NDEKLER

1. GR...................................................................................................................1

2. ORTOPEDK UYGULAMALARINDA KULLLANILAN BYOMALZEMELER....................3 1.4Seramik Malzemeler.....................................................................................11 1.4.1Almina..................................................................................................11 1.4.2Kalsiyum Alminatlar.............................................................................12 1.4.3Zirkonya.................................................................................................12 1.4.4Biyocamlar.............................................................................................12 1.4.5Kalsiyum Fosfatlar..................................................................................13 3. KEMK YAPISI VE ORGANZASYONU...................................................................17 1.6 Kemik Matriksi.............................................................................................17 1.7 Kompakt Kemik Dokusu ve Yaps...............................................................17 1.7.2Endosteum.............................................................................................20 1.8Spongiyz Kemik Dokusu (Trabekll Kemik)..............................................20 4. KIRIK MEKANZMASI..........................................................................................21 1.9Uzun Kemiklerin Tamiri................................................................................21 5. ORTOPEDK UYGULAMALAR..............................................................................23 6. ORTOPEDK BYOMALZEMELER: KLNK LKLER.............................................35 7. ORTOPEDK BYOMALZEMELERDE KOROZYON.................................................38 8. AIRI DUYARLILIK.............................................................................................46
9. SONULAR .......................................................................................................48

EKLLER

ekil 1.1

ekil 1.2

Biyouyumlu malzeme pazar [6]...........................................................2 leri ortopedik teknolojisi, implantlar ve rejeneratif rnler [6]...............2

ekil 2.3 THA gvdelerin, hem ksa dnem hem de uzun dnem balanmalarn gelitirmek amacyla, son yllarda kullanlmakta olan yzey kaplamalarnn rnekleri [3]..........................................................................................................10

ekil 2.4 Kemik dokusu ve Hidroksiapatitin yaps [4].......................................14 ekil 3.5 Kemik dokusundaki kanalikller iinde osteositin yerleimi [4].............18 ekil 3.6 Kompakt ve spongiyz kemiin ematik grnm [4].........................19 ekil 4.7 Krk tipleri [4]........................................................................................21 ekil 5.8 Metalik ine ularnn tipleri a)troacher u b)elmas u [3].................25 ekil 5.9 Kemik vidalar [3]..................................................................................25 ekil 5.10Krk tespiti iin dinamik sktrlm plak [3]........................................26
ekil 5.11 Kemik plaklar a)dinamik sktrma pla b)hibrit sktrma pla (daha az ksm dinamik sktrma vida delii ierir) c) rekonstrksiyon kemik pla(kolay edzeltim) d)destek kemik pla e) L eklinde destek pla f)trnak pla g)dinamik sktrma kala vidas [3]............................................................26

ekil 5.12 ntermedler ineler (a) GrossKempf , (b) Uniflex (Ti alam), (c) Kuntscher,............................................................................................................27 ekil 5.13 Kaval kemii krnn kemik iinden uygulanan intramedler ivi ile tespiti [7]..............................................................................................................27

ekil 5.14 Krk femoral ban kala ivisi ile tespiti [7]........................................27
ekil 5.15 Drt deiik poroz yapnn sem grntleri a)plazma spray kaplama(7), b) sinterlenmi tel gzenek kaplama(7) ,c) sinterlenmi bilye kaplama(20), d)Hedrocell poroz kaplama(50) [1].......................................................................28

ekil 5.16 ekil 5.17

Artoplasti aralarnn geliimi [5]........................................................31 Kemik imentosu ile sabitlenmi kala protezi [3]..............................31

ekil 5.18 Modler toplam kala sistemi; ba, femur gvde, poroz kaplanm proksimal ivi, poroz kaplamal metal destek kase, UHMWPE kase, fiksasyon vidas [3]..............................................................................................................32 ekil 5.19 Modler endoprotez yer deiimi [3]...................................................32

ii

ekil 5.20 Deiik eit diz eklemleri a) metal mafsall, b)plastik astarla mafsallanm , c)intremedler sabitlenmi yar balanm, d)yzey yer deitirme, e) tek kompartmanl yer deiimi, f) iki kompartmanl yer deiimi [3].........................................................................................................................33

ekil 7.22 Osteoliz sreci. Eklem yapan yzeylerde retilen anma partiklleri

ekil 5.21 eitli eklem deitirme protezleri a)ayak bilei, b)bilye-yuva omuz eklemi, c)mafsallanm dirsek eklemi d) kapslle evrili parmak eklemi [3]........34 kemik-implant arayzeyine g ederler. Makrofajlar anma partikllerini fagosite ederler ve TNF-, IL-1, PGE ve IL-6 gibi inflamatuar mediatrleri salrlar(A). Bu mediatrler ve sitokinler kemikte devaml osteoklastik rezorpsiyonu balatrlar(B). Periprostetik osteoliz fiksasyon kaybna ve implantta gevemeye ve arya neden olur (C) [5]............................................................................................................43

ekil 7.23 Transmisyon (geirimli) elektron fotomikrograflar. (A) Fagosite edilmi Ti partikllerini ieren bir makrofaj (B) Btnleik Ti birikintisi tarafndan kaplanm bir endotel hcresi. Bu numuneler, posterolateral birleme kitlesini kaplayan bir doku rneinden elde edilmitir (16 haftalk otograft ve Ti) (orijinal TEM bytmesi: 20.000 x) [3]..............................................................................45

ekil 8.24 Hcre aracl ar duyarllk [7]............................................................47

ekil 8.25 Ertelenmi tip ar duyarlln basamaklar [7]..................................47

iii

TABLOLAR

Tablo 2.1 Ortopedide yaygn olarak kullanlan biyomalzemeler [5]........................3

Tablo 2.2

Arlk olarak kullanlan biyomalzemelerin mekanik zellikleri [5].........5

Tablo 2.3 Popler Ortopedik Alamlarda bulunan farkl metallerin yaklak yzdeleri [3]...........................................................................................................6 Tablo 2.4 mplant malzemelerinin elektrokimyasal zellikleri (korozyon direnleri) 0.1 M NaCl iinde, pH 7de [3] ...............................................................................7

Tablo 2.5 HAnn Mekanik zellikleri [2]...............................................................14 Tablo 5.6 fiksasyonda biyomalzeme uygulamalar [3]......................................24 Tablo 5.7 fiksasyon uygulamalarnn baarszlk halleri [3]..............................24 Tablo 5.8 Toplam eklem yenilemeleri iin biyomalzemeler [3].............................29
Tablo 5.9 Toplam eklem yenilemelerinin tipleri [1].............................................30

iv

1. GR
Ortopedik biyomalzemeler hareket kabiliyetini eski haline getirmek ve yaam kalitesini ykseltme asndan byk bir baarya sahiptir. Ortopedik implantlar krk tespit rnleri, Rekonstrktif implantlar, rehabilitasyon rnleri, spinal(bel kemii) rnler, artroskopi rnleri, elektriksel uyar rnleri ve dkm rnlerini ierebilir. Ortopedik uygulamalar daha spesifik hale getirirsek 2 grup ad altnda toplayabiliriz.

1.Krk Tespit Aralar Spinal krk tesbit , Biyomedikal tel, ine, vida,

Yapay ba dokusu

ntramedler(omurilik ya da kemik ilii iinde bulunan) aralar 2. Eklem yenilemeleri Kala artroplastisi

Diz artroplastisi Ayak bilei artroplastisi

Omuz artroplastisi

Dirsek artroplastisi Kol bilei artroplastisi Parmak artroplastisi 1.1 Ortopedik Biyomalzeme Pazar Ortopedik biyomalzemelerin kar konulamaz baars 2002 ylndaki 1.4 milyar dolarlk sat ile kantlanmaktadr ve bu rakamn yllk olarak %7- %9 orannda byme hz tahmin edilmektedir.2000 ylndaki dnya satlarndaki 1.5 milyar dolar krk ynetim rnlerine, kalan yaklak 12 milyon dolar eklem yenilemelerine harcanmtr.2002 ylnda diz implant rnlerinin dnyadaki sat yaklak olaarak 2.5 milyon dolardr ve bu 700000 diz yenileme operasyonunu iaret etmektedir. Bu operasyonlar ilk kez eklem yenileme, yenileme iin revizyon, tamir, bir nceki implant rnn veya bileenini arttrma prosedrlerini ierebilir. Amerikadaki revizyon prosedrleri yaklak olarak %60 lk bir hzlandrlm bir hz ile bymektedir. Kala implant rnlerinin2002 deki global sat yaklak olarak 2.5 milyar dolardr ve bu da yine 700000 kala yenileme operasyonunu iaret etmektedir. Kala ve diz iin eklem yenileme prosedrlerinin kliniksel baarsndan dolay omuz, dirsek gibi dier

eklem yenileme rnlerine olan talep bymeye devam etmektedir.2002 ylnda yaklak olarak 55000 omuz ve dirsek implant prosesi yrtlmtr.

mily on

ekil 1.1 Biyouyumlu malzeme pazar [6] Biyouyumlu malzemelerle ilgili ABD pazar 2007 iin 22.2 milyar dolardr ve yllk %6.9 bileik byme hzyla artmas beklenmektedir.2012 ylnsa 30.9 milyar dolar olmas beklenmektedir. Burada yapay dokular (Tissue replacements) 11.7 milyar dolarla en byk blm oluturmaktadrlar. Bu %52 demektir.2012de 16 milyar dolar olmas beklenmektedir. En kk paya sahip olan yzey malzemeleri 2007de 2.6 milyar dolardr ve bunun 2012de 3.4 olmas beklenmektedir.

ekil 1.2 leri ortopedik teknolojisi, implantlar ve rejeneratif rnler [6]

leri ortopedik teknolojisi ve rnlerinin pazar 2012 ylnda 31.9 milyar dolar olaca tahmin edilmektedir.

1.2 Ortopedik Biyomalzemelerin Dizayn

Ortopedi iin gelitirilen yeni biyomalzeme biyolojik ortamna kar etki etmemeli, malzeme konak dokular ve svlar tarafndan kar ekilde etkilenmemelidir. Yeni gelitirilen biyomalzemelerle bunlarn etki edecei ve yer deitirecei dokular arasnda yap ve zellikleri arasnda bir i iliki olmaldr. Kalsine edilmi dokularda ekil yap ilikisi tercih ettiimiz malzemenin hangi spesifik ortopedik gereksinimi karlayaca ve dizayn iin bir ngr salamaktadr.

2.ORTOPEDK UYGULAMALARINDAKULLLANILAN BYOMALZEMELER

Ortopedik biyomalzemeler genel olarak dngsel yk dayanm uygulama malzemeleri olarak snrlandrlabilir. Her ne kadar metaller, polimerler ve seramikler ortopedide kullanlsa bile, metaller yllardr esiz bir ekilde malzemenin uygun zelliklerini rnein yksek sertlik, sneklik, krlma tokluu, sertlik, korozyon direnci ekil alabilirlik ve biyouyumluluk ki bunlar krk tespit ve toplam eklem artroplast iin ou yk dayanm rol iin gereklidir, olarak salanmaktadr. Ortopedik implant kullanm genel olarak 3 oprerasyon kategorisine ayrlmaktadr; stkol, omurga ve alt bacak. Bunlarn her biri tipik olarak 3 genel kategoriye ayrlr; pediatrik, travma ve rekonstrksiyon. Ortopedik biyomalzemelerin birincil zellikleri, kullanmlar, kstlamalar bilinirse geerli implant malzemelerinin performansn iyiletirmek iin gereklidir.

Tablo 2.1 Ortopedide yaygn olarak kullanlan biyomalzemeler [5]

MALZEME

NCELKL KULLANIM ALANI METAL

Ti alamlar Co-Cr-Mo alam Paslanmaz elik

Plakalar, vidalar, total eklem artroplastisi(TEA)paralar TEA paralar TEA Bileenleri, vidalar, plakalar

POLMER Polimetilmetakrilat (PMMA) Ultra-Yksek Molekl Arlkl Polietilen (UHMWPE)

Kemik imentosu Dk srtnme katsays gerektiren TEAlardaki dolgular

Alumina (Al2O3) Zirkonya (ZrO2)

SERAMK

Anma direnci yksek TEA paralar Anma direnci yksek TEA paralar

1.3 Metalik Biyomalzemeler nsan vcudunun alt ksmnda bulunan uzun kemiklerin ana fonksiyonu yk tamadr, bu nedenle protez olarakrnein yapay kala kemiklerinde- ilk kullanlan malzemeler metaller olmutur. Hem paslanmaz elik (316L) hem de Co-Cr alamlar, bu fonksiyon iin seilen erken dnem malzemelerindendirler, nk dier metallere oranla iyi korozyon direnleri ve insan vcudu iinde makul bir yorulma mrleri vardr. Tabi ki, direngenlikleri, rijitlikleri ve mukavemetleri kemiinkinden olduka fazladr. Bununla birlikte, belirli uygulamalarda, boyut kstlamalar ve tasarm snrlamalar nedeniyle, daha nceki yllarda yaplan almalarda yorulma hasarlar meydana gelmitir. rnein, skolyoz (omurga erilii) hastalnda, omurga dzeltici ubuklarda yorulma hasarlarna rastlanmtr. Metaller, tam kala artroplasti rahatszlnda, merkez malzeme olarak kalmtr. Metaller, yksek mukavemet, sneklik, krlma tokluu, sertlik, korozyon direnci, ekil alabilirlik ve biyouyumluluk gibi, krk dzeltme ve tam eklem artoplastide gerekli olan yk tama fonksiyonuna uygun malzeme zelliklerini salamaktadrlar. mplant alamlar, aslen denizcilik ve havaclk iin gelitirilmitir ki bu alanlarda yksek mukavemet ve korozyon direnci gibi mekanik zelliklerin salanabilmesi ok nemlidir.

Ortopedide, zellikle de tam eklem protezlerinde kullanlan ana metal alam vardr: 1.Ti temelli alamlar 2.Co temelli alamlar
3.Paslanmaz elikler

Bu alamlarn, mukavemet, sneklik, sertlik gibi zellikleri birbirinden farkldr ve bu zellikleri sayesinde hangi alam hangi zel uygulamada yer alacak veyahut da hangisi bir implantta, bileenlerden biri olarak kullanlacak, belirlenebilir. Bununla birlikte, dier zelliklerden ziyade, bu alamn yksek korozyon direnleri yk tayc implant malzemeleri olarak geni apl kullanmlarna neden olmutur. Bu metallerin malzeme zelliklerinin iyi olmas, metalik balarnn, molker mikroyaplarnn ve element bileimlerinin mkemmel olmasndan kaynaklanr.
1.3.1 Paslanmaz elikler

Paslanmaz elikler, 1926dan balayarak, ortopedide kullanlan ilk metaller olmulardr. Bununla birlikte, ASTM 304, 1943te, paslanmaz elii standart implant alam malzemesi olarak nerene kadar, gvenilir implant alamlar olarak kabul grmediler. Tm elikler demir ve karbon ierir, genel olarak Krom (Cr), Nikel (Ni) , Molibden (Mo) de ierebilir. Eser element olarak ise, Manganez (Mn) , Fosfor (P), Slfr ve Silikon (Si) da
4

bulunabilir. Karbon (C) ve dier alam elementleri, eliin mikroyapsnda deiiklikler yaparak, mekanik zelliklerini etkilerler.

Ortopedik uygulamalarda yaygn olarak 316VL olarak kullanlr, (American Society for testing and materials iin F318, ASTM iin F318; dierleri ise F139, F899, F1586, F621 vb ierir) 316, malzemenin ostenitik olduunu; L, dk C ieriini; V ise, ne kadar vakum altnda biimlendirildiini belirtir. C ierii, tane snrlarnda Karbr (Krom-Karbon) birikmesini nlemek amacyla dk miktarda tutulmaldr, aksi takdirde malzeme gevrekleir.

Paslanmaz eliklerin mekanik zellikleri, dier implant alamlarna gre daha dk olsa da (mukavemet ve korozyon direnci daha dktr.), dier implant metallerine gre ok daha yksek bir sneklik gsterir, yle ki dier implant metalleriyle karlatrldnda, krlmadaki yzde uzama miktarnn 3 kat daha fazla olduu grlr. Bu ynden bakldnda, paslanmaz elikler, tam diz artroplastide, kablo sabitleme bileeni olarak gnmzde de youn biimde kullanlmaya devam etmektedir ve bu adan, Ti ve Co alamlarna ucuz bir alternatiftir.

Tablo 2.2 Arlk olarak kullanlan biyomalzemelerin mekanik zellikleri [5]

Ortopedik Biyomalzem e ASTM Elastik modul(GPa) Akma Mukavemeti (MPa) Yorulma Mukavemeti (MPa Sertlik (HVN) Kopma annda yzde uzama

Polimerler UHMWPE PMMA Seramikler Al2o3 ZrO2 Metaller Paslanmaz elik Co-Cr alam ASTM F138 ASTM F75 ASTM F90 ASTM F562 190 792 241-820 130-180 43-45

0,5-1,3 1,8-3,3

20-30 35-70

13-20 19-39

60-90 100-200

130-500 2,5-6

366 201

20-30 12

210-253

448-841

207-950

300-400

4-14

210

448-1606

586-1220

300-400

10-22

200-230

300-2000

340-520

8-50

10-40

ASTM 1537

200-300

960

200-300

41

20

Ti alamlar CPTi ASTM F67 110 485 300 120-200 14-18

Ti-6Al-4V

1.3.2 Kobalt-krom alamlar

ASTM 136 116

897-1034

620-889

310

Kullanmda olan pek ok Co-Cr alamndan, an itibariyle sadece iki tanesi arlkl olarak implant alam olarak kullanlmaktadr (tablo 3) Bunlar, CoCrMo (ASTM F75 ve F76 olarak tasarlanrlar.) ve CoNiCrModur (ASTM F562 olarak tasarlanrlar.) mplant olarak kullanm onaylanm dier Co alamlar ise, Tungsten (W) ierenleri (CoCrNiW, ASTM F 90) ve demir (Fe) ierenleridir (CoNiCrMoWFe, ASTM F563). CoNiCrMo alamlar, yksek miktarda Ni (%2537) ierir, bylece korozyon direnci arttrlr, bununla birlikte, vcuda salnan Ni, olas zehirlenme ve/veya baklk sistemine bal tepkilere neden olabilir. Co-Ni-Cr alamlarndan salnan Ninin biyolojik reaktivitesi sabit koullar altnda endie sebebidir ve Co-Ni-Cr alamlarnn kt srtnme (anma) zellikleri mafsal paras olarak kullanlmalarna uygun deildir. Bu nedenle, tam eklem bileenleri iin baskn olarak kullanlan implant alam CoCrMo (ASTM F75) dir.

Tablo 2.3 Popler Ortopedik Alamlarda bulunan farkl metallerin yaklak yzdeleri [3]

Alam Paslanmaz elik Co-Cr-Mo alamlar ASTM F75

Ni 1015,5

N <0 ,5

Co

Cr 1719

Ti

Mo 2-4

Al

Fe 6168

Mn

Cu <0 ,5

W <2

C <0, 06

Si <1

<2

6166 4651 35

2730 1920 1921

4,57,0 -

<1,5

<1

<0, 35 <0, 15 -

<1

ASTM F90

9-11

<3

<2, 5 <0, 15

1416 -

<1

ASTM F562

3337

<1

9-11

<1

<0, 15

Ti alamlar CPTi(ASTM F67) Ti-6Al-4V 99 0,20,5 <0, 1 <0, 08 -

8991 -

5,56,5 -

3,54,5 -

45TiNi Zr alam (%95 Zr, %5 Nb)

55

45

1.3.3

Ti alamlar

Ti alamlar, 1940l yllarn ortalarnda havaclk endstrisi iin gelitirimitir, ortopedideki ilk kullanm da ayn yllarda olmutur. ki adet kinci Dnya Sava sonras alam olan, ticari saflktaki Ti (commercially pure Titanium - CPTi) ve Ti-6Al-4V alamlar, gnmzde de implantlarda en ok kullanlan iki titanyum alam olarak yer etmitir. Ticari saflktaki Ti (CPTi, ASTM F67) %9899,6 saflktaki Tidur. CPTi, en yaygn olarak dental (di hekimlii) uygulamalarnda kullanlmasna ramen, CPTi zerinde oluan oksit filmin sabitlii (ve bu nedenle yksek korozyon direncine sahip olmas ve grece yksek sneklii (rnein, souk ilemle ekillendirilebilmesi), T-6Al-4V ile karlatrldnda, CPTinin, TJA bileenlerinde poroz kaplama olarak (rnein, fiber metal olarak) kullanlmasna neden olmutur.

Tablo 2.4 mplant malzemelerinin elektrokimyasal zellikleri (korozyon direnleri) 0.1 M NaCl iinde, pH 7de [3]

Alam

Paslanmaz elik Co-Cr-Mo alamlar Ti alamlar CPTi

ASTM

Younluk(g/c m3)

ASTM F138 ASTM F75

Korozyon potansiyeli (mV)

8,0

Pasif akm younluu(mA/cm2)

-400

Durdurma Potansiyeli (mV)

0,56

200-770

8,3

-390

1,36

420

ASTM F67 ASTM 136

4,5

-90 -630

0,72-9,0

>2000

Ti-6Al-4V

4,43

-180 -510

0,9-2,0

>1500

Ti5Al2.5Fe Ni45Ti

4,45 6,4-6,5

-530 -430

0,68 0,44

>1500 890

Genel olarak, eklem protez bileenleri (rnein, TJA gvdeleri) , CPTidan ziyade, Ti-6Al-4V (ASTM F-316)dan imal edilirler, nk T-6Al-4Vun mekanik zellikleri , CPTiye gre daha stndr.

Ti alamlar, zellikle THA (TOTAL HIP ARTHROPLASTY) iin iyidir, nk korozyon direnleri, paslanmaz elikler ve Co-Cr-Mo alamlar ile karlatrldnda daha yksektir. Bir pasif oksit filmi (ilk olarak oluan TiO2) hem Ti-6Al-4V hem de CPTi alamlarn korur. Genel olarak, Ti-6Al-4Vn mekanik zellikleri, paslanmaz elikten stndr, ancak eilme esnemezlii paslanmaz elik ve Co-Cr-Mo alamlarndan dkr. Ti alamlarnn , burulmazl (burulma salaml/sertlii) ve eksenel rijitlii (bklmezlii) (modl) kemiinkine yakndr ve teorik olarak Co alamlarna ve paslanmaz eliklere gre daha dk gerilme younlamasna neden olur. Bununla birlikte, Ti alamlar, zellikle ekil

faktrne kar hassastr, zellikle de entik hassasl vardr. Bu da, bileen iindeki atlak ilerlemesine kar malzemenin hassasiyetinin arttrarak, bileenin etken mukavemetini drr. Bu nedenle, Ti alamndan oluan bileenler iin, hem retim hem de tasarm geometrisine dikkat edilmedir. Bir ihtimal, Ti alamlarnn en byk dezavantaj, Co-Cr-Mo alamlarna gre daha yumuak olmalar ve daha dk anma ve srtnme zelliklerinin olmasdr. Ti-6Al-4 V alamlar, CoCrMo alamlarna gre %15 daha yumuaktr ve bu da, CoCrMoe oranla, artiklasyonun (eklemleme) gerektii uygulamalarda, ok daha fazla anmasna neden olmaktadr. Bu tip uygulamalara TKA (total knee arthroplasty) ya a THA (total hip artrhoplasty) femoral balar rnek olarak verilebilir. Bu nedenle, Ti alamlar, nadiren, anmaya karn sertlik ya da direncin ncelikli olduu durumlarda kullanlr.
1.3.4 Yeni alamlar ve kaplamalar

u anda, gelikin biyoyumlulua ve mekanik zelliklere sahip yeni THA metal alamlarnn gelitirilmesi iin devam eden almalar vardr. Ti alamlarnn, Co-Cr-Mo alamlarn veya paslanmaz eliklerin zel bir uygulamada kullanm genellikle, istenen bir zellii kazanabilmek iin, baka bir zellikten feragat etmeyi iermektedir. rnek olarak, sertliin (anma direncinin) salanabilmesi iin, kimyasal inertlikten fedakarlk edilebilir, burada, TJAlarda kullanlan Co-Cr-Moin yk tama yzeyinde, Ti alam kullanlmas rnek verilebilir, ya da kemik dikletirme kablolarnda, Ti ve Co-Cr-Mo alamlar yerine, paslanmaz elik kullanlarak, sneklik salanabilmesi iin, mukavemetten dn verilir. Her ne kadar, tm alamlar yeni olduklarn iddia etseler de, aslnda bu alamlar, implant iin kullanlan bu metal alamnn sadece eitli varyasyonlardrlar. Bu gelitirilmi alamlara genellikle dk miktarda yeni elementler eklenir, bylece ASTM ve FDA onayl alamlarn kompozisyonlarna herhangi bir etkileri olmadan implantlar retilebilir ve bu durumda, ilgili denetleyici kurumlar da implantlarn malzemelerinin onaylanmas konusunda sorun yaamazlar Bu yeni alamlar da drt kategori altnda toplanr: 1.Ti alamlar 2.Co alamlar 3.Paslanmaz elikler Yeni Ti alamlar Yeni bir grup Ti alamnda, ortopedik bileenler iin, %10dan fazla konsantrasyondaki Mo kullanmn ne srmtr. Mo eklenmesi ile, oda scaklnda BCC (beta) faz sabitlenir, bylece Ti alamlar beta fazn srdrebilir. Bu alamlar, beta Ti alamlar olarak adlandrlrlar. Bu beta Ti alamlar, modllerde %20 daha dk deerleri garantiler ki bu dk modller, kemiinkine yakn deerlere sahiptir ve bu nedenle, tipik Ti-6Al-4Vun dier mekanik zelliklerine ek olarak, daha iyi ekil alabilirlik salarlar. Geleneksel Ti-6Al-4V alamlarnn gelitirilmesi iin gerekletirilen dier giriimler ise, grece zehirli bir metal olan Vanadyum yerine, daha az zehirleyici olan metallerin eklenmesi
8

ile biyouyumluluk ve mekanik zellikleri gelitirme aratrmalardr. ki Ti alam, Ti5Al2.5Fe ve Ti6Al17Nbda, V yerine Fe ve Nb kullanlmtr. Bu alamlarn zellikleri, geleneksel Ti-6Al-4Vkine benzerdir, ama daha yksek yorulma direnci ve daha dk modlleri vardr ve bu nedenle, kemikten implanta olan yk transferini arttrrlar. Yeni Co alamlar Baz yeni Co alamlar, bileim sz konusu olduunda, geleneksel alamlarla ayndr, ancak implant malzemesinin mikroyapsn kontrol eden yeni malzeme ileme teknikleri kullanlarak, mekanik zellikler gelitirilir. Buna rnek olarak, yakn zamanda patenti alnan TJA-1537 verilebilir. TJA-1537, bileim (kompozisyon) olarak ASTM F-75in ayns olsa da, karbr, nitrr ve ikincil faz partiklleri, Allegheny Teknolojisi ile giderilerek, anma direncini ve yorulma dayanmn arttrlmtr. Bu partikller, normalde, standart bir F75 CoCrMo alamnn tane snrlarnda oluurlar, anma ve yorulma direncini drecek ekilde davranrlar. Gelitirilmekte olan dier yeni Co alamlarnn ortopedide kullanm iin ise, Nii ortadan kaldrarak biyouyumluluu arttrmak ve C ieriini drp, tane snrlarnda karbr kelmesini engelleyerek, mekanik zellikleri gelitirmek iin aratrmalar yaplmaktadr.

Yeni paslanmaz elikler Ti ve Co-Cr-Mo alamlar ile karlatrldnda, paslanmaz eliklerin dk korozyon direnleri ve biyouyumluluklar vardr, bu durum, daha stn paslanmaz elikleri gelitirmek tevik yaratmaktadr. BioDur 108 (Carpenter Technology Corp.) gibi yeni alamlar, esasen Nikelsiz stenitik paslanmaz alamlar ile korozyon problemlerini zme giriimindedirler. Bu elikler yksek Nitrojen ieriine sahiptirler, bu sayede stenitik yapy koruyabilir ve Nikel ieren alamlara gre (rnein 316L) daha yksek ekme akma mukavemeti deerlerine, daha yksek yorulma mukavemetine ve daha yksek pitting (oyuklanma) ve crevice (gerilmeli/atlakl) korozyon direncine sahip olurlar.

1.3.5 Yzeyler ve kaplamalar

u anki yzey kaplama eitleri, implantlarn, ksa ya da uzun dnem performanslarn arttrmak iin kullanlmaktadrlar. Bunlar, kemiin ie doru bymesini tevik etmekte ve dokulara balanmay arttrmaktadrlar. Bu farkl yzeyler, przl Tiu, Co-Crdan retilen poroz kaplamalar ya da Titanyum boncuklar, Titanyum tel rgleri (fiber rg), plazma sprey ile retilmi Titanyumu ve biyoaktif metal d malzemeleri (Hidroksiapatit ya da dier Kalsiyum Fosfat kompozisyonlar gibi) ierir.

Co-Cr Alamndan THA femoral gvdesi, yk tama blgesi Co Cr boncuklanm yzeyli

Ti Alamndan THA gvdesi zerine saf Titanyum fiber metal kaplama

Ti alamndan gvdenin zerindeki plazma sprey Ti yzeyi

Przl Ti alamndan THA gvde zerine hidroksiapatit kaplama

ekil 2.3 THA gvdelerin, hem ksa dnem hem de uzun dnem balanmalarn gelitirmek amacyla, son yllarda kullanlmakta olan yzey kaplamalarnn rnekleri [3]

10

Gnmzde, kemik iletken (osteokondkfit) ve kemikyaltkan (osteoindktif) byme faktrleri (rnein dntrc byme faktr beta (TGF beta) gibi) , ortopedik implantlarn balanmalarn arttrmak iin, osteojenik (kemik yapc) yzey kaplama ilemleri olarak kullanlmak amacyla gelitirilmektedir.

Yeni zirkonyum ve tantal alamlar

Zirkonyum ve tatal nispeten kimyasal kararllndan dolay refrakter metaller olarak karakterize edilirler ve ergime noktalar da yksektir. Yksek kimyasal kararllk, yksek mukavemet, yksek anma direncinden dolay zirkonyum alamlar ortopedik biyomalzeme olarak poplaritesi artmtr. Yzeyindeki oksit tabakasnn kararllndan dolay Zr ve Ta yksek korozyon direncine sahiptir. Korozyon her zaman olmasa da genellikle biyouyumluk ile ilikilendirilir. Daha kararl metal oksitler kimyasal olarak daha az aktiftirler veya iyolojik olarak kullanldrlar. Bu gelien biyouyumluluk nispeten kaln bir oksit tabakas (5m)ile elde edilir. Bu yetenei seramik benzer malzemelerde malzemedeki zellikleri geniletilebilir. Oksijen zenginletirmesi ile elde edilen yeni implant bileenleri bu yntemle retilirler. (rnein okside zirkonyum TKAfemur bileenleri) Her ne kadar yeni zirkonyum alamlar yksek seviye sertlik(12 Gpa) ve anma direncine sahipler ki bu onlar yzey anmal uygulamalara iui uyum salamasn salar ama retimleri pahaldr. zel durumlarda metal alerjisinde veya metal ar duyarllnda tercih edilir.

1.4 Seramik Malzemeler

Seramiklerin insan yaamnda yaratt byk bir devrim, getiimiz 40 ylda vcudun zarar gren veya ilevini yitiren paralarn tamiri, yeniden yaplandrlmas ya da yerini almas iin zel tasarml seramiklerin gelitirilmesi ve kullanlmasyla gereklemitir. Bu amala kullanlan seramikler, biyoseramikler olarak adlandrlmaktadr. Biyoseramikler, polikristalin yapl seramik (almina ve hidroksiapatit), biyoaktif cam, biyoaktif cam seramikler veya biyoaktif kompozitler (polietilenhidroksiapatit) eklinde hazrlanabilmektedir. norganik malzemelerin nemli bir grubunu oluturan bu malzemeler, salk sektrnde ok eitli uygulamalarda kullanlmaktadrlar. rnein, gzlk camlar, tehis cihazlar, termometreler, doku kltr kaplar, endoskopide kullanlan fiber optikler, bunlar arasnda saylabilir.

1.4.1

Almina

Alumina (aluminyum oksit-Al2O3) ok sert bir malzemedir, termal ve kimyasal olarak kararldr. Kristalin Alumina birok seramie nazaran daha dayanmldr fakat krlgandr. Dayanm, anma direnci, kimyasal kararll diilik ve kemik implant/protez uygulamalar iin idealdir. Alumina paralar; alumina tozlarn organik balayc ile kartrlmas ve daha sonra preslenip sinterlenmesi ile imal edilebilir. Saf alumina yaklak 1900oC kadar yksek derecelerde sinterlenebilirken alkali (sodyum veya potasyum) oksit gibi katklarla daha

11

dk scaklklarda sinterlenmesi mmkn olabilmektedir. Ancak aluminann dayanm ve kimyasal zellikleri bu katklardan etkilenmektedir. Bu malzemelerin biyouyumluluunun tespiti konusunda yaplan aratrmalarda, bu yzeylerinde yine lifli yap oluumuna rastlanlmtr. Yani kemikle yzey arasnda kimyasal ba oluumu gereklememitir. Ancak kemikle arasnda mekanik bir kilitlenme oluturulabilirse implant rigit bir ekilde takld yerde kalabilir ki bu yzey porozlarn yine 100m ve st eklinde olmasyla temin edilebilecektir 1.4.2 Kalsiyum Alminatlar

Kalsiyum oksit ve aluminann 1450oC de reaksiyonu sonucu oluur. Poroz (i boluklu) formda imal etmek iin kalsiyum karbonat alumina ile kartrlr yine ayn scaklklarda sinterlenir. Kalsiyum karbonat, kalsiyum oksite dnr ve alumina ile reaksiyona girer ve 20100m i boluklara sahip bir yap oluturur. Balang malzemelerinin oranna bal olarak, yaps iinde iki tr kalsiyum alumina faz bulunabilir; CaO.Al2O3 ve 3CaO.Al2O3.

Biyo uygulamalarda bu malzemeler znebilir malzemeler olarak kabul edilirler dolaysyla kemik dolgu malzemesi uygulamalarnda kullanlabilmektedirler. Ancak baz aratrmalarda malzeme evresinde 50m kalnlnda fibrz lifli yap oluumu gzlenmitir. Bu nedenle bu malzemeden imal edilen implantn yzeyinde 100m zerinde porozlar bulunmas, bylece kemiin bu boluklara byyerek mekanik kilitlenme oluturmas n grlmtr. Eer boluklar 150m nin zerinde ise bu boluklarda kemik hcresi olan osteonlarn oluumu da gzlenmitir

1.4.3

Zirkonya

Zirlonya (Zirkoyum Oksit-ZrO2), kimyasal ve boyutsal kararll, yksek dayanm ve tokluu ve elastiklik mertebeleri gz nne alndnda, mekanik zellikleri asnda paslanmaz elie yakn bir konumda yeralr ancak setlik ve anma dayanm asnda daha iyi bir performans gsterir. Biyomalzeme olarak ilk kullanm 1960 larn sonlarnda olmutur. Bu uygulamalarda zirkonya seramikleri arasnda zellikle yitriya (yttriyum oksit-Y2O3) stabilize edilmi tetragonal zirkonya tercih edilmektedir. Mekanik zellikleri asnda kala eklemi protez sisteminde kre malzemesi olarak kullanlmaktadr ki 2000 yl itibariyle kullanlan 300.000 adet kreden sadece 2 tanesinde hasar oluumu rapor edilmitir. Bu malzemelerin zerinde gerekletirilen biyouygunluk testlerinde, herhangi toksik veya kanserojen reaksiyona rastlanmamamtr, bu nedenle biyoinert malzemeler olarak kabul edilmektedirler 1.4.4 Biyocamlar

Ticari olarak eitli kompozisyonlarda biyocamlara rastlamak mmkndr. mplant malzemesi olarak kullanlan kompozisyonlardan biri; % 45 SiO2, % 25 Na2O, % 24 CaO ve

12

% 6 P2O5 (oranlar arlk deerlerinde) verilebilir. Bu kompozisyon iin erime scakl yaklak 1300C dir. Daha sonra lif, tp, boru, tabaka vs. gibi eitli formlarda retmek mmkndr. Kemik biyocamla kimyasal ba oluturma eilimindedir. Vcut svs ierisinde biyocam yzeyinden nce alkali ksm znr ve kalsiyum, fosfor ve sodyum salnm gerekleir. Bu salnan malzeme vcut svs ile kararak implant yzeyinde bir ara tabaka oluturur. Bu tabaka kemik bymesi iin ideal bir yapya sahiptir. mplantasyon sonras implant yzeyinde kemik minerallerinin kelmesiyle oluan kalsiyum fosfat kristalleri bu ara yzey tabakas vastasyla cam yzeyine kimyasal olarak balanr. Bu nedenle bu malzemeler biyoaktif malzemeler olarak kabul edilir 1.4.5 Kalsiyum Fosfatlar

Sentetik kalsiyum fosfatlar, kemik ierisinde bulunan mineralle yap ve kompozisyon asndan ok benzerdir veya baz durumlarda ayndr. mplant ve protez imalinde biyo uygunluun nemi anlaldka, bu malzemelerin deerleri daha da artm, bu nedenle bir ok bilimsel almalara konu olmulardr Kalsiyum fosfat malzemelerin, gerek deneysel gerekse gerek uygulamalardaki uzun dnem kararll, yaps ierisindeki kalsiyum fosfat fazlarnn trne baldr. Alfa/beta tri-kalsiyum fosfat, tetra-kalsiyum fosfat, okta-kalsiyum fosfat gibi birok farkl fazlarn arasnda, %100 saf, kristalin hidroksilapatitin Ca10(PO4)6(OH)2, en az znrle, en fazla kararlla ve en yksek dayanma sahip olan kalsiyum fosfat faz olduu saptanmtr. Dier kalsiyum fosfatlar (zellikle trikalsiyum fosfat) gerek yekpare gerekse kaplama malzemesi olsun, hcre ii ve hcre d svsnn asitik etkisiyle zamanla znebilmektedirler. Bu durum implantn tasarm fonksiyonuna bal olarak tercih edilebilir veya istenmeyebilir. rnein, kaplama, kalsiyum fosfat paracklarnn yzeyden kopmasyla zaman iinde yok olmakta ve kemik-implant ara yzeyinde ayrlmalara neden olabilmektedir. Parametrelerin iyi tespit edilmesiyle ise kaplama hacmine zamanla kemik bymesi salanabilmektedir. Yani, kemik dolgu malzemesi uygulamalarnda kalsiyum fosfat implantn zamanla znmesi ve boaltt hacme yeni kemiin bymesi istenmektedir. Hidroksilapatit implant uygulamalarda, kemik oluturan hcreler (osteoblast) hidroksilapatit yzey zerine yapmakta ve bunu takiben kallojen ve kemik mineralleri direk olarak yzeyde bymektedir, yani kemik/implant arasnda kimyasal bir ba olumakta, bu nedenle kemiin iyileme sresini ksaltmakta ve salam bir kemik/implant ara yzeyi meydana gelmektedir. Vcuda yabanc bir reaksiyon (foreign body reaction) veya implant evresinde dier malzemelerin aksine ince de olsa lifli doku olumamaktadr, implant evresinde baklk sistemine ait hcreler (makrofajlar) grlmemektedir u an implant ve protez endstrisinde, ticari manada, aktif olarak kullanlmaktadrlar. Ne var ki bu malzemelerin dayanmlarnn nispeten dk olmas, yk tayan implant\protez tasarmlarnda metal implantlar zerine kaplama malzemesi olarak kullanlmalarn gerektirir Ayrca, fazla dayanm gerektirmeyen kemik dolgu malzemesi uygulamalarnda da olduka yaygn ekilde tercih edilirler.

1.4.6 Hidroksiapatit yaps ve zellikleri

13

nsan vcudunda birok deiik kalsine edilmi doku var ve birok deiik yolla kategorize edilir. Btn kalsine edilmi dokular temelde bir eye sahiptir ve bu balca protein bileenine ilave olarak kollojen ve kk miktarda dier organik fazlardr. Btn bunlar inorganik bir hidroksi apatitte bulunmaktadr. nsan kemiklerinin kortikal ve trabekuler ksmlarnn matrisleri iki fazdan olumaktadr: Kalsiyum HA ve Trikalsiyum fosfat (TCP:Ca3(PO4)2). Asl faz olan doal kalsiyum HA, kortikal kemiklerde %50den az olmamak zere gzenekli bir yap oluturur. Dier yandan, trabekuler kemikler ise %75in zerinde gzeneklilikte bir kafese sahiptirler. nsan kemiklerindeki gzeneklerin boyutlar, 100 ile 500 m aralnda deimekte ve doal kemik ilii ile doldurulmulardr. Kemikler, dentin, di minesi, HA, protein, dier organik maddeler ve su ieren doal kompozitlerdir. Di minesi, bu dokular arasnda en ok mineral ieren ve en sert dokudur. Kemik dokusunun mukavemeti, btn bileenlerinin ayr ayr mukavemetlerinden daha byktr. Kemik yapsndaki kallojen, esnek yapsyla, HAnn gevrek krlmasn nlerken, HA, sertliiyle kallojenin plastik deformasyon blgesine girmesini engeller. Doal kemik dokusu ile HA'nn yaps arasndaki benzerlik ekil 2.4de verilen SEM grntlerinden de anlalmaktadr [4].

a)Kemik

b) HA

ekil 2.4

Kemik dokusu ve Hidroksiapatitin yaps [4]

Tablo 2.5 HAnn Mekanik zellikleri [2] Elastisite modulu (GPa)

Basma mukavemeti (MPa) Eilme mukavemeti (MPa) Sertlik (Vickers, GPa) Poisson oran
Younluk (teorik, g/cm3 )

4.0117 294 147 3.43 0.27

3.16

Uzun kemikler rnein tibia ve femurun bu iki balca bileeninin organizasyonunu anlayabilmek kemik yapsnn karakterizasyonu iin bir balang aamasdr. Kompakt kortical kemiklerin yaps 4 seviye organizasyon ile muamele edilmeye uygundur. Kollogen 3l sarmal yapnn ve hidroksiapatitin kristalografisi ilk seviye

14

organizasyonudur.Hidroksiapatit hekzagonel birim hcreden olumaktadr ve uzay grup simetrisi P63/m ve kafes sabitleri a=9.880 ,c=6.418 dr.Her birim hcrede iki tane hidroksiapatit molekl bulunmaktadr.kinci veya ultrastrktr seviyesi geirimli elektron mikroskobu veya yksek bytme gl taramal elektron mikroskobu ile gzlemlenir. Gene burada da kollojen ve hidroksiapatit yapsna tam olarak ulaamayz. Grlyor ki hidroksiapatit kollojende fibrillerin iinde veya gmlm olarak bulunmaktadr. nc veya mikro yapsal organizasyon seviyesi, fibril kompozitlerinin daha byk yap olan fiberleri veya fiber destelerini oluturmasdr. Sonrasnda bunlar laminar tip birimlere paketlenir ve bunlar hem taramal elektron mikroskobu hem de optik mikroskop ile gzlemlenir. Bu seviye kemiin makroskopik zelliklerini anlamamz salar. Bu dz laminar birimler laminar kemikleri oluturur ve seviyeler tamamlanr.

Ortopedik biyomalzemelerle biyouyumluluk ilgili gncel klinic sorunlarla ilikilendirilebilir. Bu da bozunma rnlerine odaklanmaktadr ve drt basit soruya blnebilir.

1.mplanttan ne kadar malzeme zlmektedir? 2.Malzeme nereye, ne miktarda tanmaktadr? 3.Salnan bozunma rnlerinin kimyasal yaps nedir? 4.Patofizyolojik etkilenmeler ve bu bozunmalarn sonular nelerdir? 1.5 Polimerler

Ortopedik uygulamalarda kullanlan polimerler genellikle eklem yenileme uygulamalarnda eklemlerin birletirildii blgelerde ve implant ile kemiin birbiri ile temas halinde bulunduu blgelerde, implant ile kemik dokusu arasnda ara yer olarak kullanlrlar. Eklemler ile metaller gibi implantlarn birletirildii blgelerde kullanlan polimerler, dk srtnme katsaysna ve dk anma oranna sahip olmaldr. John Charnley, kala eklem zerine yapt plastik ameliyatlarnda Teflonu kala kemiindeki eklem ukurunda kulland fakat kulland implant malzemenin yksek srnme zelliine sahip olmas John Charnleyin teflon malzemeden vazgeip, yksek molekl arlkl polietileni tercih etmesine neden oldu. Onun bu tercihi, ortopedik uygulamalarda kullanlan malzemelerin hem etrafndaki doku ve implantlara zarar vermemesi hem de kendisinin zarar grmemesi durumunda ideal bir biyomalzeme olaca gereini bir kez daha ortaya koydu. mplant ve kemik dokusu arasnda kullanlan polimer, uygun mekanik zellikleri gsterdii takdirde, kalp haline getirilebilir ve vcut iinde kullanlabilir. Yine Charnley tarafndan ortopedik uygulamaya geirilmi bir baka polimer olan polimetilmetakrilat (PMMA), diilik alannda yaygn olarak kullanlan bir biyopolimerdi. Charnley, polimetil metakrilat, implant ve kemie etkiyen yk eit olarak datmak amacyla bir dolgu malzemesi olarak kulland. Polimetilmetakrilat kullanlarak yksek elastisite modlne sahip implant malzemelerin, dk elastisite modlne sahip kemik ile kayma younlamas meydana gelen uyumlu bir implant malzeme tasarlama fikri, dier polimerlerin de ortopedik uygulamalarda kullanlabilme dncesini beraberinde getirdi. mplantn zerine polimer ile gzenekli bir kaplama yapldnda, gzeneklerin iinde yumuak doku bymesinin meydana gelmesi, implantn doku ile uyumluluunu

15

arttrmaktadr. Bu amala polislfon gibi polimerik malzemeler kemik ile implantn birbirine balanmas amacyla gelitirilmeye baland. Btn bunlara ramen, PMMA ortopedik uygulamalarda tercih edilen malzeme olmaya devam etti. Bunun nedeni ise, klinik uygulamalarda srnmeye kar diren gsteren ve yksek akma mukavemetine sahip polimerik malzemelerin daha baarl olmasdr. Bununla beraber yksek akma mukavemetine sahip malzemeler plastik deformasyona kar daha direnlidir. Sonu olarak, ortopedik uygulamalarda kullanlan biyopolimerlerin seiminde gz nnde bulundurulmas gereken temel zellikler akma mukavemeti, srnme dayanm ve anma hzdr. Polimerlerde bu tr mekanik zellikler, polimerlerin zincir uzunluu, molekl arl ve zincirlerin lineer ya da dallanm yapda olmas ile yakndan ilikilidir. Polimerlere ait bu zellikler ayarlanarak, polimerlerde istenilen mekanik zellikler salanabilir. Ortopedik uygulamalarda yaygn olarak kullanlan polimerlerden biri ise apraz bal, yksek molekl arlna sahip polietilenlerdir. Bu tr polietilenler, dk srtnme oranlarna sahip olmalar ve yk tamaya dayankl olmalarndan dolay ortopedik uygulamalarda tercih sebebidirler. Polietilenler genel olarak deiik durumda bulunabilirler: dk younluklu, yksek younluklu ve UHMWPE. Lineer zincirlerin fazla olmas polietilenin kristalinitesini arttracandan, ortopedik uygulamalar iin mekanik olarak daha dayankl polimer elde edilmesini salar. Bununla beraber zincirlerin lineer olmas, elde edilen polimerin snekliinde ve krlma tokluunda azalmaya neden olur. Ortopedik uygulamalarda kullanlan polimerler ile ilgili en nemli problemlerden biri, polimerin metal etkisi ile anmas sonucunda polimer paracklarnn polimer yzeyinden ayrlarak evre dokulara yaylmasdr. rnein, polietilenin anmas ile boyutlar 110 m arasnda olan milyonlarca polietilen parac aa kar. Kimyasal reaksiyonlar veya radyasyon teknii ile apraz balanma oran yksek polietilenler retildiinde, polietilenin yalnzca anma direnci deimekte iken anma meydana geldiinde ortaya kan partikllerin miktarnda deime olmamaktadr. Gama n kullanarak ultra yksek molekl arlna sahip polietilenlerin apraz balanma oranlar arttrldnda, yksek anma direncine sahip polietilen elde edilmesine ramen, bu sefer de elde edilen yksek apraz balanma oranna sahip polietilenin ekme mukavemeti gibi fiziksel zelliklerinde negatif bir etki gzlemlenmektedir. Yksek anma direnci elde etmeye alrken, oksidatif etkiler de gz nnde bulundurulmaldr. Gama n kullanlarak elde edilen yksek apraz balanma oranna sahip polietilenler retim aamasnda, serbest radikallerin uzaklatrlmas amacyla sl ileme tabii tutulmaktadrlar. Polietilenin btn bu zellikleri gz nnde bulundurulduunda, yksek apraz balanma oranna sahip ultra yksek polimer arlkl polietilenlerin elde edilmesi ortopedik uygulamalar alannda nemli bir gelimedir.

16