THC TI HIN TIN

TT.Thch Vin Minh Bt Nh Thin Vin n Tng Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 27-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
THAY LI NI U S LC LCH S PHT GIO TM LC CC THI K KINH IN V CI THC GII THIU BT NH TM KINH DHAMMA PHP CA THIN TNG V CHN VNG I VO KINH BT NH S VN NG CA 18 GII TP - KH TIN TRNH TM (CITTA VTHI) THP NH NHN DUYN TR LI BT NH TM KINH

THAY LI NI U
Ngy 16-11-1993

My hm nay ti ra y, c mt s Pht t ln hi o, m ti th cng hay v nh thm ng c thn sinh. Nh vy, tht l mt th gi v bt tin cho ti ln cho qu v. Ti bn ny ra ci l m mt lp hc. Tht ra, ni l lp hc th khng ng. Khng bit gi l ci g, nhng y chng ta s cng nhau kho st nhng vn tinh yu ca o Pht, m ti ngh rng, nhng vn tinh yu y l nn tng chung cho tt c mi tng phi Pht gio, i biu l Nam Tng v Bc Tng. C mt iu l, xa nay Pht gio Vit Nam thng nht, nhng l thng nht trn ch, trn hin chng, trn hnh thc t chc chi chi thi, ch c mt iu cha bao gi thng nht c: y l t tng Pht hc. Mi tng phi thng c mt s kinh in lm t tng nng ct cho tng phi mnh, t lm kim ch nam cho sinh hot, tu hnh, xin dng pht trin v.v... Nh vy, th r rng tnh t xa n nay, s kinh in y rt nhiu, tht khng k xit. Ngi nghin cu kinh in thng c ci nhn mt pha, mt chiu. Chnh v vy mi gi l "mt php". Mi ngi u hc hi c mt s im gio l no , v h cht nhn ra rng, nhng ci thy ca h u khc nhau! Khng nhng vy m ngay chnh t mt im gio l trong cng mt tng phi, ci nhn mi ngi cng khc nhau ri. Ti sao vy? Ti v thi ca chng ta l thi mt php. Mt php tc l ci ngn. Chnh php l ci gc. Tng php l cnh, nhnh. Cn mt php th mi ngn mt hng khc nhau! C mt iu bun ci thi i mt php ca chng ta l tng phi no cng bo mnh l Chnh Php, m h khng t hiu rng, ngay khi phn ra nhnh ngn l tng phi mang tnh cht ci ngn, tc l mt php ri! Tu Pht m chp mt tng phi tc l chng ta theo ci ngn ri! Mi tng phi thng c mt tng ch khc nhau nn khi chng ta chp tng phi ny th thng khng ng vi t tng ca tng phi khc. Thm ch cn khen mnh ch ngi na. Do kin gii khng lm sao trnh khi s bt ng. Cn ngi hc Pht th c mi suy ngh v ngha ca mt im hay nhiu im trong gio l. iu tht nguy hi. Ti sao vy? Ti v mnh hc gio php m hiu ngha, ch khng phi m thy s tht. Qu l mt lm ln tai hi, mt nguy c nghim trng trong thi mt php ca chng ta!

Thu xa, khi c Pht thuyt ging cho mt v no , mt c s hay mt bc xut gia, ch vi mt thi php rt ngn, thm ch i khi ch vi cu k, m v , hoc l c php nhn hoc l thnh tu con ng tu tp ca mnh ngay ti ch. Chng ta ngy nay, kinh in qu nhiu, ht tng phi ny n tng phi khc. Chng ta c rt nhiu m li thu nhp c rt t, nu khng mun ni l chng ta khng tip thu c ci g c. Ti sao vy? Ti v chng ta kt ni rng vn t, ch ngha v t kin. Chng ta xng xo bi tm trong rng vn t ch ngha y mong hiu ngha. V chnh v kt ni ngha y m chng ta thc s khng thy chnh php l g, ci thc l g! y l iu bi t, nhng thm kch cho hng mun ngi hc Pht thi nay, c Vit Nam v trn khp th gii. Thi mt php thy c chnh php th qu l hy hu! Hy hu khng phi l khng c. Ch khi no chng ta c c cn c trnh rt l tt, mt ci duyn rt l y th may ra chng ta mi c th t cnh, nhnh, ngn m tm v ci gc, tm thy ci gc. Ci gc, xin lp li, l chnh php vy. Tht ra, chng ta khng cn phi hc nhiu kinh in. Hc t nhng m phi thy c ci gc. Thy c ci gc ri, chng ta s c c cn bn vng vng, s c c ci nhn phng khong. Khi y, chng ta c th nghin cu, tm c bt c tng phi no, tng ch no, kinh in no m khng cn s b kt vo u c. y l iu chng ta cn phi tho lun vi nhau. Hm nay y, trong bui hi tho ny c nhiu Pht t trnh khc nhau, tng phi khc nhau, nhng chng ta c th tm ra c mt ci ng nht. Ci ng nht chnh l ci ct li, ci gc, ci thc, chnh php ch khng phi tng php hay mt php. Chng ta hy vng nh vy. Chn thnh cm n o hu Minh Trn gi tng Th Vin Hoa Sen quyn sch ny. (Tm Diu)

S LC LCH S PHT GIO

Trc tin, chng ta s trnh by s lc v lch s Pht gio c c mt ci nhn tng qut. Chng ta ch ni i khi v lch s Pht gio nm ci i cng Pht gio c i, v n khng phi l mc ch ca chng ta. Mc ch ca chng ta l o su gio l uyn nguyn tm li Chnh Php, tm ra s tht, thy ci thc. T khi Pht thnh o, thuyt php, ging kinh cho n khi Ngi Nit Bn, tm gi l thi k nguyn thy I. Thu y gio php c ni t kim khu

ca c Th Tn, m bao gi cng ni thng, ch thng, ni bng mt ngn ng i chng, ph bin, gin d, ai cng c th thy thc tri, thc hnh v thc chng. C th ni giai on ny l git nc tinh nguyn u ngun ca gio php. Sau khi c Pht nhp Nit Bn ko di trn 200 nm, vi 3 ln kt tp Tam tng [*] gio php vn cn gi c tnh cht nguyn thy ca o Pht, mc du by gi bt u manh nha mt vi kin gii sai bit, nn tm coi y l thi k nguyn thy II, tc l mt o Pht vn cn nguyn thy do cc bc Trng lo Thnh Tng trng tuyn. [*] 3 thng sau khi c Pht nhp dit, Ngi Kassapa triu tp tng hi kt tp Tam Tng ln th I, Pht lch th 100, Ngi Yassa m hi kt tp ln th II. Pht lch 253 (i vua Asoka), Ngi Moggalliputa m hi kt tp Tam Tng ln th III. Ri sau l thi k phn phi. Cc tng phi ua nhau xut hin cng vi nhng lun im sai khc v gio l c Pht. Pht gio s c ghi li tn tui ca nhng hc phi ny, con s ln n 18 hoc 25. l khi nim v mt thi k vn hoa ua n hay l thi k ca t tng trn b. Trong thi k phn phi ny c th ghi nhn 3 khuynh hng: 1) Khuynh hng duy tr gio l nguyn thy ca c Pht do cc v trng lo ch trng, nn tr thnh Trng Lo B (Theravda). 2) Khuynh hng trin khai mt s im gio l v gii lut ca c Pht, v v c nhiu khuynh hng lun gii bt ng nn hnh thnh nhiu b phi khc nhau nh: Nht Thit Hu B (Sabbatthivda), Tuyt Sn B (Hema-vatika), Php Tng B (Dhammaguttika). V sau Nht Thit Hu B li chia ra thnh Ca Dip B hay Quan m B (Kasapika), Thuyt Chuyn B (Sankantika), Kinh Lng B (Suttavda), v.v... 3) Khuynh hng trin khai gio in mt cch rng ri hn, khi mo cho t tng i Tha sau ny, nh i Chng B (Mahasanghika), c T B (Vajjiputtaka), Nht Thuyt B (Ekabbohrika), K Dn B (Gokulika), Php Thng B (Dhammuttarika), Hin Tr B (Bhaddayanika), Mt Lm Sn B (Channagarika), Chnh Lng B (Sammitiya), Ch a Sn B (Paattivda), a Vn B (Bahulika), Thuyt Gi B (Cetiyavda), v.v...

Khuynh hng u do Trng Lo B ch trng c th xem l thi k nguyn thy III. Sau ny khi t tng i Tha c thit lp th ngi ta gi khuynh hng th hai v th ba l Tiu Tha. Cn thi chng ta th c ngi cn t hn na ng ha Nguyn Thy vi Tiu Tha. n y th git nc u ngun - tc l tnh cht nguyn thy ca gio php - lang thang qua rt nhiu sng ci, sng con, ao h, khe rnh ... mt ri! Mt o Pht nh tht - tht tu, tht chng - bin thnh mt loi trit hc, trit l cao siu l lun rao bn nh mt mn hng tinh thn thng ng! Thi k ny ko di n hn 600 nm sau Pht Nit Bn, ri ln lt ra i cc v lun s uyn bc. u tin l Ngi M Minh, tip theo l Ngi Long Th, sau na l cc Ngi V Trc, Th Thn. H cng nhau xin dng gio l i Tha, nn thi k ny cng gi l thi k i Tha. Thi k i Tha ko di t 600 n 1.000 sau Pht Nit Bn. Cng vic ca cc v lun s i Tha l sau khi tip thu c ph phn tt c t tng gio l Tiu Tha ca tt c hc phi ng thi, h rch ri ci ng ci sai, vit li gio php trong nhng b lun ca mnh, nh Ngi M Minh th c b i Tha Khi Tn Lun. Ngi Long Th th c Du Gi S a Lun v Trung Qun Lun, v.v... Tuy nhin lun gii ca cc Ngi d cht ch n u cng khng trnh khi a n trnh trng mu thun gia cc lun phi vi nhau. Nn khong 1.000 nm sau Pht Nit Bn, i Tha li phn phi! Sch v cn ghi li hng chc phi i Tha khc nhau ra i, v sau c gi l thp i mn phi. V d: Mt Tng hay Du Gi Tng cn gi l Kim Cang Tha, Khng Tng, Php Tng Tng, Tnh Tng, v.v... Nh vy l, li mt ln na ngn hoa ua n, li mt ln na t tng trn b. n chng 1.100 nm sau Pht Nit Bn, Thin Tng Trung Hoa ra i vi T t Ma. c th gi l thi k Thin Tng sau 6 v T truyn tha y bt, Thin Tng li chia ra lm 5 phi: Lm T, To ng, Vn Mn, Php Nhn, Qui Ngng! S c mt ca Thin Tng sau giai on Tiu Tha - i Tha mang ngha no? Gi tr g? Ri chng ta s kho st sau.

TM LC CC THI K
Thi k Nguyn Thy I: T khi c Pht ging kinh n khi Ngi Nit Bn (45 nm). Thi k Nguyn Thy II: 200 nm k t khi Pht Nit Bn. Thi k phn phi: C t 18 n 25 hc phi ra i chia ra lm 3 khuynh hng: - Duy tr Nguyn Thy, i biu l Trng Lo B (tm gi l thi k Nguyn Thy III). - Trin khai t tng Tiu Tha, i biu l Nht Thit Hu B. - Manh nha t tng i Tha, i biu l i Chng B. Thi k ny ko di n khong 600 nm sau Pht Nit Bn. Thi k i Tha: Ra i cc Ngi M Minh, Long Th, V Trc, Th Thn, vi cc b lun xin dng gio l i Tha. Khong t 600 nm n 1.000 nm sau Pht Nit Bn. Cng trong thi k ny i Tha t phn ra nhiu mn phi nh Tnh Tng, Mt Tng, Khng Tng, Php Tng Tng, v.v... Thi k Thin Tng ra i: 1.100 sau Pht Nit Bn vi Ngi t Ma. Mt vi nhn xt: Vo thi k phn phi u tin, c phi Nht Thit Hu B ch trng ng khng, php hu. Th l sau c mt v khng ng , y l Ngi Harivama, vit Thnh Tht Lun bo rng: ng l ng khng nhng php cng khng (ng khng, php khng). Tng th l yn, ai ng c mt hc phi khc li bo c hai ch trng trn u trt, bn ng l mt ci g r rng c thc th, vy th bn ng phi l bt dit trng tn. Cn th gii xung quanh ta cng vy, c nhng s c, s chng na u l "c" c. Vy nn hiu ng hu, php hu mi ng. Dng nh ch trng y l phi K Dn B. Chng ta xem: - Ng khng, php hu. - Ng khng, php khng. - Ng hu, php hu.

C l cc tng phi ny khng c nghe c Pht dy trong kinh Agghivaccha-gottasuttam Majjhimanikya ca thi nguyn thy rng: -"Khng th kt lun Ng v Php l thng hay v thng, hu bin hay v bin, ng nht hay d bit, c hay khng, va c va khng hay khng c khng khng. Tt c nhng kt lun mt chiu u khng p dng c, v rng l t kin, kin tr lm, kin hoang vu, kin h lun, kin tranh chp, kin kit phc, i i vi kh, vi tn hi, vi no hi, vi nhit no khng nht hng ym ly, ly tham, tch dit, an tnh, thng tr, Nit Bn". Vy m cc phi vn ua nhau tranh ci mi tht l k. y l mt cuc tranh lun cn bn nht ch tht ra n cn rt nhiu. Tt c nhng tranh lun khc nhau ny, may mn thay u c ghi li trong mt b lun gi l D B Lun (Kathvatthu) k li tt c khc bit ca cc tng phi. Ni tm li, thi k ny xy ra mt trng khu chin tng chng nh khng bao gi chm dt. V ni ting nht thi y l Ngi Long Th, sau khi thy r nhng im khc bit ca cc tng phi nu trn, Ngi dng mt php lun gi l Trung Qun Lun bc b tt c l lun ca ngoi o v Tiu Tha. Chnh v vy i Tha mi c xin dng. Ph b l lun chnh l mt cch khc hin by s tht nh trong thi nguyn thy c Pht tng lm. Nhng tic thay ngi sau khng thy ci thc, m li thy l lun ph l lun v a Trung Qun hoc Khng Lun xung hng trit hc nn mi c ch cho phi Thanh Bin v phi Duy Thc mt ln na n ra lun chin. l iu bi t ca Pht gio chng ta. Ri sau th Thin Tng ra i. S d Thin Tng ra i l v qu chn ci thi k c ngn nm tranh bin ny. Thin Tng ra i vi mt tuyn ngn sm st: "Bt lp vn t, gio ngoi bit truyn". V sao vy? V khng cn tin vo vn t lun gii bng by cao vi y ca cc hc phi na. Vn chng ch ngha ci v nhau n o c ngn nm ri m cng chng ti u. Ngay kinh in ca Pht m ngi cn dy l ch vi tin, hung chi kinh lun ca cc tng phi i sau trc tc, vy th tt nht l hy lo "trc ch nhn tm, kin tnh thnh Pht" l ri, ngha l ch c vic thy ci thc m gic ng thi, ch khng qua kinh lun na! y l tuyn ngn ca Thin Tng. Tuyn ngn ny thc ra cng khng phi mi m m chnh l tuyn ngn u tin ca c Pht (m c dp chng ta s ni n sau).

Do vy, c iu rt hay l Thin Tng vt qua ngn nm tranh bin ca kin gii vn t tr li vi thi nguyn thy ca gio php c Pht. Tht l xc ng! Qu l xc ng! Ti ni iu ny m ni c da g. Xc ng qu phi khng? V c ngn nm nay Pht gio ri vo nhng cuc tranh lun dai dng, khng ai chu nhng ai c. Ri ngi ny gi ngi kia l Tiu Tha, ngi kia gi ngi n l ngoi o, lung tung, chng ra u vo u c, chng cn o l g c. Ni vy khng c ngha l h l lun khng hay, tri li h l lun qu hay l khc. Tt c cc v lun s ca cc b phi, Tiu Tha v i Tha, dng nh h u l bc thy l lun. Nhng m ci hay y lm g nu chng ta khng thy c ci thc? Chng ta nu nm c mt s l lun tuyt vi hay y, ri thc t dn ta ti u? Chng ti u c, kh vy! Ci hay m em ra tranh lun, ci nhau th thnh ra v ch. n y chng ta c th hiu ti sao Thin Tng phi ng ngoi kinh in vn t. L lun du hay th b kia khng chy qua b ny c. L lun du hay m v minh, i dc cn s s ra th cng khng bao gi li ln c ngun trn ung c git nc u ngun. n y ti cht nh cu chuyn: C ngi hi Ngi Hu Nng nim Pht A-Di- c ln Ty Phng Cc Lc hay khng? Ngi Lc T tr li thng thng nh sau: -"Nu mnh m khng cn tham, sn, si th mnh y cng c ch ln trn y m lm chi! Phi khng? Cn nu mnh cn tham, sn, si m i ln th ch lm cho nc Cc Lc thm hoen m thi." Nim Pht cu ln Ty Phng Tnh m cn vy, hung chi ch ngi l lun sung th mun i cng khng lm sao o b ngn. Tr li vn , iu m chng ta rt mng l Thin Tng i li con ng ca Pht gio nguyn thy. Chng ta cn phi hiu l, ngoi cc b phi Tiu Tha v i Tha m chng ta bit trn, cn c mt dng khc, mt dng i xuyn sut gn 3.000 nm nay, l Pht gio Nguyn Thy. Chnh nh cc v Trng Lo, ngay t thi c Pht va Nit Bn, thy trc s him ha ca kin gii, lun l nn cng quyt bo v gio php tri qua bao cuc phn ha du b thng trm, bo v mt gio php tng i gn vi nguyn thy nht, y l Theravda, Trng Lo B, b phi ca cc v Trng Lo, tc l kinh in Pht gio Nguyn Thy hin nay bng Tam tng Pli vn. May mn l trc khi phn phi Pht gio nguyn thy truyn qua cc nc Srilanka (Tch Lan), Myanmar (Min in), nh

cng ca vua A Dc, nn thot khi trng lun chin ca cc tng phi Tiu Tha, i Tha, cng nh, thot khi s tn ph ca Hi gio xm lng n . i! T lu bit bao nhiu ngi hiu lm, nhng Php s, Ging s, Lun s, hc gi trong v ngoi Pht gio, tu s v c s, hiu lm do xuyn tc, do b xuyn tc, hiu lm do cc loi kinh sch khng ng n, hiu lm do c chp, hiu lm do thnh kin, nh kin, phin din ngu si hoc ng mn gi Pht gio Nguyn Thy l Tiu Tha. Nh vy, hoc v tnh hoc c ... m l ngay chnh c Bn S, m l mt gio php uyn nguyn, trong sng u ngun. Qua lch s Pht gio lc dn trn th thi k Tiu Tha tc l cui thi k Nguyn Thy II (200 nm sau Pht Nit Bn) cho n thi k phn phi (600 nm sau Pht Nit Bn). y mi chnh thi k ca Tiu Tha vi hng chc hc phi. Tiu Tha cn tn ti chung vi i Tha t 600 nm n 1.000 nm sau Pht Nit Bn. Hng chc phi Tiu Tha khc xa Pht gio Nguyn Thy m cc v Trng Lo kin tr bo mt cho n ngy nay. Chng ta cn xc nh mt iu ny: - Tt c nhng t tng trin khai tt p nht v ng n nht trong thi k Tiu Tha, i Tha v Thin Tng u c y trong gio php nguyn thy ca c Pht. Nu qu v c c quyn "Con ng Chuyn Ha" ca thy Nht Hnh, thy c nu ra 3 bi kinh T Nim X. Bi kinh T Nim X ca Nguyn Thy khc, bi ca Nht Thit Hu B khc, bi T Nim X ca i Chng B khc. T Nim X ca i Chng B sau ny thnh T Nim X ca i Tha. Chnh thy Nht Hnh, vn trong dng i Tha m thy cng tha nhn T Nim X ca Nguyn Thy l chnh xc nht, y nht v r rng nht. Nh vy, th T Nim X ca Nguyn Thy khc, ca i Tha khc, ca Tiu Tha khc. Vy phi phn bit, kho st cho k, cho ng, cho chnh xc mi khi lm. Xa nay, h mnh nghe ni "T Nim X" l mnh lin hnh dung ra mt cng thc n gin: "Qun thn bt tnh Qun th th kh Qun tm v thng Qun php v ng".

Chng ta thng ni ra ni ming, lp i lp li nh "cu thiu" vy thi, ch tht ra t ai bit c "T Nim X" ch thc l g? Ngay 4 cu k y v T Nim X c ng khng? C ni c ci thc khng? T Nim X khng n gin nh 4 "cu thiu" y u. Qu v s thy r iu . N cao siu, linh diu hn nhng li r rng, gin d hn nhiu.

KINH IN V CI THC
Pht gio Nguyn Thy hin nay cn gi c hu nh nguyn vn ton b gio l uyn nguyn ca c Pht thu bnh minh. Ni nh vy khng c ngha l chng ta s m cht Tam tng kinh in y nh mt kho bo vt. Khng phi vy. Chng ta hc o, trong tinh thn pht hin ci thc th chng ta s khng l thuc Pht gio Nguyn Thy, i Tha, Tiu Tha hay Thin Tng g g c. Kinh in chng phi l ci g thing ling lm. N ch l mt ng ngn ng trng rng! Ti xin ni bo mt cht chng ta cng c mt n tng su m v n. Mc du kinh in c y, ca ton b cc tng phi, nhng tht ra chng ch l m ngn ng trng rng. Chng ta s cng nhau "bi" ci ng ba bn lnh knh vn t ch ngha y ra. Qu v c cng vi ti lm ci cng vic y khng? "Bi" n ra nng theo m thy chn l, s tht, ci thc. C l nhiu v cha b c thi quen sng knh kinh in, nn mi nghe ni "trng rng" l qu v s ri. Ti cn ni hn th na, n ch l cn b ca Ch Pht, Ch Thnh m thi. Xin li nu ti lm qu v kh chu. Vy ti k cho qu v nghe mt cu chuyn: Hi xa c mt ng th mc n cung in o bnh xe cho c Vua. Thy c Vua ang trang nghim chm ch c ci g , bn hi: - Tu b h, b h ang c ci g vy? Vua p: - , ta ang c kinh in ca Thnh nhn. ng th mc ci ni: - Lm g c chuyn , tha b h! ch l cn b ca Thnh nhn m thi! Vua tc gin:

- Ny, ny! ng c lo xc! Sao ngi dm ni nh vy! Nu gii thch khng tri th ta chm u, r cha? ng th mc vn bnh tnh, trnh by vi c vua nh th ny: - Tu b h! Ti c a con trai. Bi ti l th mc gii nn ti c trao ngh cho a con trai yu du. Ti bo n cm ba nh th ny, cm c nh th ny, o nh th ny, ca nh th ny... s tinh xo l nhng gc nh th ny ny... Ti c gng cn k ch by tng li tng t, tng ng tc mt, tng b quyt mt. Vy m n vn khng hc c ht nhng thin xo ca ti mun trao truyn. y mi ch l ci ngh th mc bnh thng, hung chi ci chuyn "Thnh Nhn". Thnh Nhn l ci g tu b h. i! C mt i sng siu vit, nhn thc cao c, s khn ngoan, minh trit, ngha l ton b, tt c cuc i phong ph, sinh ng ca mt v Thnh - ch c ghi trong vi hng, vi cu ngn gn, kh cht ca vn t; l cha k phn nhiu l h cu, m c Vua c th hiu c c con ngi ca v Thnh sao, tha c Vua? Th l ng Vua ca chng ta bn chu thua, bn cng nhn kin gii ca ng th mc l ng. Cho nn qu v ng qu cu n kinh in, mang ci bnh sng knh kinh in. Kinh in ch l ci ng tro tn khng hn, khng km. ng tro tn, nhng khng phi qung ton b n i. Phi "bi" n ra tm kim ci . Khi tm c ci thc ri, ta s dp n qua mt bn hay t n i cng c. t cng khng phi t bng la ci than, m t bng la tu gic, t cho chy ht thnh tn tro nhng nim, m cht, cu n, th chp vn t ch ngha. Khi mt v Thnh nhn hon ton gic ng, thng tuyn b rng: "By gi li dy ca c Pht khng cn trng rng (nh ch l mt m ngn t) na". Ging nh mt ci chque khng c tin bo chng, hon ton v gi tr, ch khi no c tin trong ngn hng chque y mi khng cn trng rng na. Cng vy, khi no cha thy ci thc th kinh in trng rng. V chnh c Pht cng dy vy: "Php nh chic thuyn a ngi qua sng. Php cn phi b hung h phi php". l c Pht ni ch khng phi ti by t u nghe! Chnh php cng phi b hung chi tng php, mt php v phi php. Chng ta phi t hi mnh, ng c hc o theo tinh thn rng: php ny l php ca tng phi ti, php ny l php ca Tiu Tha, php kia l ca

i Tha, php n l ti thng... nht ng tha! Php ca ti mi ng, php ca anh l sai! Nhng l ti ngi ta cn y c trn ch ngha. Nu cng thy ci thc th chng ai cn mt cng i tranh lun lm g. Tt c tinh thn l thuc ch ngha y khng phi tinh thn hc Pht, hc o gic ng, hc o nh tht, hc php gii thot. Thu xa, c mt thin sinh tm n mt thin s vn o. Thin s ch vo mt ng tro, bo: - Hy ly cho ta mt cht la. Thin sinh ngc nhin ni: - Tha, y l tro m! Thin s bn ly ci que bi trong ng tro tm kim mt hi ri ly ra mt cht xu la. Thin sinh bn ng. Cu chuyn ny c th ni mt vn khc, vn bi trong ng tro thn tm mnh y thy t tnh chng hn. Nhng y chng ta c th mn chuyn ny m ch ng tro chnh l kinh in m mnh c th tm ra l o trong . Ti xin lp li mt ln na, l kinh in khng c g phi sng knh thi qu u. Nu n l Thnh nhn, l vng ngc tht s, th chng ta thnh Thnh nhn, vng ngc c ri. Trong chng ta, ai m khng c kinh, c qu nhiu na l khc. V d c v c kinh Php Hoa, ngy no cng c, tun no cng c. Nu kinh qu tht l gh gm th bit bao ngi thnh Pht ht trn nh Tiu Long N ri, phi vy khng? Nhng kinh in l ngn ng. Ngn ng c hai cch s dng, mt ch nhng s kin, hai nh ngha mt ngn ng khc. Cn chnh bn thn ngn ng (nguyn ngn) th chng c ngha g c. Mt t ch gm mt s vn v du ghp li. Cng mt s vn v du c th ghp nhiu cch khc nhau, c nhiu ngha khc nhau nh: P-H--T, T-H--P v nu thay i du th li cn bin ra nhiu ngha khc na: pht, pht, thp, thp... l cha k cng s vn m ting Anh ngha khc, ting Vit ngha khc. Nh vy trong ngn ng khng c chn l, tr nguyn ngn, ngn ng ch c th gii thiu s tht. Cho nn mnh phi bit nhn xuyn qua tm ra s tht, may ra gp li chnh php, cn khng th chng ta c i i chuyn bt, rng rui, th chp ni cnh, nhnh, ngn, ngha l i i ri vo "mt

php" vy. Ni nh vy khng c ngha l vo thi mt php ny chng ta s khng c c hi thy c chnh php. Khng phi vy. Min l chng ta ng qu c chp tng phi, ng qu tin vo kinh in. Chng ta ch nn nng vo kinh in thy ra s tht, ci thc m thi. Hc o nh tht, chng ta nn hc theo tinh thn ny: tinh thn nghi hoc. c mt quyn kinh, chng ta sn sng nghi ng n ch khng phi tin tng c 100%. c Thin Tng, v d: chng ta tin Thin Tng 100% l sai! Khng phi u, khng phi tt c ng lc li v no cng ng c u. Ch c mt s ng thi. Mt s khc, cng li ng lc ng hong, nhng m "gi", l "dm". Ngi ta u c bit c. Ngi i u c bit ai "ng" v ai "khng ng"? Cho nn "gi" m cng c cho l "thit", kh vy! Bi vy bit nghi ng, phi c tinh thn m x, phn tch, xt li. Phn tch l mt ci g nghim tc, ng n nht trong thi ca ngi hc Pht. c Pht Ngi cng dy nh vy. Kinh Kalma c Pht bo sao qu v c cn nh khng? ng c tin bt c iu g du l t trong kinh in li. ng c tin bt c li dy no d ngi ta bo y l do Nh Lai thuyt, v.v... ng c tin. Ch tin iu no khi ta em so snh n vi php. So snh vi php l ci g? So snh vi php tc l so snh vi ci thc. Ti xin lp li, so snh vi php l em ci thc ra m so snh. iu quan trng, cn bn, ti quan trng - n nm y. Xin qu v ghi nhn cho. Ti xin ly v d: By gi, trc mt qu v y, ti ni: "ci ly nc", th qu v hy so snh vi ci ly nc c th, thy c bng mt, s c bng tay - bn trong bn tay ny ny. Chnh ci ly nc c th, l ci thc y - ci m chng ta cn so snh, i chiu, minh chng. Nu khng c ci thc , th mun i chng ta ch bit ci ly nc qua nim chng ta m thi. au kh hn, bi t hn, li bit qua nim ngi khc, ri ca ngi khc na v.v... C mt xu, mt chui chng ln nhau, khng phi mt "ci u" m hng ngn ci "u thng trc u", kh vy!!! Th l nim v nim, nim v nim v nim, v.v... l thm kch hc Pht ca chng ta ngy nay, ca Vit Nam v ca c th gii, ngn nm trc cng nh ngn nm sau. Vn th na l so snh vi php, nhng khng phi mnh em ci gio php ca mnh so snh. y li l lm to. Nn nh rng, khi chng ta c kinh, tt c nhng iu ta hiu v kinh, th y cha hn l kinh ni. Qu v hy suy gm v iu . Nhng iu chng ta hiu v kinh th ch l ci bit ca chng ta v kinh m thi. Kinh l ni v s tht. "Nht thit tu--la

gio nh tiu nguyt ch". Kinh l ngn tay ch mt trng ch khng phi mt trng. Kinh ni v s tht ch khng phi l s tht. Nh vy, khi mnh c kinh, mnh hiu theo mnh th qu nhin l xa s tht khng bit bao nhiu m k, xa gh gm. Li cn c k hiu kinh qua ci hiu ca ngi khc v kinh na th tht l mun dm trng quan, phi th khng? Khng tin kinh, ng tin kinh. Khng nhng khng tin m cn phi nghi ng. C ng thy dy kinh mnh cng khng tin. Hc o th chng cn tin vo ng thy no c (tr phi ng thy ch cho mnh thng vo s tht v mnh minh chng c iu ). Ch tin vo s tht, phi lt cho ht mt n ngn ng, phi o cho n tn cng ci thc. c phi vy khng? Ch c ci thc, thy c ci thc, chng ta mi ung c git nc u ngun, gii quyt ton b vn kh au ca i sng v thy r Nit Bn ngay trong hin ti, thy tc khc khng cn phi tri qua thi gian no c. Ni tm li, ngi hc php, hc o l phi bit nghi ng kinh in, b tng phi ra ngoi, b lun ra ngoi tt c mi t kin, tm hon ton trng rng, mi m v sng to. y khng phi l mt bui thuyt php, c th gi l hi tho, vy khi qu v thy ti ni sai th c ng dy pht biu mt cch thng thn, ng ngi g c. Ti sao vy? Ti v chng ta cng i tm s tht, ci thc. S tht, ci thc y phi o bi tn cng, nhn ngm khch quan, khng dng li trn ngn ng, kinh in, khng dng li trn kin ring ca mi ngi. Cho n khi no a s tht ra, m ai cng ng rng l s tht, th khi mi thi. Chng ta phi chun b tinh thn nh vy, trong sut thi gian ny, by gi v cho c i hc o. Qu Trnh: T CI THC N KINH IN T KINH IN TR LI CI THC Ci thc Kinh in b tc cho ci thc v cho chng ta cng thy r rng hn, ti s gii thiu vi qu v mt qu trnh rt i khi, i t ci thc (s chng ng ca c Bn S) qua kinh in (Ngi ni v ci thc y), ri t kinh in tr v li vi ci thc y nh th no. Ngi ta thng ni rng qu trnh y i t:

Gio L Hnh Qu Nhng t gio qua l t khi khng kinh qua ngha. V li l ng phi kim chng qua ci thc. V sng thc chnh l hnh - qu. V vy, trn thc t qu trnh thng din ra nh th ny: Gio Ngha L Thc Sng thc Ti sao vy? T kinh in (gio) chng ta c gng tm ngha, b ngha ly l, o su ci l ly ci thc. y l chiu v, cn chiu i ca n th sao? c Pht, Ngi chng ng, Ngi thy ci thc. Ngi mun ch ci thc y cho mi ngi cng thy, vy nn Ngi phi ni, phi trnh by, y l l ca s tht. Ci thc L ca ci thc (Pht chng ng) (Ngi ni ra) Nu ti gi s tht y l o, th ni v o tc l o l. S tht L ca s tht o o l Ti tm mn ch o ca Lo T nhm ch ci rt ro nh chn nh tht, cng l ci m c Pht t chng, t thy mt cch trn vn, ch khng phi o l con ng, l phng php. c Pht Ngi ch thng vo ci o y, Ngi ni thnh ra o l. Mt s v khi c c Pht ch nh vy th thy ngay, mt s v th cha thy. V thy ri bn ch li cho ngi khc bng ci thy v o ca mnh. Cc v khc cha thng, cha thy bn tho lun vi nhau, kin gii cng nhau, nn by gi khng cn l o l na m thnh ra trit l. o o l Trit l Vn phn ly bt u t ch y. n giai on trit l th r rng khng dnh mt cht o no na, ch cn dnh ch l ni o l! Qu v thy r khng? Chng ta s ly v d v iu ny:

Trc mt chng ta c ci bng en, v ti ni "y l bng en". Bng en v cho ci thc, ci o. Ci bng en m qu v thy mt cch c th, y l o. Nhng khi chng ta dng ngn ng tc l qua khi nim, th khi nim "bng en" khng cn l o na, m n thnh ra o l. Hn qu v thy r iu ri. o o l (Ci bng en c th) (Ci bng en khi nim) Chuyn khng dng li . Qu v v nh k li cu chuyn ny, ni li ci bng en y cho mi ngi cng nghe. Qu v ni rng: "Lc 3 gi ti cha Huyn Khng, ng thy a tay ch mt vt v gi n l ci bng en". Ri qu v c dng danh t, hnh nh din t v ci bng en y. Mt s ngi vn khng hiu hoc hiu ci bng en y rng: n bng tle, bng g, bng vn p, bng xi mng, v.v... qu v li gii thch na v c nh vy, khi m c gng gii thch, phn tch, chia ch th o l ri xung trit l ri. Trit l, chnh l suy ngh v o l. Trit l th ch thy c ci ngha. Ci ngha, chnh l ni, l ch sinh ra tranh ci, l lun. o o l Trit l L gii (Thc) (l) (ngha) (tranh lun) n y, iu tr nn hin nhin rng, t thi c Pht, v Ngi thy o, thy ci thc nn Ngi ch thng. Nhng n cc thi k Tiu Tha, ri phn phi, ri i Tha, ri phn phi; sut trong thi gian ngn nm y bit bao l h thng gio l ra i, c mt cuc trng chin bt phn thng bi y, r rng ri xung bnh din trit l, ch khng cn tm u ra o l na vy. Ni vy khng c ngha l vo thi k Tiu Tha, i Tha khng c ai gic ng hay chng o. C rt nhiu, nhng m "thin a b nhn hin n" nn cc bc chng ng khng ra mt, tranh bin. Ti sao vo thi k y c tranh ci, l lun? Tranh ci l lun v khng cn ai thy ci o ra lm sao na. Nu thy ci nhau lm g, phi vy khng? Trc mt qu v y, nu ti a tay ln ch vo ci bng v ni rng: "y l ci bng" th khng ai tranh ci, l lun lm g, v ai cng thy. Nhng nu vic y ni li th 10 ngi trong qu v y s c 10 cch ni khc nhau, khc nhau qua hiu bit, qua t duy, qua nim, qua s hc, qua trnh ngn ng, vn ha gio dc... m mnh th c c, ngha l qua c hng chc ci ch quan, t kin, c bit ca mi ngi... ch v mt ci bng en m qu v tng thy! Vy th hy hu thay cho ngi no nghe t

ci bng en m c th thy c ci bng en! V sao vy? V 10 ngi trong qu v din t mt ng, m 100 ngi nghe, 1.000 ngn ngi nghe, li tng tng mt no, hiu mt no qua t duy, kinh nghim, nim, s hc, trnh ngn ng, vn ha, gio dc... chi chi ... ca h v.v... qu v th phng tm mt cht m tng tng xem. , kinh khip qu, lm sao m c th thy c ci bng en ch! M bi thm thay, l b mt ca trit l, cng l b mt ca Pht gio tri qua thi k tranh ci v l lun. Vy th by gi chng ta c c s nghi ng ton b l lun y, phi khng? Tuy nhin, trong ton b gio l ca hng chc hc phi y, c n tim s tht khng? Qu v nh k cho iu ny: xin tha, c. Nu qu v tng thy ci bng ri, th sau khi nghe hng chc l lun, din gii khc nhau , qu v s thy rng: , th ra ch ny h cng ni ng im ny, ch kia ni ng kha cnh kia... Vy th chng ta c th hiu rng vo cc thi k , vn c ngi t o do tc duyn, do cn c, do t c chp, do t bi ct trong mt th no , nhng qu l c ngi thy o. H bc qua c ci lung tung lang tang ca ngn ng v l lun, qua c ci khu rng hn mang ca nhng ch quan kin gii tm v ci o, v ci thc uyn nguyn, s thy. Tiu Tha, i Tha u c ngi t o, m Thin Tng sau ny cng vy na, t o rt nhiu, v h cng ni ra s tht m h chng ng, ch khng l lun tranh ci. Ti c cun "Chng o ca" ca Ngi Huyn Gic do mt dch gi no din gii. Ti thy th ny: C on ng ni rt ng. on khc ni sai. on na ni ng, on na li sai ... iu chng t g? Chng t dch gi cha thc thy. S d c nhng ch ng dch ng th ci ng, xin tha rng, khng phi l ci ng ca ngi dch m nh ng y v tnh dch ng vi ca Ngi Huyn Gic. Cn im sai? C l khng phi Ngi Huyn Gic sai, m chnh ngi din dch sai, hiu khng ti ci ca Ngi Huyn Gic, kh vy! Th lin h mt cu chuyn tng t. C anh Pht t kia ni v o Pht thng em Tam php n v thng, kh no, v ng ra ni. Ti lin hi: Vy v ng l g? Anh ta tr li: v ng l khng c g l ta, khng c g l ti c. Ta, ti, khng c th lm g c ci gi l xe ca ti, nh ca ti! Nghe ni th l ti bit anh ta trt ri. Bit rng anh ta khng hiu v ng l

g ri. V ng l v ng, cn ci nh ca ti vn l ci nh ca ti, n c lin h g vi nhau u? Nu v ng khng c ci nh ca ti, th ai thy v ng, chng ng v ng u i lang thang ht trn ht tri sao? Khng phi vy. Anh ta ni trt cn v ng mun i vn ng. Trng hp ngi din ging Chng o Ca cho ta hiu mt iu l ngi sau c bn v ngi trc. V c vy... ta c nghe ngi dch l mt hc gi uyn bc, khng nhng vy cn nghin cu thm su vo o hc, l chng ta c tin theo, bt chc theo, ch khng bit ng ta ni sai khi so snh vi ci thc. Zen, qua Suzuki ta thy ng l lun rt l chi ly, rt l uyn bc, nhng cng ch l l lun, qua ta c gii thiu v mt vn hc, ngh thut, lch s Zen hn chnh l o Zen. V vy, ta thy c ch ni ng, c ch ni sai. Ri li qua ngn ng ca cc nh dch thut, ri mt ln na li qua t kin c gi, khng bit tr li tay Suzuki, Suzuki c ng khng, hung h thy ci thc. R rng l mt ngi on m, dn theo mt on ngi on m. Nhng on ngi on m, khng bit h s dn nhau ti u? y l bi kch, l thm kch knh kiu ca l tr con ngi. Cng cng ni dung nh trn, nhng thay i khng kh, ti s k chuyn kim hip, kim hip ca Kim Dung, truyn C Gi Long, v ci anh chng Trng V K (cng xoay quanh vn so snh vi ci thc). Anh chng Trng V K, ti khng nh ti sao anh ta c ci duyn hc c Cu Dng Chn Kinh. Hm Quang Minh nh, anh ta i lc vo mt ci ng vi mt c bn gi ngi Ba-T v tm c pho b kp ghi chp mt loi v cng gh gm l Cn Khn i N Di Tm Php. Nh c bn gi Ba T hiu ting Ba T, nn c cho anh ta nghe v khuyn anh ta nn luyn v cng ti thng ny, chng Trng ng . c cu th nht, anh ta luyn, thy hay qu, hiu qu ngay... c cu th hai, anh ta luyn... Ci g th ny, kh chu qu, lung chn kh i ngc... Anh ta b i, khng luyn na. Nhng c cu th ba... G th ny, hay qu! V anh ta li luyn... Ri c th, thy hay l luyn, cu no thy kh chu, khng thng l anh ta b. Qu v bit khng, tun t nh th, chng Trng ca chng ta luyn thnh cng Cn Khn i N Di Tm Php. y l chuyn hy hu. V t xa n nay, ai m luyn Cn Khn i N Di Tm Php u b "tu ha nhp ma" ht. Ti sao vy? Ti v ci ng sng tc ra mn v y, c ch ng bit, c ch ng khng bit. Ch ng bit, ng ni ng, ch ng khng bit, ng ni sai. S d ai luyn u b tu ha nhp ma l v ci ng h

cng luyn, ci sai h cng luyn. Cn Trng V K th khc. L v anh ta c Cu Dng Chn Kinh trong ngi. Anh ta c ci o, ci thc, ci chnh kh, ci ng trong ngi. Th l anh ta ch vic ly ci thc y ra m so snh, m i chiu, m chng minh. H Trng thnh cng l nh vy. Chuyn kim hip cha ht. N c nhng im th v na, nu chng ta lin h n vi vic hc Pht, tu Pht trong v hc ca Kim Dung. Nu Cu Dng Chn Kinh c v l ci thc, ci ni lc, ci chnh kh, th Cu m Chn Kinh l ci chiu thc, ci bin ha, ci phng tin, ci bn ngoi. Ta c th lin h xa hn mt t: Cu Dng l o hc, l chnh kh cn Cu m l trit hc, kinh in, vn chng. Anh chng Kim Dung qu l tay ho th, dng nh anh ta hiu nhng ch m chng ta ang ni y. Nh vy, ngi hc Pht, trc tin l phi thy ci thc, c ni lc, ci chnh kh bn trong. Nu cha c ci thc, ci chnh kh bn trong m i luyn ci bn ngoi th thnh ra t ma ngoi o c. Nh Cu m Chn Kinh x c mt t, c c mt cu Cu m Chn Kinh m em luyn, th thnh ma nh, tiu ma. Nu m c mt xp, mt ng v luyn th thnh ra ma ln, i ma u! Kinh khng cha! Vy nu qu v m cha c ci thc, cha thy ci thc, m qu v c tu, c luyn, th ti xin bo ng rng qu v thnh cng chng no cng nguy him chng ny. Ci ng ca qu v cng ngy cng to, cho n i ng. T ma ngoi o l ch ch khng phi u. C ci thc ri, ngha l luyn Cu Dng Chn Kinh ri, mi luyn Cu m Chn Kinh sau th thnh ra tt, thnh ra diu dng phng tin v cng tt. Kim Dung c a ra hnh nh "c gi o vng" ma Cu m Chn Kinh ni ln y. C ma Cu m Chn Kinh m sao p qu, du dng thanh thot qu, l ngi tin ch khng phi ngi trn tc na. V sao vy? V c gi o vng y vn c sn Cu Dng Chn Kinh trong ngi ri. Cn mt c gi khc cng ma Cu m Chn Kinh l Chu Ch Nhc, trng sao li kinh khip vy, bo c, bo tn nh ma qu? Ti sao vy? V Chu Ch Nhc cha c Cu Dng Chn Kinh trong mnh. Kim Dung a ra hai hnh nh ny r rng qu. Dng nh chng qua mt n d no c. Anh ta ni rt r. Hin trng, ngi tu Pht ngy nay dng nh t ai thy r ci s tht bn trong quan trng n ngn no. T, chnh, ma, o cng t m phn ranh, m nh danh, m lp cn c a!

Ti tu Pht m tu hoi khng thy g c, khng c s c no c, bn rng kim cho mnh mt ci! Th l ti luyn mt cu ch, mt o ba. Ai ti, ti biu din mt pha cho ngi ta xem. cho ngi ta tng l ci thc. Nhng c phi th khng? Ci , xin tha, l ci la bp. Dng mt ci gi in vo ci thc, chng t bn thn ti khng c ci thc. Nh vy, nu ai luyn mt ci g , tc l luyn ci bn ngoi, ci gi, ci Cu m Chn Kinh, m cha c Cu Dng Chn Kinh bn trong, ci thc, xem chng s b "tu ha nhp ma" khng chng th chy thi. Mt ngi khc, luyn Cu m Bch Ct Tro hoi khng thnh cng, khng thy ni lc phng ra trn u nhng ngn tay, bn tm c vo y. Khi giao chin th dng c thay cho ni lc. ng nhin l vy. ng nhin ma gio l vy. ng nhin ma gio khng c ni lc chn chnh, nn dng rn c, nhn c, b cp c, thuc c... hoc nhng ci gh gm bn ngoi khng ch, thu phc hoc lm le mt thin h. Nhng lm th no hn ni ngi chnh kh? Lm th no qua mt c ngi c Cu Dng Chn Kinh chnh tng? Do vy ngi luyn Cu Dng Chn Kinh ri, thm nhp ci s tht ri, h c mt ci "tu nhn" rt tinh tng, h nhn xuyn qua c tt c mi gi tng, thy r mi bin ha xo quyt ca ma gio, thy r tng s h mt. Nh vy, u chn, u gi, u thc, u h h bit ngay, h thy r tc khc khng h qua phn on, lun l. Ti i xa mt cht, cng khng sao, v cng nhiu minh chng cho mt vn th chng ta d dng liu ng iu hn. Hm nay cng tm v ci thc, cng luyn Cu Dng Chn Kinh th u cn tm c trn u nhng ngn tay, u cn nhng chiu thc ma m, u cn nhng ngn ng vn hoa bay bm g g ... phi khng? Khng cn thit. Vn cui cng v ti quan trng l mi ngi trong chng ta s "bt" c ci thc y. Hy "nm" ly n khng cn c hi no na. Khng cn thi gian no na. Ngy mai cng khng i c. o php "sa a" qu su ri. Thi xa, thi Lo T. Lo T cng tng than: "i, ci o ta nguy ri! Ngi ta ni n c l mt o ri. Ngi ta ni n nhn l mt c ri... cho n khi m ngi ta ch cn bn n hnh thc l nghi, bn phn vua ti, chng v... th n ch cn ci v mng bao che bn ngoi... l u mi ca mi s hn lon...". Th by gi chng ta cng bt chc Lo T m than rng: "Than i! Khi m ngi ta khng cn bit s tht, ci thc l g na... Th du ngi ta c

tu luyn thn thng bin ha, xy dng cha ngc Pht vng, Tam tng lu thng, vn hay ch tt, tin s, c nhn, tn ng o, t chc quy m, ging kinh ni php, hnh thc thnh vng huy hong, l lun hay vit sch gii... ngha l tt c ch cn hnh thc, truyn thng, kinh vin, hoc ch cn l tn gio, tn ngng... th toa tu Pht gio n hi dc, lao vo tn y ca vc thm v minh v hy dit ca loi ngi!". chnh l b mt "huy hong" ca thi mt php chng ta! L trnh sa a y din ra nh sau: LO T: o c Nhn Ngha L (nhi lon chi th). PHT: Thc L Ngha Kinh lun (o) (o l) (Trit l) (Trit hc) Tt c kinh gio cc tng phi ca chng ta ngy nay bi t thay, n ch l trit hc - tc l hc v trit, xem chng n cng l u mi cho mi s hn lon tri kin ri bi, n chng cn mang mt cht xu no ci o, ci thc trong ht trn ht tri. Lo T ni: "Vi o nht tn, vi hc nht ch". T o (1) sa a xung hc (4) l ri xung ti 4 bc: o o l Trit l Trit hc (1) (1) (2) (3) (2) (3) (4) Kinh gio by gi ch cn dnh ch "trit" m thi. M "Trit" l "tay cm ci ba" (chit t theo ch Hn). Hc Pht by gi, ch cn hc cch tay cm ci ba m chia ch si tc lm t, hc v trit l, nhng ch l khng cn l l ca s m l l ca lun. Nhng nu cn dnh ch l - trit l - th sao? N chng i ti u c. V trit l chnh l ngha ca l. Nu mnh c kinh gio, mnh hiu c ngha ri mnh em ci ngha y ra m thc hnh, th i khi cng chng ra ci g, sai lm na l khc.

Ti xin c v d: kinh gio nh ngha rng "T bi ging nh tnh thng ngi m i vi a con mt ca mnh". Nghe vy ri mnh em p dng n, thc hnh n, mnh gp bt c ai, chng sinh no mnh cng c gng thng, nh tnh thng ca ngi m i vi a con mt. Vy l trt ri, c phi khng? Sai lm nghim trng na l khc. Chng c th ly bt k mt nh ngha no ca t bi m em ra p dng c c. Mt nh ngha khc ca t bi: "T l cho vui, bi l cu kh". Nghe vy l khi khng pht nguyn lm B Tt, trong khi tm mnh y phin no kh au, v minh i dc, y ry cc chng sinh ang lm lon m t mnh cha "B Tt" c. Cc nh phn tm hc c l s gi l "B Tt tnh dc" ch lm kh ngi khc m thi, ging nh ngi ta ni thin ch cng vi ngu dt thnh ph hoi vy. Trong kinh gio thng ni n b th. C nhiu ngi Pht t tht l tt, tu hnh rt l kch lit! H chuyn b th o qun, tin bc, thuc men... cho n ngi i kh. H khng mt mi b th, cng dng trai Tng, lm phc. y l khi h c tin. Cn khi khng c tin th h rt kh s. Phi tm mi cch cho c tin b th. Nhng khi m tm mi cch cho c tin th mt ht ngha b th ri. Tm mi cch cho c tin th h git cht b th! Than i! Hiu b th nh vy c nguy khng? Ti l tu s, l ngi xut gia th ti c ng no m b th? Y, thc, thuc men, sng ta u l nhn ca ngi ta cho c. Nh vy, chng l v kht s khng bng k cng dng hay sao? Theo ti th nhn cng l mt cch b th. Th ch cho ti cm o, cn ti nhn h c phc lnh. Vy ti ch vic tu hnh thi l b th ri. ng khng? Ngi liu o thy ci thc nn lun lun b th, hng sa b th. C l qu v ngc nhin nhng ri qu v s thy b th khng c ngha ch l n gin em mt s tin ra cho ngi khc. Nu mnh cha hiu b th, ci thc ca b th, m mnh em p dng ngha ca b th l mnh t hi mnh. Ci ngha m mnh em p dng l do t , t nim ca mnh m ra, ch khng phi do t ci thc m mnh thy. N khc nhau mt tri mt vc. Nh vy ci ngha cha phi l ci thc. Ci ngha ch l trit l, l lun. Nguy him cha. Qu v c kinh gio l c tu, c hnh, nhng n y ri cng chng c mt bo m no l i ng ng v ci thc c. Ngi no t ngha thot ra c ngha (trit l) v tm v c ci l (o l) l ngi c trnh rt cao, rt kh.

Vn trong ch l c ch ngha cng vi ch thc (ngha + thc = l) nhng khi thc vng mt th l ch cn l ngha. Vy n l ri th sao? L, o l? Ni c dnh ch o? N ra sao? Knh tha cng cn nguy him lm. o l, ch l l ci ch thin h hay kt v cng, n kt vi t hn ch "ngha" nhiu lm, v ngi ta inh ninh thy ci thc ri. V d: hin nay c nhiu ngi ngh nh th ny: "By gi nu m tm mnh hon ton thanh tnh, ng c tham, sn, si, vng ng g ht th chc chn thy o". ng qu phi khng? u c sai. Nhng m nu qu v c lm nh vy th khng bao gi thy o c c. V sao vy? V l l tng tng, cn ch thanh tnh m c Pht ni chnh l ci thc thanh tnh. Ci thc thanh tnh y khng phi l thanh tnh sch bch ht trn ht tri. Nu thanh tnh ci kiu th Ngi s ngi nh cc ch lm sao m Ngi li i thuyt php ch ny, ch kia, ngi ny, ngi n cho c. Lm chi c ci chuyn thanh tnh sch snh sanh nh vy c. Cho nn, mc d ti l, m l sai mt ci, ri vo l thanh tnh sai l ri vo "trm khng tr tch" cc k nguy him. T l, ng kt vo l, m phi thy cho ra s tht. Cho nn Kinh Hoa Nghim c mt tin trnh nh th ny: S (ngi) L L s S s (v ngi) Ngi i thng sng vi s. i, ng, ngi, nm, n, ni, ng, ngh, y l s. S mi rt ra c l. Rt ra c l nhng m kt l. Th d mnh nghe ngi ta ni "sc tc th khng" th tng ci g cng khng c, tng ci sc ny cng khng. Nu khng c g th th ly ci tay ny tt mt tai th xem sao? Nu ni tay ny khng c, ci mt ny cng khng c, th ci tay tt vo mt cng khng c ch g? C ngi li ngh rng s d ci tay, ci mt, ci au l ti mnh phm phu, by gi phi rng m ngi "qun khng" cho n khi khng cn thy ci tay, ci mt, ci au na tc l t o. Ch! Ci o khng ny mi l cao siu d s tht! C ng u, ci o khng ch l ci khng do tng sinh (Kasin'ugghtit'ksa). Cho nn, i khi mnh hiu ci "l khng" th no m li tr thnh "l c" hi no khng hay. Do , l phi cng vi s, ngha l phi thy l trong s. Thy l trong ci thc. Phi i l ra thc mi c. Nhng m cui cng cng phi tr li s thi. L chi na. Kt l th phi tr li s. l tin trnh ca Kinh Hoa Nghim vy:

- S (ngi s). - L (kt l). - L + s (L cn c s). - S s (tr li s m khng ngi s gi l s s v ngi). Ci s s y cng l ci s ban u ch chng phi ci s no khc. Nhng ban u th chng ta ngi, ch n khi l s vin dung ri th ta s khng cn ngi na. Ci s y by gi l ci thc. Thin Tng bo rng khi m th tng rng ni l ni, sng l sng. Nhng khi thy ra c l th sng khng phi sng, ni khng phi ni. Nhng khi ng ri (thy ci thc) th t ra sng l sng, ni l ni ch khng c g l ht. Ch c vn "m" hay "ng". Vy tu l ng, ch khng phi tu l lm theo t ca mnh, lm theo ci bn ng ca mnh, ri khi c, khi c, cng chnh l c, l c ci t y, ci bn ng y. Mnh lnh ca chn l bo ta phi thy. Khi m thy ci thc (ng) ri th khng cn gi l tu na, m l sng trn vn vi ci thc, cng n ht th vi ci thc. c Pht l ngi thy ci thc, Ngi sng vi ci thc v Ngi ch cho mi ngi thy c ci thc. Mi ngi hy sng vi ci thc khi thy. Ch c vy thi. c Pht dy chng ta tu lm giu ci bn ng bao gi. C h cn ngha tu ci kiu l trt ri. C mt ngha c th tm dng c cho ch tu y l: sng vi ci thc. Sng vi ci thc l sng chn chnh, sng thun php vy. Thy c iu y, chng ta khng ni theo tin trnh Gio L Hnh Qu na. Ti sao vy? V bo l t gio n l, nhng thc t t gio thng ch n ngha. Ci ngha mt chiu, tranh chp, bn ci l lun. Nu nm ci ngha y m hnh, th nu nh c thnh tu qu, th qu y cng ch l qu ca nim, ca bn ng. Phi khng? V d mnh hiu ngha "Pht" nh th no , ri mnh tu theo nim y. Mnh tu cho tht d, nhng cui cng khng phi l Pht thit m chnh l ng Pht do bn ng ca mnh bin ra. Nh chng ta bit, ngha d sai lm, l d b kt, ci l y phi em kim chng vi ci thc nh chng ta ni va ri. khi m thy ci thc ri, tc l l s dung thng ri, th ch cn sng vi s tht m thi. y l ci thc trn y, vin mn. Nh vy, thc t m ni c th chia ra 4 hng cn c:

- Cn c bc thng: Gio Thc. - Cn c bc trung: Gio L Thc. - Cn c bnh thng: Gio Ngha L Thc. - Cn c h lit: Gio Ngha chp L kt ci gi. Chng ta ch ni s vy thi, nh m h ci thc chng ta cng nhn vo. Mc ch nhng bui hi tho ca chng ta l s cng nhau o su ci thc, thy ci thc ri s gii thiu ci thc y cho mi ngi cng thy, ch khng phi l hc gio l. Mc ch y c 3 iu li ch thit thc nh sau: 1) Nu ra mt s tht lm nn tng chung cho o Pht m tng phi no cng u chp nhn. 2) Xa i tt c cc nim v tng phi. Tht ra khng phi xa, m chnh khi thy s tht th cc nim v tng phi s t xa. Cc ranh gii do nim c lp, phn chia tc khc khng cn. 3) Thy s tht v sng vi ci thc y, tc l sng o, l hnh o mt cch trc tip. Chng cn chuyn my m tu hnh kiu ny, tu hnh kiu n, ri th ngi ny ni ti tu ng, ngi kia cng bo ti tu ng... Khi sng vi s tht ri th khng cn vn ti ng hay anh ng na, m vn l chng ta c sng vi s tht hay khng? Ch cn li chng . By gi ti s gii thiu qu v mt bi kinh, m qua bi kinh , hy vng tt c chng ta s c c mt ci nhn chung, v cng nhau thy ci thc.

GII THIU BT NH TM KINH

Bi kinh chng ta khng cn tm hiu gc gc u, thuc tng phi no. iu c cn thit chng ta tm hiu khng? Chn l vn khng c bin cng x s, khng c l lch nn chng ta c l khng cn bit xut x. Chn l l ci mun thu nn n khng thuc c quyn ca ai, phi vy khng? Ch c iu chng ta bit r, bi kinh ny ni c, xuyn sut, t gio l Nguyn Thy cho n Tiu Tha, i Tha, Thin Tng v ri tr li tinh thn Nguyn Thy. Tt c nhng vn tinh yu u nm trong bi kinh Bt Nh ny c. Do , mnh khng ngi bi kinh ny thuc tng phi no, khng quan trng lm. Mnh s ly ci sn kinh ny m ch by s tht. H sai mnh ni sai. H ng th mnh ni ng, chng s g c. V chn l m mnh lm, khng ngi g ht.

Ci sn ca kinh Bt Nh ny hu nh y ton b gio l ca o Pht. Qu v ng ngh rng kinh in ca chng ta qu nhiu. Khng c nhiu u. Qu v c nh v Thin S no , sau khi "ng" ri, ng mi ni: ", tng l ci g d di, t ra ci o ca thy ta th c g nhiu u!" [Ngi Lm T khi ng o c ni: "Th ra Pht Php ca Hong B khng nhiu"]. i khi vy, tht ra chng c g nhiu "D gin nhi thin h chi l c h" hoc "V tm o d tm" m. Khi mnh thy ri th ch c giy pht tch dit hin tin ngay ti y chnh l o, ngoi ra khng cu g na ht. Cu l v khng bit rng ht ri. Cho nn, y, trong bi kinh Bt Nh ny ni nhng iu c bn ct t nht v s tht. Vy chng ta c em ra tham kho vi nhau xem ci thc ca mt s vn trong kinh Bt Nh ni l ci g? Mnh s tm tng ch nhng khng phi l dch ngha theo li lun gii chi chi . V c em kinh m ging kinh th c ci g. y cch lm vic ca chng ta l em ci thc ra, ch khng phi ly kin gii chng cht kin gii, ly kinh chng cht ln kinh nh nhiu ngi tng lm. V d c bi kinh vit: c 5 ci ly, 10 cc phn, hai ci bn... th by gi vic ca mnh c em 5 ci ly ra, em 10 cc phn, 2 ci bn ra m xem, ch khng ly t in ra m dch ngha vn t kia lm g. Nhng m c th, cho qu v thy rng, iu m chng ta a ra, khng phi l "th dm", th lc y chng ta s ly kinh chng minh chng ta c th vin dn tt c kinh in Nguyn Thy, Tiu Tha, i Tha, ln Thin Tng chng minh. Nhng khng phi ly tt c kinh ra m ging. Phng cch ca chng ta l a s tht ra trc, ri ly kinh chng minh sau, tc l ly l so snh vi ci thc (ci s). S tht Kinh (S) (L ) Chng minh Bt Nh Tm Kinh c rt nhiu bn. Bn kinh ang lu truyn Vit Nam hin ti tng i chnh xc, ta s y c bn . Ci khng quan trng, chng ta s i thng vo kinh vn: - Qun t ti - B Tt - Hnh - Thm bt nh ba la mt a (Gambhirpa paramit)

- Chiu kin - Ng un - Giai khng Ban u chng ta c lt qua bi kinh Bt Nh ny ghi ra nhng iu quan trng, nhng s tht cn ni r. V d: Qun T Ti B Tt. C nhng ch m mnh cn phi thy, ti xin dng ch "thy", v ch "hiu" nhiu khi c v l tr qu. Vy chng ta phi thy Qun T Ti l sao? B Tt l g? Xa nay c nhiu ngi t xng l tu hnh B Tt c chc bit B Tt l g khng? Cn nu gi s mnh hiu B Tt theo t kin no hoc tin vo kinh no ri mnh hnh, th c khi khng phi hnh B Tt m hnh ci g u u, v mnh c thy B Tt cho tht ng u m hnh B Tt cho ng, phi th khng? - Chiu kin - Ng un - Giai khng Chiu kin l s thy, nhng thng th chng ta c c pht qua ri tng tng, ch c thy "giai khng" l g u. Ng un th mnh c k vanh vch: sc, th, tng, hnh, thc ch cng chng thy ng un l ci g. Ng un khng thy l ci g th lm sao m thy ng un giai khng c. - - Nht thit kh ch. "Kh ch" l nhng g chng ta cn phi thy r. V xin tha qu v rng, chng y l ht kinh Bt Nh! Cn on sau th ch nh "ph Vit ng" m thi. V on sau ch gii thch, ni cho r thm chi tit, th thi. Sc bt d khng, khng bt d sc Sc tc th khng, khng tc th sc Th Tng Hnh Thc dic phc nh th

Tt c nhng ci ny chng ta phi nhn su, phi thy r nh ban ngy tng din bin ni chnh mnh mi c. Th ch php khng tng Bt sanh, bt dit, bt cu, bt tnh, bt tng, bt gim Khng tng hay l ci khng? Khng tng l ci g? Sao li gi l khng tng? V sao khng tng li l khng sanh dit, khng cu tnh, khng tng gim? Ti sao nh vy? Th c khng trung, v sc... v php Khng trung l u? Khng trung l ci g? Trong khng trung v sao khng c: (1) Sc, th, tng, hnh, thc. (2) Nhn, nh, t, thit, thn, . (2) Sc, thanh, hng, v, xc, php ? (1) l ng un, (2) l lc cn, (3) l lc trn. Lc cn v lc trn gi l 12 x. V nhn gii ni ch v thc gii. T nhn gii n thc gii l 18 gii: Nhn gii - sc gii - nhn thc gii Nh gii - thanh gii - nh thc gii T gii - hng gii - t thc gii Thit gii - v gii - thit thc gii Thn gii - xc gii - thn thc gii gii - php gii - thc gii Trong ci khng (khng trung) khng c v minh, cng khng c v minh ht (v v minh dic v v minh tn)... cho n khng c lo, t, cng khng c chuyn ht lo, t (ni ch v lo t dic v lo t tn). Tc l khng c thp nh nhn duyn: V minh, hnh, thc, danh sc, lc nhp, xc, th, i, th, hu, sinh, lo t. (Khng c 12 nhn duyn cng khng c chuyn chm dt 12 nhn duyn).

V kh, tp, dit, o (tc l khng c T Diu ). Trong khng, khng c T . V sao? Trong nhng bui hi tho, chng ta s quan st tn tng tt c nhng iu trn theo nguyn tc thy ra ci thc l ci g. Cn na: V tr dic v c (tr v c) D v s c B Tt a Y Bt Nh Ba La Mt a Tm v qui ngi V hu khng b Vin ly in o mng tng Cu cnh Nit Bn Qu v ng tng Nit Bn l qu xa xi, qu vin vng. Nit Bn l ci m mnh cn phi thy ngay trc mt. Tam th Ch Pht Y Bt Nh Ba La Mt a c A Nu a La Tam Miu Tam B Lu l Tam Th Ch Pht u y c vo Bt-Nh Ba-La Mt-a c ANu-a-La Tam-Miu Tam-B-. A-Nu-a-La Tam-Miu Tam-B- l m ca nhng t: Anuttara: A-Nu-a-La. Samm: Tam-Miu. Sambodhi: Tam-B-. u c ngha l "V Thng Chnh ng Gic". Th i thn ch, th i minh ch, th v thng ch, th v ng ng ch, nng tr nht thit kh, chn thit bt h. C thuyt Bt Nh Ba La Mt a ch, Tc ch thuyt ch vit: "Yt-, yt, ba la yt-, ba la tng yt-, B- Tt-B-Ha".

Cu ny mt l g? Chng ta u cn phi thy r. Tt c nhng kinh in Nguyn Thy cng u ni n nhng vn ny. V nhng vn ny chnh l ci thc ca o, chnh l o. V tt c nhng kinh lun ca Tiu Tha, i Tha c hng ngn nm cng ni nhng iu ny, chng c chi khc. Do , kinh in qu nhiu, nhng nu chng ta theo di cuc hi tho ny, c th 2 hoc 3 tun g th hy vng chng ta s nm c nhng vn cng yu trong kinh in ca o Pht. Thu sut c bi kinh ny l hu nh thu sut tn ch ca kinh in. Ni vy chc qu v s bo l hi qu ng. Nhng m khng phi vy. S d nhiu l do bn lun, l gii, bn qua bn li thi. Tuy nhin, khng c kinh g, lun g m i ra ngoi nhng vn ny. Nhng vn ny ni trong kinh Bt Nh. Nu chng ta thy c ci thc ri, tt nhin mi bn lun s tr nn v ngha, phi vy khng? C thng thn ni vy. Kinh in Nguyn Thy khng thi, mnh c mt i cng khng ht, kinh in Tiu Tha v i Tha na th khng bao gi mnh c ht c c. Hin nay, mnh ch dch c mt s thi, nhng nu dch ht khng bit bao kip mi c xong. Th nhng, nu c ngi thy s tht ri th cho h c h cng khng thm c. y l s tht. Ngi ta thy s tht, h thc hnh, ngha l h thun theo s thc y h sng, h sng vi ci thc. V, khi m mnh sng thc, th mnh thy ra cn hn kinh in ni. V sao? V iu cn b Thnh nhn - nh ng th mc ni - c ngha l g so vi ci thy, ci bit i sng phong ph ca Thnh nhn, phi vy khng? Khi m mnh sng vi ci thc, th mnh s thy li nhng iu m chnh Thnh nhn thy. Do , chng ta khng phi hiu o Pht qua kinh in m hiu o Pht qua chnh s tht. y l mc ch duy nht v ti hu ca nhng bui hi tho ny vy. By gi cn chng na ting na, c ai hi g khng? Hoc nu thy ti trnh by ch quan qu th cng c thng thn ng dy m ni... Khng c ai ni, ai hi g sao? Nhng bui hi tho ca chng ta t y v sau s rt cht ch, xin bo trc nh vy. Tr phi qu bn cn khng qu v nn c gng tham d v theo di lin tc. Nu ngh mt bui l gin on mt, kh m thy ton b c. V n cht ch tng khu mt. Thy ci ny th thy ci kia, khng thy ci ny th khng thy ci kia.

Bt u bui hi tho sau, thc s mi l vo chnh . Cn nhng iu chng ta va bn trn, nghe gh gm vy ch chng c g quan trng c. Tinh thn hc s tht ca chng ta cn phi c trang b mt ci gi l "ni thng thn khng s ng chm ai c". Vy chng ta phi chun b tinh thn. Mun thy s tht th phi p tt c nhng ci m trc nay mnh hiu sai lm, c phi vy khng? Hi xa, c Pht c mt trong nhng php bt y gi l "Thuyt chng ngi o v s y". Nguyn Thy, Tiu Tha hay i Tha g cng u cng nhn iu c. Ngha l ci g chng ngi cho o, cho s tu hnh gii thot th c vch trn, chng s g ht, d iu xa nay ngi ta tn sng a ln my xanh m sai th mnh c thng thn m ni sai. Ngi mun thy chn l phi thng thn v dng cm nh vy. Phi xa ht tt c mi ranh gii, mi quan im ca cc tng phi. V c mt iu chc chn nh th ny: nu cn c chp tng phi th khng th no thy c chn l. y l iu chc chn 100% ch khng phi 99% u. Tuy nhin, mnh c th c tng phi ny hoc tng phi kia, khng sao c. V sao vy? V ci ch thuc vn t chc thi. T chc th n c tnh cch "nhp gia ty tc". Th d: ti Nguyn Thy th ti phi mc y, phi i kht thc. Ti phi lm nhng chuyn m bn Pht gio Nguyn Thy ngi ta lm. Chuyn mnh t ti v ngi ch c sao u. Nhng h m ti c chp cho chuyn l mt ci g gh gm lm th ti khng th no thy o c. Bi v chnh khi mnh sng o, th ch c o, c s sng gic ng m thi, ngoi ra khng c bt c ci g lng vng v c ht. H m cn lng vng ci g , mt cht xu thi, mt l tng chng hn, th thnh ra hoi cng v ch. Xin lp li khng c g chen v c, d l chen v mt l tng cao p cch my cng u l ph hoi s tht m mnh ang sng. Cho nn qu v hy sn sng m ph! Cn mt vic na m chng ta cn ghi nhn l gi s ti c trnh by s tht, m qu v thy ra c s tht th l s tht khch quan m mi ngi t thy bit, t gic ng, ch khng phi l s tht ch quan do ti a ra. Chn l l ci chung ca mi ngi. Xin nh cho nh vy! c Pht, Ngi tng ph nhn vai tr gio ch vi mt c quyn no v chn l, mt bc o S, chng ta tn xng Ngi nh vy m thi. Ngi lun bo Ngi l ngi ch ng. Ngi ch ng - ngi khi th khc vi ng thy theo ngha a ra mt mc thc, mt khun kh bt hc tr phi theo. o Pht ch khng phi bng mn t o m bt con ngi l

thuc vo tng phi, vo gio h, l thuc vo ng thy, vo ng gio ch, vo uy quyn ca thn linh, l thuc vo mt ch thuyt gio iu. c Pht dy nh th ny, trong kinh Nguyn Thy, coi nh l mt tuyn ngn c th ca o gic ng: "Atthi attano ntho, Ko hi ntho parosiy. Attan'va sudantena, Ntham labhati dullabham". (Dhammapada - Php c kinh) Cu y ng l cu tuyn ngn nh Thin Tng ni: "Bt lp vn t, gio ngoi bit truyn, trc ch nhn tm, kin tnh thnh Pht" vy. Cu trn ngha nh th ny: "Ta chnh l Thng ca ta, khng ai khc c th l Thng ca ta c. Mt khi thun tnh th ta chnh l Thng hy hu". y cn mt vi gii thch: - Atta l ta: ch ta ny ch l danh xng ch khng phi l bn ng. Mt cu ni phi c ch t, ng t, ch ng tng v ng l khng c ti, khng c anh, ri ni trng, khng phn bit u l ti, l anh, l ch, ngi ta s bo mnh in mt. - Ntho: ch ny rt c bit, va c ngha l ni nng nh, ni nng ta, va c ngha l Thng . - Hi: mt t dng nhn mnh, khng nh "chc chn vy, qu thc vy". Tr v y c ni chnh mnh thy ci thc. Ci thc y chnh l php, l Thng ti thng. Thng ti thng y qu thc khng l thuc ng thy, l thuc gio h, tng phi, ch trng, quan im, t chc, hnh thc... hoc vi tt c nhng g bn lun ph phim lng xng ca cuc i, ca th gian php.

DHAMMA
18-11-1993 By gi chng ta tr li vi ci thc. Ti xin lp li l ni dung ca tt c cc bui hi tho chng ta u xoay quanh ci thc, bng cch ny hay bng cch khc. Tt c nhng ngn tr u hng v mt tiu im. Vy du c

ni php, Bt Nh g g i na, cng khng ra ngoi mc ch ti thng m mi ngi Pht t u cn cu v thao thc. Khi ti ni ci thc th mi ngi trong chng ta c nhng nim khc nhau v ci thc ri. Vy trc tin mun ni n ci thc, th chng ta th xt xem ci thc l g? M x xem ci thc n ra lm sao? Trong Pht gio, ci thc chnh l php. Pli l Dhamma, Sanskrit l Dharma, l php c dng ch ci thc ny. "Ai thy Php tc l thy Nh Lai, ai thy Nh Lai tc thy Php". Chng ta c th ni mt cch khc: "Ai thy ci thc tc thy Nh Lai, ai thy Nh Lai tc thy ci thc". Vy chng ta tm chp nhn tin : Thc l php, php l thc. Tuy nhin, chng ta phi lu l ch php trong kinh in c dng vi nhiu ngha khc nhau, ty theo vai tr v tng dng ca n. Ch php trong sc, thanh, hng, v, xc, php c dng vi ngha l i tng ca . Ch php trong Pht, Php, Tng c 2 ngha, mt l li dy ca c Pht hoc kinh gio (Tam tng), hai l s tht ca ci thc, ci chn l, ci rt ro, ci thc ti nh chn. Ngoi ra c mt nh ngha trong Duy Thc Hc v Php l "Nhm tr t tnh, qu sanh vt gii", tc l gi gn ci t tnh, gi gn ci tnh cht ring, t ngi ta c th bit, phn bit c vt ny khc vi vt kia. Gii ngha, gii thch th lm li v kh thy c. Ti s c v d. Tay ti cm vin phn, ti a vin phn ln. Qu v bit ngay l vin phn, v n c tnh cht ca vin phn m vt khc khng c. Vy r rng l do chnh tnh cht ca vin phn t ni ln, phi th khng? Qu v bit n hoc thy n m khng cn gi tn, c ng th khng? Khi ti cm ly nc a ln, qu v thy ngay l ly nc. Qu v li cn phn bit c nc khc, ci ly khc, phi vy khng? Tnh cht ca nc khc tnh cht ca ci ly. y l ci thc, y l php. Mi vt u gi gn bo v tnh cht ring ca n, khng nhng ch bit v n m cn phn bit vi vt khc na. y l php. Cn mt nh ngha na v php trong Kinh tng Pli. Theo ti nh ngha ny vin mn hn, r rng hn v ct t hn, li cn xc nh c c Th Tn ch ni v ci thc thi. Ngi ra i ch "khai th" ci php thi. Ai thy l thy ngay, khng cn phi tri qua a-tng-k kip no c. c Pht tri qua thi gian tm kim y cho chng ta ri. Ngi ch ci

php, ci thc y cho chng ta ri. Vy, bn phn chng ta l phi thy, ch khng l lun li thi g c. nh ngha y nm trong bi Kinh Dhammratanaguna m ch Tng Pht t Nam Tng trn khp th gii thng c tng hng ngy bng Pli vn nh sau: Svkhto Bhagavat Dhammo: "Sanditthiko, Opanayiko, Paccattam veditabbo vihi". Akliko, Ehipassiko,

Ngha l: "Php c khai th bi c Th Tn l thc ti hin tin (thy ngay lp tc), khng c thi gian, hy hi u m thy, ngay trn ng x, m mi ngi c th t mnh chng nghim". Dhammo l php, l ci thc c nhng yu tnh nh: - Sanditthiko: ngha l thy ngay lp tc, thy mt cch ton din (ng cn sam l ton b, lp tc, ton din, dis l thy, l kin) ci ang l, thc ti hin tin hay tch dit hin tin. Ting Anh c my ch tng ng: The Truth (chn l), Reality (thc ti), What is being (ci ang l). Vy php l s tht, l chn l, l thc ti hin tin, l ci ang l. - Akliko: khng c thi gian (tm l). Ngha l php, s tht, ci ang l, ci thit thc hin tin h thy l thy ngay, khng tri qua thi gian. Chng ta lu , php no m tri qua thi gian (tm l) th y khng phi l php thc, khng phi php m c Th Tn khai th. V d: ti ang sn, ci sn y chnh l php, v n l ci ang l, ci thc, ci chn l. Qu v ang sn ng ng, nhng qu v ngh l: "phi chi mnh ng sn" hoc "ta s ng sn, ta s khng sn". Tt c nhng iu mnh ngh y u khng phi php, u khng phi l ci thc, v hin gi n khng c, n ch l o tng. Tr chnh t thn ngh. Ti ang bt an m ti bo: ti s tu c c nh, c Nit Bn. Ci y xin tha, cng thuc v tng lai gi nh nn khng phi l php, v n tri qua nim thi gian ri. Chnh ci "khng nh" ci "cha Nit Bn" hin ti y, mi chnh l php, mi chnh l ci thc. C l lng khng? Xin qu v lu : ngy mai, ngy kia, ti s t..., ti s thnh... u l tin trnh thi gian, nhn qu, sanh dit, kh au. N khng phi php. l ci vng tng ngh ra, ch khng phi l tr tu thc thy, khng phi l php m c Th Tn khai th.

- Ehipassiko: Ehi l hy n y, tc hy hi u (ng t eti) v passiko l thy (ng t passati). y l mt mnh lnh, mt mi gi. Khng phi ai mi c m chnh l php mi. Php t phi m cng khai sn sng mi n thy ch khng b mt g c. n khng phi l bc ti, i ti ch kia (ch gam - gacchati mi l i ti), m c ngha l tr li y. Ti xin ly v d: ti ang sn ng ng. Ti bn ngh rng "vy ti s tu hnh cho ht sn". y khng phi l php. V no ni ti tu cho ht sn th v cha thy php vy. C ngi khc ni rng "ti tu mt giy sau thi, ti s ht sn". Mt giy cng l thi gian thi thit. Ci cng khng phi l php. Hy tr li y hay hy hi u m thy chnh ci sn y. Mnh lnh ca php l vy. Ehipasiko l vy. Tr li, quay tr li m thy. mi tht s l php, l ci thc. y mi chnh l php do c Th Tn khai th cho chng sinh. Thin Tng ni rng: "Trc ch nhn tm, kin tnh thnh Pht", trc ch th khng th l ngy mai, ngy kia, phi th khng? Ch thng vo tm ngi, cng c ngha l ch ngay ci thc ti hin tin ny, ci khng c thi gian, ci thy ngay lp tc. Hy tr li m thy ci ngay by gi y. cng chnh l kin tnh, kin ngay chnh ci tnh sn y. Trong Pli, ch ditthiko c ch dis l kin, l thy v ch passiko cng l dis, ng ngha vi kin trong kin tnh. Thin Tng dng ch kin tnh cng nhm ch ci php ang hin tin ny. Ch khng phi kin ci g gh gm u xa. Nu kin tnh m l kin mt ci g bn ngoi ci ang l, mt th gii siu huyn no, Thin Tng s bo y l "hng ngoi cu huyn". V Lo T cng bo: "ch tr huyn lm, nng v t h" u l mun dp ci hng ra bn ngoi, phi tr li m thy ci t tnh mun i ngay ti y v by gi. Hy tr li y m thy! Hy hi u thy li! y l ting gi mun i ca php. y l li thit tha mi gi, thi thc tt c chng ta ng c rong rui, tm cu, chy ng, Ty, Nam, Bc, Cc Lc, Nit Bn, ngy mai, ngy kia, ti s, ti tr thnh v.v.. mt cch si m v vng na. "Hy tr li m thy", y l ting vng ca php cn vang mi gia chng ta. - Opanayiko: ngha l dm ln ngay trn chn l thc ti. Opa trong Pli tng ng vi "upon" trong ting Anh l trn, ln trn. Ch Nayiko (Nayati, neti) l dn n, hng n, x s. Vy Opanayiko l dn ln trn, tc l t chn ln ng thc a. Phi dng t c th nh vy chng ta d thy ra ngay ci gi l "dn ln trn thc ti chn l" ny.

Thin Tng c mt thnh ng rt "c a" ni ln ngha ny, l "cc cn im a". Bn chn chng ta phi chm ln trn t thc, ngha l ng vng trn ci thc ti hin tin, trn ci what is being, trn php, ngha l sng trn vn ngay ni ng th ca s sng. Vy cn th no l "cc cn bt im a"? Ngha l thc ti hin tin chng ta khng bc ln, m chng ta li bc vo qu kh, bc vo tng lai, bc vo "ti", bc vo "ti tr thnh" v.v... Vy l sao? Vy c ngha ti ang sn y, li khng x l ngay trn (Opanayati) m ti li ni: ngy mai ti s ht sn, mt ti s ht sn! l dn ra ngoi thc a, l trt ng ry ri! Bc ln c ngha l sng, l chim nghim trn vn v ton b tnh cht ci sn y. Chng ta khng chu kin tnh, kin ci sn y m li mong cu tri qua thi gian ht sn, kin mt ci tnh l tng hoc c qu v: y l "cc cn bt im a". Ti ang phin no nn mong cu B , y cng l cc cn bt im a. Ti l chng sinh nn mong lm B Tt, y cng l cc cn bt im a. Sao khng ngay ni chng sinh y m i, cn i khi no lm B Tt na! Khi ang sn, ngay lc ch c ci sn l thc, qu v cn trn vn thy r ci sn vi ton b tnh cht ca n. y mi l kin tnh, mi l cc cn im a. N chnh l nh, l tu, chng c ci nh, tu no ti thng hn. Php sn vn "nhim tr t tnh sn" cho mnh kin tnh m mnh li hng ngoi cu khng sn. Nu khi "khng sn"? Th ta x s ngay trn ci "khng sn" y. y l kin tnh, v lc php ang "nhim tr t tnh khng sn". Vy y l tin trnh thi gian ca lun hi sinh t: Hin ti Hng ngoi Tng lai ang sn mong cu khng sn (php, ci thc) (mun tr thnh) (phi php, ci khng thc) Chng ta phi tc khc thy r ci tm mong cu y trong chng ta, v chiu qun c ci tm mong cu y tc l ph c nhp cu sinh t, thi gian, nu khng, mun i chng ta ch th mi bt bng, b ci thc m i tm ci khng thc, b php m i tm ci khng phi php. Chng ta khng mun ng ng chnh chnh m i, i trong ci thc, bc trong ci thc, m lun lun bc ra khi ci thc, bc ra khi php! Ging nh ngi a m mng hay ch thch mng du! - Paccattam : Mi ngi

- Veditabbo : Th nghim - Vihi : Bc tr, bc c tr tu, B Tt, bc t mnh chim nghim ci ang l. Ba ch cui kt thc on kinh ny c ngha l mi ngi hy t nhn chn, t chng nghim, hy sng trn vn vi ci thc y ngay ni s sng ang l. l ngha ch php, ci thc trong kinh Nguyn Thy.

PHP CA THIN TNG

c ci nhn rng ri hn, v cng cho chng ta thy r khng phi ch c trong Nguyn Thy m c i Tha v Thin Tng cng c ci thy nh vy. Ti s im xuyt mt vi iu. Thin Tng ni v ci thc, v php: "Xc mc v phi th o", ngha l tip xc vi mt th khng c g khng phi l o. y, o l ci thc, l chn l, l php. C ngi hi mt v Thin S: - Bch Ngi ci g l o? Thin S tr li: - Th ng ch cho ta xem ci g khng phi l o? Qu r, phi khng? Ci g ch ra c, thy c ng thc tng, d ci l vng th n cng l ci thc ri. V Thin S y hn thy php. V Thin S khc li ni: "Kin, tc trc h tin kin, ngh t tc sai", ngha l h thy l thy ngay tc khc, thy ngay trc mt, suy ngh, t ngh l sai lin. Chn l ny, chn l m c Th Tn khai th, php y, ai thy c l thy ngay lp tc, nu cn chn ch suy ngh v n tc l cha phi. Ng l ng ngay trc mt, phi khng? Nu n ngy mai, ngy kia l khng c. Kin l kin tnh ngay, kin tnh l khng hn thi gian. H thy l thy ngay. Ng l ng nguyn con, phi khng? Ngi c Sn, khi t hi Pht l g? Ngi bo l 3 cn m. Ba cn m qu ng, phi khng? Nu khi Ngi c Sn ang cm na vin phn nh th ny th Ngi cng bo "na vin phn", gin d vy thi. Pht l thy

tnh, m ba cn m nm s s trc mt khng thy m li i tm Pht trong mng c sao? (Gii thch ngoi "mp ra" ca ngi ghi chp). Ti sao li ba cn m? Ti v khi y Ngi c Sn a bo l 3 cn m ch sao! Ba cn m khi y n hin ln trong c ca Ngi, nn ch c ci hnh nh l thc, ch c ci y l php. Tuy nhin ngi ta cng c th gii thch kiu khc, rng v Thin S mun cht t ci vng tng tm cu ngha khng thc trong c ca ngi t, nn li ngi t tr v ci thc, vi thc ti ch l 3 cn m ang c mt y, gia hai ngi. Nhng m hy coi chng! Chnh y l lun, l thin lun! C mt cn bnh tr thc, l bnh thin lun ang ph cp trong gii hc Pht chng ta! Nu ngi bit, ngi thy ci thc ri, th khng th lun ng, lun Ty m nh la h c. Nhng nu l ngi khng thy, i khi h li b ri m, b vy ba khng c li thot ca nhng m lun l (nh n kin ang b quanh ming chn, b quanh mp ra ca thc ti). Khi c ngi hi Ngi Triu Chu: " ca T S qua ng l g?". Cu y tng t nh hi: Thin l g? o l g? Php l g? Ngi Triu Chu ch "cy bch trc sn"! C v Thin S khi c hi tng t nh vy, li tr li: "que ct kh" (cn ch quyt). Ni nh th c qu ng khng? C bo gan khng? Khi y, bn ca ang c ci que chng ca, cng l ci que m thy tr h va dng bn phn cho cy v. Vy th ch tay vo "que ct kh" y, chnh l php hin tin trc mt, c g u m qu ng! Chn l l s tht m "cng l s vt thy sinh chi x" m. Ni tm li l mi vn dng ca ngi ng o tht l sng to, tht l thin bin vn ha. Cng phi thi, c sum la vn tng, c trng sao nht nguyt, cy c ni sng, sn h i a, l c mt kho tng v tn, by nhiu ci thc y th ta s dng lm sao cho ht, phi khng? Kinh i Tha bo: "ng x tc chn", cn ton b kinh in Nguyn Thy ca c Pht u ch thng ci ng x y. ng x c khi no m khng chn, phi khng? Nhng m ti chng ta vng nn khng thy thi.

Ni tm li, ci thc khng phi l ci g qu xa vi nh trn my xanh, qu cao siu ni ci Thin ng, Cc Lc m ch ti ta nhn vi con mt dc vng, nn t bng bt trc tt c nhng s tht trn i thi. Qu v "tham nh", bng dng ci "tm khng nh" s ngi qu v. Qu v mun h lc, bng dng ci tm khng h khng lc s ngi qu v. Chng ta lun lun lm ro chn chnh chng ta, lun lun lm ngi chng ta, lm kh chng ta. Tm nh v tm khng nh u phi bnh ng. Tm h lc v khng h lc u phi bnh ng. Tm khi v tm khng khi u phi bnh ng. Tt c u phi c thy r, thy ng bn cht n nh th l nh th. ng nn b lung lc cm d, nghing bn ny, lch bn kia, b ch ny, tm ch n. Qu v trn chy ci g? Sao li khng bc thng trn t ny m li mun bc ln h o, khng tng, vng nim, v minh, i dc? Qu v c quyn kinh u m khng thc hiu, khng thc thy ri qu v tu, tu kch lit mong rng tm ng khi na, v d th, bi v khi l "thin c d phn", bi v khi l "nht ba ti ng vn ba ty", phi khng? Cho nn qu v tu, qu v mun c nh, mun i nh cho n khi "d tnh thy hn ng bt thc". Ngha l n khi cho ci tm gi bng nh sng khuya nc lnh, c khng n mi na, lc cn khng cn dm s r nhn ng lc trn na, khi y ta s... ta c... "mn thuyn khng ti nguyt minh quy"! c y thuyn ch nh trng m ra v! Phi khng? C ng vy khng? Nu qu v hiu nh vy l sai y. Tm khi th c khi c g phi s u. Nu ti khng khi tm mi qu v n y hi tho, v nu qu v khng khi tm n y cng nghe php, th lm sao hm nay chng ta c php hi ny? i khi, chnh tm nh li lm ngi cc php. Php l ci g lun lun, lc no cng ang uyn chuyn, sinh ng phong ph, mi l... i thay tng giy khc ni hi th chng ta, ni th gii quanh ta. Vy, ng ra l mnh lun lun tnh thc, bn nhy lng nghe mt cch trn vn nhng s sinh ng, uyn chuyn v mi l th mnh li bt tai, bt mt li, trm khng tr tch, hoc t chi quay lng vi thc ti , : ti s... ti mong... ti phi l... ti phi c nh, ti s gii thot, ti phi n Nit Bn, v.v... Tt c nhng c m, nhng hnh nh, nhng danh t c v tn knh v thing ling kia l ci g vy? Chnh chng ta t git mnh trong ci tr chi c v nghim tc gh gm ! Ci hon ton khng phi l php ca

Pht. Php ca Pht phi hi nhng tnh cht: "thc ti hin tin, hi u m thy, thy ngay lp tc, khng qua thi gian, phi x s ngay trn thc ti". Vy php m chng ta lng xng tm kim kia c phi l php m c Th Tn khai th chng? Khng! R rng l khng phi. Php ch l sn phm ca vng nim, ngha l do v minh v i dc dng ln. Du chng ta c leo ln ni cao, ln xung bin su, c tu cch g i na th chng ta cng ch lm n l cho dc vng, n l cho bn ng m thi. Trong lc php, th ch cn thy n ng nh thc l n. C Nguyn Thy, Tiu Tha, i Tha, Kim Cang Tha, Thin Tng u cng ni nh vy, m ni rt r, sao chng ta khng chu thy? Pht gio Nguyn Thy khng ni phng php, khng c phng php no c, ti xin lp li nh vy. Chnh php khng phi l phng php. S dng phng tin l tng php ri. y s c ngi hi: ng Pht khng ni phng php, Ngi ch thng, ni thng ci thc cho ngi ta thy m thc hnh, m sng vi ci thc, nhng sao kinh in v sau, nht l cc T, dng nh mi tng phi, mi gio phi u c phng php ring. V nh bo y l php phng tin, l php Tiu Tha, l php i Tha v.v... v cn v lng php mn trn i ny? Vng, cu hi hay lm. S tht n th ny, cc T v thy chng sinh nhiu bi ct trong mt qu, bi ct chnh l t kin, t dc, khng trc tip thy c php, nn cc T bn vn dng, vn dng n d, biu tng; vn dng phng tin, php mn... m thnh ra i Tha. Vy php i Tha chnh l php vn dng. Vn dng cho i a s qun chng qua php mn, phng tin m thy ci thc. Ci thc m trong thi nguyn thy c Pht ch thng c th thy l thy ngay. Do , sau thi k phng tin, Thin Tng li tr v tinh thn ch thng ca thi Nguyn Thy. Thin Tng ni ngay li ci "trc ch nhn tm, kin tnh thnh Pht", "xc mc v phi th o", v.v... tc l nhng ci Sanditthiko, Akliko, ca thi Nguyn Thy Pht gio. Vy ta khng ngc nhin g, ai m hi o l g, va mi h ming ra l Lm T nh mt ho lin! V sao vy? V Lm T mun tr anh ta v li vi php. V sao ngi ta mun hi thin l g, va mi nh hi th Lm T ht mt ting ht nh s t hng, lm cho anh ta khng kp hi mt ci g c. V hi php chnh l chy ra khi php, l th mi bt bng ri, l ton dng l tr thy ci thc!

Xin qu v nh cho mt iu th ny: Nit Bn khng phi l xa. Sao c cong lng chy i tm Nit Bn lm g vy. Chnh khi qu v dp b i tt c nhng nim i tm Nit Bn, ngay khi y, qu v ang ni Nit Bn. "Thn ti hi trung hu mch thy Nht hnh lnh thng mc tm sn". Tc l ci ngi ang tm trong bin, m hi nc u ri c n lc i tm nc. Cng vy, ngi ang i trn nh ni m li hi ni u. Cho nn ngi ta ni rng: "b kh mnh mng hi u l bn". V sao vy? Bi v ngi y cht nh ra: ", mnh trong nc ch bi i u m tm nc cho mt!". Kh mt ni l chng ta ang trong Nit Bn, ri khi khng khi v minh i dc ln chy i tm Nit Bn. V th Nit Bn dng nh th cng ngy cng xa! Cho nn nhng ngi tu hnh m khng thy php th cng tu chng no, cng xa o chng ny. Cng tinh tn tu hnh chng no cng d ri vo t o, ma gio chng ny. iu tht l kinh khng. S tht l au lng, phi khng? Ni nh vy th tt c mi ngi khng nn tu sao? u phi vy? Tu ch! Nhng tu l phi thy, iu kin tt yu ca php do c Th Tn khai th, l phi thy, Ehipassiko - hy hi u m thy - phi thy php v sng php, y mi gi l tu. Tu l trong php, vi php, t chn ng trn php, ch khng phi l chy ra khi php m tu tm php. Nhng nu khng bit hi u ra lm sao m thy, lc by gi mi s dng php mn phng tin tc l phng php tu. nh vy ch bit lm sao! Xung quanh ta, u, chn tri no, chng ta cng bt gp ci thm kch v nhng ngi hc Pht, tu Pht, hc th chy theo kinh in, ngn ng, vn t, ging ni rt hay l lun rt gii, in kinh, n tng, ph bin hng h sa s. H lm g vy? H chy ra khi php! Khng nhng h b gc "chnh php", b cnh "tng php" m b lun c nhnh ngn "mt php" chy lch ra ngoi "t php" na ka! Cn nhng ngi c tu c hnh th sao? H tu, h hnh d lm. H h th cng phu quyt lit, nghim tc, nghim trang, thu thc, kh hnh ... m mt, khng thy php ra sao. Ci thc nh th no? Vy th chuyn g xy ra? Qu v bit ri y. H cng tu chng no, thnh tu chng no hoc chng c chng no, th ci h thnh, h c, h chng y, chnh l ci ng, l vng tng ca h vy. H s au kh.

c cng au kh, khng c cng au kh. c cng v minh, i dc, khng c cng v minh, i dc. N vn cn nguyn! C mt anh chng thanh nin kia t nhin khi vng i tm ngi yu, mt ngi yu m anh ta lun m tng. Ti th hi qu v, s tht anh ta c i tm ngi yu khng? Xin tha l khng phi. Anh ta ch i tm ci tnh cm ca anh ta m thi. Qu v ngh th m coi c ng khng? Anh ta ch i tm ci hnh nh m anh ta m tng, ch khng phi i tm ngi yu! Cng vy, tt c nhng ngi tu Pht, tu m khng thy, cha thy php, ci thc th u i tm ci m h m mng. Ngi thanh nin kia sau khi kim c mt c gi ci v lm v ri khng c hnh phc. Ti sao vy? Ti v c y khng ng vi hnh nh m anh ta tng m tng by lu. Do , anh ta rt au kh, au kh l iu rt d hiu. Cng vy, by gi nu qu v n lc tham thin t ci ny, ci kia. Khi t c qu v s chn cho m xem. ng nhin l vy. l nh lut. cng l ci au kh ging nh anh chng thanh nin kia, bi ci t khng ging nhng g trong mng. V sao vy? V tt c nhng ci ta t c, ta to ra u l ci hu vi, m to tc hu vi l v thng kh no. Qu v c nghe ch hu vi khng? C hai loi hu vi. * Mt l hu vi ch quan, tc l php no do t to tc d bng mi n lc tu hnh tinh tn, tham thin, nhp nh, th l php hu vi c. Php hu vi c sanh th c dit, ng nh cu: "Anicc vata sankhr -"Hu vi v thng Uppdavaya dhammino - Tnh lun sanh dit Uppajitv nirujjhanti - Sanh dit dit ri Tesam vpasamo sukho". - Tch tnh an lc". * Hai l hu vi khch quan, tc l cc php do duyn khi mt cch t nhin, khng do t , t dc. Hu vi cng v thng nhng khng phi nguyn nhn ca kh, nn mc d v thng m vn tch tnh. Mc d c sanh dit (trn hin tng), m khng sanh dit (trong nim). V vy m php c Th Tn khai th vn khng sanh dit, v c sanh u m dit? Chng ta sanh n ra th n mi dit ch, c phi th khng? Php, ci thc, c sanh dit bao gi u? Bi th mi ni: "Nht thit php bt sanh Nht thit php bt dit

Nhc nng nh th gii Ch Pht thng hin tin". Nu qu v thy mt php m ng cho khi tm hu vi sanh dit, ngha l c thy ci php nh vy l nh vy. Nh vy mi l trn vn tnh, tng, th, dng, duyn bo chi chi th php khng sanh dit v thot khi nim thi gian. Nhng nu qu v khi tm hu vi ln, ngha l cho bn ng khi ln, v minh i dc khi ln, th lin c thi gian v sanh dit khi nhn thy php y. l nh lut phi khng? Khi qu v nhn ci hoa, nu qu v nhn ci hoa trn vn nh n ang l... ang l vi sc mu, ang l vi nng sm, ang l vi gi mai, v.v... th a hoa kia c sanh dit bao gi u. Nhng khi qu v c vn vi n, a hay khng a, hi n hay khng hi, ngh rng hoa kia s tn... ngh rng n l... n s... th ngay tc khc a hoa kia lin b nim sanh dit xen vo. Nhng khng phi hoa kia sanh dit m chnh l tm nim, bn ng, c mun, v.v... sanh dit. Do m Ngi Hu Nng mi ni vi my ch tiu "tm cc ngi ng ch khng phi phn ng hay gi ng u". i gn hn, khi qu v ang sn th ci sn y l php rt thc, n l ci thc, ci ang l ni qu v. Nu qu v thy ng mc, thy trn vn t tnh ca n, th chnh l qu v kin tnh, kin tnh trong cu "kin tnh thnh Pht" ca Thin Tng. V khi y, r rng l qu v "trc ch nhn tm" ri. Trc ch l nh vy, thy tc khc, thy r ngay thc tnh ca ci sn ch khng phi kin tnh l mt ci g huyn o u u. Cng khng phi c ngi tham thin nhp nh ch lc no s kin tnh. Cng khng phi lc li trong ci "ng thn tm" ny m tm ra vin ngc th tnh trong sut nh ma ni chu, tm ci "bn lai din mc" trc khi "cha m" sinh ra. Coi chng lm to nghe. Vin ma-ni chu th ng. Khun mt xa nay th ng, nhng m ngi lun thnh hng trm quyn sch, hng chc b lun v ci din mc y th cha chc thy ci mt my n ra lm sao. Vin ngc cng l ci thc, bn lai din mc cng l ci thc. khai th cho chng sinh, php Pht thuyt ch ni v ci thc. Ai m ni ci g trn my th ti chc rng mt h cn qu nhiu ct bi. H cha thc thy. Mun thy tnh, thy Pht khng phi tm u xa, m thy ngay ni thn, th, tm, php ny: "Qun thn thc tng Qun Pht dic nhin".

Nhng ni vy vn cn ni l. c Pht dy trong kinh Nguyn Thy mt cch gin d, trc tip, khng vn hoa rng: i ti th bit i ti, ng li th bit ng li, i lui th bit i lui. Thm ch "y l tc, y l mng, y l lng, y l da" v.v... i khi nh vy. M chnh l "qun thn thc tng" ch ng tng qun thn thc tng l c o bi cho ra ci thc tng o tng no ni thn. i ti i lui u thy r, y l thy thc tng. Cn qun Pht th sao? Qun Pht th cng nh vy . V khng thy thc tng ni thn, th, tm, php nn mnh mi mi si m, b qun ng "Pht dic nhin" y m li i tm ng Pht trong mng: ng Pht ca bn ng, ca nim, ca vng tng, ca v minh. y l iu qu r, phi khng? y l tt c nhng nh ngha v php, du l ni s s, nhng ti ngh cng va chng ta thy php l g, ci thc l g ri. Xin qu v lu cho.

V CHN VNG
By gi chng ta ni thm v nhng ci ang din ra trong hin ti. Nhng ci thc ang din ra trong hin ti l ci g? Qu v c ni mt ci g i! V d qu v ang khi ln mt tm, tc khc qu v bo l vng. Cn nu khng khi, qu v bo l chn. Nu tm khng khi l tnh ch, l nh, l chn th ti sao c Pht li bo c t nh? nh cng c chnh nh, c t nh. Vy th khi tm khng khi, cng c tm khng khi l chnh m cng c tm khng khi l t. Khi tm khi, v d nh khi t duy th vn c chnh t duy v t t duy. Cho nn khi cng c chn, vng, chnh, t. Vy th sao mnh c mun khng khi v c gng m khng khi? Khng khi d b ri vo th ng tiu cc ch khng phi hay u. Xin qu v nh cho mt iu: khi l khi, khi l bit khi, ch ng "chp m" cho n l chn hay vng. Nu ci g khi m qu v cng cho l vng th khng ng, nhng khi ang vng m mnh thy r thc tng ca vng, vy l chn. Thy r vng tc l chn ch ngay lc khng c ci chn no khc. "V minh tht tnh tc Pht tnh Huyn ha khng thn tc Php thn". Hoc l:

"on tr phin no trng tng bnh Xu hng chn nh tng th t". Mnh bit ci g l chn nh, ci g l khng chn nh m chy i tm? i tm chn nh l i tm ci vng ca mnh vy. Chnh khi mnh tht s thy r vng th khi y l chn nh ri. C ng vy khng? Khng chn gio th lm sao bit c vng? V bit r vng mt cch trung thc th sao li chng chn? Cho nn, vn khng phi l chn hay vng m vn l mnh c thy c thc tnh hay khng? Thy c php hay khng? Cn b vng i tm chn l mt sai lm rt ln. B vng tm chn l con ng t ch khng phi con ng chnh. Nn nh cho nh vy.

I VO KINH BT NH
Trc khi i vo kinh Bt Nh, chng ta s tho lun v nhng im lin quan. V d: th gii l g? Ngi ta thng tng rng, bn ngoi l th gii, bn trong l ti. Ti v th gii bn ngoi l hai thc ti khc bit nhau. Khng phi vy, th gii l gm tt c ci ang hin hu bn trong chng ta vi ton th ci hin din bn ngoi. Ch Loka trong Pli l th gian, n mang ton b ngha ny: bn trong cng Loka m bn ngoi cng Loka. Ni ti v ngoi ti ch l mt. Nu c ai cha r th ti xin c hi, ci g bn ngoi? Bn ngoi c phi bn ngoi ton b ci ti y khng? Khng phi, mnh tm ni, th gii ton b ci ti v bn ngoi. Nhng trn thc t chng c g l bn trong, chng c g l bn ngoi c. Ti xin v d: khi ti ni ci tay ri ti a tay ln th ci tay bng tr thnh i tng ca mt, vy n l sc, l thuc lc trn. M lc trn th n tr thnh bn ngoi mt ri, phi khng? By gi mnh v d ci tm ch g. Ti ang sn, ti thy ci sn. Vy ci sn tr thnh i tng ca . Sn l php, i tng ca cng thuc lc trn. Vy th sn bn trong chy ra bn ngoi ri. Vy tm cng khng phi bn trong. Tht ra chng c g l trong, chng c g l ngoi c. Xin qu v nh cho iu . Ti ni vy khng phi l l lun. y l s tht. S d ti ni th l ph b ci bit quy nh v s phn bit trong ngoi.

Th gii l g? Th gii l ton b lc cn, lc trn v lc thc, tc l 18 gii:

Cn Nhn Nh T Thit Thn 18 gii Gii l lnh vc ring bit.

Trn sc thanh hng v xc php

Thc nhn thc nh thc t thc thit thc thn thc thc

By gi chng ta s xem n vn ng nh th no m pht sanh lm chuyn nh vy. Php l mt s vn ng lin tc, min tc, lun lun mi l nn chng ta phi chun b sn sng vi mt ci nhn tinh tng mi thy n c. Khng phi ch n gin nh ta vit ln bng: "khi mt thy sc th mt ci bit ca mt pht sanh, l nhn thc". Khng my mc nh vy. Con mt n c chp chp lin tc, c ci thy no ca n m ging nhau u, phi khng? Khng phi php, khi m n "nhm tr t tnh" ri, l n c ng yn mt ch u. N lun lun uyn chuyn, bin i v sinh ng. Th y! Trong kinh Bt Nh c on: v nhn, nh, t, thit, thn, ; v sc, thanh, hng, v, xc, php, ni ch v thc gii chnh l 18 gii, l ci ch m chng ta ang xt s vn ng ca n y.

Trong cc b kinh chnh thng ca c Nguyn Thy, Tiu Tha v i Tha u ch ni su thc. Mi n 900 nm sau c Pht Nit Bn, lun s Th Thn mi cp n Mt-Na Thc v A-Li-Da Thc trong mn Duy Thc Lun ca Ngi. y ti xin ni thm mt t rng, s d truyn thng Abhidhamma Nguyn Thy khng ni n 2 thc ny, v khng xem l nhng tm ring m ch l nhng giai on ng vai tr tc dng trong tin trnh ca mt tm m thi. Khi mt tm sinh khi, lun lun sinh khi theo mt tin trnh. Trong tin trnh ca tm li c nhiu yu t duyn khi mang mt tc dng khc nhau. Mt-na khng phi l mt tm (thc) m n l mt phn ca Javana trong tin trnh tm [*]. Cn A-li-da cng khng phi l mt tm (thc) m ch l vai tr Tadlambana v Bhavanga cui tin trnh tm m thi. iu ny ti s xin trnh by k trong nhng bui hi tho sau. y ti ch xin lu mt im l khi xem Mt-na nh mt tm, ngi ta d lm n nh mt thnh phn c sn, trong khi Javana c th khi, c th khng khi ty duyn, ty mi ngi. A-li-da cng vy, khi xem l mt tm, m li cn bn tm na ngi ta d lm vi mt bn th lun thng kin, v mc d lun s c trnh, ngi sau vn chp ly n nh l bn tm, mt nim khc v i Ng hay, linh hn ny bt bin. l iu chng ta cn phi lu khi ri vo ngoi o t kin. [*] Javana l Tc hnh tm (tm ng Lc), Tdalambana l ng s duyn (tm Mt hay tm Thp Di), Bhavanga l Hu Phn (hay tm H Kip ). Trong kinh Lng Nghim, khi c ngi hi lm th no thot ra khi nhng iu tri buc. c Pht bo ly ci khn, gt 6 gt, ri dy Ngi ANan: "Lm sao ngi ta c th g ra c 6 ci gt ny?" Ngi A Nan p: "Bch c Th Tn, mnh gt nh th no th mnh tun t g ra nh vy thi!". Su ci gt y chnh l nhn, nh, t, thit, thn, ct vi sc, thanh, hng, v, xc, php bng s trung gian ca nhn thc... thc. Ni l 18 nhng tht ra ch c 6. Su ci ny khi m ct li th n tm lum ht trn, phi khng? Cho nn ngi ta ni l: "Nht nim bt sanh ton th hin Lc cn ti ng th vn gi".

Nu m lc cn m b vng ng, b lon ln mt ci th lin lp tc th gii thn-tm-cnh b my v minh, i dc che ph ht trn. Cn nu mt tri tu m sng sut chiu soi th: "Chn gic v cng, cn trn h ti?". Ci m mnh gi l gic ng th n chng c cng lao g ht v ci cn trn (lc cn, lc trn) n chng c ti l g. Mt tip xc vi sc c ti g u? Mt tip xc vi sc s d gi rng ti l v do mnh vng khi tm lum m thi. By gi chng ta cng nhau xem xt s vn ng ca th gii y. Mnh tm coi th gii y c bn trong v bn ngoi. Con ngi mnh y l bn trong v xung quanh l bn ngoi, tm gi l th gii thn-tm-cnh i cho d ni.

S VN NG CA 18 GII
Khi mt tip xc vi sc, xc y ch thnh hnh khi c s cng tc ca nhn thc: Mt + sc + nhn thc Xc Vy khi ni mt tip xc vi sc xin qu v hiu cho l ni ton b s vn hnh tp khi trn. S vn ng y cui cng ghi li mt hnh nh v sc, hnh nh gi l php. Cng vy, hnh nh ghi li v thanh, hng, v, xc (vt th s c bng cm gic ca thn, khc vi ch xc va ni trn) u gi l php. Ch php dng y ch gii hn trong ngha "tin trn lc t nh t", tc l hnh nh ri rt li ca sc, thanh, hng, v, xc. (C mt iu ng l cha ni y, nhng ti cng xin m ngoc mt cht qu v c mt khi nim thi, rng thc ra php khng phi ch l "tin trn lc t nh t" nh Duy Thc lit vo sc php). i tng ca cng khng phi ch l php. Theo Abhidhamma Nguyn Thy, i tng ca gm c:

i Tin trn (sc, thanh, hng, v, a, ha, Sc th tng phong) ca Php - Tnh sc cn (mt, tai, mi, li, thn)

- T sc + "tin trn lc t nh t" Tm Tm s Nit Bn - Khi nim S trnh by ny rt vi t, nu c mt dp khc chng ta s ni r hn, by gi xin qu v ng quan tm. n y, vn bt u quan trng, bt u s vn ng ca ton din con ngi mnh y. Khi mt thy sc v ta thu nhn hnh nh ca sc , th vic g xy ra? Ri k tip l g? C ngi hi: - C phi cm th khng? - , ng. chnh l cm th. Cm th ny c 3 loi l: kh, lc v x. Khi mt tip xc sc, xc y to cho ta mt cm gic kh chu, y l kh th. Nu xc y lm cho ta d chu th lc th. Nu cm gic l bnh thng khng kh chu, khng d chu, tc khng kh, khng lc, ta gi l x th. C phi ng vy khng? y l s tht, s kin ang din ra ch khng phi l do l lun m c, khng phi do ai lp ra bng quan nim ca l tr, m s tht y din ra trong mi chng ta, v ai cng c th cm nhn c, thy c. Ti xin lp li:

- kh chu: kh th Khi mt thy sc - d chu: lc th - bnh thng: x th C ai phn i s vn hnh khng? C ai phn i s kin khng? C ngi hi: - ng l s tht y ai cng c th thy ngay ni chnh mnh, nhng xin tha, cng l thy sc nhng c ngi khi thy sc y li kh, c ngi khi thy sc y li lc. Cng l s tht, nhng s tht lm ngi ny vui, m ngi kia li kh. Vy u l s tht? ci no l thc?

- Cu hi hay lm. chnh l iu m ti ang nh ni ti. Ton b s vn hnh ny ca 6 cn, 6 trn v 6 thc n kh th, lc th hoc x th pht sanh hon ton t nhin th ng. Hon ton th ng nn gi l v nhn. V nhn l v n khng to tc, khng gy ra nhn. N ch l kt qu th ng.

cn trn

thc

- kh - lc - x

v nhn d thc (khng to nghip)

Th d: khi bt n 100 watt ln, th ngi ta au mt thy kh chu (kh), ngi mt bnh thng thy d chu (lc). Vy sng ca ngn n l s kin khch quan (trn cnh), cn con mt (cn) v ci thy (thc) th ch quan nn d nhin mi ngi nhn mt khc. Yu t au mt hay khng au mt l kt qu ca ci thn do nhn qu kh. Nhn qu kh c th ti hay phc nhng hin ti ch l qu khng c ti g c. Ngi kh chu hay ngi d chu khng c sai g c, c hai u th nhn ng nhn qu ca h. - Tr li vn , khi mt thy sc th bao nhiu thc khi ln, c ai bit khng? - D, hnh nh c thn thc. - Anh ni ng, nhng khng phi hnh nh m l c thn thc hp tc vo tht s. Th anh c ngh l c thc na khng? - D, hnh nh c. Khi con nghe mt bn nhc hay hay con thy mu xanh, c phi thc chen vo khng? - Anh li ni hnh nh, tc l anh cha quan st k. ng l c thc cng tc vo na. Trng hp anh thy mu xanh l mt tin trnh ring ca thc ri. N l tng tng hay lin tng ri. Vy th khi mt thy sc, khng phi ch c nhn thc khi ln m cn c c thn thc v thc cng khi na.

Mt thy sc gm Nhn thc Thn thc

 thc Cng vy,

Nh thc Tai nghe ting gm Thn thc thc T thc Mi ngi hng gm Thn thc thc Li nm v gm Thit thc Thn thc thc

Ring thn v xc ch Thn thc c thc Chng ta phi quan st cho k mi thy r s vn hnh ca n. Khi mt thy sc th ch c x th thi. "Ci thy" ch c th x, cn thn thc mi c kh hay lc. Xin lu iu . Ci thy, ci nghe, ci ngi, ci nm hon ton khng th kh, lc ch th x. Cn thn xc mi th kh hay lc: Mt sc mt thy: th x Tai thanh tai nghe: th x Mi hng mi ngi: th x Li v li nm: th x Thn xc thn xc gic: th lc, kh (i khi mui lc gn nh x) Nh vy, khi mt thy sc, do n chi th thy kh chu, ci thy ca mt khng kh chu m xc gic ca con mt kh chu. Xc gic ca con mt thuc v thn. Khi nghe m thanh kh chu, th ci nghe khng kh chu m xc gic ca l tai thuc v thn kh chu. Cng vy l mi v li. Ti ni thm iu ny mt cht. Khi ta n v mt ming t m cay. Nhng m cm nhn kh chu l chc nng ca thn thc ni li. Chng ta phi chim nghim r thy php vn hnh bng khng s rt lm ln. V d c ngi

ngh rng: "ch, ti n ci ni n cay ri, c l l do ci tm ca ti, vy ti phi b ci tm cay ny i!". Cay l ci chuyn ca thit thc v cm gic kh chu l chuyn ca thn thc ch tm u c cay m b tm cay? Cay ch mi l v gic v ca xc gic. V mc d c thc nhng vn cn t nhin th ng (v nhn) ch cha phi l to tc ca tm. Vy u c tm g cn phi b, tr phi bit cay sinh tm bc tc. Vy cn phi thy s vn hnh cho ng n, ko lm. Cn trong th c kh, lc khng? ni , xin qu v phi lu tm. Ci kh ca gi l u, ci lc ca gi l h. Nhng iu ny chng ta s ni sau. Tr li s vn hnh. Khi mt thy sc, n chi, kh chu, mt au - kh th. Kh th khng ni nhn thc, ni ci bit ca mt, m chnh l thn thc ni con mt kh. Khi kh th ch c thn thc l kh ch khng c ai kh c. Nhng thng chng ta hay ng ha n vi ci ti, nh l ci kh ton din, khi ni "ti kh" th kh l thc cn "ti" ch l o tng m thi. KH PHI HU I KH KH By gi chng ta i su hn mt cht na. Khi cm gic kh pht sanh, chng ta thng c phn ng nh th no? Khi kh pht sanh, thng bn ng c chng li ci kh, ngha l mun ln trnh hay loi tr ci kh. Theo danh t nh Pht, th c mun loi tr y gi l phi hu i: mun hy dit ci kh hay khng mun kh tn ti, cho nn phi hu i thuc v on kin. Kh pht sanh c mun loi tr = phi hu i. Chng ta th xem xt, phn tch li th coi, cch tu hnh ca chng ta c ng khng? Chng ta ang kh, mun tu hnh cho ht kh. Coi chng ri vo phi hu i! Phi khng? Ti ang trong ci trn gian au kh, cho nn ti mun tu mau ln ci Thin ng, Cc Lc, s khng cn kh na. Vy l ri vo phi hu i, c ng khng? V khi m ri vo phi hu i th sao? Phi hu i xen vo ci kh, th ci kh s chng ln ci kh, nn gi l kh kh, ng khng? Ti s v d: tri ang nng, thy nng kh chu qu, ti bc bi, ti quay qut, ri than: "Tri i! Sao tri nng nc kh th ny!". Nh vy l sao?

Nh vy l mi tn kh mi bn dnh ni thn, ghim vo tm ri. Vy l kh chng cht ln kh. Ti ang i mt ngi no m cha thy n. Ti nng ny, bn chn: "Sao cha ti ka! Sao cha ti ka!". Vy c phi l ci kh tm l gia tng v chng cht ln khng? Vy khi c kh, nu ta mun khn trng loi tr n, th cm gic kh tm l cng gia tng ln, ngha l em phi hu i m chng ln kh th thnh ra kh kh. Kh th (sinh l) + phi hu i = kh kh (tm l). - Nhng by gi qu v ngh cho k xem, ci kh c thc khng? - D, tha Thy, khng c thc. - , ng nh vy. Ci kh khng c thc. Nhng xin tha: khng thc nhng m thc, bi n di hi ln chnh ci thn ny, khi mnh bc bi, tc gin, du l o nhng m tim mnh li p lon ln, thn kinh cng thng. Nh vy th c kh tht, nhng kh tht ny li do ci kh o gic to ra. V d: ti ang ng nh th ny, ang ngm nhn v pha trc, bt thnh lnh c ngi nh sau vai. Nhn li, th thy ci anh chng hm qua mi nh ln vi mnh, ti cn th n v n mi nh ti gy my ci rng cn au. Qu v ngh sao v ci p sau vai ? Ci p tht l rt au, rt kh, rt tc, rt bc, rt hn. C ng khng? Nhng nu nhn li thy mt ngi bn rt thn m lu ngy cha gp li, th ci nh li cm nghe rt nh nhng, m i m cng rt l thn thng. Vy th cm gic , ci cm gic m nu mnh tnh c trng lng, gi s 500 gram cho c nh , th vi ngi th ca mnh, mnh rt kh, n khng phi l 500gr m li 1.000gr. Nhng vi ngi thn thng th chng nhng c nh khng au n g, khng kh m n bin ra vui, ra lc na! Vy trong , con s 500gr o c l thc, cn 500gr thm vo l o gic. Hoc cm gic kh gim xung s khng, ri li bin ha qua lc th cng ton l o gic do tm l to ra c. Tuy vy o gic li xem ra rt thc i vi chng ta, n ni n s in du thnh cm th thc trn thn! Cho nn nu mnh thc s nhn thng vo ci kh , th cn g tu cho thot kh? C ng khng? Ti sao phi tu cho thot kh lm chi! Ta c vic nhn r, nhn thng vo ci kh th ta lin thy ci kh ch l o gic, khng c thc. Ti ta khng chu nhn thng, khng bit nhn thng cho r rng.

y l chuyn kh, cn chuyn mun dit kh? mun dit kh c ng s tht khng? Xin tha, mun cng l mt o tng, mt vng nim. V d: cu chuyn i ngi hi ny. Mnh i hoi sinh ra nng ny, bc bi. Nhng ngi kia c th c trng hp khch quan xy ra l xe b n lp, b kt ng... nn n tr mt 5 pht. Tht ra nu i 5 pht m tm mnh bnh thn th c sao u. Nhng y do tm i ch bc bi nn 5 pht bin thnh 50 pht, phi khng? C ngi thy thnh ph n o, bi bm, mt mi chn nn qu, mun ng ca mt ngy. Mt ngy nm ngh yn tnh trong phng, qu v thy khe ru, an lc v cng. Nhng nu qu v b cng an bt b bt mt ngy th qu v s thy si sng sc, t tng khng chu ni. Ti sao vy? Cng mt ngy ch my? Cng nh nhau sao mt bn th khe khon l lng v mt bn nh la t gan rut? l thc hay gi? Vy th phi hu i l mt o tng, vng nim. Cn ci cm gic do o tng ny chng cht ln trn ci kh l thc hay gi? N cng gi. N l o gic. Vy chuyn tc ci ca chng ta l khi ln mt o tng ri vo mt o gic, ri li khi ln o tng toan trn chy o gic ! Ngi i, nhng k ty sinh mng t, nh nh th. Nhng tic thay nhiu ngi tu hnh cng chng hn chi, phi khng? H tu trn chy ci kh trong mt s o tng ca h. Tu nh vy sai 100%, c ng khng? Cm gic + o tng = o gic. (kh) (mun lnh kh) (kh hn) LC HU I HOI KH Chng ta va ni n kh. By gi chng ta cp n lc. Khi c cm gic lc th ta thng mun gi ci lc li. Gi ci lc li l ri vo hu i, lng ham mun ci lc tn ti mi. Cho nn hu i thuc v thng kin. V d: khi qu v hnh thin, c c h lc, thy ngi thoi mi, thch th. V ri ngy no cng mun lp li trng thi . Vy l hu i. C ng khng? Khng ng xin qu v c ci, ng chp nhn mt cch ba bi hoc chp nhn m khng suy xt, thm tra. C vic ni thng ra gim cho.

Khi qu v c mt cm gic lc pht sanh, qu v lin khi ln mun gi cho ci lc tn ti. Ging nh c ci p, mun gi ci p li. Chuyn g xy ra? Ti xin c th d: c mt c gi p, thi c gii hoa hu. Th nn ngy no c cng soi king. Hm n thy mt vt mn trn mt, c thy kh s v cng hoc thy st mt cn hoc tng ln mt cn l c au kh khng chu ni. Tri li, mt c gi khc bun gnh bn bng ch, mc mt ln 2, 3 ci mn m c ta chng thy kh s chi ht. Li na, v lo cho m v cc em nn c ta qun qut lam l nng ma, khng n h gian kh nn c st my cn c ta cng chng thy kh chi c, tri li cn thy nim vui trong lng v lo cho m v em. Ti sao vy? Ti v c ta c gi ci g cho mnh u. Cn c hoa hu v c gi ci p nn kh. Do , c gi ci lc cho tn ti l kh. Nhng ngay khi ci lc ang tn ti m nm np lo s n mt i cng kh. C anh chng n ci mt c gi cc p, p tuyt trn. Qu v bit sao khng? Anh ta kh s qu chng. Anh ta kh hn ngi ly v nhan sc bnh thng, ch v anh ta s ngy s m, h c v i u vng mt mt cht l anh ta nh la t. C v ni chuyn vi ai l anh ta ghen ngc, ghen xui, v.v... Nh vy, ci lc ang c cng kh v s lc b mt. Ngi tu thin nh hm kia c c h lc, hm nay c ngi mong lp li v ko di thi gian h lc y, v thch th qu m, tc l ri vo hu i, l ci kh mong cho lc tn ti. Ngi tu y chc chn l thua xa ngi ang kh m an nhn, trm tnh v thy r ci kh y mt cch trn vn c phi khng? Mt ngi chy trn ci kh vo su trong rng c gng thin nh, c c h lc, ri c gi h lc y th cn thua xa c gi bun thng bn bng an nhin kham nhn nui m gip em. Tu nh vy th c chy 10 kip cng khng kp ngi kia, chng phi th sao? Php vn t nhin, n i t ti, ngi gic ng c php tnh v sng trn vn vi php tnh gi l Nh Lai, l Thin Th. Ngc li: Mun ko di lc kh S lc mt i kh - Th cn nu lc tn ti qu lu th sao? Xin hi qu v?

- Tha, chn ngt! Chn ngt! - mi ngi tr li ng. Tn ti qu lu th sinh ra chn ngt, khng chu ni, v n tr nn ci kh, cho nn: Lc ko di qu lu kh Th m c bit bao ngi tu hnh ch mong mun c thng tn, cc lc, i ng, m tnh chi chi cng ch l hu i m thi. V nh c ngi thn qu mi n cm n khoai, n sn, hm n ln thnh ph ngi ta i cho anh ta mt t ph. Ngon qu, anh ta khen "i! T ph tht l thin ng". Nghe khen, ngi ta i cho anh ta 1 t na, 1 t na, 1 t na... cho n 10 ngy nh vy. n lc , anh ta m s hi, i v cho bng c. V sao vy? V t ph "thin ng" bin thnh t ph "a ngc". Vy khi hu i chng ln ci lc, n s bin lc th thnh hoi kh: Lc th (sinh l) + hu i = hoi kh (tm l). X DC I HNH KH: Chng ta ni n kh v lc, nay chng ta th xem xt v cm gic x. Khng cm th lc cng khng cm th kh, mt cm gic bnh thng, khng kh khng lc m qu v bit l x th. Ci x th c kh khng? - Tha khng. - Anh tr li ng. Nhng, trn thc t, t ai chu c cm gic x qu bnh thng, qu trm lng, qu yu t . X khng phi l kh nhng ngi ta thng xem n l kh, v thch i tm cm gic mnh. V d: ang i ti i lui vi cm gic bnh lng nh th ny mt hi, ri bng khi ln ngh: "Ch! Chn qu, by gi m mnh i coi xi-n th th bit my!". Phi khng? Ngha l mnh khng thch yn (x), a khi tm i tm ci th, ci vui, ci lc, chn ru, cuc c, tn gu vi mt ngi bn,

v.v... m git th gi, m lp cho y ci trng tri, m chy trn ci cm gic bnh thng, phi khng? Do , lc ta trong trng thi bnh thng, th chng bao lu, ta lin cho ci bnh thng kia l kh. ng th khng? Ta khng chu ni trng thi bnh thng v n d tr nn nhm chn, bun nn. Ta c khuynh hng ng ha x vi kh, ri chy i tm ci lc. C anh chng n i qua cha Huyn Khng, hi cha cn o Hi Vn, Lng C, thy cnh cha sao m "thin" qu, cc v s y sao m thanh thot qu, hin ha qu! Bn v nh xin php cha m cho i tu. n xin ti, ti ng . Nhng anh ta ti u c 3, 4 ngy chi ri anh ta than: "Tri i! Sao m bun qu, chn qu!" ri anh ta xin v. ng thi. Chnh ci m m , ci bnh thng ngi ta thng khng chu ni. V khng chu ni ci trng thi bnh thng ca x th, tm chng ta c khi ln hoi, c c tm bt mt cm gic khc, mt trng thi khc, khng chu yn. Chng ta v khng gi c tm trong trng thi bnh thng, nn mi khi ln mt ci tm tu c, khi ln mt ci tm tm ci lc th, nim vui, m tng, c vng v.v... y chnh l ci lng xng to tc, chnh l hnh. Hnh ny b iu ng bi dc i. Dc i gm c 3 loi: trong i tng hin ti, dc i nm bt sc, thanh, hng, v, xc. Trong i tng qu kh, dc i nm bt hnh nh php trn, k nim bng hi tng. Trong i tng tng lai dc i nm bt hnh nh c m bng tng tng. Vy ci kh y vi t hn, ci kh chnh s lng xng to tc (hnh) ca dc i nn gi l hnh kh. X th (sinh l) + dc i = hnh kh (tm l). minh ha ti xin k mt cu chuyn: c mt anh chng khi khng r bn i bun. Anh bn hi: - i bun lm g? - c tin. - C tin lm g? - sm nh, sm xe, c v p, con xinh, n ngon, mc p, ngha l c hnh phc ch g na.

- , nu vy th anh c i i, ti khng i u, v mc d ti khng c nhng th nhng ti ang hnh phc kia m! Hnh phc, ngi ta thng i hi l phi cn c iu kin g g , ch t ai hiu rng, i khi chng cn c g c m vn hnh phc. Hnh phc l ci m khi ta cn nm bt li khng c, nhng khi ta khng cn n na th n li n ngay lp tc. ng kia phi i kim tm, to tc lng xng l ng cn n ngon mc p. Cn ng ny th u c cn th, v ng ta n go lt mui m m. Nhng bit u chnh ngi n go lt mui m li ang hnh phc, cn ng kia, iu kin l phi n ngon mi hnh phc, nn ng ta phi n lc, phi mi hi si nc mt kim tin. Phi khng? Hnh phc m c iu kin th cn kh hn ci kh v iu kin, phi khng? Cho nn khng chu ni trng thi bnh thng (th x) nn phi lng xng to tc. Ci kh ca lng xng to tc, chnh l hnh kh vy. Tm li: - Cng nn nng dit kh cng sinh thm kh kh do phi hu i hay sn em li. - Cng c gng duy tr lc cng sinh thm hoi kh do hu i hay tham em n. - Cng lng xng to tc cng sinh thm hnh kh do dc i hay si xi gic. Nhng tt c nhng ci gi l phi hu i (sn), hu i (tham), dc i (si) b iu ng bi mt ci chung l v minh. Hn qu v thy r tt c kh l do v minh v i dc c, phi khng? Kinh Lng Nghim ni: "Tri kin lp tri tc v minh bn", tc l ly ci thy, bit m chng cht ln ci thy, bit hoc nm gi, thit lp ci thy, bit y l gc ca v minh. ng qu, phi khng? ang kh, ng ra khi ch vic thy ci kh thi th u c vn g, nhng mnh li khi ln ci tm mun dit kh. chnh l v minh, l tri kin lp tri ri. Cng vy khi khi ln dc i, hu i, phi hu i l ta b v minh iu ng. Coi chng s tu hnh ca chng ta c b ri vo dc i, hu i, phi hu i khng? Chng ta phi nhn ra s tht , nu khng lung cng v ch.

V d: c ngi ang tinh tn ht sc mnh tham mt cng n, mong rng t c t tnh v nghe ni kin tnh thnh Pht! Nhng kin tnh thnh Pht l mt chuyn hon ton khc, cn anh ta th em ht tm t tham cng n v mt vng cu. Vy anh ta ch hoc l b chi phi bi dc i, hu i v phi hu i, hoc c 3 m anh ta khng thy. V sao? v anh ta ang chn thc ti, nn nn nng mun t s cu "t tnh", vy l phi hu i ri! Anh ta tham lam mun sao t cho c t tnh , tc l hu i v dc i, v by gi anh ta ang khi tm ln nm bt, s hu, ng ha ci gi l "t tnh" y. Cng vy, chng ta ln trn ni tht cao thin nh, luyn ch... chi chi . lm g vy? ch ri vo qu o ca dc i, phi hu i hoc hu i, hoc c 3. V vy, chng ta t c kh kh, hoi kh v hnh kh m thi, ch khng th no t c gic ng, gii thot. M dc i, hu i v phi hu i l o tng nn l phi php. Kh kh, hoi kh v hnh kh l o gic, nn n cng l phi php (th gian php).

- Dc i - Hu i - Phi hu i Tp

o tng

Hnh kh Hoi kh Kh kh Kh

o gic

Cc cm gic kh gi l kh th, v cc loi i i vi cc loi th gi l tp , tc l nguyn nhn ca s kh. Cn 3 ci kh o gic do chnh o tng ca cc i sinh ra gi l kh , tc l kt qu ca v minh, i dc: Kh Th Kh (Cm gic t nhin v nhn) (o gic do o tng ca nhn cc i gy nn) Qu v nh cho th ny, ng hiu lm, trong o Pht vn c thin nh, vn s dng thin nh. Nhng khi no mnh thy r thin nh y l php. Khi no m thy tm mnh nh vy, s dng nh vy, khi y mi l thin nh. Cn ham mun thin nh t thin lc hay t php thut thn thng g , th u l sn phm ca v minh v i dc vy.

By gi cn 15 pht chng ta hi tho, ai c thc mc g khng? Bui sau chng ta s i tip ti ny. Lu l tt c cc bui hi tho, cc ti n ni kt vi nhau tht cht ch. Qu v c gng theo di t u n cui, nu khng c g bt kh khng. Va ri, chng ta ni n s vn hnh ca ni gii v th gii bn ngoi, tc l 18 gii. Nhng bui sau, chng ta s trin khai rng ra s vn ng y. C ngi hi: - Hi ny thy ni phi hu i, hu i v dc i l o tng v kh kh, hoi kh, hnh kh l o gic. o tng, o gic u l phi php, khng thc. V sao c Pht li gi l tc l chn l, s tht (sacca)? - Cu hi hay lm! Nh vy l ti ti ni khng ht khng r. Nhng trc y ti c ni thy vng nh thc tng tc l chn. Ci m o tng, o gic to ra u l phi php, l vng, khng c thc. Nhng chnh o tng, o gic li c xy ra, nn khi chng ta thy n ng thc tng n li l thc, l chn, l php. V d: ti ni "anh ni di" th c ngha iu anh ni ra l di nhng vic anh ni di l mt s tht. ng khng? Cng vy, i tng hay l tng ca cc i l o tng nhng chnh cc i li l hin tng tm l c tht. V o gic l o nhng s kin tm l l cm gic c xy ra thc.

Hn na trong T Diu mc d u l Sacca nhng c 2 loi khc nhau. Kh v tp thuc v tc , cn o v dit thuc v chn . Tc ch thc trong th gian ch khng thc trong chn l rt ro. Cn ni phi php l phn bit vi chnh php ch c hai u l php c. Khi chng ta sn m chng ta bit chng ta ang sn th ti ngh rng s khng c ci gi l "chng ta ang sn". Nu giy pht ta ang sn , ta ch tm, ta bit r ci tm sn th lm sao c sn c? iu ny, ln sau ti s ni r hn. Nhng y ti ch xin ni rng: tu hnh chnh l thy ngay ci php thc ti, ci Sanditthiko. Thy ngay php thc ti ch ng b l bt c mt php no. Nu qu v b l mt php no th qu v s hc li nhiu kip na. Qu v ang sn, qu v mun dp ci sn bng cch ngi thin c h lc th cn nhiu kip na qu v mi hc ra c ci sn . Sn l mt php, vy m mnh khng thy ra c bn cht ca n th khng bao gi gic ng c c. Khoa hc by gi nu h bit sm st l g, ging bo l g, ng t l g, th h c th s dng sm xt, ging bo v ng t vo nhng vic c ch cho con ngi. Ti sao nng lng mt tri ngi ta c th s dng c? Nu s nh nng mt tri m ta c trn trong bng mt th i no ngi ta s dng c nng lng mt tri? Cho nn nhng ci g n v i trong cuc i chng ta, u l bi hc ca php. Chng ta phi hc cho trn vn, ci chnh l gic ng y. Cn chng ta nu c trn trnh hoc chy theo mun ring ca mnh th mun i khng bao gi thy c php, m ch b iu ng bi dc vng ca bn ng m thi. C ng khng qu v? Khng ng th c phn i, xin c t nhin cho. C ngi hi: - Th ti nim A-Di- ln cnh Ty Phng l sai ? Th xa nay ngi ta tu Tnh l sai ht trn sao? Thy ph bng ngi ta ? - Xin tha l khng, ti khng c ph bng. iu ch ng cho mt s ngi. Nu s ngi m h nim A-i- n ch "nht nim" ri th h s thy rng lc ch cn php thy m thi, khng cn ln Ty Phng Cc Lc lm g na c. V sao vy? V "ty k tm tnh tc Pht tnh", khi tm mnh tnh ri th tm mnh chnh l tnh , ch cn i ln tnh lm g na? Xin nh cho th ny, php ca cc v T, ch khng phi php ca Pht, l v lng t bi thng chng sinh m phi vn dng ra. Ci c ng khng?

Ci l ni di y! Ti ni thng l ni di y! V ci khng phi l php. Php l Sanditthiko, Akliko... ch u phi i n cht ri mi ln c ci Tnh ? Vy lm sao m "thit thc hin tin" v "khng c thi gian" cho c. Kinh Php Hoa, c ni: ci l v cha thng con nn gi b ni xe tru, xe hu, xe nai tm by tm b ra cho nhng a con ham chi n ra khi nh la thi. Phi khng? Cn khi m chng ra khi nh la ri th chng s bit v sao cha m li la di mnh. Chng ta thng thng c ci t i gi l "t i php mn". Chng ta khng chu vt ln mt bc, vt ln trn ci "vn dng" m tu thng vo s tht. iu chng ta lm c. ng c mi "t ti" hoc "t tn" m gi mi php mn ca mnh, khng dm, khng chu tu thng vt ln, thy s tht. Ci o, nu mnh cha thy th mnh phi tu theo php mn phng tin cch ny cch kia, nhng khi thy ri th mnh ch c vic tu thng m cng t c kinh Di- ni l cnh Ty Phng Cc Lc. V sao vy? V "nht c Di- v bit nim, bt lao n ch o Ty Phng", khi nim Pht n ch khng cn tp nim (v bit nim) na th cng khi nhc cng (bt lao) i ln Ty Phng (o Ty Phng) lm g, Ty Phng Cc Lc l vy, l ci php thc ti vng bng tp nim . y chng ta khng xuyn tc tng phi. C nhng ngi v trnh khng th thy php s tht c th khuyn h c tip tc tu php mn phng tin. - Cn 5 pht na. C ai hi g na khng? C ngi hi: - Con nghe S ni, nu mnh c tm bnh thng, ng khi v minh i dc g ht, nh vy c th ni l mnh c o. Nu nh mnh khi tm ln tu, mong t c ci ny, ci kia, tc nhin s ri vo dc i, hu i v phi hu i. y, c vn gi d mt ngi ngu, h chng khi tm tu tp hay khi tm c ci ny ci kia chi c, tm h cng bnh thng vy thi. Trng hp y c khc g vi trng hp ca ngi tr? S khc nhau gia hai vic khng khi tm ca k tr v ngi ngu nh th no? - Vng, cu hi ca anh rt hay. l vn quan trng. Chng ta nn t ra nhng cu hi nh th, ch c th ng. Ti xin tr li. Vn ca chng ta khng phi l khi hay khng khi, m l chng ta b chy theo ci khi

, hay l chng ta thc s khi n? Khi mt ngi thy php m khi tm dng php th hon ton khc vi ngi khng thy php m khi tm! Hai ci khc nhau, hon ton khc nhau. Cn ni rng ngi ngu khng khi, th ci khng ng. Khng c ngi ngu no m khng khi tm c. Ngi ngu th khi tm tm by tm b na l khc. Tuy nhin, cng c trng hp khng khi trong trnh trng si m, gi l v k. N li khc, nhng lu th ny, si m cng l mt loi khi tm (mn tm hc Pht gio Abhidhamma ni rt r cc loi tm ny). Khi tm khng khi, cng l mt loi tm khi! Nn nh nh vy. Khi l ci g? Tm khng phi nh vt cht m c ln c xung? Tm mnh khng khi n cng vy thi. Khi khng phi chy ln chy xung. Nm yn cng mt loi khi. V d: c gng gi tm tht nh. Vy l khi tm ri g na? C ng khng? Xin qu v nh cho iu quan trng ny. Chnh khi tm khi m mnh bit r n, th khi y tm li khng khi. Cn nu nh khi tm khng khi m khng bit, th chnh tm ang trng thi si m. Ci thy rt r ch khng phi l lun u. Ngi no c thy tm mnh r rng th u nhn ra iu . Ngi Hu Nng ni: "i cnh tm s khi". i cnh tm c khi nhiu i. Trong kinh Nguyn Thy, c Pht cng dy vy: "ch bt ci tm khng khi, hy khi tm thin, tng trng tm thin"... Vy php c th, tng v dng. Ci dng tc l mnh khi ln lm ci ny ci kia th. Nhng vn l mnh phi bit n, phi thy php, nu khng, hoc l chy trn, hoc l chy bt ci ny ci kia th li khc. Vn l phi thy php. C ngi hi: - H mun l ri vo dc i, hu i, phi hu i, thm ch mun tu cng vy. Nu c th th ngi ta c sng ng mun g c sao? Ngi ta ng mun tu sao? - Tha, ng c hi rt ng. iu ny cn phi c phn bit r rng. C c nghe r khng? , r h. Vy ti xin tr li: Tha c, c 3 loi mun. Loi mun m chng ta va cp trn thuc v mun b iu ng bi v minh l dc i, hu i, phi hu i. mun no lt vo qu o ny u l nguyn nhn ca lun hi sinh t trong tam gii c.

Cn loi mun th hai l mun t nhin th ng do iu kin pht sinh mt cch tt yu, nh i mun n, mt mun ngh, ngi mi mun i, i mi mun ng... Nu loi mun ny c thc hin ng mc th n chnh l "bn nng" ca s sng, rt cn thit. Nhng thiu cnh gic n s tr thnh loi th vt, v nu y n i qu xa, n tr thnh loi th nht, lt vo qu o v minh i dc. Loi th ba l mun tch cc c hng dn bi tr tu, bi ngi thy php hay gic ng. mun ny tr thnh ci dng ca o. Nu khng c mun ny th s ri vo "trm khng tr tch". Cc bc Thnh vn c mun ny nhng di dng duy tc (kiriy). Ring v mun tu hnh cng c 2: hoc thuc loi th nht, hoc thuc loi th hai. mun tu hnh theo loi th nht th ri vo v minh, i dc, cn theo loi th hai th do thy (chnh kin) hoc tin (chnh tn) m tu hnh th khng sai, do c gi l ty php hnh v ty tn hnh. Tm li ch c mun do v minh i dc iu ng mi cn c chiu ph, vin ly v on tn m thi.

TP - KH
(Ni tip v s vn hnh ca cn + trn + thc v nguyn nhn to ra s au kh lun hi sinh t). 20-11-1993 XC V TH: Cn + trn + thc l ni chung cho lc cn + lc trn + lc thc. Khi ba ci ny tng tc vi nhau, tc l xc, th s pht sinh kh th, lc th v x th. Phn ny chng ta ni nhiu trong on trc, vy chng ta tm tt n nh sau:

TNG:

Kh, lc, x s a n khu th ba l tng: hin tng, hi tng v tng tng. * Hin Tng: Tc l nhn bit cn, trn, thc (xc) v kh, lc, x (th) mt cch trung thc (trn bnh din lin i, ch khng ton din). Thc y l thc ngay khi n xut hin thi. Ch thc khi php l php ang l. M ang l th u c g dng li. Ta va m ming hi php l g th n qua mt ri, phi khng? V d vo mt ci th mnh au. Ci ang au nu mnh nhn thc ng, ngha l mnh khng chng ln nhn thc mt o gic, mt hi tng trong qu kh, hoc mt tng tng trong tng lai, th ci ang l c nhn bit bng tri gic hin tng. Vy hin tng l nhn bit i tng ng nh gc tng i, m n trnh din. Nu c tr tu soi sng th tng n phn nh i tng mt cch trung thc v ton din. * Hi Tng: L chng ln nhn thc hin ti mt ci tng ca qu kh, lm cho phc tp thm i tng hin ti. V d ci v vai ca anh bn thn v ca ngi th m ti v d hm trc. Cng mt cm th m tng nhn nh khc nhau, l do hi tng xen vo, lm sai lch ci cm th thc, khch quan. * Tng Tng: L d phng hnh nh ca i tng tng lai. Thc ra hnh nh c tng tng ra trong tng lai cng ch c rp ni bng nhng nim qu kh do hi tng cung cp TNG V T: Ty theo s trung thc hay bp mo ca cc tng m n s sinh ra: Dc i, hu i, phi hu i T Trong Duy Thc v Vi Diu Php gi n l t, hay d hiu ta gi n l t tc.

Hi tng v tng tng nu c tr tu hng dn li tr thnh ci dng ca o. Nh n m ngi gic ng khng ch thy php trn b mt tip xc qua hin tng, m cn cc thuc tnh phong ph hn nhiu. y chng ta ch ni phn sai ca 3 tng khin a n to tc - Hin tng: cc b, hn hp trn b mt. - Hi tng + tng tng: bp mo. Vy y chng ta c: - Hin tng, hi tng v tng tng Tng. - Phi hu i, hu i, dc i T. Hai ci ny gp li thnh t tng. Vy t tng sai lm chnh l u mi bp mo s tht. Do t tng ch quan m mnh bin s vn hnh khch quan - khch quan ngha l cha b ch quan bp mo - lm tng hay gim cm th hin thc (chng ta ang ni tng i vi th). Chng ta tm t tn cho t tng (t + tng) sai lm, ch quan l o tng hay vng nim d trnh by vn . Khi o tng chiu ln cc cm th n thun (kh, lc, x) th n sinh ra kh kh, hoi kh v hnh kh. Cho nn kh kh, hoi kh, hnh kh ch l o gic. Ta c th tm tt chng nh sau:

Chnh kh, lc, x mi l cm th n thun t nhin, cn cm th ni kh kh, hoi kh, hnh kh, l mnh bp mo qua s to tc ca t v tng ri. Nhng nu cc tng phn nh trung thc v t tc i i vi bt nh (pa) th vn li hon ton khc (iu ny chng ta s ni sau). Kh, lc, x du l cm th n thun, t nhin v khch quan - cm th ng - nhng ni mi ngi vn mi khc. V sao? V d mt ngi c tu tp trong qu kh, c hnh thin trong qu kh th sinh ra t bnh hon, mnh khe, hon cnh nhiu may mn, do trong i sng hin ti h c nhiu cm th lc hn cm th kh. Ngc li mt ngi khng tu tp li lm nhiu vic bt thin trong qu kh th sinh ra li bnh hon, tn tt v hon cnh nhiu bt hnh, do trong i sng hin ti, anh ta cm th kh nhiu hn cm th lc. Tt nhin nhng th kh, lc hai trng hp trn gieo mm sn t qu kh ri (nhn qu kh v qu hin ti), cho nn by gi ch gt qu, gi l d thc, v khng to nhn gi l v nhn. C iu cn lu y l: nu c mt ngi lm nhiu vic bt thin trong qu kh, th i ny b nhiu kh th. Nhng trong i ny, v y tu tp, thy c php, tm hn hon ton gii thot, th ci kh (kh th) v y phi nhn chu, li hon ton khng nh hng g n gii thot ca v y c. Trong kinh c k kh nhiu chuyn nhng v T kheo t o trong tnh trng ht sc au kh. Nhng v y ang bnh chu khng ni, nhng nh thin qun, cc v y thy ngay ci bnh kh y, thy thc tng ci kh y, nn v y t o. Kh hon ton khng nh hng. Cho nn, vn l ta c thy ci kh, ci lc ng thc tng ca n khng, ch ng c ham mun tm lc b kh m ri vo lm lc. Nu c b kh th phi b ci kh o gic do o tng sn sinh - tc l kh kh, hoi kh, hnh kh - ch khng phi b ci kh trong "kh, lc, x" bnh thng. Xin nh cho iu y, rt quan trng. (Ln sau chng ta s ni v s thot kh y l thot nh th no). By gi chng ta th duyt li ton b din bin xem u mi l khu cn phi gii quyt.

Xc - th v tng thc ra u thuc v v nhn d thc, ch l kt qu th ng, nn khng phi l khu gii quyt. Bc tr ch gii quyt nhn ch khng gii quyt qu. Xc - th th d hiu, nhng v sao tng li cng khng phi l vn gii quyt, chnh n cng vi t (= t tng) tr thnh nguyn nhn ca s to tc kia m? Thc ra, ni l t tng nhng trong t ng vai to tc, cn tng ch cung cp d kin thi. V d cung cp ci dao cho ngi s dng ngi dng dao git ngi th ngi git c ti ch ci dao khng c ti. Tng ch ng vai tip nhn, suy c, xc nh i tng ch khng phn on v quyt nh thi phn ng trn i tng nh t. Tng c th ng hoc sai nhng cha phi l thin c. Thin c thuc v t. Tng l tm nh thu c i tng, nu tng tt th nh r, nu tng xu th nh m. Cn t mi l ngi ngi ph phn, chn lc, ni xu, ni p, sinh a, sinh ght v.v... Du tng sai lm hay m o cng khng quyt nh thi ca t. Nhng v t b v minh i dc chi phi nn khng phn bit c ng hay sai m thnh ra vng ng to tc. Nu t c tr tu hng dn n s bit tng ng hay sai ngay nn n vn khng vng ng to tc. Trong thnh phn ca mt ci bnh c bt, c ng, c nc... chng hn. Nhng ngi lm bnh ty theo thch ca mnh to ra hnh chim, hnh hoa, hnh vung, hnh trn... hoc ngon, hoc d... khc nhau. Ti sao cng bt, cng ng, cng nc... m cui cng bnh li khc nhau? ng nhin khc nhau l do ni s thch v trnh hiu bit ca mi ngi, nhng thnh phn bn trong cng l ng, l nc, l bt m thi.

Cng vy, ni Pht, ni chng sinh, c cu vn hnh u ging nhau nhng Pht khc chng sinh v do tr tu v s hnh khng ging nhau. Cng xc, th, tng m Pht Nit Bn cn chng sinh th lun hi sinh t. V t ca Pht l Minh Hnh Tc, cn t ca chng sinh l v minh i dc. T ging nh th tng ca "ni cc hnh", nu c c vn bi v minh i dc th ch yu l to nghip bt thin, nu c c vn bi tr tu th to nghip thin, bt ng hoc siu th. Ring i vi chng sinh th t quyt nh ci gii: c o hay thin o, hoc dc gii, sc gii hay v sc gii. T to nhn ri to qu ni xc - th - tng. Vy t mi l khu nhn cn c gii quyt, cn xc - th - tng ch l qu, khng nn trc gii quyt m to tc thm lun hi sinh t. Tu m iu chnh t l ng, cn tu hnh m lng xng iu chnh xc - th - tng l hon ton sai. V iu chnh t tc l iu chnh xc - th - tng ri. Ngi tu hnh cn phi hiu r iu . C ngi hi: - Nu vy khi cn tip xc vi trn, ta ch kham nhn vi cm th, v ch bit (tng) vy thi, ch n t ta ng khi tm, th nh vy l gii quyt vn c cha? - iu ny chng ta ni mt ln ri, nhng ln ny c l chng ta thy su hn do thy c mu cht ca t. d hiu ti xin ly mt v d: V d con ch, n ch phn ng theo bn nng sinh l hoc cm tnh nh au n ch ku ng ng vy thi. N khng suy ngh tnh ton y l tnh v ch nh con ngi. Nh vy t ca n rt n gin mui lc. Thng l di dng tm si. Nh vy chng l n hn con ngi sao? Thc ra, tm chng ta tr phi trng thi th ng nh lc ng yn chng hn, cn th lun lun c thi ny hoc thi khc, ngha l c khi tm, ch khng th no tm khng khi c. Vy vn khng phi l tm ng khi, m khi sao cho ng. Cho nn Ngi Hu Nng mi bo: "i cnh tm s kh". Cn c Pht khi c ngi hi: "Bch c Th Tn, nu tt c tm khng khi th s khng c tt c kh". c Pht bo: "Ch c ni vy, ch khng nn khi tm bt thin m thi".

Nu khng khi tm th lm sao c chuyn hnh nguyn B Tt, c thuyt php sanh? Vy khi l phi c. Khi m ng n, ng php, ng vi s tht th ci khi y c gi l chnh t duy, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh v.v... ng tng nh l khng khi. nh cng l mt dng khi tm. N khi trng thi nh nn gi l khi nh. Ci tm l vy, khi n yn l yn, khi n khi l khi, l nh lut ca n. Khi hay khng khi u c tt, c xu ch khng phi khng khi l tt m khi l xu. Cng nh ci thn hnh y khng phi nm l tt m ng dy l xu. Khng phi vy, tt xu... tht ra ty theo ci dng ca n. Th d: ng ci lc m mnh cn phi khi tm th mnh li khng, vy l mnh tm by ri. C my chc ngi ang i n xin n, mnh c go, nhng mnh li khng khi tm g c. Khi y c ng khng? Mnh phi khi tm lo i ly go nu cm cho ngi ta n ch, phi khng? Mnh phi bit lc no nn khi, lc no khng nn khi, mi ci tc dng g, n c li ch g, hay c tc hi no. V ci thy cc php l quan trng, cn php th khng xu, khng tt, nhng ty mnh m ci no cng c tt c xu, n c Nit Bn m mnh cng bin n thnh xu thnh tt c. Qu v nghe c l khng? Nit Bn th khng tt khng xu ri, nhng qu v chp Nit Bn l bn ng th cht ri! Chng th khng bit Nit Bn chi c, ang au kh, nhng thy au kh ch l mt s vn hnh nh thc th li gii thot. Cn mnh t c Nit Bn an n hon ton, nhng m mnh chp n th thnh xu phi khng? iu ny khng phi ti by t ra u. Trong kinh Mlapariyyasuttam, Majjhimanikya nguyn thy, c Pht dy: "Ny cc t kheo, Nh Lai Bc A-La-Hn, Chnh ng Gic, bit r (abhijnti) Nit Bn l Nit Bn. Vi thng tr (abhiya) Nit Bn l Nit Bn, Nh Lai khng ngh tng (maati: tng tng) n Nit Bn, khng ngh tng trn Nit Bn, khng ngh tng t Nit Bn, khng ngh tng Nit Bn l (ca) ta, khng qu vui thch (abhinandati) Nit Bn. V sao vy? V bit rng vui thch (nand) l cn bn ca kh, l hu, l sanh t ca chng sinh". Tr li vn , by gi chng ta i su thm vo tin trnh thy r dn dn tng khu vn hnh ca n. y khng phi dng mt quan im gii thch, khng phi dng Duy Thc hoc Vi Diu Php, kinh in g lm vic y. Chng ta c chim nghim tin trnh din tin ca chnh n nh th no trc, ri ly kinh in ra m minh ha sau nh l chng l m ngi xa thy ri.

Cn + trn + thc = Xc Xc tc l s giao tip, tng giao gia 3 yu t cn - trn - thc. Hm ti dy mn Duy Thc - Vi Diu Php t gio, c ngi Pht t hi rng: - C phi cn tip xc vi trn sinh ra thc khng? V d nhn cn tip xc vi sc trn sinh ra nhn thc phi khng? Nu vy thy cho con c hi: cn l mt yu t vt cht, trn cng l vt cht, th lm sao c hai ci vt cht tip xc vi nhau li sinh ra thc c? Cu hi tht hay, phi khng? Cn, trn, thc tc dng vi nhau gi l tng tc, giao tip vi nhau gi l tng giao m thnh xc. Trong 3 yu t thiu mt th khng thnh xc c, ch khng phi hai ci ny sinh ci kia. Lt na mnh s thy iu r hn.

Xc - th - tng - t l ni dung tt yu, c bn ca mt tin trnh tm (ti tm mn danh t ca Duy Thc hc v Vi Diu Php). Xin lu rng thc trong cn - trn - thc khng phi l nhn thc, n ch mi tip nhn i tng m thi. Tng mi l bit, mi l nhn thc mc tri gic. Tng bit l sc, tng bit l kh v.v... cn nhn thc, nh thc... thn thc ch nh my nh m mnh va bm mt ci l n ghi nhn hnh lin, cn en trng, to nh, vung trn chi ... ngha l nhn bit n l hnh g, sc g th l chc nng ca tng. Vy khi tip xc th th lin pht sanh, y l iu tt yu xy ra. Kh, lc, x l cm gic tt yu. Khi m mnh dng nh khng c cm gic g c th n l x th, ch khng phi l khng th g c nh nhiu ngi lm

tng. D chu l lc th, kh chu l kh th. n khi y th tng mi nhn bit th ny. Khi mt, tai, mi, li, thn, tip xc vi sc, thanh, hng, v, xc, php th sau th khi ln, tng hot ng nh sau: Tng Din ra tin trnh phn tch nm bt bit tng (attaggahana vthi) Din ra tin trnh tng hp nm bt tng tng (samhaggahana vthi). Khi khi nim hnh sc, tng trng v.v... (attha paatti). Khi khi nim danh ngn (nma paatti) Nh chng ta ni, tng c th ng c th sai, c th r, c th m, nhng n vn l v nhn. n t mi c vn phn ng, ph phn, to tc, tr phi t c Thnh tu soi sng n mi khng cn to tc. Nu ngang tng m kim sot c th vn cha c to tc g. Nhng n t, n phi hu i, hu i v dc i l bt u c vn , c to tc, c nghip. Phi hu i, hu i, dc i c th thin, c th bt thin, c th bt ng, n lun lun i km vi v minh:

Thin l g? Thin xut pht t cc yu t tm (tm s) trong lnh. Khi t c ch tt p gi l thin. Khi t c ch xu xa gi l bt thin. Cn khi t c ch trn cc tm s thin chi th gi l bt ng. Du thin, du bt thin, du bt ng th cng u to tc. Thin nh (bt ng) cng l mt cch bp mo thc ti, ging nh mang knh mu th thy cnh sc p hn. Thin nh ch c tc dng li ch trong gii hn no , chng hn ch ng 5 yu t ngn che tm (trin ci). Tr phi Thnh nh mi l duy tc, mi l Nit Bn, mi l hin ti lc tr ca cc bc Thnh. Phm nh ch l phng tin ch khng phi l mc ch ti hu. Phm nh khng th a n gii thot hon ton. Trong phm nh cng c gii thot, nhng ch gii thot ra khi dc gii an tr vo cc tng thin sc gii, hoc gii thot sc gii an tr cc rng thin v sc gii. Nhng nhng gii thot ny vn cn nm trong gii hn ca tng, do tng sinh. Tr li t, tr phi t c hng dn bi Thnh Tu, n ch to tc trong vng tam gii: dc gii, sc gii v v sc gii. Dc gii, sc gii v v sc gii li xut pht t dc i, sc i v v sc i, cp cao ca dc i, hu i v phi hu i m thi. T dc i (cp thp) mnh khi tm tu t nhng hnh phc ci tri dc gii (6 cnh tri) gi l dc i (cp cao). T hu i (cp thp) mnh mun tu thin nh c cc tng thin ci tri sc gii (4 tng thin) gi l sc i (cao cp). T phi hu i (cp thp) mnh mun tu thin nh vi cc i tng v sc t ci tri v sc gii gi l v sc i (cp cao). Tt c nhng ci u l t, l to nghip. c Pht Ngi dy: "Cetan'ham bhikkhave kammam vadmi". (Ny cc t kheo! Nh Lai ni t tc chnh l nghip). Nhng "ba ci bt an v nh nh la", nn hnh phc thin lc cc tng tri dc gii, sc gii, v sc gii vn bt an, ngha l khng thot khi kh (nh nh la).

T Thin v T Thin Sc gii cn c gi chung l Phc hnh. * Dc gii gm cc ci: Bt thin: a ngc, ng qu, sc sanh, a-tu-la. Thin + bt thin: ci ngi. Thin: cc ci tri dc gii: T i thin vng, ao li, D ma, u xut, Ha lc, Tha ha t ti. * Sc gii gm cc ci: - S thin: Phm chng thin. Phm ph thin. i phm thin. - Nh thin: Thiu quang thin. V lng quang thin. Quang m thin. - Tam thin: Thiu tnh thin. V lng tnh thin. Bin tnh thin. - T thin:

Qung qu thin. V tng thin. Phc sanh thin [*] [*] Ring Phc sanh thin chia lm 5 ci: V phin thin, V nhit thin, Thin hin thin, Thin kin thin v Sc cu cnh thin. (ni y ch c bc Anahm ( c t thin hay ng thin nu phn chia theo Vi Diu Php) tc sinh v s chng Alahn qu ti y). * V sc gii gm cc ci: - Khng v bin x thin. - Thc v bin x thin. - V s hu x thin. - Phi tng phi phi tng x thin. S d k ra nh th chng ta thy rng t c th to tc nghip trong tam gii a din nh vy. Nhng gii thot, gic ng l ph ht to nghip, ph ht t tc trong tam gii, v tam gii vn cn kh . D cc ci tri c h, lc, nh, x nhng vn l kh . Chng ta tu hnh l gii thot kh ch khng phi l c h, lc, nh, x phi khng? Lm thin m c ln ci tri dc gii, thin nh m c ln tri sc gii v v sc gii th kh vn c cn y nguyn, vn do dc i, hu i v phi hu i to ra, m ngun gc ca n vn l v minh. ng vy khng? y ta c th rt ra mt im nh th ny: kh khng phi ch l kh th m phn ln kh li l lc th hay x th. Tuy vy n s di hi ln trn thn bin thnh kh th. BA YU T PHI HP Cng xc, th, tng, t cn 3 yu t i km l tc , nht tm v mng cn (theo Vi Diu Php). Theo Duy Thc th ch c thm tc m thi. Xc, th, tng, t v tc , Duy Thc gi l 5 bin hnh tm s. Vi Diu Php thm nht tm v mng cn nn c 7 bin hnh tm s. Gi l bin hnh tm s v chng c mt trong tt c cc tm, tm phm tm Thnh g chng cng c mt, nhng ni dung c khc nhau:

- Tc phi c mt th xc mi hin hnh. Nu tc khng c mt th mt vi sc, tai vi ting, mi vi mi, li vi v, thn vi vt th, khng tng giao tng tc c, ngha l khng thnh xc. - Tc phi c mt th th mi hin hnh. Nu tc khng c mt th kh, lc, x c cng nh khng, ging nh ht vo tai hoc chch vo da ca ngi hn m vy. - Tc phi c mt th tng mi hnh thnh, nu khng th tri gic khng th hot ng. Ging nh con mt ca ngi l nh vn thu hnh im vng nhng khng bit hnh g. m thanh vn lm rung mng nh nhng ngi cht khng bit l ting g. - Tc phi c mt th t mi hnh thnh. Nu khng s nh thuyn c my m khng c bnh li, n s chy lung tung bt nh. Ging nh ngi b mt tr khng th kt ti hnh ng ca h c. Tc lun lun c mt v hp tc cht ch vi xc, th, tng, t. Vy tc l g? Tc (manasikra) l cng tc li hng ca tm trn i tng. N quyt nh khuynh hng ng sai ca tm v i tng. - Nu tc ng th xc, th, tng ng v t l thin, bt ng hoc siu th. - Nu tc sai th xc, th, tng b bp mo v t s l bt thin. V vy c 2 loi tc : - Nh l tc (Yoniso manasikra): Yoniso c ngha l nh th no th n nh vy, nh th. Nh l tc l tm hng ng n, tm hng nh thc. - Phi nh l tc (Ayoniso manasikra): tc khng ng, tm hng sai, tm hng lch lc, khng nh thc.

V d: mt thy si dy, do khng tc ng n, tm hng sai lch nn tng l con rn. Thy ngi ph n tng m mnh, tng l ch mnh, tng l bn mnh v.v... th 3 trng thi tm hng hon ton khc nhau. Vy tc ca mnh nh th no i vi i tng n rt quan trng. N li c xc, th tng, t. Cn nht tm, mng cn v sao phi c mt? Tin trnh xc, th tng, t cn phi ng nht t u n cui nn cn phi c nht tm. ng thi mi tin trnh phi c mt thi gian tn ti ring, n xy ra trong mt s st-na nht nh nn cn phi c mng cn. Nu khng c 2 tm s ny th 5 bin hnh tm s kia (xc, th, tng, t, tc ) s tin hnh khng ng nht v khng tn ti trong mt thi gian cn thit x l i tng. V vy 7 bin hnh tm s ng hn l 5. Th l chng ta ni v s vn hnh ca 18 gii. Nhng d kin cn bn trong bi kinh Bt Nh, ng thi chng ta bit rt r u l kh u l nguyn nhn ca kh. Trc khi chng ta ni n mt s kin lin h, cng rt quan trng, y l ng un. Trong kinh Bt Nh, qu v c ai hi iu g khng? C ngi hi: - Trong phn trc c ni xc, th, tng cha c vn g c, n t mi c vn . Nhng y, tc c t ni xc, th, tng v tc sai lm th xc, th, tng cng sai, lm sao khng c vn c? - Xin tr li. Trc y ti c ni ch mi xc, th, tng th cha c vn g. Tuy n c ng sai nhng vn cha to tc. Mi n t mi to tc nghip trong tam gii (tam gii duy tm chnh l ni t vy). - Vy ti sao tc li ng vai tr quan trng i vi xc, th, tng, t? - ng l tc li xc, th, tng, t. Nu n t m bt n tr tu ln n ch mi ng sai cha to ra thin c, cha to nghip. Tc v nh bnh li, cn t v nh my tu. Bnh li dng b qua b li m my cha n, cha dpart th cng cha gy tc hi g, c phi khng? C ngi hi:

- Trong nhng bin hnh tm s, c tc . Con t t cu hi: Ai tc ? C phi ci nht tm, mng cn khng? Tc khng phi l ci pht khi lung tung m n c mt qu trnh nht qun. T dng trong u c con c ny ra cu hi nh vy, khng bit ni ny n c thp thong ci ng khng? Khng bit ci ng ny n nm u y? Tc ny khng phi t nhin m xut hin, n do u, chng l tc ny khng c ch t? - Vng, ti xin tr li. y ta phi xc nh c ngha ca tm s ri s thy. Thng thng chng ta tng tm s l nhng yu t c sn, ging nh ni l ng, l bt, l oxy, l hydro v.v... Theo Vi Diu Php th tm s khng phi l ci c sn. Khi n hnh thnh mt s tm s nh th ny... th n l thin tm. Khi n hnh thnh mt s tm s nh th kia... tm tr thnh bt thin. Hnh thnh tm s th n... th n l tm bt ng. Tuy nhin cc tm s ny n mang tnh cht "tc dng" hn l mt thc th. V d ci tay c tc dng nh, ci nh ch l tc dng ch khng phi c mt thc th nh. Khi mnh nh th ci nh xut hin, khi mnh khng nh th ci nh khng xut hin. Vy, khng phi tm s ny pht sanh tm s kia, m tht ra, n chnh l iu kin pht sanh, c ci ny th c ci kia, nh c t v c tng, c tng v c th v.v... Nhng iu kin pht sanh ny chnh l s vn hnh to tc. V d mnh ni H2 cng vi 02 l thnh nc. H2 v 02 v nh tm s. Nc v nh tm. y l tm v d thi, ch nc, hydro, oxy l nhng cht c th, l nhng yu t nht nh, cn tm th khc. Tm sn cng ny khc vi tm sn cng kia, v nh vy th xc, th, tng, t, tc , nht tm, mng cn u khc nhau. Cc tm s l s vn hnh, l nhng tc dng khng c nh. Ngha l c tng duyn th n khi ln, c tc dng th n khi ln, khng tc dng th n khng khi ln, do khng phi do ai sinh ra c. Ma do ai pht sinh ra? Hi nc bc ln, gp lnh thnh ma, ma ri xung gp nng li bc hi... ch khng do ai c, phi th khng? iu kin nh vy th n pht sanh nh vy. Tuy nhin, anh cng ni ng. Khi mt ngi dng cho mnh mt bn ng, lc by gi, tt c tm s ny h xem l ng s ca h, v chnh h s dng ng s y. Nhng khi v ng thc s th n vn tc dng nh thng,

m khi khng phi l ng, n ch l mt dng bin chuyn ca php m thi, ch l s vn hnh m thi. NG UN Nu khng ai hi g na chng ta bt u ni n ng un. Ng un l g? Ng un chnh l tin trnh phc tp chng cht ca xc, th, tng, t. N cng qua mt s vn hnh tng t nh nhng vn hnh m chng ta bn trn.

Xc (= cn + trn + thc) chnh l sc trong ng un xin lu cho iu . Thng thng ngi ta hiu sc l ni sc: mt, tai, mi, li, thn v ngoi sc; sc, thinh, hng, v, xc. C ngi cn t hn na, hiu sc l i tng ca mt. Nhng ch sc dng trong ng un khng phi l cc loi sc trn. Sc trong ng un l mt s tp khi do s vn hnh tng tc gia cn, trn, thc m c, ch khng phi mt d kin hoc mt thc th c sn. Sc ny khng mang tnh vt cht c nh m mang tnh duyn khi ca mt nhm tm-sinh-vt-l.

Khi c ng dng tng giao tng tc (xc) gia 3 yu t trn th sc un tp khi, nu khng ng dng th sc un khng tp khi, ch khng phi sc un lun lun c mt. Nh vy trong sc un vn c sc cn v sc trn nhng l iu kin cn ch khng hnh thnh sc un. V d c mt, c sc nhng nu khng c tc ng h tng th khng khi sc un. y l iu cc k quan trng. Cho nn, xin qu v ghi nh cho iu ny. Mi ngi ngi y, c cn, c trn m sc un c th khng khi ln. Xa nay ngi ta hay ngh rng (cc Ch gii cng vy) sc un l ci thn xc tht mnh y. Khng phi vy, khng phi mnh sinh ra l c ci ng un c nh sn trong ny. Ch khi no n tc ng ln, hin hnh ci tin trnh

ny: sc un, th un, tng un, hnh un, thc un - th ng un mi c mt. Ch sc ny - sc un - m Suzuki trong thin lun dch l form th khng ng. Ngay c ci sc l i tng ca mt m dch l form cng khng ng ri. V sao vy? V form ch ni ln c mt hnh tng ch cha ni n mu sc, nh sng, cht liu v.v... Vy khng th dch form c. "Sc un" khng th no dch ra ting Anh c. C n l Rpa-khandha vy thi. C cn, trn, thc hp li vi nhau th mi gi l sc un. c bit trong sc un hm ch lun c ci xc ca v php. Cng ng ni "thn ng un" tr phi m ch bn ng. Ni thn ny gm c t i hay thn t i l ng hn v trong sc un ny, t i ch l mt phn thi. T i to nn mt s cn. T i to nn mt s trn. Nhng n thc l ht t i ri phi khng? Vy m thc c d phn vo sc un. Sc un l mt din bin, mt ng dng sinh khi do tc duyn ca cn - trn thc xin nhc li nh vy. By gi, mnh c th ph sc un c khng? Khi mt thy sc, tai nghe m thanh, v.v... mnh tr mt, tai v cho cn, sc, thanh v cho trn, v nhn thc, nh thc v cho thc, khng cho dnh lu g vi nhau. Tr khng phi mt ng nhn sc, tai ng nghe m thanh... m tr bng tu qun Vipassan na, tham u khng xen vo can thip. Khi y, sc un s khng th pht sanh, ngha l mnh ph c sc un. C ng khng? C c khng? C ai phn bc chuyn ny khng? N rt vi t. V sao m mnh phi phn tch cho k, ni cho r rng nh vy? Nu khng thy ci sc un y th mnh khng th ph n c. Mnh tu m mnh c dit sc cn trn, ngha l tr b cn thn v trn cnh ny cho mau gii thot, vy l sai lm ri. Mnh c ha gii th ha gii sc un thi ch, phi khng? Phi bit r rng sc un ch l s tng duyn tng tc ca cn, trn v thc, ngha l tc dng, tc ng ca c 18 gii (6 cn, 6 trn, 6 thc) th sc un mi khng c ch. By gi n th un. Th th qu v bit ri. Do s tc dng ca sc un nn mi c khi ln tc dng ca th un. Th un cng vy, l s tp khi ca cc th mt cch phc tp, chng cho, ri ren. Do duyn xc ca sc un m c th un. V vy mnh c th chm dt th un c.

V d nh khi mnh c kh th, lc th hoc x th, nhng tm mnh hon ton khng th khng x, hay "nht nim bt sanh" th lc kh, lc, x c cng nh khng. V tuy c th nhng hon ton khng c chng cho ri ren, khng thnh th un. Nh vy, trn th gii khch quan, th ch do duyn khi m thi nn ta c th ph n bng cch khng cho n bin thnh un. Tng un cng vy. C khi ta nhn mt vt, nghe mt m thanh nhng ta khng thy khng nghe g c. C khi no qu v thy nh vy khng? Nht l khi ta hon ton sng sut, tnh thc trong nh sng ca tu qun (Vipassan na) th tng tuy c m mt tc dng bin thnh un. Nh vy ta c th ph c tng un. Cn hnh un chnh l do t ch ng iu hnh, tp hp cc tm s khc to tc. Li do s tp hp ca sc, th, tng lm duyn trc, nn hnh chnh l "tp hp to tc" cng gi l hu vi. Hu vi l Sankhra. T ng t Sankharoti (sam + kr) c ngha l tp hp li, sa son, to tc (sam: hp chung li). Vy sankhra l tc dng iu hp to tc (nghip). Nhng khi t nhng quyn iu hp cho tr tu (pa) th hnh un b ha gii, ngha l hnh khng cn to thnh un, lc sankhra bin thnh Asankhra. Tc l v vi. Thc un ng mt vai tr a nng:

ng s duyn (Tadlambana) c tc dng nh A-Li-Da Thc ca Duy Thc Lun, n ghi li ton b tin trnh 4 un trc, nht l hnh un. Tc hnh tm l s to tc nhm l. C thc tc ng ln cn, trn th sc un mi thnh hot dng. Ngi cht mt khng th thy sc.

V vy sc un khng phi ch l sinh l (cn) hay vt l (trn) m cn c s cng tc ca tm l (thc) na. Nhng thc giai on ny cha phi l nhn thc. C thc tc ng ln th mi lm cng tc cm th c v vy:

Thc y ch ng vai tr tip th cm gic. Nhng nu khng c thc khng th c th, v mt xc cht khng th no c kh, lc c, phi khng? C thc tc ng ln tng th mi c th hnh thnh tng un.

Thc trong tng ch ng vai tr tip th (hnh tng) suy c, xc nh, nu khng c 3 yu t ny th tng khng th nhn bit c, ging nh ngi hn m khng bit g c. C thc tc ng ln hnh th t mi iu hp tm s lm cng tc tc hnh tm (javana). Thc y ng vai tr nh Mt-na trong Duy Thc.

Cui cng thc ng vai tr ng s duyn ghi li ton b tin trnh ng un. Thc ny chnh l A-Li-Da thc trong Duy Thc. Tm li:

Mun thy c tin trnh ny chng ta phi quan st s thc din ra trong tm. Khi ti ang ni, khng phi qu v ch nghe bng tai ghi nhn m thc s phi coi li tm mnh, kim tra li tm mnh. V trnh by nn phi dng ti ngn ng, nht l cc thut ng kinh in lm cho chng ta mt. Vy xin lp li, chng ta phi thy ci thc y ni ng x ca tin trnh tm - sinh - vt l y. Ci thc y mi l quan trng, cn cc thut ng th ni "huyn thuyn chi a" ra thi. Nghe xong, thy ci thc xong th b! Ch ng m m no l ting Anh, ting Phn, ch Hn... v ch. Mnh phi ha gii n, v hiu ha n m thy ci thc. Tr li vn , trong sc, th, tng, hnh, thc, th hnh chnh l do t (trong xc, th, tng, t v cng chnh l phi hu i, hu i v dc i). Hnh c iu ng bi t nn ni dung ca hnh ty thuc vo t. Hnh l ci khu quan trng nht. Chnh n l th phm gy ra thin c th. Nu ta gii quyt c hnh l gii quyt c ton b, ph c ton b. C cu k ph ng un nh sau: "Dc sanh nh do t tng sanh Khng tm cc tnh tnh Phi sc dic phi hnh". Dc sanh ni chnh l hnh (dc i, hu i, phi hu i).

 do t tng sanh tc l tng. Khng tm tc l tr tu soi chiu khng thc tng tr chng t. Cc tch tnh tc l chnh nh lm cho cc th yn n. Phi sc tc khng cho sc un hnh thnh. Dic phi hnh tc ph c v minh, i dc. Nh vy l ton b ng un b ph : "ng un giai khng". iu ny chng ta s ni sau. Ng un ch l s tp khi ca mt tin trnh tm-sinh-vt l. Tr phi tin trnh c soi sng bi tr tu n b kia (pa paramit), ng un thng b v minh chi phi t kin pht sinh, t ng un tr nn phc tp chng cht, ri ren v cui cng b chp lm l bn ng. Vy bn ng khng c thc, n ch l ng un, v trong ng un ch c hnh l to tc. Ph bn ng th phi thy ton b s vn hnh ca ng un, nht l hnh un. Ph bn ng th ng un ht to tc, chng cht v ri ren, tr n v tnh trng nguyn s xc-th-tng-t-tc .

Nu tc l nh l (yoniso) v t c hng dn bi tr tu rt ro th bn ng cng vi ng un u khng. Vy ng un c th sinh khi, c th khng. Ng un c th sinh khi ngi ny khc, ngi kia khc. Ng un c th thin c th c v.v... "Tm nh cng ha s Ha chng chng ng m (un) Nht thit th gii trung V php nhi bt to". Tm nh ng th v V cc loi ng un Ht thy trong th gii Khng php no khng to.

Tm y chnh l thc c mt trong 5 un, n chi phi 5 un. Trong th gii bn ng ny khng c php no n khng to. Kinh php c c dy: "Trong cc php, tm dn u, tm l ch, tm to tc tt c" cho nn:

Thc (1) dn u, lm ch, to tc cc php sc, th, tng, hnh, thc (2). Thc (2) ghi li s to tc trn, nh b nh ca my in ton nhng n phc tp hn, ri mang ni dung ghi nhn to tc ra ng un k tip sc, th, tng, hnh, thc (3) .

Thc (3) li ghi nhn, li khi ln v.v... v c th ng un chng cht, ri ren thnh (4), (5), (6), .v.v... Nhng v d hm trc, chuyn ci anh chng ngy hm qua n nh mnh gy rng, cho nn va thy n p trn vai mnh mt ci l mnh ng ng ni gin. Vy l sao? L v thc khi sinh chp gi kinh nghim ca thc qu kh (hm qua) cho nn thc hin ti khng cn khch quan, trung thc c na. Ci gi l do phi nh l tc (ayoniso mannasikra). Ci sc, th, tng, hnh, thc ngy hm qua chng cht ln sc, th, tng, hnh, thc hin ti nn tc ca n sai lc. Nu tri li cng anh chng y xut hin m tm mnh trong sng, khng my may chp gi kinh nghim ca ngy trc - mnh nhn n nh n by gi vy thi - tc l nh l tc (yoniso manasikra). l thy ng, ci thy thc. V khng c vn g c, phi khng? Ci m chng cht cm gic, tri gic, chng cht kinh nghim qu kh ln thc ti, gi l un. Un

tc chng cht ri rm lp ny n lp khc. Ci m chng ta gi l tri kin lp tri, Thin Tng gi l "u thng trc u" (trn u chng ln mt ci u), "tuyt thng gia sng" (thm sng trn tuyt). Vy tin trnh ca ng un chnh l tin trnh ghi li kinh nghim, chng ta cn nhn r iu . Kinh nghim ca ng un qu kh chng ln ng un hin ti to ra kinh nghim mi. Tht ra gi l mi, nhng khng cn mi na, trong tim tng kinh nghim c, c phi vy khng? Un l vy, un l chng cht, ri ren, phc tp. Gi d, vi anh chng kia, mnh gy nhau, nh nhau thm mt trn na, ri ngy mt gp li, thc li chng thm mt lp na, l cha k ti v nm ng, thc lm vic, l t chng ln khng bit bao nhiu lp na ri. Mnh nh li ci chuyn nh nhau, ngh tc gin th ny, th n, mnh to tc thm na. Tc l, trng hp trc, ng un c qua tai, mt, mi, li, v thn. Trng hp sau m v nh li, th ng un qua , php v thc. Vy th ngy hm sau, khng ch ghi li kinh nghim ca ngy hm trc, m cn chng cht ci hm hc, tc gin ca m hi tng li na. D s cha? R rng l c mt ng, phi khng? Mt ng ri rm khng th g ni, nn ch mi thy mt hn l mun nh nhau ri, c phi th khng? y mi ch chng cht mt chuyn nh nhau. Cn tt c nhng th khc th sao? Chng cht nhng ci g? Chng cht t him, ganh ght, yu thng, s hi, hn th, ngon ngt, cay ng v.v... v v.v... Cho nn, ng un tuy c th giai khng mt cch d dng, th m, qu v bit khng, y trong mi chng ta, ng un tr thnh Tu-Di-Sn ri . Khip cha? Ph khng ni na. C thit bng ca Tn Ng Khng may ra, ch ph khng ni na ri, phi khng? C ngi hi: - C anh rt say m m nhc, anh mi mn c mt bng nhc rt hay, v m nghe. Mi nghe c mt lt, anh ta sc nh c mt cng vic cn lm ngay, v anh i lm. Trong thi gian lm, anh vn nghe nhc. Nhng lt sau, cng vic cun ht anh ta, anh ta ch tm vo cng vic nn khng nghe ting nhc na. Nh vy, r rng m thanh vn n tai anh ta, nhng anh ta khng ghi nhn c. Hoc v d con ang ngi nghe ging y, ban u con nghe ting tch tc ca ng h, lt sau chng nghe ting tch tc ca

ng h na. Nh vy, lc bo thc khng c l khng ng, v vn cn lm vic. Cn bo thc c, th sao li khng nghe c? - ng. ng! Cu hi rt hay! Bi vy cho nn nht tm v mng cn lc y mi thy l quan trng. Khng c hai tm s nht tm v mng cn th ci tm n s lon ln ht chng cn ch tm c na. Qu v nh cho th ny, ci tm n rt vi t. Mt tin trnh tm ko di nht l 17 st-na thi. Thi gian 17 st-na l chng no? Xin tha, 17 st-na khng phi cha ti mt giy, m cha ti 1/1.000 giy! N rt nhanh. Do , t tin trnh sc, th, tng, hnh, thc ny n chuyn qua sc, th, tng, hnh, thc khc rt nhanh. "Tm nh cng ha s Ha chng chng ng m" "Chng chng" l cc loi, rt nhiu loi. C rt nhiu loi ng un khc nhau. V d mt, sc, thc to ra mt tin trnh ng un khc. Cc cn v trn khc cng vy. Mt ngi ang coi ti vi, con mt mnh v i tng ca n to ra mt tin trnh ng un. ng thi tai mnh nghe nhc m, vy tai v i tng ca n to ra mt tin trnh ng un khc na. Chng ta c thy g trng hp khng? Chng ta va thy hnh va nghe m nhc m mt cch r rng, khng c ln ln nhau. V sao vy? V tin trnh no cng nht tm ci . Tin trnh ng un t tai v m thanh ng nht m tin trnh ng un t mt v sc vn ng nht. Ci rt vi t. Kim Dung c mt nhn vt tn Chu B Thng, ng c sng ch mt mn v l "Song th h bc", ngha l hai tay cng nh vi nhau. Tay phi ra mt th v th tay tri nh mt th v u li. Vy l sao? ng ta "phn tm nh dng", tay phi nh mt kim th ny, ng thi s dng tay tri nh mt kim th khc. ng ta s dng hai tin trnh "mt ln" m vn nht tm ! Ngi nh n, ngi nh my, v rt nhiu cng vic i hi phi s dng nhiu tin trnh tm-sinh-l "mt ln". i khi, chng ta phi bit l, c th 2, 3 tin trnh tm cng xut hin mt ln, nhng trn thc t l xen k nhau mt cch trt t trong cng mt khong thi gian ch khng phi trng phng, ngha l hon v ch khng

phi ng v. Nhng 17 st-na qu nhanh n ni ta tng cng mt ln. Trong mt giy bit c bao nhiu l tin trnh tm sinh khi. V d khi ta thy mt ngi ph n m tng rng l em gi ca mnh. y, mt thy ngi ph n l mt tin trnh ng un, nhng tng ngi em gi th thc li to ra mt tin trnh ng un khc. Va thy ph n va tng ngi em gi tc l va c tin trnh qua nhn thc va c tin trnh qua thc. C phi khng? Nhng trong khi 2, 3 tin trnh ng un xy ra "cng lc" m ta ch vo mt i tng no nhiu hn th tin trnh s mnh hn, v cc tin trnh kia s bin mt. Mt tin trnh di nht l 17 st-na, nhng nu mnh n lp i lp li rt nhiu ln trn mt i tng, v do cc tin trnh kia khng xen vo c. l l do ti sao anh lm vic, anh khng cn nghe ting nhc na. C ngi hi: - Trong qu trnh sc, th, tng, hnh, thc th sc khng phi l mt ci g c th, m n l kt qu ca mt tp hp cn-trn-thc nh S ging. Khi nhn thc c nh vy, gi d by gi con ngh ra mt cch ph ng un, xin trnh s xem th th no, c hp l khng? - Vng! - Sc tp hp li gia 3 yu t cn-trn-thc, thiu 1 trong 3 yu t th tp hp y khng hot ng c, khng hin hnh c. Nh vy th by gi hnh gi ch cn lm th no ph i 1 trong 3 yu t thi, hoc l cn, hoc l trn, hoc l thc. Chng hn nh th ny: nu mt mnh khng nhn sc, mi khng ngi mi hng, hoc li khng nm v ngt, thn mnh khng tip xc vi nhng cm gic cng hoc mm, mnh khng ngh n mt iu g v.v... Trong trng hp ny, lc thc khng pht khi c, v n thiu yu t trn cnh. Nh vy c ngha l khng c sc un, v n khng hi yu t to sc un. Trong trng hp mt ngi ang ng hoc ngt xu chng hn, h c ph c ng un hay khng? Th hai na, trong trng hp mnh tp trung mnh li, v d tp trung mnh vo danh hiu Pht thi, th mnh c to c ng un tt hay khng? V khi ca mnh nim danh hiu Pht Thch Ca chng hn, n s to cho mnh mt ci thc, m ni dung ci thc l ton thin . Nh vy c phi mnh s c ng un mang tnh cht thin hay khng? - Khoan ci , by gi th ny, chng ta c th gii quyt tng khu mt.

D chng ta nim Pht, lc cng c ng un pht sinh. V khi khi tm nim tc l c ng un. Nhng trong trng hp mnh s dng hnh un mt cch tt p. Gi d mnh nim n nht tm bt lon, cn hnh (sp nh) hoc an ch (nh). Tuy vy mnh vn to tc, nhng tin trnh ng un y l tin trnh tt. Anh ni ng, hnh un c th thin hoc bt ng kia m. iu th hai, trong lc mnh ng, c th tin trnh ng un ci dng khng khi tc dng ch khng phi l ph. Ph l khi no mnh dng tr tu soi chiu ngay trong t thn ca n m mnh chiu ph c n, mi gi l ph. Khng phi khi n tnh lng gi l ph. Khi n khng khi khng gi l ph. Khi mt tin trnh tm khng khi th n li v trng thi bhavanga (hm khc chng ta s ni n tin trnh tm chi tit hn thy r bhavanga ny). Trong bhavanga, ng un khng hin hnh m n li tim n di dng v thc. Tc l ng un cng ng! Nh vy u phi ph c ng un. Mnh c th ph c ng un hin hnh bng tr tu soi chiu, nhng mm mng ca n trong v thc vn cha ph c, v thc un tng tr mm mng trng ri. Ph ng un bng cch khng nghe m thanh, khng ngi mi hng v.v... th c th l tin trnh ng un khng khi ln. Nhng ph l ph ngay khi n khi ln bng tu qun (Vipassan na) ch khng phi khng cho n khi ln. Phi ph ng un hu thc trc, thc un khng cn tng tr mm ging, do tp kh ca thc un trong v thc khng cn hot ng c na. Nh vy mnh cha tht s ph n bng tr tu trn hin hnh v tn gc ca n trong v thc, th ng nhin vn cn mm mng dy sinh ra tin trnh ng un mi. Tuy nhin, mm mng trng v thc ch l kh nng tim n chn mi thnh qu (d thc) ch khng phi nhn to tc. Ngay khi thc mi khi ln u tin trnh ng un tc ng ln cn trn, n cng ch l qu ch khng phi nhn. V vy xin lp li l ch ph ng un khi n hin hnh thi, ch khng nn gi n li trong v thc bng cch khng cho n khi, l trn p n ch khng phi ph. Phn tm hc gi l n c (dn nn) ch khng phi ha gii hay thng hoa. Vy ph ng un l ph nhn ch khng ph qu. Ph nhn th qu s t ha gii.

D dng thin nh ph ng un cng khng c, v chnh thin nh l mt tin trnh ng un. Nh vy ch c th lm cho ng un tt hn ch khng phi l ng un giai khng c. iu ny chng ta s ni r hn trong nhng bui hi tho sau. C ngi hi: - Trong trng hp mnh quan nim sc khng phi l mt tp hp ca cntrn-thc th lm sao? Bi v con c trong sch ca nhng bc Lun S ni ting thi xa cng nh thi nay, rng sc l mt tp hp nhng iu kin vt cht chng hn, ch khng phi l mt tp hp ca cn-trn-thc. Nh vy th c ng khng? Hn c phi sc khng? - Khng. Sc y l sc khc. Sc y l sc trn ri. Hn l sc trn, hoc ci thn ny l cng sc, sc cn. Trong ng un, khng phi khng c sc . Ni mt - sc tc l c sc ri. Ci thy ca mt th n l nhn thc nhng con mt l sc cn ri. Do , bn ny cng c sc (con mt - tnh sc cn) m bn kia cng c sc (sc trn i tng ca mt). Nhng y mnh mun ni th ny, nu ni, ngoi sc khng c thc tng tc th chng khng thnh sc un. Cn sc th vn c c. Nu quan nim sc un ch l cn sc v trn sc nh anh ta ni, th ti sao cc v A-La-Hn v ch Pht ph c bn ng, ph c ng un m qu v vn i lui, i ti? Cc v sc thn vn cn nh thng, thm ch, tin trnh vn cn, nhng khi y khng phi l un (chng cht). Un c ph ri. Sc, th, tng, hnh, thc vn cn, nhng lu ch hnh, lc y khng cn l hnh to tc na m l v vi hay duy tc. ng thi thc cng khng cn cha nhm chp tng na (trong Duy Thc gi l Bch tnh thc). Qu v nh cho iu . Hnh ca Pht v cc v A-La-Hn l Thnh Tu, l Nit Bn. Khi y n thay ci cetan thnh Ariya pa hay bodhi ri. Hnh thnh Bt Nh Ba-La-Mta ri. Pht v cc v A-La-Hn lc y vn c tin trnh: sc-th-tng-btnh-Bch tnh thc. Tm ni nh vy. Nhng m cc v y hon ton khng b ri vo bn ng, hon ton khng b ri vo tin trnh to un, tc l khng c chng cht, chp tng na. C ngi hi: - Con c trong b Cu X Lun ca Th Thn do Ngi Huyn Trang dch, th ni sc l ni sc v ngoi sc. Ni sc tc l cn thn ca mnh. Ri con c lun b Abhidammatthasangaha ca Ngi Nrada dch qua bn ting Anh. Ngi dch ch sc l matter. Ch matter khng c ngha l mt tp

hp gia cn, trn v thc, m n c ngha c th nh ni sc v ngoi sc. Nh vy, con thy gia hai nh ngha, t ngun Hn tng cng nh t ngun Pli c chuyn sang ting Anh th u nh vy. Cn nh ngha chiu nay con tip thu c do S ni l... - Mt qu trnh vn ng, tc dng tm-sinh-vt l? - Vng, n rt mi l, con mun ni l rt khc thng. Trong sut qu trnh hc Pht, con khng tm thy bt c mt ti liu no ni v sc nh vy! - Vng, trc ht xin ni th ny, chng ta c trnh by s tht ch khng y c theo kinh sch, l iu th nht. iu th hai, ch sc m Ngi Nrada v cc sch nh ngha l sc trong danh sc. Sc trong danh sc dch l matter th tm c, cn sc trong ng un khng dch l Matter c, phi hiu l c 4 loi sc nh sau: 1) Sc: ch i tng ca mt gi l sc trn gm hnh tng, mu sc v cht liu. 2) Sc: * Theo Vi Diu Php, c 28 sc php: 4 i chng (a, thy, ha, phong). 5 tnh sc cn (mt, tai, mi, li, thn). 4 hnh cnh sc (sc, thanh, hng, v). 2 bn tnh sc (n tnh, nam tnh) 1 tm s y sc. 1 mng sc. 1 thc sc. 1 gii hn sc (khng gii). 2 biu sc (thn biu, ng biu). 3 bin ha sc (nh, mm, thch ng). 4 tng sc (sanh, tr, d, dit). * Theo Duy Thc c 11 sc php: 5 cn (nhn, nh, t, thit, thn) v 6 trn, (sc, thinh, hng, v, xc, php).

3) Sc: dng trong danh sc. Sc ny gm mt, tai, mi, li, thn v sc, thanh, hng, v, xc cng vi php v s y cn. Cn v php thuc v danh. Nu ni theo 18 gii th mt, tai, mi, li, thn v s y cn v sc, thanh, hng, v, xc, php thuc sc. Nhn thc, nh thc, t thc, thit thc, thn thc, thc v php thuc danh. 4) Sc trong ng un gm c:

Mi ch sc c mt ngha khc nhau, phi lu nh vy. Chnh v lm ln cc ngha ca sc ny m nhiu v ging kinh Bt Nh c ni sc l sc thn hay sc trn, trong lc sc un hm ch c mt tin trnh vn hnh, c tc ng mi khi sanh c. Ti ni iu y hon ton khng ch quan, v "sc thn" lm sao c "th" c? Nu ch c sc cn v sc trn m thnh un th khng l ngi cht hay ngi hn m cn trn cng tng tc c sao? Nu nh mt khng c ci thy (nhn thc), tai khng c ci nghe (nh thc) v.v... th mt tai v hn c th ng dng c sao? Vy phi c thc cng tc ng th mi pht sanh tin trnh, khng c thc tc ng khng pht sanh tin trnh ng un c. Ch sc trong sc un mang tnh cht mt tm s hn l mt sc thun ty, n tng ng vi tm s xc. Nhng chng ta bit rng khng bao gi c tm s m khng c tm v ngc li. V tm s v tm cng sinh, cng dit cng cn v cng i tng. Cho d mt, tai, v.v... l sc thun ty i na m khng c tm (thc) th nh mt tai ca ngi cht lm sao thy nghe c? l mnh mun chng minh ch tht ra khng phi trong Tam tng Pli khng c ni sc gm c thc. Trong kinh i T Nim X, Dghanikya c Pht dy: mt, tai, mi, li, thn, , sc, thanh, hng, v, xc, php, nhn thc, nh thc, t thc, thit thc, thn thc v thc l sc thn i (piya rpam), sc kh i (sta rpam), chnh ti sc thn ny tham i pht sanh, tham i tr dit. Anh c xem li bi kinh i kim chng.

C ngi hi: - "Sc tc th khng"... sc khng trong kinh Bt Nh c phi l sc un ny khng? - ng vy, chnh n l sc un trong ng un y. Ln sau chng ta s o su thm vn ny. Phi thy cho r vn mi c. By gi cn 15 pht na, xin mi qu v tho lun vi nhau. ngh l nu c nghi th c hi. Nu ti "b" th ti bo ti "b" ch khng c vn g u. C ngi hi: - S ging rng, thc n xuyn qua sc, qua th, qua tng, qua hnh ri qua thc. Ci thc ny li xuyn qua sc tr li... v c nh th tip tc... vy th cho con c hi, khng bit c ng khng, l c phi thc y tm v t tnh khng? - Khng, khng phi. Thc ny khi b nhim v minh i dc l thc tm by th c, thc ny l thc nhim. Thc sinh (patisandhi) v thc t (cuti) ch khng phi tm v t tnh u. Tuy nhin ht v minh i dc th thc ny thanh tnh v nhim v bin thnh tr nh Duy Thc ni cng ng. - Con hi khi b lm. - Phi, phi! Nh vy li cng chng t rng mnh phi ni thm vn ny cho ti ni ti chn. V sao vy? V trong vic tu hnh ti c ni th ny "chn bt lp" l ng lp ci chn, v lp ci chn (d di nhn hiu t tnh hay i ng) l mnh ch quan ri. H mnh lp ra ci chn g th u l gi c. ng c ni rng ti tu theo l tng ny l cao siu lm! D cho cao siu my th cng do dc vng mnh lp ra thi. Phi khng? Mnh lp ra ci ci gii cho mnh tht ra ch t v cho ci bn ng m thi, ch khng phi l ph tr bn ng. Lm cho phong ph bn ng chnh l ngoi o. Pht o v ngoi o khc nhau ch . Ngoi o tu hon thin bn ng. Pht gio tu l dp bn ng. Nghe ni vy c nhiu ngi s lm. Tu m dp ht bn ng, vy th cn ci g? Nhng chnh khi mnh ph c bn ng th li c tt c. Cn khi mnh toan vun bi cho ci bn ng th mnh t giam mnh trong ci lng cht hp ri, phi khng? bn ng th tt nhin phi lun hi sinh t trong tam gii. Chng ta ng ra nhiu l tng tt p cao siu, ng ham c ci ny ci kia cho nhiu. Ci l mnh t hi mnh.

C ngi hi: - y cp n tin trnh ca ng un, n thng hin hnh trn bnh din hu thc. Nhng c mt s trng hp hu nh n nm trong v thc m n vn hin hnh. V nh mt ngi ang "mng du". Vy th i vi ngi "mng du", tin trnh ng un ca h th no? Phi chng y c Thng hay ai iu khin? - Khng phi u. Mng du l mt ci bnh. Chng ta c th gii thch theo khoa hc, hoc phn tm hc cng c ch chng cn n Pht gio. Con ngi mnh ang sinh hot bnh thng y l do i no iu khin. i no ghi nhn, iu ng ton b h thng thn kinh. Nhng khi mnh nm ng th tiu no lm vic. Tiu no c lm vic trong lc chng ta ng ch khng phi khng bit g c u. Khi ng mnh tng l khng ghi nhn c g c v thc khng lm vic. Nhng khng phi vy. Trong Duy Thc c ni n mt loi thc gi l "mng trung thc". Khi chng ta ang ni chuyn y th thc hin hnh. Nhng khi chng ta ng th cng c mt loi thc khc lm vic m Duy Thc gi l "mng trung thc", ci bit trong chim bao hay trong gic ng. Ci bit ny c th c thc tr li vo ban ngy, chng t n c ghi li tin trnh. Ngha l c mt tin trnh ng un trong chim bao. Tuy nhin trong trng hp b chn thng v s no, chn thng tm l hoc tiu no v h thn kinh b trc trc (bnh) g th bnh nhn c th ni m, hoc nng hn th mng du. Mng du l mt dng bnh tm thn, ting Anh gi l Somnambulism. c bit nhng vic lm trong cn mng du ban m khng c thc nh li ban ngy. V vy mng du v chim bao khng ging nhau, v xy ra trong giai on khc nhau ca gic ng. Khi mt ngi b chn thng v no hoc tinh thn b dn nn cng thng, xung t, bc xc, v.v... th dn dn a n suy nhc thn kinh v ri vo tnh trng mng du. Trong mng du khng c "mng trung thc" m hon ton tc ng t v thc, khi v thc cha nhm s cng thng, xung t. Trong c hai trng hp b chn thng v no hoc chn thng tm l, th hnh ng ca ngi bnh khng yu t hnh thnh tin trnh ng un mt cch y . Nu ngi ng ngon c ng un "ng", v ngi nm m c "ng un trong mng", th ngi mng du c ng un bnh hon, bt thng ch hnh thnh trong v thc.

C ngi hi: - Vy th v thc n nm u, c gii thch nh th no trong Vi Diu Php hoc Duy Thc? - Theo Duy Thc th n trong A-li-da-thc. Cn theo Vi Diu Php th n trong Bhavanga, ni m thc ghi nhn li tin trnh ri k gi vo. - Xin hi nu trong v thc v tim thc th n khng th t tc. y, ngi mng du h leo tro ln b tng, ln nc nh... h lm nhng vic m dng nh l phi c nhng t tc rt mnh, c mt s tc ng ca tm rt mnh m. Nh vy c mu thun khng? - Ngi mng du khng ch ng, nhng vn c ng lc thc y. y ti s ni mt chuyn khc nhng n li lin quan n vn ny, v qu v s hiu. Chuyn thi min. Thi min hoc b "in nhp". Thi min th thng thng ngi ta khng ch "tng i" no ca bnh nhn, ngha l dng sc mnh ca thc kim ch trung khu thn kinh. u tin bt bnh nhn ng, ng l i no ngh ngi, h bn dng sc mnh thc kim ch tiu no. "Nhp in" cng vy, h kim ch tng hnh dinh ca v thc tc l tiu no iu khin. Ngi m b thi min hoc "nhp in" iu khin th khng t bit g ht. Cng c trng hp ngi b thi min hoc ngi nhp in c bit nhng li l khng ch ng c. Trng hp mng du tm coi l mt trng hp "t thi min" ngi mng du l ngi bnh, c mt trc trc g h thn kinh, khi v thc dy ln iu ng h, iu khin h m thc h khng bit, th thi. C ai hi g na khng? Tho lun v chiu su ni tm vui qu phi khng? Thng thng mnh hay sng bn ngoi nhiu qu, t khi quan tm n ci tm ca mnh. By gi, lu lu i thm ving ci tm mnh mt ci th thy c nhng ci khm ph l lng ng ngc nhin, phi khng? TIN TRNH TM (CITTA VTHI) 23-11-93 Trong ln trc, chng ta ni v s vn hnh ca 18 gii. n y c l chng ta c th thy r nguyn nhn pht sanh au kh v phin no. u l kh , u l tp , chc khng ai hoi nghi na phi khng?

Cng trong s vn hnh ny, chng ta thy r s sanh khi ca ng un. Ng un khng phi l mt ci g c sn, nh l mt bn ng ni nng v hnh ng, m ng un khi sanh khi dit thay i lun lun ty theo ci tm khi n tng giao vi ngoi gii. Chng ta cng so snh, i chiu mi lin h gia ng un v 7 bin hnh tm s, tc l nhng tm s chnh yu din ra trong tt c tm. Tm no cng phi c mt 7 tm s ny: xc, th, tng, t, nht tm, mng cn, tc . S d chng ta em nhiu php ra so snh l lin h cc php c Pht dy li vi nhau. Bi v khi th chng ta hc php ny, khi hc php khc, rt l tn mn, tng gia chng chng c mi quan h no c. Khng phi th, chng lin h rt l mt thit, v nh vy khi mnh thy php ny l thy c php kia. Du l mt cu k c Pht dy, vn bao hm ht gio l o Pht. y l iu m qu v k s thy. Ngc li mi t trong mi php th li phi hiu ty trng hp. V d ch "php", ch "sc" m chng ta tng kho st hm trc. Hm nay, chng ta ni v tin trnh tm, ting Pli gi l Citta vthi. Vthi ngha l l trnh, l din tin, mt dng din tin. Citta l tm. Tm tc l thc. C 6 thc. Mc d 900 nm sau c Pht Nit Bn, Th Thn gii thiu thm 2 thc l Mt-na v A-li-da, nhng 2 thc ny khng c g mi l, n nm trong tin trnh tm ngang qua 6 thc m chng ta sp ni n. Ni c 6 thc l ty hin tng m gi tn khc nhau thi, s thc khi mt tm hin khi n din tin qua mt l trnh gi l tin trnh tm. V nh dng in, tc dng ln bng n th sng, tc dng ln my qut th cnh qut quay, tc dng ln bn i th sinh nhit, nhng cng ch do mt dng in m thi. Dng in v nh dng tm hin khi ngang qua cc cn vy. Cng v nh nc v sng, gi nh tc ng ln nc th sinh sng ln tn. Bo ln tc ng ln nc th sinh ra sng thn, nhng ch l nc thi. Ty duyn m gi. Vy khi ni tm hay thc chng ta ng cu n ni cch phn loi m ch quan st ngay ni ci tm ang hin khi thy din bin ca n. Duy Thc hc ni c 8 thc. Abhidhamma Nguyn Thy ni tin trnh tm ngang qua 5 mn c 9 giai on v ngang qua mn ch c 4 giai on. T

"giai on" ti dng y tng ng vi ch thc trong 8 thc ca Duy Thc hc. Cng theo Abhidhamma, nu ng v phng din ci gii th c 4 loi tm: dc gii tm, sc gii tm, v sc gii tm, siu th tm. Nu ng v phng din nhn qu, thin, bt thin, v nhn, bt ng, duy tc v.v... th c ti 89 tm hoc 121 tm. Nu ng v phng din hin khi qua cc cn th ni c 6 thc. Vy ty tc dng, ty phng din m gi thi ch ng nn chp trc. Quan trng ch mnh thy c s vn hnh ca tm nh th no ch khng cn gi tn n lm g. Ging nh mt chu nc, mnh ly ci ly m ong th 10 ly, nhng ly 1 ci gallon m ong th ch c gallon, phi khng? Na gallon bng 10 ly, 10 ly bng 1 chu. C 3 u ng. V th khng nn tranh ci v con s thng k tm lm g, m quan trng l mnh phi thy din bin ca tm ni chnh tm ang vn hnh. Vy chng ta th ch theo di trnh t din bin ca tm nh th no. y l s kin tm kh vi t, khng nn l lun m ch ch tm quan st. Din bin ca 1 tm sinh dit nh th ny: Dng tm thc khi trng thi tnh lng, cha c tc ng ca 1 i tng no ht th n tri chy m thm lng l, n tng trong chiu su ca s sng nn gi l hu phn (hu phn gi l bhavanga: anga l phn, bhava l hin hu, s sng). Hu phn l phn tim n duy tr s hin hu tri chy lin tc ca dng tm. Khi mnh ng hoc khi mnh bt tnh th lc khng c mt i tng g tc ng tm mnh khi ln c (tr lc chim bao). Tm ang trng thi tnh lng - tnh lng m lun lun tri chy. Cho nn ng ra phi ni l bhavanga atta tc l hu phn c tri qua, tri qua, tc l tri chy lin tc. Duy Thc gi l "hng chuyn nh bc lu". Khi hu phn ang tri chy nh vy, cht c mt i tng tc ng vo khin hu phn ny rung ng ln hai ln gi l bhavanga calana. Khi hu phn rung ng th ci dng tri chy y lin dng li. Khng phi l dng li dng tri chy m l dng li tnh trng tri chy n tng lng l, nn gi l hu phn dng li: bhavanga upaccheda. Hu phn dng li v tm bt u khi ln qua cc cn thu nhn, nh gi, phn ng v.v... trn i tng tc ng:

Bnh thng hu phn tri qua trng thi tnh (t A n B). khi c mt i tng (sc, thanh, hng, v, xc, php) tc ng vo th hu phn rung ng 2 ln ri dng li (t B n C) v bt u khi tm (ti C). Tin trnh tm thc s xy ra (t C n D) ri tr li trng thi thm lng tri chy ca hu phn. y, chng ta cn bit thm mt t tng ca Lo T: "Tr h cc, th tnh c, vn vt tnh tc, ng d quan phc, ph vt vn vn, cc phc quy k cn, quy cn vit tnh, tnh vit phc mng, phc mng vit thng, tri thng vit minh, bt tri thng vng tc hung". Ngha l: "Nu ta sng sut nh tnh m quan st th thy vn vt (tc l cc tm php) khi ln ri chng li tr v. T ra tt c cc php... u nh vy, c khi ln ri tr v gc. Tr v gc gi l tnh. Tnh gi l phc mng. Phc mng gi l thng. Bit ci thng ny l minh. Khng bit ci thng ny l vng khi lung tung". Cu ny ca Lo T cng khuyn ta nn tnh lng soi chiu ci tm sinh dit, i v qua l trnh ca n. Ba giai on ca hu phn trn (hu phn tri qua, hu phn rung ng v hu phn dng li) c th gi theo phn tm hc l v thc hoc tim thc, ch ng vai tr chun b cho tin trnh tm ch tm cha tht s khi. Ngay khi hu phn dng li, tm tht s khi ln theo trnh t nh sau (i vi mt, tai, mi, li, thn): 1 st-na - Ng mn hng tm (Pacadvr'vajjuna). 1 st-na - Ng thc (Pacavina). 1 st-na - Tip th tm (Sampaticchana). 1 st-na - Suy c tm (Santirana). 1 st-na - xc nh tm (Votthapana). 7 st-na - Tc hnh tm (Javana). 2 st-na - ng s duyn (Tadlambana).

Nu k c 3 st-na ca gai on hu phn th ton b tin trnh din ra trong 17 st-na, nhng nu ch k phn chnh yu th ch cn 14 st-na. Tuy nhin tin trnh s lp i lp li trn cng i tng rt nhiu ln. Gii Thch Cc Giai on Ca Tin Trnh Trn y l tin trnh tm din ra qua 5 ca (mt, tai, mi, li, thn). Tin trnh qua mn chng ta s ni sau. Tuy nhin d tin trnh qua ng mn vn c s tham d ca thc. - Ng mn hng tm: 3 giai on hu phn cng c tnh vo trong tin trnh nhng thc ra n ng mn hng tm th tm mi thc s khi. Ng mn hng tm ch l phn x t nhin ca mt, tai, mi, li, thn trn i tng tng ng. C th nh khi mt ngi nm ng, bng c ting ng lm anh ta git mnh, ton thn ngi y b nh thc v hng n i tng. Nhng tht ra v l ting ng nn ch c nh mn tht s hng n i tng. Nu l hnh nh th nhn mn hng n, nu l s ng chm th thn mn hng n v.v... - Ng thc: khi mt trong 5 mn hng v i tng th thc ca mn y lin cng tc vo. V d nu i tng l ting ng th nh thc cng tc. V vy n y 1 trong 5 thc khi tc dng. C i khi nhiu thc cng khi mt ln, nh va thy va nghe chng hn. - Tip th tm: sau khi mt trong 5 thc khi ln th tm tip nhn i tng. Gi s nh nhn thc khi ln th s tip nhn s ging nh chic my hnh bm nt thu hnh. - Suy c tm: sau khi thu hnh vo, y l ly mt lm in hnh, th n hin ln trn phim (v d my hnh) tng chi tit ca i tng, giai on ny mang tnh phn tch. - Xc nh tm: sau khi ghi nhn tng chi tit mt cch phn tch, tm bt u tng hp cc chi tit hnh thnh ton din i tng, v xc nh l hnh g. Ba giai on ny ni v thc nhng tng ng vi tng trong ng un, ch xy ra trong 3 st-na-tm.

- Tc hnh tm: y l giai on quan trng hnh thnh s to tc ca tm ko di n 7 st-na. N chnh l hnh trong ng un. Hu ht cc tm s qun t y ty theo tnh cht thin, bt thin, bt ng hay siu th tm. Mt-na thc nm trong tc hnh tm ny. - ng s duyn: din ra trong 2 st-na tm, n gi vai tr nh A-li-da trong Duy Thc ghi nhn li tin trnh tm va xy ra, nht l giai on tc hnh tm. ng s duyn tng ng vi thc un trong s tp khi ca ng un, v phng din ghi li chng t. Tt c cc giai on tin trnh tm ny u c s hin din ca th. So Snh Tin Trnh Tm Vi Ng Un Thc ra tin trnh tm cng chnh l tin trnh ng un c trin khai chi tit hn.

V cch phn giai on khc nhau (mt bn l 5, mt bn l 7 giai on) nn s so snh phi rt t nh: - Sc un gm ng mn hng tm v ng thc. - Th un c mt trong tt c giai on ca tin trnh tm. - Tng un gm tip th tm, suy c tm v xc nh tm. - Hnh un tng ng vi tc hnh tm. - Thc un tng ng vi ng s duyn.

ng s duyn ghi li tin trnh ri chm vo trng thi tim n trong hu phn. ng s duyn gi vai tr nng tng hoc nng hun (ct cha) cn hu phn gi vai tr s tng hoc s hun (ch ct cha). Trc khi tm khi ln tin trnh l hu phn. Sau khi tin trnh chm dt cng tr li hu phn, do hu phn tng ng vi cn bn thc trong Duy Thc. Chng ta cn lu mt iu l i vi k phm phu, tin trnh tm khng khc ng un, tuy nhin khi tc hnh tm c hng dn bi tr tu gii thot, th tin trnh tm ny khng tc thnh un, v d tin trnh tm siu th. Tin trnh tm cng khng nht thit phi tri qua 17 st-na. Ty theo i tng m tin trnh tm c th din tin y hoc chm dt na chng. - Nu l mt i tng rt ln (atimahanta) th tin trnh din ra 17 st-na: * Hu phn tri qua: 1 st-na * Hu phn rung ng 2 ln v dng li: 2 st-na * T ng mn hng tm n ng s duyn: 14 st-na Tng cng: 17 st-na i tng rt ln tc l i tng gy s ch hoc gy n tng mnh, khin tm phn ng mnh. V d i tng lm chng ta s hi, tc gin hay hoan h vui mng, v.v... - Nu l mt i tng ln (mahanta) th tin trnh chm dt sau tc hnh tm, ngha l ng s duyn khng khi ln. Nh vy n ch din ra trong 15 st-na. i tng ln tc l i tng khng gy ch nhiu lm, khin tm tuy c phn ng nhng ri sau qun i khng ghi li g c. V d mt v thy ra ng thnh thong gp mt vi hc sinh cho hi, ng ta cng mm ci p li, nhng sau ng khng nh g ht. - Nu i tng nh (paritta) th tin trnh tm ch tn ti ngang xc nh tm, tc hnh tm khng khi ln. Trong trng hp ny xc nh tm ko

di 3 st-na ri tr li hu phn. Nh vy tin trnh tm ch din ra t 10 n 11 st-na thi. V d: khi i ngoi ng, chng ta vn thy hng cy hai bn ng, xe c, ngi i li, nhng chng ta ch thy vy thi ch khng ch v khng phn ng g c. - Nu i tng rt nh th hu phn ch rung ng ri tr v trng thi yn tnh, ch tin trnh tm khng khi ln. V d khi ang ng, c ting ng khin chng ta git mnh nhng vn ng li nh thng. Qua s vn hnh ca cc tin trnh tm trn, chng ta thy rng tc hnh tm v ng s duyn c th khng khi ty i tng. Mt-na thc l mt phn ca tc hnh tm v A-li-da thc chnh l ng s duyn. Vy khng phi ch 6 thc mi sinh dit m cng nng ca Mt-na v A-li-da cng v thng sinh dit ty lc. Khng nn ch trng c mt ci tm thng tn m ri vo bn th lun thng kin. Xin qu v lu cho nh vy. Cn mt im cn lu l trong mt khong thi gian c th xy ra nhiu tin trnh tm c i tng khc nhau. Nhng tin trnh tm ny khng phi xy ra cng lc m chng xen k vi nhau. V d: ta ang xem ti vi, bng c nhiu ting n ln bn ngoi. Th l chng ta hng ch ra bn ngoi, nhng khi bit ch l ting pho, chng ta li tip tc ch xem ti vi. Nh vy xem ti vi v nghe ting n l 2 tin trnh tm khc nhau xen k vi nhau. Mt v d khc: mt ng ch n c 5 ngi th k nh my, ng c cho mi ngi nh my mi vn th khc nhau. c cho ngi th nht mt cu, ri ngi th hai, th ba, th t, th nm. Xong ri ng tr li c cu th hai cho ngi th nht, th hai, v.v... c th cho ht 5 vn th cho nm ngi vi 5 ni dung khc nhau. ng ch trong mt khong thi gian s dng 5 tin trnh tm xen k vi nhau m chng c ci no ln ln ci no, ci no cng nht tm, nht qun ci . l ni 2 tm khc i tng xen k ln nhau. C nhiu khi 2 tm khc loi cng xen k ln nhau. V d khn gi xem hai v s nh nhau trn v i. Thng thng khn gi thin v bn v s A hoc v s B, cho nn khi

th hoan h, khi th tc gin. Nh vy tm thng ght, vui bun, mng gin c xen k ln nhau trong cng c nh ca 2 i th. Nh vy, ci tm lun lun v thng theo cc tin trnh tm lin h vi nhng i tng ca chng, khng nhng th trong mi tin trnh cng din ra s bin i v thng, v ngay trong mi st-na tm cng c sinh-trdit tip ni lin tc. Vy th, qu l "qu kh tm bt kh c, v lai tm bt kh c, hin ti tm bt kh c" c ng vy khng? Chng ta ni n s lin h gia 7 bin hnh tm s, ng un v tin trnh tm. Nhng cn mt s din bin khc cng lin h mt thit vi nhng iu va ni trc, l Thp nh nhn duyn

THP NH NHN DUYN

Thp nh nhn duyn l 12 iu kin ty thuc vo nhau m sinh v cng ty thuc vo nhau m dit, c ci ny th c ci kia, khng c ci ny th khng c ci kia. Ci ny sinh th ci kia sinh, ci ny dit th ci kia dit. Trong T diu , Thp nh nhn duyn sinh chnh l tp , kh . Thp nh nhn duyn dit chnh l o , dit . Vy Thp nh nhn duyn ch l cch ni khc ca T diu , ch khng phi nh ngi ta thng hiu lm T diu l php mn tu ca Thanh Vn v Thp nh nhn duyn l php mn tu ca Duyn Gic. Ch v trng nhau ch duyn m ngi ta lin tng mt cch sai lm. Trn thc t, ai mun tu hnh thnh Pht cng u phi tu T diu m trong bao hm 12 nhn duyn.

C hai cch hiu Thp nh nhn duyn: - Mt l hiu nh vng lun hi sinh t trong 3 thi: qu kh, hin ti, v lai. - Hai l hiu nh tin trnh tm-sinh-vt l c iu ng bi v minh, i dc trong 3 thi qu kh, hin ti, v lai (y ch ni Thp nh nhn duyn sinh). By gi chng ta s ln lt trnh by 2 ngha trn ca Thp nh nhn duyn: * Trc tin Thp nh nhn duyn m t din bin ca vng lun hi sinh t trong 3 thi: Trong nhng kip qu kh, do thiu sng sut (v minh) chng ta to cc hnh nghip (hnh), ri thc sinh vo nhng cnh gii tng ng trong hin ti. Kip sng qu kh chm dt vi t tm (cuti). Sau thc ti sanh, tc l kit sinh thc (patisandhi-vina) khi ln ni lin vi kip sng hin ti. Thc ny cn gi l hng m thuc v danh (tm), kt hp vi tinh cha huyt m thuc v sc (thn), to thnh s sng ca ci phi gm hai yu t danh v sc nn gi l danh sc. Dn dn ci phi ln ln, sc hnh thnh mt, tai, mi, li, thn gi l ng cn, v danh hnh thnh t thc gi l cn. Nm cn ha hp vi cn to thnh tc dng ca lc nhp, tc l 6 c quan tip nhn i tng ca chng. Khi hnh thnh mt thai nhi iu kin ra khi bng m, hi nhi ra i v lc cn bt u tip xc vi lc trn. Tc l mt, tai, mi, li, thn, tip xc vi sc, thanh, hng, v, xc, php. S tip xc gia cn trn va xy ra th lin c th, tc l nhng cm gic kh, lc, x v h. Ni n xc tc l bao hm cc thc, v vy y: Nhn Nh T Thit thc thc thc thc th th th th x. x. x. x.

Thn thc th - thc th x v h (cha c u).

kh

lc.

c kh, lc, x, h, th lin c a, ght khi ln. l i. y i chnh l dc i, hu i, phi hu i hoc dc i, sc i, v sc i nh chng ta ni trc y (n y mi c u). Khi c a, ght (i) th a sinh am m, ght sinh him hn. S nm gi i nh vy gi l th. Ni r hn th c 4 loi: - Dc th l nm bt lc dc. - Kin th l chp gi quan nim. - Gii cm th l chp gi hnh thc, nghi l. - Ng lun th l chp gi bn ng, linh hn. Do chp th t kin, t dc, hnh thc v bn ng m chng ta to nghip. chnh l hu. Hu tc l to tc tr thnh (becoming), c ngha l to nghip bt thin, thin v bt ng. i c dc i, sc i, v sc i nn hu (nghip) cng c dc hu, sc hu, v sc hu, ngha l to nghip ti sinh trong tng lai 3 ci 6 ng. - Nghip bt thin th tng lai ti sinh trong 4 ng kh: a ngc, sc sanh, ng qu, a-tu-la. - Nghip va thin va bt thin th tng lai ti sinh vo ci ngi. - Nghip thin th tng lai ti sinh trong cc ci tri dc gii nh T i thin vng, ao li, D ma, u sut, Ha lc thin, Tha ha t ti thin. - Nghip sc gii th s ti sinh vo cc ci sc gii, ty theo s chng c ca mnh. - Nghip bt ng th tng lai ti sinh trong cc ci v sc gii, ty theo kh nng thin nh ca mnh. Khi ti sinh th li to nghip v a n gi cht (lo t), c th sinh sinh t t trong vng lun hi ln qun trin min.

Tm li, t v minh n i dc, t to nghip n gt qu, t ti sinh n gi cht, l nhng g c m t r rng qua cc yu t iu kin pht sinh trong Thp nh nhn duyn. C ngi hi: - Nu Thp nh nhn duyn c dng gii thch vng lun hi ti sinh th c phi chng v minh chnh l khi thy hay nguyn nhn u tin ca chng sinh? Thp nh nhn duyn c phi l v tr quan hoc nhn sinh quan Pht gio khng? - V minh l nguyn nhn nhng khng phi l nguyn nhn u tin ca lun hi sinh t, v l iu kin pht sinh nn v minh va l nguyn nhn ca vng sinh t sau, va l kt qu ca vng sinh t trc, ngha l v minh cng do nhn duyn pht sinh, khng nn hiu v minh nh l ng To Ha. Cng ng gn cho Thp nh nhn duyn nhn hiu v tr quan hay nhn sinh quan. Thp nh nhn duyn ch m t trnh t duyn khi ca din tin tm-sinh-vt-l do v minh iu ng m thi. C l chng ta ai cng c th chp nhn cch gii thch theo truyn thng nh trnh by trn, nhng by gi chng ta th tm hiu mt ngha khc ca Thp nh nhn duyn, thc t hn, gn gi hn ngay trong i sng hng ngy ca chng ta. c Pht dy: "Thy Thp nh nhn duyn tc thy php, thy php tc l thy Nh Lai". Chng ta cng bit php l thit thc hin ti hay thc ti hin tin, vt khi thi gian, t mnh chng nghim t bn trong. Nu thy c Thp nh nhn duyn sinh th chng ta cng c th thy Thp nh nhn duyn dit. Nh vy ngay trong hin ti chng ta c th gic ng ra s tht duyn khi ny, v nh c th chm dt vng lun hi sinh t ngay ti y v by gi v php l thit thc hin ti, vt khi thi gian, c phi vy khng? Ngy xa, ngay khi c Pht thuyt v Thp nh nhn duyn, c rt nhiu v gic ng ngay lp tc v chm dt hon ton vng lun hi sinh t. Nu chng ta c th thay i tin trnh tm hay chm dt ng un (bn ng) ngay by gi, th chnh l chng ta chm dt vng duyn khi ti sinh.

Thp nh nhn duyn ch l trin khai rng ri v chi tit hn ca ng un hay tin trnh tm m thi. Thp Nh Nhn Duyn v Ng Un Trong qu kh, nu thc, danh sc, lc nhp, xc, th sinh khi trong tnh trng si m, bt gic, tht nim, tc l b v minh chi phi, th i, th v hu cng pht sinh, l hnh. V minh v hnh trong qu kh l nhn ti sinh khi thc, danh sc, lc nhp, xc, th trong hin ti. T li pht sinh i, th, hu. So vi ng un chng ta thy:

Nh vy ng un tng ng vi phn hin ti ca Thp nh nhn duyn. Thc ra chng ta ch cn duyn khi trong hin ti t thc n hu tc l chng ta c th thy duyn khi trong qu kh. Tuy trong qu kh ch ni vn tt l v minh v hnh, nhng trong thc t cng bao gm t thc n hu nh trong hin ti. Trong tng lai cng vy, t sinh n lo t chnh l t thc n hu nh trong hin ti.

Thc khi sinh ri i xuyn sut qua danh sc, lc nhp, xc, th, i, th, hu v cui cng thc lm cng tc ca thc un l ghi li tin trnh va tri qua. (Tng ng ng s duyn trong tin trnh tm ca Abhidhamma v A-li-da ca Duy Thc). Tm li phn hin ti ca Thp nh nhn duyn chnh l tin trnh ng un vy. Thp Nh Nhn Duyn Vi Tin Trnh Tm Nh chng ta bit, mt tin trnh tm trong qu kh c ng s duyn ghi li v chm vo hu phn. Khi c mt i tng tc ng qua 5 mn hoc qua mn th thc li hin khi. cng chnh l thc trong Thp nh nhn duyn.

Sau khi thc hin khi, tip nhn i tng th Javana phn ng trn i tng. Javana chnh l i, th, hu trong Thp nh nhn duyn.

Trong Thp nh nhn duyn vai tr ca ng s duyn c hiu ngm, nhng tht ra n vn c mt gia hu v sinh lo t. thy r hn chng ta th xem Thp nh nhn duyn din ra theo tin trnh tm nh th no? Gi s chng ta ang ngi y hoc ang i lui ti nh th ny trong trnh trng si m, bt gic, khng sng sut, thiu tnh thc, ngha l chng ta ang trong trng thi v minh. Lc tm chng ta rt d vng ng, v n n cha v sn sng pht sinh cc i chnh l hnh. Vy mt tm thc khng sng sut, d vng ng chnh l v minh v hnh. Trong iu kin sn c nh vy, nu c mt i tng tc ng vo, th thc s khi ln kt hp vi sc cn tip nhn i tng y. Kt hp gi l danh sc. S kt hp trong trnh trng nh th khng c trong sng, hn n v bt an. chnh l mt hn hp thn-tm khng sng sut, nh tnh, trong lnh hay ni mt cch khc l thn tm thiu iu phc.

Danh-sc l t gi chung mt t hp thn tm gm mt, tai, mi, li, thn v . V vy danh-sc s hin r trong tng cn ty theo i tng trn cnh m khi sinh lc nhp. Mt, tai, mi, li, thn thuc v sc. thuc v danh. Nu i tng l sc tng th mt khi dng, nu i tng l m thanh th tai khi dng, v.v...

Mt khi dng c ngha l tip nhn sc tng. Nhng s tip nhn ch thc s xy ra khi c s tham d ca nhn thc. S kt hp gia cn trn v thc gi l xc (trong ng un gi l sc un). 6 cn + 6 trn + 6 thc = xc Khi c tip xc ca cn-trn-thc th th th lin pht sinh. Trong Thp nh nhn duyn, th va ng vai tr cm gic, va ng vai tr tri gic.

Sau khi tip nhn i tng (xc) vi y cm gic (th) v tri gic (tng), ch (t) bt u phn ng trn i tng. Phn ng y c biu hin qua thi a, ght (i), bm vu (th), v to tc (hu). Nh vy i, th, hu chnh l hnh trong ng un v Javana (tc hnh tm) trong tin trnh tm.

V d: khi tai nghe mt m thanh kh chu, c ngha l thc danh sc lc nhp xc a n th kh. Th kh a n ght tc l phi hu i. Nu m thanh d chu tc l th lc, th lc a n a thch - hu i. Nu m thanh khng gy kh chu hay d chu, tc l th x, a n tm khi ln tm kim lc th, l dc i.

Nhng ngi ta khng n gin ch a hay ght ri thi m a ght tr thnh thnh kin, quan nim, c chp, am m, th hn, v.v... do i a n th. Nu chng ta a mt ci g th thnh am m ci . Nu chng ta ght mt ci g th thnh th hn ci . Vy i vi trn cnh am m hay th hn chnh l dc th. C chp i vi a hay ght a n thnh kin, quan nim. a th d sinh thng kin, ght th d sinh on kin, ri chp cht quan nim nn gi l kin th. Xt cho cng th dc th hay kin th cng u pht xut t chp ng. Nu khng chp bn ng th ly ai chp a ght hay thng on, c phi vy khng? Chp ng chnh l ng th. Dc th, kin th, ng th a n hnh thnh nhng phong cch, nhng i sng, nhng hnh thc nghi l, nhng tp tc tn ngng, ri ngi ta t tri buc vo nhng quy phm m ngi ta t ra. l gii cm th.

Ni chung, th l chp trc. Nu ch mi chm sinh a ght m chng ta gic kp th cng cha sao. Nhng khi c chp th chng ta lin to tc lng xng. To tc chnh l hu hay ni cho d hiu l to nghip. Do dc i, hu i, phi hu i, chng ta to nghip trong 3 ci l dc hu, sc hu, v sc hu.

n y chng ta cn lu mt im l d chng ta c cc thin nh trong sc gii hoc v sc gii, th vn do i-th-hu m ra (tr Thnh nh). Rt nhiu ngi a thch thin nh v ham m nng lc v h lc ca thin nh. Nh vy l b i-th-hu chi phi ri, khng th no chm dt lun hi sinh t c. c Pht ch dng thin nh vi 2 mc ch chnh: mt l on tr cc phin no do 5 trin ci che lp (Nnkilesappahnam), hai l tn tm dng tnh, hay ni mt cch khc l ngh ngi trong trng thi tch cc gi l hin ti lc tr (ditthadham-masukhavihr). Nh tm an n m tr tu soi chiu a n hon ton gii thot gic ng. Nh vy, Thp nh nhn duyn trong hin ti cn li 8 iu kin pht sinh (tr 2 iu kin qu kh v 2 iu kin tng lai). 8 iu kin ny tng ng vi 6 giai on trong tin trnh tm:

Chng ta cn lu khi em so snh 8 iu kin hin ti ca Thp nh nhn duyn vi ng un, chng ta thy ch l 2 cch din t khc nhau ca cng mt hin tng. Nhng khi em so snh 8 iu kin ny vi tin trnh tm th ta thy chng ch tng ng trong tam gii m thi. Tin trnh tm siu th (lokuttara) khng cn so snh vi Thp nh nhn duyn sinh c na.

Nh vy, Thp nh nhn duyn sinh ch l tin trnh tm trong tam gii (lokiya). V tc hnh tm c 2 loi: tc hnh tm siu th (lokuttarajavana) v tc hnh tm trong tam gii (lokiyajavana). i, th, hu chnh l tc hnh tm trong tam gii, ch khng phi tc hnh tm siu th. Trong tin trnh tm siu th, tc hnh tm khng cn i, th, hu m c thay bi o Tu v Qu Tu. Tu tc l minh, khi minh soi chiu th Thp nh nhn duyn dit. Vy tin trnh tm siu th chnh l tin trnh Thp nh nhn duyn dit: Thp nh nhn duyn sinh = tin trnh tm hip th Thp nh nhn duyn dit = tin trnh tm siu th Vy th no l Thp nh nhn duyn dit? Gi s chng ta ang ngi y hay i lui i ti nh th ny trong tnh trng hon ton tnh thc, hon ton sng sut, khng m mui, bit r thn tm v hon ton an tnh, ngha l khng b v minh v hnh chi phi. Nu by gi c mt i tng khi sinh, chng hn nh tai nghe mt m thanh hay mt thy mt hnh sc, nh trong trnh trng t ch, n nh (tnh) v sng sut, tnh thc (minh) nn thc, danh sc, lc nhp, xc v th u c soi sng trong nh tu. Khi cm gic v tri gic trong sng, chnh xc, khng b o gic, o tng xen vo th hnh ng s khng b chi phi bi i, th, hu na, v v vy s khng cn nhn to tc sinh-lo-t trong tng lai. Ngha l sinh t chm dt. Vy Thp nh nhn duyn dit va c ngha l chm dt vng lun hi sinh t trong tam gii, m cng c ngha l chm dt sinh t lun hi ngay khi s sng ang vn hnh, v lun hi sinh t ch l o nh i vi s sng ch thc. Ni cho d hiu l ngay khi chng ta ang ni nng, hnh ng, suy ngh m vn sng sut, nh tnh, trong lnh mt cch hon ton th chng ta ang thot khi s tri buc ca vng sinh t v minh i dc.

TR LI BT NH TM KINH
25-11-93 Chng ta bit qua s tng tc ca cn-trn-thc, t pht sanh s vn hnh ca ng un. V chng ta cng bit tin trnh tm. Thp nh nhn

duyn cng vy, u l nhng tin trnh tm, lc sinh khi, lc khng sinh khi. Tt c nhng iu gip chng ta d dng i vo kinh Bt Nh. Vy chng ta hy tr li kinh Bt Nh mt ln na. * Qun T Ti B Tt: ngi ta thng gii thch Qun T Ti l mt nhn vt, l c Qun Th m. Nhng tht ra c Qun Th m l mt nhn vt biu tng. y li khng ni l Qun Th m m gi l Qun T Ti. Cho nn, du Qun T Ti c l mt biu tng i na th ngay trn ngn ng cng hm mt ngha: Qun tc l soi chiu. T ti l trn vn chnh mnh, trn vn ni t thn, trn vn vi ci ang l hin hu ti y v by gi. ni mnh y ngha l ni cn, trn v thc ny (6 cn + 6 trn + 6 thc). Qun t ti khng c ngha l c dm v bn trong mnh u. C nhiu ngi tng lm "hi quang phn chiu" l quay v bn trong mnh, l tuyt i ni qun. Khng phi th, qun t ti l soi chiu t ni s sng ang vn hnh, tc l ton b cn-trn-thc, kh, lc, x v.v... l Qun T Ti. Dng ch t ti rt hay. Thin tng th dng ch "kin tnh". Mc d kin tnh l ng, nhng ch "kin tnh" c th gi ln mt sai, bi v kin tnh th ngi ta d ngh khng kin tng, kin dng, kin th, kin nhn, kin qu hay sao? Kin tnh theo Thin Tng, tht ra, bao gm tt c cc kin y, l ton din, ch khng phi tnh vi ngha l bn th ca bn th lun ngoi o. C ngi tham cng n mong t c "bn th vnh hng" g l thng kin ri. Khng phi u! Khng c ci bn th khng tng y u! Vy dng ch "qun t ti" hay hn, chnh xc hn. T ti bao hm tnh, tng, th, dng, nhn, qu, duyn, bo... cn ni kin tnh d b lm ln tai hi. Ngi ta tng l s "kin c mt ci tnh g ". Kin tnh ng ngha ca Thin Tng l tr li nguyn bn cht ca php. Khng phi th tnh i i vi hnh tng. Cho nn, qun t ti l soi chiu ton b s tng giao ni s sng ang vn hnh. B Tt: ch "B Tt". Cng cn c minh nh li. B Tt l bodhisatta, thng m l B Tt a. Bodhi l tu gic. Satta l chng sinh hu tnh. Ngi Trung Hoa dch l gic hu tnh v hu tnh gic tc l ngi t gic gic tha.

Ngi c tu gic, sng vi tu gic hoc tu hnh bng tu gic l ngi t gic. Ngi t mnh c tu gic v ch cho ngi khc bit s dng tu gic ca h l ngi gic tha. Gic tha thng d b lm dng tr thnh ngha cu ri ca Thng hoc thn linh, khin ngi ta li vo tha lc. Trong khi Pht dy: T mnh thp uc ln m i, ngha l mun gic tha trc tin phi t gic. T gic cng b hiu lm l hnh ng ch k. Tht ra bt c ai t n t gic u c gic tha ty theo cng hnh. Mc ch cui cng ca o Pht l thnh Pht, d l Thanh Vn Pht (Svaka Buddha), c Gic Pht (Pacceka Buddha) hay Ton Gic Pht (Sabba Buddha). Cho nn tu Thanh Vn, c Gic hay Ton Gic u l B Tt c. Trong o Pht khng bao gi c ngi gic ng m cn ch k, bi v ch k thuc bt thin m ngi gic ng vt qua c thin ln bt thin ri. Hn na Thanh Vn Pht, c Gic Pht, hay Ton Gic Pht u tu ba-lamt c. Bc Thanh Vn Pht phi thnh tu 10 pram, bc c Gic Pht phi thnh tu 10 upa pram v bc Ton Gic Pht phi thnh tu 10 paramattha pram. Ngha l cng hnh (dng) ca Pht Ton Gic nhiu hn, ch khng phi Thanh Vn Gic v c Gic khng c gic tha. Chng ta khng th tng tng c rng mt ngi hnh thm Bt Nh Ba la mt a v chiu kin ng un giai khng li l ch k. Chiu kin ng un giai khng th chng cn mt t to no cho bn ng sanh khi, phi khng? Ngi m thy r s tht ri, sng vi s tht y, li cn ch cho ngi khc cch sng vi s tht y l B Tt ch thc ri. Ngi Punna, mt v Thanh Vn vo thi c Pht cn ti th, tnh nguyn n x Sunparanta hong php bt chp mi tnh hung nguy him n tnh mng, th Thanh Vn u phi l ch k. c Pht cng dy cc v Thanh Vn chia ra nhiu hng truyn thuyt con ng gic ng, v li ch chng sinh, v s an lc cho i, th Thanh Vn cng c lng v tha vy. B Tt ch thc khng c eo loon, khng c ng cp, khng cn bt k mt nhn hiu no. Ngi gic ng v nh mt tri. Mt tri th chiu sng, y l chc nng ca mt tri. Nhng v gic ng gip cho ngi khc l iu t nhin, l chuyn ng nhin. Nh vy, ai t hnh ng n theo o gic ng th cng u l B Tt c.

C ngi hi: - Ngi ta thng ni tu Thanh Vn khc, tu B Tt khc chng ta nn hiu ra sao? - Tht ra hi ny chng ta ni ri. Ngi no ang tu ng theo Pht o u l Thanh Vn m cng u l B Tt c. Nhng B Tt c 3 bc: B Tt hnh Thanh Vn, B Tt hnh c Gic v B Tt hnh Ton Gic. C 3 bc u cng tu thp , nhng bc th nht nht ch v th, bc th hai ch v tng, bc th ba ch v dng. Nh vy ni 3 bc l ni theo tc dng nhng cng mt th tnh. Th tnh bn lai thanh tnh gi l A-La-Hn. Ngi ta thng hiu lm qu v A-La-Hn dnh cho Thanh Vn. Tht ra tuy ni Pht Thanh Vn, Pht c Gic v Pht Ton Gic l ni theo tng dng, ch c 3 u cng c mt qu v A-La-Hn nh nhau v u gi l Pht. V nh cng tt nghip bc s nhng ngi th i dy y khoa, ngi th i cha bnh, ngi li lm phng th nghim v.v..., cng dng khc nhau nhng cng l bc s. - Xin hi v sao thy li ni ai gic ng cng u cng u l Thanh Vn c? - ng vy. V nh mt ng bc s ang dy hc th gi l gio s, cn nhng ngi hc y khoa tt nghip bc s gi l sinh vin tt nghip y khoa. S tht ai cng l bc s c m mt bn l gio s mt bn l sinh vin. V ng bc s gio s cng tng l bc s sinh vin ch u phi t nhin m c. Bc s gio s v nh Pht Ton Gic, bc s sinh vin v nh Pht Thanh Vn. Cc v c c bi kinh Sambudhe (ch Pht Ton Gic) khng? Trong bi kinh c khng nh rng, bc Ton Gic hnh tr tu nh c Bn S Thch Ca ca chng ta, tng nghe php ca 512.000 v Ton Gic qu kh v cui cng c 28 v ton gic th k t Pht Nhin ng cho n Pht Ca Dip. Nh vy Pht ton gic cng tng nghe php (svaka) ngha l Thanh Vn. Bc Ton Gic hnh tinh tn v c tin li cn hc o kiu Thanh Vn nhiu hn gp i gp ba ln nh vy na. Vy ng chp danh t, chng ta khng th hiu ni mt hnh B Tt lm Thanh Vn v Thanh Vn lm Pht u, ng lm bn m mang ti v ch.

* Bt Nh Ba La Mt a: pht xut t ch Pa pramit tc l tr tu b bn kia. Trc ht ta hy xem bi k ca c Pht trong kinh Php c ri so snh vi vi on kinh vn trong Bt Nh. "Sabbe Sankhr anicc'ti Sabbe Sankhr ca dukkh'ti Sabbe dhamm anatt'ti Yad paya passati Atha nibbindti dukkhe Esa maggo visuddhiy". Ngha l: "Tt c cc hnh u v thng Tt c cc hnh l kh Tt c cc php l v ng Khi qun chiu bng tr tu (bt-nh) Th thot khi kh () l thanh tnh o" Sankhr trong cu 1 l hu vi hay hnh tc l cc php duyn khi trong th gii t nhin cho nn l v thng (anicc). Sankhr trong cu 2 m ch hnh trong hnh un ngha l tm to tc cc nghip cho nn l kh (dukkha). Ch Dhamm trong cu 3 ngha l php gm c hu vi (2 loi hnh trn) v v vi, ngoi php v ni php cho nn l v ng (anatt). Lt na chng ta s tr li vn ny. Paya passati l thy hoc qun chiu, chiu kin bng tr tu bt-nh. Ch Dukkhe y c ngha l kh . Kh khng phi l kh th m hm ch tt c cc cm th kh, lc, x hoc cc cm th thanh lng hn nh h, lc, x trong cc trng thi thin nh. Vy kh l cm gic sinh dit, trng khng v o ha (my), h huyn, khng thc hu... tuy l o gic nhng kh kham nhn. Nibbindti c ngha l thot ly hay nhm chn. Nhm chn l bi sao? v chng sinh thng tng ci kh l lc. Ch c mt trnh cao hn mi thy chng sinh kh, nhng y th khng t bit v i vi y l lc.

Ci sc gii th thy chng sinh dc gii l kh. Ci v sc gii th thy chng sinh sc gii l kh. Ngi gic ng gii thot th thy chng sinh ba gii l kh. Cho nn ch Nibbindti ngha bng l thot ly, ngha en l nhm chn. Nhm chn l ng. Thy chng sinh ln hp, tranh ginh nhau danh li nh l rui trong ng rc kia, khng nhm chn sao c? Esa l . Maggo l con ng, visuddhi l thanh tnh: l thanh tnh o. n y chng ta so snh vi cu "hnh thm bt nh Ba La mt a thi, chiu kin ng un giai khng nht thit kh ch" th c ging nhau khng? ng khng? Bn no cng dng tr tu Bt Nh qun chiu c. Bi kinh php c th dy rng hy dng tr tu thy r cc hnh l v thng, kh, cc php l v ng. Bi kinh Bt Nh th dng tr tu soi chiu cho thy ng un l khng. C hai u thot khi kh . Vy, cc hnh, cc php c lin h vi ng un ra sao? Chng ta thy r ng un l sc, th, tng, hnh, thc. Trong ng un hnh l ch ng, lm cho chng cht ri rm. Khi tr tu soi chiu th hnh dit. (Hnh l cc tm s do t tc ng, hoc l i th hu). Hnh c thay th bng tu (bt-nh=pa) th tr ng un v vi bn cht ch thc ca chng. Tr php li cho php, y l ng un giai khng v thot khi kh . Tr li sankhr l hu vi hay hnh. Hnh c 2 loi nh hi ny chng ta ni qua. - Th nht: hnh l th gii trng trng duyn khi ca t nhin (tm gi l thuc ngoi gii so vi hnh trong ng un hoc trong Thp nh nhn duyn l thuc ni gii). V d nh vt cht do t i duyn hp m thnh. V c duyn hp m sinh nn duyn tan th dit. Tnh cht ca n l v thng tan hp nn gi l Sabbe sankhr anicc'ti hay uppadavaya dhammino. V Duy Thc gi y tha khi tnh hoc sinh v tnh nh chng ta ni trc y. - Th hai: hnh l to tc ch quan thuc th gii ni tm. V d tm tham, sn, si, ng mn, t kin v.v... cng do duyn hp m sinh, duyn tan m dit, nh khi c xc, th, tng, t v cc nhm tm s tng ng hp li th mt tm hin khi, khi ht duyn th bin mt. Tuy nhin, s kt hp ny khng t nhin m l ch quan, c . D nhin tnh cht ca hnh ny cng

v thng nhng chnh yu l kh no nn gi l sabbe sankhr ca dukkh'ti. Duy Thc gi l bin k s chp tnh hoc tng v tnh. Loi hnh th hai ny mi l vn . N chnh l hnh un trong ng un v hnh (i, th, hu) trong Thp nh nhn duyn. Hnh ny ng vai tr chnh trong vic to tc lun hi sinh t hoc thin c trong 3 ci 6 ng. Vy hnh ny tc ng nh th no? V d, khi mnh nhn mt ngi, mt i tng m cho v minh v hnh chi phi, th ngi y, i tng y, bin i theo bn ng ca mnh. Gi s chng ta gi mnh l A v i tng l B. khi A tng quan vi B. Qua hnh A t vong thn t mc cho mnh mt bn ng A'. Bn ng A' d nhin ch quan nn nhn i tng B cng bin thnh B'. Nguyn gc: A B Bin thnh: A' B' (qua s bp mo ca hnh). Khi hnh tham d th c th gii bn ngoi v bn trong u bin dng ht, khng cn ng nguyn gc na, c phi vy khng? iu ny rt l vi t v cng rt l kinh khip. Trong i sng hng ngy chng ta nn chim nghim xem th mnh nghe thc, thy thc hay mnh tr thnh A' v i tng tr thnh B' t bao gi! Thm kch trn gian l ch , nn Pht dy: ch hnh l kh. y l mi phn bn A t bin thnh A'. Cn B th sao? Nu A' nhn B ra B' th B cng t bin mnh thnh B''. B'' m nhn li A th A cng b bp mo thnh A''. V bao gi cng vy, ch quan ca A khc, ch quan ca B khc, phi khng? Nguyn gc: A B Ch quan bn A: B' A'' B'' : Ch quan bn B S bin i t A ra A', A'' v t B ra B', B'' cng ni ln tnh cht v thng, nhng l v thng ch quan, t bin i, chnh v thng ny mi em li kh no. T tham qua sn, t thng n ght, l v thng ca hnh ch quan m sinh ra su, bi, kh, no, lc, h v.v... Cn A v B c bin i khng? A v B nguyn gc cng c bin i v thng nhng l khch quan, bin i

sinh-vt l, bin i theo nh lut t nhin nn v thng m vn thng. Cn bin i tm l, bin i do cm tnh ch quan mi l vn . Do cm tnh ch quan mnh v vi ra mi th. Trong 5, 7 pht mnh c th ha ra khng bit bao nhiu ci ng un nh vy. "Tm nh cng ha s Ha chng chng ng m". Ni tm li, khi m hnh pht sanh th n bin i sc, th, tng, v thc theo hnh lun. C ng khng? Hnh l t, l to tc, l cetan. Nu thay t bng tu th A t thy mnh l A, B t thy mnh B (tu l tri nh thc, kin nh thc), r rng ton b A', A'' - B', B'' bin mt. Nh vy l qua bn b kia (pramit) phi khng? Vy khi hnh thm bt-nh-ba-la-mt-a m thy r ng un ch do hnh iu ng, chi phi, v vi, thm tht ch l o gic, o tng, vng ng, bin k s chp, tc l thy ton b s chng cht ri ren y vn khng th lp tc chm dt ton b kh no. Cho nn ni "chiu kin ng un giai khng nht thit kh ch". l vt qua sng m b kh. Vy vt qua tt c kh ch - sng m b kh - ngha l nh th ny:

T lu A v B b ngn cch bi sng m b kh ca v minh v hnh (i dc). Vt qua - vt qua b bn kia - chnh l vt qua v minh v i dc. Vt qua khng phi l chy i u tm kim ci g khc, m chnh l tr li bn nguyn ca cc php mnh (A) v i tng (B) u nh thc.

Vt qua A', A'', vt qua B', B'' m tr li A l A, B l B thi. AB "Bin kh mnh mng hi u l bn", cho nn "hi u th ngn" ch khng b ngn no khc. Quay li l thy ngay tc khc, chng cn rong rui tm kim u xa. Quay li thy thc tng ca mnh v vn php. thc tng ca mnh v vn php khng phi l A', B v hng trm hng ngn ci phy nh vy. Thc tng ca vn php chnh l bn nguyn ca A v B cn A', A'', B', B'' v.v... chnh l th gii ca hnh (Sankhr th hai). Chng ta thy tt c hnh l v thng v tt c hnh l kh. By gi chng ta th tm hiu v sao tt c php l v ng (sabbe dhamm anattat'ti)? Php l g? php khc vi hnh nh th no? Hnh m ch hu vi, trong khi php bao hm c hu vi ln v vi.

Php hu vi th v thng, kh v v ng, trong khi php v vi khng v thng, khng kh nhng cng v ng, v vy khng th ni tt c php v thng hoc tt c php kh, m ch ni tt c php v ng. Nhng v sao tt c php hu vi, v vi u v ng? Nh chng ta thy: A', A'' v B', B'' v.v... chnh l ci ng. Khi "t cho mnh l... hoc "p t cho ngi khc l..." tc ci ng khi sinh. Nhng t khi sinh ny do ng un dng ln, ngha l do o gic, o tng, phi nh l tc , v s vng ng to tc v.v... dng ln, cho nn bn ng ch l vng ng, ch l huyn ha, khng c thc: v ng. y l v ng ca php hu vi. Cn A v B c v ng khng? A v B l bn nguyn ca php, l php t nhin, khng dnh dng g ci ng do ch quan dng ln, nn t n l v

ng ri. Ch quan dng ln mi l hu vi, cn th gii t nhin vn v vi nn ng thi V Ng.

V v ng l tnh bn nguyn ca cc php nn Duy Thc thc gi l thng ngha v tnh hoc vin thnh tht tnh. d hiu ti xin tm tt li nh sau: 1) Tt c hnh l v thng: Hu vi t nhin y tha khi tnh sinh v tnh (Hnh 1) (v thng, v ng) 2) Tt c hnh l kh: Hu vi ch quan bin k s chp tnh tng v tnh (Hnh 2) (v thng, kh, v ng) 3) Tt c php l v ng: V vi vin thnh tht tnh thng ngha v tnh (v ng) Trong phn 3 ch k v vi v hu vi ni trong phn 1 v 2 ri. C ngi hi: - Trong khi kinh Thp c ni n tr tu b kia, tr tu b trn, tr tu b cao thng. Nh vy tr tu cng c tng bc ln nh sao? - Vng, c. Tr tu trn phng din ch m vt qua b kia, vt qua khi bc mn v minh o vng hay sng m b kh th ch cn pa pramit (tu b kia). Tr tu on la s iu ng ca cc hnh. l tr tu ng trn phng din thc tnh m ni. Cn tr tu b trn (pa

upapram) l nhn phng din thc tng. V tr tu b cao thng (pa paramattha pramit) l thc dng ca tu. Tu c th, tng, dng. V nh mt ngi c chic xe hi. Y bit l xe hi, thy r n l xe hi. Ci bit y nm gia tng qut chic xe hi. y l cp 1. Sau y thy bit r xe hi c b phn ny, b phn kia, y l cp 2. V cui cng l y c th ngi trn xe m li, bit s dng chic xe, sa cha chic xe m li cn ch to ra n c na. l cp 3. Tr tu cng vy. S thy bit ban u thng nm gi ci tng qut, ci cn bn, nhng ci thy bit y cha chuyn su. Tu tp mt thi gian. Tr tu y s su sc hn, vin mn hn. Cui cng l tr tu c th s dng thin xo cc php na. Tuy ni n 3 bc tr tu nhng tht ra cng cng mt th tnh vin mn nh nhau. * Chiu Kin Ng Un Giai Khng, Nht Thit Kh ch: Nh vy chng ta r ti sao soi chiu thy ng un u khng m vt qua tt c kh. Chnh hnh lm cho sc, th, tng, thc b ri lon. Nhng khi hnh c tu thay th, ngha l thc khng cn chp tr kinh nghim, thnh kin, quan nim bp mo s tht na, th ng un tr thnh khng: khng o tng, o gic, khng cn ci A', A'', B', B'', khng v minh, i dc. C ngi hiu lm ch ny v h ngi m qun khng. R rng ci khng y l do tng tng m ra. C m bin thnh khng, ngha l B m bin thnh B', l c s tham d ca tng, ca hnh, ca ng un ri. Nh vy lm sao m qun khng c! Chnh ci ng qun khng to ra A', A'', A''' v B', B'', B'''. l ngi nh mt bn nguyn, nh mt "thc tng v tng" (thc tng khng c cc tng "phy") ca cc php. Ng un u khng th chm dt cc kh: kh kh, hoi kh, hnh kh. cng chnh l Thanh tnh o. Tht ra, kinh Bt-Nh ch c by nhiu. Phn sau ch l ph ch m thi. * Sc bt d khng, khng bt d sc, sc tc th khng, khng tc th sc. Th, tng, hnh, thc dic phc nh th, ngha l sc chng khc khng, khng chng khc sc, sc tc l khng, khng tc l sc. Th, tng, hnh, thc cng u nh vy. Ta c th din iu y bng v d A v A'. A chng khc khng ca A' Khng ca A' chng khc A

A tc l khng ca A' Khng ca A' tc l A Vy chng ta cn phi lu rng sc (A) ch tht l sc khi n khng b bin thnh tng ca o tng (A'): Sc = khng tng (v tng). V vy: Sc sc tng. Ngha l mun thy sc bn nguyn chng ta phi dp b sc tng do o tng dng ln. Sc = A Sc tng = A' A' khng c tht nn sc tng l khng. Sc tng l o nh ca tng un, hay ni mt cch khc sc tng l sc b bp mo qua "knh mu" ca o tng. Vy tuy sc khng c tng (ch quan) m vn c thc tng (khch quan), v vy mi ni "thc tng v tng". V d mt ngi ghin thuc th iu thuc c i vi y. Ngi khng ht thuc th iu thuc khng i vi y d iu thuc vn c . Nhng i vi ngi ghin, ci c ca iu thuc thc ra khng phi l nhng g m iu thuc tht s c. Ci c ca y ch l tin trnh phc tp ca tm-sinh-vt l din ra ni y. Vy c 2 ci c v 2 ci khng. Hai ci c l: Mt ci c ca th gii t nhin Mt ci c thuc tm l ch quan (hu tng). Hai ci khng cng vy: hay y tha khi.

Mt ci khng tc l khng c, khng hin hu. Mt ci khng l khng hnh thnh bi th gii tng ch quan (v tng). Nu ci khng ny do tr tu soi thy th y chnh l ci khng bt nh. Qun khng chnh l soi chiu ci c ch quan (hu tng), bng tr tu Bt Nh tr sc v vi bn nguyn vn khng nim (v tng) ca chnh n, ch khng phi tng ra mt tng khng ri gn t ln sc v cho l qun khng. Xin qu v ng lm ln ch ny. d hiu ti xin ly mt v d: c mt anh chng thanh nin mt bui sng kia thy mt c gi i ngang qua nh anh, th l t anh thm yu trm nh. Anh ta xy dng bit bao nhiu mng p. Nhng ba n anh ta thy c nng i vi mt g con trai, thi , c ch tht thn mt. Tht vng v au kh, anh ta ng bnh. Thy thuc bo rng y hon ton l do bnh tng. Nghe nh vy chng thanh nin bnh tm soi xt li chnh mnh, v bnh chng bao lu chm dt. y, lnh bnh l xa ht B', B'' do ch quan, bn ng, o tng ca anh to ra. B tr li cho B. Nh vy, sc y khng khc khng, sc y l khng. Sc y r rng l khng tng, ch c tng ch quan do anh dng ln lm anh au kh, no phin. Thy thuc gip anh vt b B', B'' tr B li cho B, ci chnh l thc tng. Thc tng y l php. Php vn nh th, chng th ni c, chng th ni khng. C gi cng l thc tng, l php. C ta ch l c ta thi. Vn rc ri chnh l c gi trong lng anh ta, khi th c, khi th khng, lc th ny, lc th khc. Vy qun khng l ci khng tng c gi trong lng anh ta, ch khng cn khng c c gi i qua trc nh anh ta. Bi v nu c gi trong lng anh ta vn cn m c gi bn ngoi cht i th anh ta li cng kh au nhiu hn na. l sc khng. Th, tng, hnh, thc cng u khng nh vy theo nguyn l. Thc tng (sc) = v tng (khng) * X Li T: th ch php khng tng! Bt sanh, bt dit, bt cu, bt tnh, bt tng, bt gim: cc php vn khng tng, khng c cc tng B', B''. Khi c tu bt nh chiu soi. Tu bt nh l tu khng. Tu khng ngha l khng v minh, i dc, khng o gic, khng o tng, khng l tr vng

thc, v.v... Nhn cc php bng ci nhn tu khng th cc php l khng tng, khng tng li chnh l thc tng nn mi ni: "C th c t my may Khng th c th gian ny cng khng". Thc tng th khng sanh, dit, cu, tnh, tng, gim. V v minh, i dc m c tng sinh dit, cu tnh, tng gim. V v minh, i dc mi c A', B', mi c dc i, hu i v phi hu i. Trong tu khng th php u c sinh ln tng g m bo l dit? C sinh u m dit, phi vy khng? Tuy nhin, xin qu v nh k cho iu ny khng sinh khng dit ch khng phi l thng hng bt bin. Khng dit l v n khng sinh. Ch nu c tng khng dit - v sinh bt dit l sng hoi, sng hy, khng chu cht th nguy to! A v B khng c tng sinh dit, cn A', B', A'', B'' th sinh dit, cu tnh, tng gim lun lun. Thng th tng m ght th gim, v.v... v chnh l v thng, kh no, v chng l hnh, l t tc, l nghip, l sinh gi cht, l lun hi trin min. Trong tu khng bt nh tt c chng u bin mt. l Khng. * Th C Khng trung v sc, v th tng hnh thc, v nhn nh t thit thn , v sc thanh hng v xc php, v nhn gii ni ch v thc gii: cho nn trong khng khng c 5 un (sc, th, tng, hnh, thc), 18 gii (6 cn + 6 trn + 6 thc). Khi tu khng qun chiu th tt c php ny u c tr v bn nguyn "thc tng v tng" ca chng. y ch "v" khng c ngha l "khng c" m chnh l "th php tr php v". Nhng khi nim bn ng sinh th tt c cc php ny u tr thnh hu. Ch sinh y mang tnh cht tm l, mt nim hn l thc t sinh l. V d nh trong cu: "Sinh con ri mi sinh cha Sinh chu gi nh ri mi sinh ng" Th vic sinh ra mt em b l c tht, khi sinh a b ri th nim "con" v "cha" mi sinh ra sau. Vy ch sinh trong "sinh con" l thc t sinh l, cn ch sinh trong "sinh cha" ch l nim gi lp, khng thc, n sinh cng vi nim bn ng. Anh chng ny trc kia mang danh hiu l con, nay v anh

sinh ra em b, bng anh tr thnh cha. Anh l mt thc th mang hai danh hiu con v cha. Hai nim ny ch sinh trong th gii nim ch khng sinh trong thc t. Nu a b cht i th danh hiu con ca n v danh hiu cha ca anh khng cn na, nhng bn thn anh vn hin hu. Vy ch c nim ch quan sinh dit, cn thc th th khng sinh dit. Vy xin nhc li ch v y khng phi l khng c hin tng m ch l khng c nim v hin tng . C ngi hi: - Thy ni thc t khng sinh dit th sao em b li cht? Thc th khng sinh dit c phi ri vo thng kin khng? - Anh hi cu ny hay lm! Thc ra nim cht khc vi s cht. Cc php "sinh sinh chi v dch" ngha l s cht cng l mt phn ca s sng. Nu nh loi c nim sng cht ra ngoi th php u c sinh dit. Nh ti ni khng sinh dit ch khng phi l thng hng bt bin th lm sao thng kin c. Xin anh lu tm cho iu . * V v minh, dic v v minh tn, v lo t, dic v lo t tn: trong khng khng c v minh cng khng c chuyn chm dt v minh. Khng c lo t cng khng c ht lo t, tc khng c 12 nhn duyn. Ngi Vnh Gia ni: "V minh thc tnh tc Pht tnh Huyn ha khng thn tc php thn". Pht tnh chnh l tnh gic, tnh bit thc. Khi c tnh bit thc ri th t ra khng c v minh. M khng c v minh th lm chi c chuyn ht v minh, v minh ch l o ha thi m. V d ban m chng ta thy ci cy lay qua lay li, tng ma, chng ta s. Nhng khi chng ta nhn r l ci bng cy, khng phi ma th chng ta ht s. Th hi ma c tht khng? Khng tht, khng c. Khng c m chng ta li s nn s y khng tht. Thy tht ci cy th mi bit con ma tng (v minh) l khng c tht.

Tuy vy, i vi chng sinh v minh qu tht l kinh khip. N to ra tam gii, to ra 3 ci 6 ng, to ra thin ng, a ngc. N to ra chui di v minh, hnh, thc, danh sc, lc nhp, xc, th, i, th, hu, sinh, lo t. Khi s ma ngha l A' s B'. Thy tht th A' tr v A v B' tr v B. Chnh gia A v B ny c mt bc tng gi, con sng gi ngn cch, ci gi gi l v minh. Nhng khi c tu qun, tu khng, bt-nh, tnh bit thc chiu soi th khng c g c. Cho nn ni khng c v minh m cng khng c chuyn chm dt v minh, tc khng c tin trnh o ha Thp nh nhn duyn sinh, khng c lo t v khng c chm dt lo t. * V kh tp dit o, v tr dic v c: chng sinh sng vi v minh o ha nn thy c lun hi sinh t. Khi thy ra khng c v minh th tp cng khng c. Tp khng c th kh cng khng. khng c tp kh , th o v dit lm g. Tp l con ca t tng o, nn kh ch l cm gic o. Thy ra chng khng tht c nn gi l o v dit . Tuy nhin cn chng sinh l cn t . Khi gic ng th chng c kh, tp, dit, o g c. Cc bc A-La-Hn tc l Thanh Vn Pht, c Gic Pht v Ton Gic Pht thy T diu ch c i vi chng sinh, ch khng phi i vi cc bc Gic Ng. V nh ngi ghin ru (tp ) chu bnh tt (kh ), khi c gng cai ru (o ) ht ghin, ht bnh (dit ). Nhng vi ngi khng ghin ru (v tp) th cng khng c bnh do ru gy ra (v kh), khng cn phi cai (v o) v khng ghin nn khng cn ht ghin (v dit). Mt hm c Pht hi Ngi A-Nan: "Trong Nit Bn c tham, sn, si, v minh, i dc khng?". Ngi A-Nan tr li: "Khng". Vy trong Khng, khng c kh, tp, dit, o. Ni vy l ni trong "tht t l a". Cn vi chng sinh th phi rng m "cai", ch nu ngi m ci l "khng" ca bnh tng th mun i khng ra khi lun hi sinh t

C ngi hi: - Nu ni v kh, v tp th c, v kh tp ch c i vi chng sinh. Nhng o v dit l s tht m ch Pht, ch Thnh u chng t c. Dit l Nit Bn, nh ni ch Pht chng ng Nit Bn sao gi l v dit, v o? - Cu hi tht l tuyt! iu ny tht vi t nn ni ra rt kh hiu. Ngay ch v trong v kh tp khc vi ch v trong v dit o ri. Kh, tp ch c i vi chng sinh, nn khi gic ng th kh tp khng c l phi. Vy ch v y c ngha l khng c, khng tht, bin mt, khng cn na. l l do v sao kinh ni rng "kh phi thy, tp phi dit". V ny chnh l v trong "tng v tnh". Tri li o phi tu, dit phi chng th ti sao li v. V vy ch v ny c ngha khc. V khng phi l "khng c" m l "khng c nim v", cho nn v m li c thc tng thc tnh. V ny l "thng ngha v tnh". Nh v d hi ny: tng l con ma (tp ) nn s (kh ). Khi thy r (o ) l ci cy th khng cn s na (dit ). y, chng ta thy ngay 2 ch v khc nhau:

Ni dit, o c tht l ng lm vi o ha ch tht ra khng kh tp th ni dit o lm g. Nh khng ghin thuc th ni cai thuc lm chi. Hn na tuy ni c tht nhng tnh n vn khng. Vn l thc tng v tng, ch khng phi nghe ni c tht lin chp c chp khng. Chng ta nn nh rng kinh ang ni v rt ro ci khng (khng trung) nn lp ngn nh vy, ch tht ra:

"C th c t my may Khng th c th gian ny cng khng" Ngi ta thng hiu lm dit l dit ht trn ht tri khng cn g c. Hiu nh vy l ri vo ngoan khng ri. Tht ra dit chnh l: "Th php tr php v Ch Pht thng hin tin". Nh vy chng ta chng ngc nhin g khi c ngi hi Pht l g, Ngi Triu Chu lin ch cy bch trc sn. R rng qu phi khng qu v? Tm li: v kh tp l tng v tnh, v dit o l thng ngha v tnh. Xin nh cho nh vy. V khi v kh, tp, dit, o th d nhin khng cn s c v khng tr c. Trong kinh in nguyn thy, c Pht v Ngi A-Nan xc nh trong Nit Bn khng c tham, sn, si, khng c gii, nh, tu, khng c gii thot v gii thot tri kin. Vy th lm g c tr v c. Th gii o ha th tng v tnh, th gii duyn sinh th sinh v tnh, th gii rt ro chn tht th thng ngha v tnh, vy lm sao c c. Ch c ch dng cho chng sinh (chp bn ng) d hiu, d tu ch tht ra chng c g c khi bn ng khng cn tn ti trong nim na. c khng phi l s hu mt vt g hay mt php no, m ch l tri qua mt tin trnh tm nh bao nhiu tin trnh tm khc trong Javana din ra ly Nit-bn lm i tng vi 7 st-na tm nh sau : (1) Chun b (Parikamma) (2) Cn hnh (Upacra) (3) Thun th (Anuloma) (4) Chuyn tnh (Gotrabh) (5) o tu (Magga) (6) + (7) Qu tu (Phala). Vy ni c o qu c ngha l tin trnh tm "hnh thm bt-nh" trong tr tu ba-la-mt ph sch mi o gic, o tng, vng nim, tm khng cn in o, qui ngi khng b na nn gi l rt ro Nit-Bn, nh on k ni :

"D v s c c B--tt-a y bt-nh-ba-la-mt-a c tm v qui ngi, v qui ngi c v hu khng b, vin ly in o mng tng, cu cnh Nit-bn" V nh mt ngi ang m chm trong cn c mng y s hi bng nhin thc dy, s hi tiu tan mng m dt sch, anh ta tr li vi chnh mnh, m thin gi l thy tnh hay gp li bn lai din mc lc cha sinh mng m. Tr li chn din mc vi s sng mun i, khng mng m (v minh), khng m trc (i, th) khng to tc (hnh) khng tr thnh (hu) cho nn t n v th trc Nit bn, tc l v s c vy. Tam th ch Pht y bt-nh-ba-la-mt-a c c A-nu-a-la Tammiu-tam-B . Chnh v v s c m ba i (qu kh, hin ti, v lai) Ch Pht (Thanh vn pht, c gic pht, Ton gic pht) mi c v thng Chnh ng Gic. Nu c mt s c th kt vo s c ri lm sao c gic ng ton din c. C ngi hi: - y ti s rng c s mu thun. Khi th ni v tr, v c khi li ni hnh thm bt-nh (tc l tr tu) v c V thng Chnh ng Gic, nh vy l sao? Cn khi ni c Tu--Hon, T--Hm, A-Na-Hm, A-LaHn l sao na? - S d ni v tr v c l ngi ta khi hiu lm Nit-bn nh mt s c, m c s c th c s cu, c s vng, m c vng cu th li cn phi c lc c tr c k s nguyn v nh vy vn loay hoay to tc trong vng lun hi sinh t, nhn qu v thi gian. Bc A-La-Hn, v thng s (Anuttaro) l bc v cu (Vantso) v tc (Akata) nh kinh Dhammapada (Php C) dy, m v cu, v tc th lm sao c s c c. Nhng chnh v bc A-La-Hn, Chnh ng Gic, l bc khng, v tng, v tc (v nguyn) ngha l khng c s cu s c nn mi gi l c Anuttara Samma Sambodhi.

V nh mt ngi kia thy thin h eo king cng i mua king v eo. Nhng khi eo king vo, no cn, no vin, no xanh, no vng, th anh thy mi vt u bin i v mt xn xang kh chu, lm cch no cng khng ht. Thc ra ch v anh c s c my cp king t tin khng dm b i m nh mang mt bnh. n khi bc s khm bnh mi hay mt anh tt ch v mang king m c cm gic vy thi. Qu nhin khi b king i anh thy r nh thng. Vy chnh v b s c knh mu m c mt sng. Tm gi l c mt sng, ch tht ra mt anh vn sng, ch b my cp king i l "phn bn hon nguyn" ch c c ci g u, phi vy khng? Nhng chnh v nhn chn ra c khng c s c no c mi tht s gi l c. Ngi ta cho rng c V Thng Chnh ng Gic l khng c s c. Cn c Tu--Hon n A-La-Hn l c s c. Ni nh vy l ti ngi ta a em tm phn bit m gn t ch tht ra Tu--Hon, T--Hm, A-Na-Hm, A-La-Hn cng ch l danh xng m c Pht tm gi ch nhng tin trnh tm khi t b, thot ly ra nhng rng buc (kit s) m thi. Bn nguyn ca tm v php vn t do, thanh tnh. V vy m o Pht dy rng khi mt ngi c tm thanh tnh th thy tt c php u thanh tnh. Tuy nhin chng sanh khng thy bn lai thanh tnh ca mnh m lun lun b tri buc trong: thn kin, hoi nghi, gii cm th, dc i, sn hn, sc i, v sc i, tro c, ng mng, v minh. Khi dng tr tu soi chiu (hnh thm bt nh = Paya passati) thot ly c thn kin, hoi nghi, gii cm th, gi l Tu--Hon. on gim dc i v sn hn gi l T--Hm. Thot ly dc i v sn hn gi l A-Na-Hm. Thot ly hon ton mi tri buc t thn kin n v minh gi l A-La-Hn. Vy A-La-Hn chnh l tr v vi bn lai thanh tnh ch khng c s c g c. V nh mt ngi ghin thuc, v sau thy s tai hi ca thuc, anh ta b bt i 30% s lng thuc, ri c gng bt n 50%, 70% cho n khi anh

hon ton b c thuc. Nh vy l anh ta "c" c tnh trng khng ht thuc. Ci c ny ch c gi tr i vi ngi nghin thuc, cn i vi ngi khng ht thuc th xa nay vn l khng ht thi ch c c g u. Do chng ta thy: ni l c m trn thc t l b, l x ly, l on tn, l khng th trc cho nn ni c hay v c cng ging nhau. Lo T cng ni; "Vi o nht tn, tn chi hu tn, d ch vi v vi" Sng o th mi ngy mi bt, bt ri bt na, bt hoi cho n ch v vi. V vi chnh l v hnh, l ng un giai khng ... Hoc kinh Vin Gic cng ni: "Tri huyn tc ly Ly huyn tc gic" C ngi hi: - n y ti li nghi ng cn c s mu thun, v ni khng th trc th ng, nhng ni b hay x ly, on tn th sao o Pht li ch trng bt th bt x. - Thc ra, ch v gii hn ca ngn ng thi. Ni x hay khng x, c hay khng c chng qua l ty trng hp ch khng phi l lut c nh. Ni khng nm khng b l ni khi qun chiu thc ti khng nn c thi thin lch mt chiu, v nm gi hay x b th kh thy c thc tnh. Nm gi y c ngha l tham v x b l u (sn), cho nn c Pht dy trong kinh Tu Qun T Nim X l phi t b tham u trn i tng qun chiu (vineyya loke abhijjhdommanassam). Vy khng th x c ngha l t b tham v u, hay ni mt cch khc khng th x chnh l t b th x (Vineyya c ngha l t b). V d nh khi ang bun th ng gi ci bun li cng ng b ci bun i m phi nhn thy thc tnh ca hin tng bun t khi sinh cho n dit. Nh vy trong vic qun chiu ny c ci cn phi t b, c ci khng cn t b: t b l t b thi tham u trn i tng, nhng khng t b chnh t thn i tng qun chiu. i tng bun t n c sinh nn c dit, vy th chng ta ch cn tnh gic thy n on tn ch khng cn gia tm on tn g c. o hu c cn nghi ng g v vn ny na khng?

Nu khng, chng ta ni tip. Chng ta tr li chuyn "c" hi ny. Thc ra nhng ch gic, ng, chng, c ch ty trng hp m ni. Gic v ng l ch s thot khi m lm, hoc nhn ra s tht (thng ch v l). Cn chng v c ch vic tri qua mt din bin tm l i vi mt s kin (thng ch v s). i vi vic chng ng Nit-bn ngn ng Pli thng s dng t Nibbnasacchikiriy. Sacchikiriy c ng t l sacchikaroti v c nh ngha l sa + akkhim + karoti m chng ta c th dch theo ngha en l chng kin. V vy ti trnh by trong phn gii thch cu "v tr dic v c" rng c ch l tri qua hay l chng nghim mt tin trnh tm c bit ly Nitbn lm i tng m thi, ch khng phi l th c hay s hu php g c. Nit-bn khng phi l ci c, khng phi l ch ti, v ngi ta ch c th nm bt chnh nim ca mnh ch khng th nm bt ci vt ngoi nim. Cho nn khi gn cho Nit-bn l thng, lc, ng, tnh th chnh l v mun th c nim l tng m n gia tm d phng. nim ny chng khc nim i ng thng hng ca B-la-mn. Vy m kinh i Bt Nit-bn li ni "Hu i Ng c, danh vit Nit-bn". Th chc chn l B-la-mn hoan nghinh nhit lit. Cn ngi Pht t m gii thch li thi th khng kho bn ng o Pht cho B-la-mn vy. Khi tr tu thy cc hnh t nhin l v thng cc hnh tm l l kh v cc php l v ng th khng cn chp th. Khi v minh, i dc, t kin khng cn bp mo thc ti th mi mi u c tr v bn nguyn ca n. Ni bn nguyn rt ro ch Saccikaroti thi ch ng thm thc g na. kt thc on ny ti xin nhc li nguyn vn: "D v s c c, B- tt-a y bt-nh ba-la-mt-a, tm v qui ngi, v qui ngi c, v hu khng b, vin ly in o mng tng, cu cnh Nit-bn. Tam Th Ch Pht y Bt-nh Ba-la-mt-a c c A-nu-a-la Tam-miu Tam-b-". Qu v thy khng, r rng l tam th ch Pht v B-tt u phi tu T , ch u phi T ch cho thanh vn. Y Bt-nh Ba-la-mt-a tc l y Paya passati, l y Maggo visuddhiy, l y theo o vy. Chnh c T Ph Bn S Thch Ca Mu Ni ca chng ta cng tuyn b nh th trong kinh chuyn Php Lun: "Ny cc T kheo, nu nh lai khng thy, khng gic ng T Thnh th Nh Lai khng tuyn b l

 chng c A-nu-a-la Tam-niu Tam-b-, gia chng Ma-Vng, Phm Thin, Ch Thin v loi ngi". Cho nn ngi m m khng thy, khng y theo T th mun i vn l ngi m, khng sao gic ng c. Cn khi mt ngi hon ton gic ng gii thot th trong kinh thng gi l bc A-La-Hn Chnh ng Gic hoc l V Thng Chnh ng Gic, ngha l ch ghp mt s danh hiu tiu biu tn xng tnh cht gic ng ca Pht thay v phi ni ht c 10 danh hiu mt ln. Mi phng din khc nhau ca n c Pht tnh y l : 1. Araham : A-La-Hn, ng cng, V sanh 2. Samm Sambuddho : Chnh ng Gic (Tam niu Tam b ) 3. Vijjcarana Sampanno : Minh Hnh Tc 4. Sugato : Thin Th 5. Lokavid : Th Gian Gii 6. Anuttaro : V Thng S 7. Purisa-damma-srathi : iu Ng Trng Phu 8. Satth-deva-manussnam : Thin Nhn S 9. Buddho : Pht 10. Bhagav : Th Tn Chnh v Ch Pht (Thanh Vn, Duyn Gic, Ton Gic) thy ch v s c nn tr tu ba-la-mt mi t ti tt nh V thng chnh ng Gic (o ), mi qut sch mi in o mng tng (Tp ), nn tm khng cn kh au s hi (Kh ) v chng ng Nit bn rt ro (Dit ). R rng l on m u v on ny u ni n T : sinh t lun hi, nguyn nhn sinh t lun hi, chm dt sinh t lun hi v con ng chm dt sinh t lun hi ca ch Pht. l con ng gic ng gii thot duy nht a n A-nu-a-la Tam-niu Tam-B-. C tri Bt-nh Ba-la-mt-a th i thn ch, th i minh ch, th v thng ch, th v ng ng ch, nng tr nht thit kh, chn tht bt h, C thuyt Bt-nh Ba-la-mt-a ch, tc thuyt ch vit: "Yt, yt-, ba-la yt , ba-la tng yt , B tt-b-ha". Ngoi o dng ch thut nng vo tha lc hu t n nhng nng lc phi thng m ngi ta thng gi l php thut hay thn lc siu huyn.

Mt Tng t phi Ty Tng cng ri vo con ng thn lc v php thut ca Mt gio c xa ti bn x. Mt Tng Ty Tng chnh phi s dng cu ch nh phng tin vt khi th gii nim hu th nhp php gii chn nh mu nhim. Nhng tht ra tr ch n ch "tng tr bt ng" th cng ch ngang vi nim Pht n mc "v bit nim", ngha l ch mi "tch" ch cha "chiu", do mun chiu soi th phi dng Bt-nh Ba-la-mt-a (tr-tu o b ngn). Chnh v vy m ni Bt-nh Ba-la-mt-a l i thn ch, i minh ch, khng c ch no bng, khng c ch no hn trong vic thm nhp php gii chn nh (tabhat) v qut sch mi kh au phin no. Ni tr tu o b ngn l ch v thng, tc l ni tr tu ny vt qua khi kh nng v gii hn ca ch thut. V tr tu ny cng khng cn gii hn trong lnh vc tri m dung nhip c hnh, tri chnh l hnh trong hnh ng: "Vt qua, vt qua, vt qua bn kia, vt qua bn kia mt cch hon ton. y, chnh l tu gic!" (Gate, gate, paragate, parasan, gate, bodhi svh !) "Yt-, yt-, ba-la yt , ba-la tng yt , B tt-b-ha" l pht m theo Vit Hoa t phin m ting Hoa ca cu "ch" m t hnh ng tu gic hay Tr tu o b ngn trong ting Sanskrit va ni trn. Qu v c l paragate, parasangate chnh l n paramit (o b ngn) khng? Vy th b ngn l g, v tr tu phi vt qua ci g ti b ngn (b kia)? Chng ta hy ly li v d th gii nim A', A'', ...B', B'', ca l tr vng thc, ca v minh i dc th chng ta s thy :

Hnh ng ca tr tu l vt qua sng m b kh, vt qua th gii nim, to dng bi v minh i dc hay l tr vng thc, t ti b kia. Cho nn ni tr tu n b kia l vy. Hay ni mt cch c th l tr tu vt qua A', A'' v ...B', B'' ... tr v bn nguyn ch thc A, B ca th gii chn nh (tathat) t tnh (sabhva). l b kia, l Dit , l php tnh bn nguyn nh th (yathbhta) vt qua bn kia th gii nim. C th hn na, vt qua th gii nim chnh l thy th gii nim ng chn tnh ca n, ch khng vt qua bng cch chi t hay trnh n. V d: khi sn khi thy sn khi, khi sn din bin thy l sn ang din bin, khi sn dit thy l sn dit, nh vy l thy c tnh tng ca sn, khng qua ph phn, bin minh, hay d phng l tng khng sn chy trn thc ti. Khng t v bt c mt nim no vo ci sn ang hin tin, d nim mt tm t, mt n ci, mt bi k, mt cu ch linh thin cch my i na. V ch l phng tin i tr hay nh tro thc ti ch khng phi ch thc l tnh tng ca thc ti hin tin. Nh vy thy ng thc tnh ca tham, sn, si v.v.. tc l thy php, thy php chnh l vt qua n b bn kia, l tr tu o b ngn (Bt-nh Ba-lamt-a), l tu gic (bodhi, b-) m cc bc A-La-Hn, Chnh ng Gic thnh tu vin mn. Tm li, ni thc ra l hnh ng ca tr tu siu vit tam gii tr thc ti v vi bn nguyn nh th ca php. Bt-Nh tm kinh l mt on vn c ng nhng ni ln y nhng thc ti tiu biu ca php m c Pht kho khai th (Svakkhti Bhagavat Dhammo), l ct li chung nht ca mi tng mn, h phi pht gio. Nu Tm kinh bt-nh l l ca s th khi qu v c k kinh T Nim X trong Pli Dghanikya (Trng B Kinh) hay Majjhimankya (Trung B Kinh), qu v s thy c Pht khng cn hiu l m Ngi ch ni thng vo s, v ngay ni s s vn y l ri. Trong s m m m mi cn hiu l ng, trong s tnh gic th khng nhng l s l vin dung m cn s s v ngi na.

Ngay ni i, ng, nm, ngi thng lng l chiu soi (trong chnh nim tnh gic), ngay ni kh lc i khng sinh mt nim tham u th x, ngay ni phin no hay gii thot, tu gic vn khng h lung lay dao ng v.v.., nh c c Pht ch dy trong kinh T Nim X, khng phi s s v ngi th cn g na. Cho nn thy T Nim X ch ni n nhng s kin bnh thng trong i sng th cho l php tu ca tiu tha, cn nghe ni "sc tc th khng", "khng tc th sc" lin cho l php cao siu mu nhim ca i Tha th qu l cha thy l t s cht no, phi khng qu v? n y, c th xem nh chng ta thy mt cch i lc v l kinh Bt nh, cng l yu l chung ca nh Pht, cho nn chng ta tm ngng tho lun v kinh Bt nh ni v nhng then cht khc. Cng xin tha, y khng phi l mt bui ging kinh theo kiu ch gii nng tnh danh ngn ng ngha, m ch ty hng mn li kinh m by s tht, v nh t u chng ta ng vi nhau l mc ch kha hi tho ny ch thy ra u l ci tht m thi. By gi cn mt t thi gian, xin qu v nu thc mc tho lun. C mt c gi hi : - Sau my ln lin tc theo di bui ni chuyn ca thy, ti c m mang rt nhiu, thy trnh by kh r rng gio l ca c Pht c l ln s, nn nhiu iu trc y ti nghi ng hoc cha hiu, nay c thng, ti rt cm n thy. Tuy nhin, ti e ngi rng nhng iu thy trnh by c th qu cao siu i vi ngi bnh dn, t c th gi nghin cu hc hi pht php. i vi nhng ngi c th c cch no d dng hn cho h tu tp khng? - Cm n c, cu hi c rt hay. ng l kinh Bt-nh m chng ta va trnh by, v l th rt rt ro, nhng v s cha p ng ht c mi cn c. Cn kinh T Nim X ng mc li dnh cho ngi vt qua giai on l, ch cn h th cng phu l thy php hin tin (sanditthiko Dhammo). Do hai bi kinh ny s l rt ro nhng li rt kh cho nhng ngi hc o s c. Chnh v vy m gio php ca c Pht c chia ra lm 3 bc: s thin, trung thin, hu thin.

1) S thin gip cho ngi s c cha thy php c th on gim iu c, tng trng iu lnh vi bt nhng phin no kh au do vng nghip gy nn. 2) Trung thin gip cho ngi thy php (ng) c th nhp lu (bc vo dng Thnh). 3) Hu thin gip cho cc bc Thnh hu hc t n v hc, tc l gic ng gii thot hon ton. Vy nu xt thy mnh cn s c th ng vi lun bn l Bt-nh hay c gng thc hnh tu qun Vipassan, m ch nn b th, phng sanh, trai gii, gn gi v hc hi cc bc thin tr thc, nghe php, tng kinh, sm hi, cung knh, phc v v.v.. Lc thn tm tng i n nh trong sng hnh gi c th tu tp nhng bc su hn nh nhn nhc, nhu ha, tinh tn, thin nh, t v lng tm hoc tr ch, qun tng, tham cng n, nim Pht v.v.. n lc ni nng, hnh ng, suy ngh u c th sng sut, nh tnh, chnh nim, tnh gic, khng b che lp bi th gii nim ca l tr vng thc na th mi c th thy c l Bt-nh v hnh c s Vipassan mt cch chnh xc. S d chng ta ni n l Bt-nh v s Vipassan l chng ta khng b lc ng vo t o - l lun cao siu nhng "cc cn bt im a" - cn thc t th mi ngi phi t khm ph, hoc nh mt v thin tr thc ch by, cn c trnh ca mnh h th cng phu sao cho kh hp, ng vi qu cao cng ng kt vo nhng php mn phng tin m Ch T tm thi vn dng cho ngi s hc. Chnh v khng t bit mnh nn nhiu ngi cha thy l, ch mi c i cht kin gii, ri chp vo ci l kin gii , t cho mnh c cn c cao thng, ch hnh php cao siu m thc ra l ang t nh la mnh trong th gii vng tng huyn ha. L l thy ra ci thc v s l sng trn vn, tnh thc vi ci thc . Nhng khi l ch l sn phm kin gii ca t tng th s chnh l lun hi sinh t trong tam gii - l ny l ha thn ca v minh, t kin, m hot ng c th chnh l Hnh (ch hnh dng trong ng un v thp nh nhn duyn), trung tm to tc ra tam gii cng nh dng ln ngi nh bn ng.

Do , c ni ng, ci quan trng l phi bit cn c trnh thc ca mnh tho g ngi nh bn ng trong tam gii y. * Ghi ch ca ngi ghi chp: Ngi ta nh ngha Nit Bn bng nhng hnh nh, m t cao siu v tn qu nht, ngn ng trit hc, thin hc, vn chng cm t m l nht... c ch ni ng ci rt ro vin mn ty tng dng ca n... nhng c ch d ri vo thng kin, thng lun. V d: - Ly t c, tuyt bch phi. - Siu vit l tr. - Tuyt i trong lng tng i. - Khng cn s din bin ca ng un. - St-na k ng. - St-na vnh cu. - Khng cn v minh, i dc. - on tn tham, sn, si. - Vnh phc, thng lc. - Thng lc ng tnh. - Phi nh gi, song quan, song lc. - Uyn nguyn, bn nguyn. - Bnh thng tm. - Vnh th. - Bn lai din mc. - V v chn nhn. - Thin thu. - C qun, - v.v... v v.v... Kinh Hoa Nghim c mt nhm t rt chn xc l "ng x tc chn". Ch c ci ang l y l ci chn, khng c ci chn no khc. Nit Bn l ci "ang l" lun lun mi m, c th, sinh ng, phong ph, ch khng phi l nhng l nim tru tng. Trit hc Ty Phng t thi c Hy Lp cho n hin i... c loay hoay mi vi nhng duy l, duy s, duy danh, duy nghim, duy tm, duy vt, duy linh... v mi th dng trn i ny... khng bao gi ni c ci thc ti

ton din... Thnh tu cao nht m cng l tht bi tt cng l dn nhau n vc thm tuyt l ny, h thm khng bao gi vt qua ny, m i biu bi trng nht ca n l Martin Heidegger. Heidegger vi nhng tc phm V Th v Hu Th, Hu Th v Thi Gian... khng bao gi din t c c ci "ang l". Ri chnh Heidegger im lng mnh mng trc n ci ca c Pht. Trit hc Ty Phng khng hiu ni n ci ca c Pht. Chn thnh cm n o hu Minh Trn gi tng Th Vin Hoa Sen quyn sch ny. (Tm Diu) HT