równoramiennym, bo odcinki AF i AH są równe. Trójkąt ACF
jest prostokątny, a jego przyprostokątne AC i FC nie są równe. Pierwsze zdanie jest
nieprawdziwe.
Każdy z tych czterech trójkątów jest prostokątny, w każdym jedna przyprostokątna ma
długość 2 kratek, a druga – 4 kratek. Drugie zdanie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: FP.

12. Jeśli trójkąt ma kąty 30 i 60, to z sumy kątów trójkąta wynika, że trzeci kąt ma 90.
Pierwsze zdanie jest prawdziwe.
Na podstawie np. cechy bbb odpowiednie boki trójkątów T1 i T2 są równe, a także
odpowiednie boki trójkątów T2 i T3 są równe, co oznacza, że odpowiednie boki trójkątów
T1 i T3 są równe. Drugie zdanie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: PP.

13. Niech kąt CAB ma miarę  . Wówczas ∢ABD = 5.

I sposób:
▪ Przekątne rombu są jednocześnie jego osiami symetrii, zatem ∢DAB = 2,
∢ABC = 10.
▪ Przeciwległe kąty w rombie mają równe miary, zatem ∢DAB = ∢DCB = 2 oraz
∢ABC = ∢ADC = 10 .
▪ Suma miar kątów wewnętrznych czworokąta jest równa 360○, więc
2 + 10 + 2 + 10 = 360°. Stąd 24 = 360°, czyli  = 15°.
▪ Dwa kąty wewnętrzne tego rombu mają miarę 2, czyli 30°, a dwa pozostałe mają
miarę 10, czyli 150°.
 II sposób:
▪ Przekątne rombu są jednocześnie jego osiami symetrii, przecinają się w połowie pod
kątem prostym. Dzielą zatem romb na cztery przystające trójkąty prostokątne.
▪ Punkt przecięcia przekątnych rombu nazwijmy S. Kąty CAB i ABD są kątami ostrymi
trójkąta ABS. Zatem 5 +  = 90°, czyli  = 15°.
▪ ∢DAB = 2, ∢DAB = 30°
▪ Suma kątów rombu przy jednym jego boku jest równa 180°, więc ∢ABC = 150°.
Miary kątów rombu: 30, 150, 30, 150.

14. Kąty AOB i EOF są kątami wierzchołkowymi, więc ∢AOB = 28.

Kąt AOH jest naprzemianległy do kąta o mierze 33  oraz GD || HC, więc ∢AOH = 33.
∢HOB = ∢AOB + ∢AOH = 28 + 33 = 61
Miara kąta HOB jest równa 61.

15. 100 mm = 1 dm, 10 cm = 1 dm, 1 dm = 1 dm

Taki trójkąt istnieje; jest to trójkąt równoboczny.

16. Kąt wewnętrzny trójkąta wraz z dwoma kątami przyległymi i kątem wierzchołkowym
tworzą kąt pełny.
Suma miar trzech kątów wewnętrznych trójkąta i odpowiadających im trzech kątów
wierzchołkowych jest równa 2 ∙ 180°.
Miara szukanego kąta zewnętrznego jest więc równa: 3 ⋅ 360° − 2 ⋅ 180° − 693° = 27°.

17. Deltoid jest wypukły, więc kąt o mierze 91 musi leżeć naprzeciwko jego przekątnej.
𝛼 = 22°, 𝛽 = 67°, 𝛾 = 91° – kąty wewnętrzne trójkąta
2𝛼, 𝛾, 2𝛽, 𝛾 – kąty wewnętrzne deltoidu
Miary kątów deltoidu: 44, 91, 134, 91.

18. Odpowiednie kąty obu trójkątów są równe. Nazwijmy je , , .

 = 0,1  180 = 18,  = 0,4  180 = 72,  +  = 90
Wobec tego  = 180 – 90 = 90.

19. Czworokąt ABCD jest równoległobokiem, więc AD = BC. Z własności równoległoboku

wynika, również, że ∢DAE = ∢BCF. Wystarczy udowodnić, że równe są także kąty
∢CBF i ∢ADE.
Oznaczmy przez α miarę kątów DAE i BCF.
1) W trójkącie BFC:
∢BFC = 180° – 130° = 50°
∢CBF = 180° – α – 50° = 130° – α
2) W trójkącie AED:
∢AED = 50° (jako kąt naprzemianległy z kątem CDE)
∢ADE = 180° – α – 50° = 130° – α
Zatem ∢CBF = ∢ADE. Z cechy kbk wnioskujemy, że trójkąty AED i BCF są przystające.
Zadania egzaminacyjne
Zadanie 1.
Wyznaczmy nieznane kąty trójkątów.
∢𝐶𝐵𝐴 = 180° − (45° + 76°) = 180° − 121° = 59°
∢𝐿𝐾𝑀 = 180° − (55° + 49°) = 180° − 104° = 76°
Zatem 49° + 55° + 76° = 180°. Stąd już wiemy, że ∢𝑅𝑄𝑃 = 49°.
Na podstawie cechy kbk przystające są trójkąty KLM i PQR. Trójkąt ABC nie przystaje do
pozostałych, bo ma inne kąty.
Poprawna odpowiedź: B.

Zadanie 2.
Ponieważ ABCD jest równoległobokiem, ∢𝐴𝐷𝐶 = 180° − 106° = 74°. Trójkąt DEA jest
równoramienny, więc ∢𝐸𝐴𝐷 = 74°, a ∢𝐷𝐸𝐴 = 180° − 2 ∙ 74° = 32°.
Kąty DEA i poszukiwany kąt AEC są przyległe, więc ∢𝐴𝐸𝐶 = 180° − 32° = 148°.
Poprawna odpowiedź: A.

Zadanie 3.
∢BAC = 48, ∢CBA = ∢ACB – ∢BAC = ∢ACB – 48
180 = ∢BAC + ∢CBA + ∢ACB = 48 + ∢ACB – 48 + ∢ACB = ∢ACB + ∢ACB
Skoro 2 · ∢ACB = 180, to ∢ACB = 90.
∢CBA = ∢ACB – 48 = 42 ≠ 48
Poprawna odpowiedź: FP.

Zadanie 4.
Przy ustawieniach według sposobu I i sposobu II z każdego stolika korzystają równocześnie
3 osoby, według sposobu III – 2 osoby.
Przy 36 stolikach ustawionych według sposobu I lub według sposobu II może usiąść
108 osób.
Fałszywe jest ostatnie zdanie.
Poprawna odpowiedź: D.

Zadanie 5.
Stoliki mają kształt trapezu równoramiennego będącego połową sześciokąta foremnego.
Poprawna odpowiedź: PP.

Zadanie 6.
∢DAC = ∢DAB – ∢CAB = 90 – 60 = 30. Pierwsze zdanie jest prawdziwe.
∢BCD = 180 – ∢ABC = 120. Drugie zdanie nie jest prawdziwe.
Poprawna odpowiedź: PF.

Zadanie 7.
Oznaczmy przez x długość jednej z trzech części, na które podzielono bok kwadratu. Boki
ośmiokąta mają na przemian długość x i 𝑥√2, czyli ośmiokąt nie jest foremny.
Zdania A i B są fałszywe.
Trójkąty odcięte w narożach są prostokątne równoramienne, więc ich kąty ostre mają miarę
45°. Każdy kąt wewnętrzny ośmiokąta jest przyległy do kąta o takiej mierze, więc ma miarę
180° − 45° = 135°.
Zdanie C jest prawdziwe.
Obwód kwadratu ABCD jest równy 𝐿𝑘 = 4 ∙ 3𝑥 = 12𝑥, a obwód ośmiokąta wynosi:
𝐿𝑜 = 4𝑥 + 4 ∙ 𝑥√2 = 4𝑥 + 4√2𝑥.
Mamy: 𝐿𝑜 − 𝐿𝑘 = 4𝑥 + 4√2𝑥 − 12𝑥 = 4√2𝑥 − 8𝑥 = 4𝑥(√2 − 2) < 0, bo √2 < 2, czyli
𝐿𝑜 < 𝐿𝑘 .
Zdanie D jest fałszywe
Poprawna odpowiedź: C.

Zadanie 8.
Prowadząc wszystkie dłuższe przekątne (takie jak AD), dzielimy ten sześciokąt na sześć
trójkątów równobocznych o boku 2 cm. Wysokość trapezu 𝐴𝐵𝐶𝐷 jest równa wysokości
2∙√3
takiego trójkąta, czyli = √3 (cm).
2
Poprawna odpowiedź: C.

Zadanie 9.
Długości boków czworokąta I to: AE = 6 cm, ED = 8 cm, DC = 10 cm, CA = 16 cm. Zatem
pole czworokąta AEDC jest równe:
(8+16)∙6
𝑃I = (cm2).
2
Obwód czworokąta AEDC jest równy:
LI = 6 + 8 + 10 + 16 = 40 (cm).
Długości boków czworokąta II to AB = 12 cm, BD = 10 cm, DF = 6 cm, FA = 8 cm. Zatem
pole czworokąta ABDF jest równe:
(12+6)∙8
𝑃II = (cm2).
2
Obwód czworokąta ABDF jest równy:
LII = 12 + 10 + 6 + 8 = 36 (cm).
PI = PII.
LI > LII.
Poprawna odpowiedź: PF.

Zadanie 10.
Drugi kąt tego trójkąta ma miarę α + 30°, a trzeci ma miarę 3α. Mamy:
α + α + 30° + 3α = 180°
5α = 150°
Zatem α = 30°, α + 30° = 60°, 3α = 90°.
Ten trójkąt jest prostokątny.
Poprawna odpowiedź: D.
Zadanie 11.
Rysunek I. Trzeci kąt wewnętrzny górnego trójkąta ma miarę 180° − 37° − 65° = 78°. Kąty
przy boku długości 4 mają odpowiednio takie same miary, więc trójkąty są przystające.
Rysunek II. Oba trójkąty są równoramienne, a kąt między bokami równej długości w drugim
trójkącie jest równy 180° − 2 ∙ 68° = 44°. Kąt między bokami długości 4 w jednym i drugim
trójkącie ma taką samą miarę, więc trójkąty są przystające.
Rysunek III. Kąty ostre w pierwszym trójkącie mają miarę 52° i 180° − 90° − 52° = 38°.
Kąty ostre w drugim trójkącie mają miarę 41° i 180° − 90° − 41° = 49°. Oba trójkąty mają
najdłuższy bok równy 5, ale kąty ostre przy tym boku nie są parami równe, więc te trójkąty
nie są przystające.
Rysunek IV. Obliczamy trzeci bok pierwszego trójkąta, korzystając z twierdzenia Pitagorasa.
√52 − 32 = 4
W ten sam sposób obliczamy trzeci bok w drugim trójkącie.
√52 − 42 = 3
Oba trójkąty mają boki długości: 3, 4, 5, więc są przystające.
Poprawna odpowiedź: C.