Memy i wirusy umysu = niewola wyobrae i myloksztaw.

Nie istniej prawdy absolutne, a jedynie pprawdy. Prby traktowania ich jako ostatecznych prawd ciesz tylko diaba. Alfred North Whitehead DEFINICJA MEMU Termin mem wprowadzi w roku 1976 Richard Dawkins, biolog z Oxfordu, w ksice Samolubny gen. Mem jest analogiczn do genu jednostk spucizny kulturowej, wewntrzn reprezentacj wiedzy. [...] Gdy przyrwnamy umys do komputera, to memy bd oprogramowaniem (software), a geny sprztem (hardware). Siedliskiem memw s nie tyle zewntrzne atrybuty kultury, ile sam umys. [...] Wzek na koach ze szprychami suy nie tylko do przewozu ziarna albo innego adunku; przenosi take sam ide k ze szprychami od jednego umysu do drugiego. Zamy, e osoba, w ktrej umyle pojawi si mem k ze szprychami, zrobi wzek wyposaony w takie koa. Gdy kto inny go ujrzy, moe zarazi si tym memem i zmontowa taki sam pojazd. Sytuacja ma prawo powtrzy si niezliczon ilo razy. Sugeruje to, w przeciwiestwie do definicji biologicznej, e memy nale do niewidzialnego wiata oprogramowania umysu w ktrym oczekuj na sposobno materializacji: przybrania takiej postaci, ktra poniesie ich zarodki do innych ludzi. Mem jest zawart w umyle jednostk informacji, ktra wpywajc na przebieg okrelonych wydarze, przyczynia si do powstawania swoich kopii w innych umysach. [...] Wszystkie okrelenia, jakie mamy dla rzeczy, nie s Prawd, a tylko memami. Bolczki spoeczne, ktre tak uparcie trapi ludzk kultur, wcale nie zbieraj si do odejcia przeciwnie, chocia niepodane, nadal si szerz po caym wiecie. Memetyka upatruje przyczyn tych problemw w wirusach umysu, dajc nam, chyba po raz pierwszy w historii, potne narzdzie ich zwalczania.

Chocia memy, jak wida, mog rozprzestrzenia si prostymi drogami, to jednak czsto szerz si dziki zawiym, niemal przypadkowym acuchom przyczyn i skutkw. Z tego chaosu czasem wyania si stabilna sie przyczynowo-skutkowa: rodzi si co, co zaraa ludzi memami prowadzcymi do takiego zachowania, wskutek ktrego to co powtarza si i rozprzestrzenia. To co jest wirusem umysu. W hitlerowskich Niemczech narodowo-socjalistyczne przekonania szybko zyskay popularno. Stao si tak, poniewa uwolniony zosta wirus umysu, ktry skutecznie zaraa spoeczestwo nazistowskimi memami. Wirus umysu jest to element wiata zewntrznego zaraajcy ludzi takimi memami, ktre wywouj w ich zachowaniu zmiany prowadzce do utrwalenia i rozpowszechnienia wirusa. Najbardziej interesujce w memach jest nie to, czy s prawdziwe czy faszywe, ale to, e z nich wanie skada si umys. Memetyka umoliwia zrozumienie bardzo interesujcego aspektu wiata: co powoduje, e mylimy i zachowujemy si tak, a nie inaczej.

Programy
Czynnoci, ktre nie s instynktowne, wynikaj z programw. Kady z nas zosta zaprogramowany przez jakie memy. Jeli, dajmy na to, poszede na studia, prawdopodobnie chciae zdoby wyksztacenie, to znaczy pragne zaprogramowa si zbiorem memw, ktry zapewniby Ci powodzenie w yciu. Wikszo programujcych nas memw nie pyta o zgod na wejcie do umysw; po prostu zaraaj i kieruj naszym yciem. Oto niektre z tych programw: - wychowanie w duchu religijnym bd ateistycznym; - narzucone przez rodzicw wzorce funkcjonowania w zwizkach z innymi; - ogldane programy i reklamy telewizyjne. wiat jest peen najrozmaitszych rzeczy. Wszystko, co o tych rzeczach mwimy, jest tylko pojciem zbiorem memw stworzonym przez ludzi. Pojcia skadaj si z memw. Na przykad Stany Zjednoczone s tym, czym s, poniewa wymylilimy pidziesit memw, za ich pomoc przywaszczajc sobie to terytorium. Tego, co nazywamy Alabam, w rzeczywistoci wcale nie ma; mwimy, e ten stan istnieje, poniewa zostalimy zaprogramowani jego memem. Gdyby nie mem, byaby to dla nas zwyka ziemia. Caa planeta te jest tylko wymylon przez ludzi kategori memem, ktry uatwia ustalenie granic naszego miejsca we Wszechwiecie, a przez to odrnienie go od caej reszty. Tymczasem Wszechwiat nie dba wcale o nasze kategorie. Mgby zaprotestowa: Ale przecie granice naprawd istniej! W kocu ziemia styka si w pewnym miejscu z powietrzem, a atmosfera przechodzi w przestrze kosmiczn. Tak sdzisz? Ziemia, atmosfera, przestrze to tylko memy. Jeli uwaasz, e ziemia jest naprawd ziemi, a nie stworzonym dla wygody memem, jeste ju w tej ziemi pogrzebany. Kiedy zrozumiesz, e to mem,

a nie Prawda, otworzysz drog innym memom opisujcym to samo: elementom, krysztaom, czstkom subatomowym. Pamitaj, e ziemia ogldana pod mikroskopem elektronowym jest waciwie pusta w rodku. A co powiesz na to: Ty sam jeste jedynie stworzon dla wygody kategori memem uatwiajcym opis czci Wszechwiata, odczuwajcych bl przy uderzeniu motkiem. Wszechwiat nie odrnia Ciebie od innych ludzi, yraf, ukadw sonecznych ani galaktyk. To wszystko s wymylone przez ludzi kategorie memy. I jeszcze jedno: wszystko, co wanie powiedziaem o rnicy midzy obiektywn rzeczywistoci a pojciami jest jeszcze jednym pojciem, memem. Wszechwiat nie zna poj. Dokonaem tego rozrnienia, aby uatwi sobie omwienie podstaw memetyki. Kategorie to memy, ktrymi kroimy wiat na kawaki, klasyfikujc i nazywajc rzeczy. Narzucenie Ci pewnych kategorii ley w interesie specw od reklamy, politykw i pozostaych spragnionych Twoich pienidzy lub wsparcia. Memy s si napdow Twojego ycia zapewne w wikszym stopniu, ni si spodziewasz. W jaki sposb mona sta si wasnoci memu? Najprostsz drog do tego s prawa i zwyczaje naszego spoeczestwa. Na przykad sto lat temu spoeczne role kobiet i mczyzn byy wyznaczane przez memy, ktre dzisiaj uznano by za dziwaczne, obraliwe, a moe mieszne: miejsce kobiety jest w domu, kobieta najlepszym przyjacielem czowieka, kobieta powinna siedzie cicho itd. Te memy ograniczay moliwoci zarwno kobiet, jak i mczyzn. Sytuacja zmienia si dopiero wtedy, gdy garstka zapalecw postanowia odegna si od starych memw i zacza zastpowa je nowymi: rwnouprawnienie; kobieta moe by, kim zechce; kobieta moe obej si bez mczyzny itd. Dawne szowinistyczne memy dopty ograniczay yciowe moliwoci kobiet, dopki tkwiy w oprogramowaniu wikszoci ludzi. Niewolnicy memw Jestemy niewolnikami memw o rnym zasigu. Ludzie kontaktujcy si z innymi poddani s presji otoczenia: naciskowi prowadzcemu do zachowania si i mylenia tak samo, jak reszta. To wanie ona powoduje na og, e dzieci zaczynaj pali, zaywa narkotyki i wstpowa do gangw; doroli rwnie znajduj si pod wpywem tej presji. Bywa, e alkoholicy walczcy z naogiem decyduj si zerwa z pijcymi kolegami, by uciec od miadcej presji otoczenia, a jednoczenie doczaj do Anonimowych Alkoholikw i wiadomie poddaj si bardziej konstruktywnemu naciskowi. Samosprawdzajca si przepowiednia. Programujce Ci memy wpywaj na Twoj przyszo. Jedn z metod wywierania wpywu jest samosprawdzajca si przepowiednia. Jeli wierzysz, e co si wydarzy, na og staje si to bardziej prawdopodobne ni byoby wtedy, gdyby nie wierzy. Dziecko, ktremu cigle powtarzano, e moe osign wszystko, czego zapragnie, jest zaprogramowane na

sukces (w kadym razie w rozumieniu rodzicw), podczas gdy sierota ze slumsw, nie doznawszy niczego poza klsk i rozpacz, jest zaprogramowana na niepowodzenie. Wirusy umysu czsto zaraaj ludzi sabotujcymi ich poczynania postawami memami nie pozwalajcymi wykorzysta w peni moliwoci yciowych. Odsiewajca rola memw Memy-kategorie nie tylko kieruj przyszoci, ale take tworz tak zwany filtr percepcji, przesiewajcy doznania. Potrafimy przyswoi sobie zaledwie czstk informacji, ktre w kadej sekundzie bombarduj zmysy. Jakie informacje przyjmujemy, a jakie odrzucamy? Decyduje o tym nasz niewiadomy umys na podstawie kategorii, ktrymi jestemy programowani. Programujce nas memy-kategorie decyduj o tym, jakie informacje przyjmujemy, znieksztacajc w ten sposb obraz rzeczywistoci. Tylko niewielu ludzi ma za sob wiadomy trening wyszukiwania istotnych dla siebie informacji wikszo zdana jest na przypadek i wpyw wirusw umysu. Jeli sami nie wybierzemy programujcych nas memw ani nie postanowimy, ktre memy powinnimy rozpowszechnia w spoeczestwie, musimy pogodzi si z myl, e nie znajdziemy szczcia ani nie naprawimy wiata. Jak powiedzia Thoreau, ludzie yj w niemej rozpaczy. Dlaczego? No wanie, jaki to ma sens? W kadej knajpie znajdziesz filozofa, ktry powie Ci, e yje si tylko raz, a ycie trzeba rwa jak wiee winie! Czemu wic tak nie postpujemy? - Dlatego, e ludzie czuj, i musz realizowa programy narzucone im przez wirusy umysu! Dopki si nie wyzwol, trudno im zrozumie, e mona y inaczej, e nie ma przeszkd, by samodzielnie zastanowili si nad swoim yciowym celem i wybrali wasn drog. Wyleczenie tej infekcji, choroby trawicej nas i wszystkich innych, bdzie wymagao wysiku. Jeli bdziemy wiecznie siedzie na kanapie zapatrzeni w telewizor, sprawy potocz si torem, ktry moe nam si nie spodoba. W takim przypadku przyszo nie przedstawia si rowo. [...]

ZEN I SZTUKA POZBYWANIA SI WIRUSW

Mistrzowie zenu z pewnoci nie syszeli nigdy sowa mem. Mimo to istot ich nauk jest uwiadomienie sobie programujcych memw. Trudno przeceni warto metody, dziki ktrej moemy wiadomie wydosta si z niewoli myli i programw umysu. Temu celowi suy praktyka zenu: medytacja i rozwizywanie zada-zagadek, zwanych koanami. Adepci ucz si widzie rzeczy takie, jakimi s, oraz odrzuca sztuczne memy-kategorie, czyli idee i pojcia. Kady, kto praktykowa zen, moe zawiadczy, e waciwie nie da si tego zrozumie trzeba to przey. [...] Jeli zastanawiasz si, czy mgby odnie korzyci, praktykujc zen albo uwiadamiajc sobie dogbniej wasne myli, sprbuj wykona prosty test. Czy potrafisz bez trudu przerwa wewntrzn rozmow z samym sob i zwyczajnie by? Od ksik i postaraj si przez minut nie myle o niczym.

Tak, zrb to teraz. No i jak? Jeeli miae z tym trudnoci prowadzie bezgony dialog albo napywajce myli nie pozwalay dostrzec otaczajcego wiata prawdopodobnie dobrze by byo, gdyby nauczy si sztuki zauwaania myli. Gdy zaczniesz si nudzi i bdziesz mia ochot wczy telewizor, sprbuj metody, ktra mnie osobicie oddaje cenne usugi formy medytacji nie majcej w sobie nic mistycznego. Po prostu usid wygodnie i oczy umys z wszelkich myli. Jeeli zaczn napywa, nie reaguj na nie, a tylko zauwa ich obecno i pozwl im odej. Jeli zdoasz, powi temu wiczeniu pi minut. Obserwuj swoje samopoczucie. Kiedy nauczysz si przerywa wewntrzny dialog, zrobisz pierwszy krok do uwolnienia si spod tyranii wirusw umysu. Nie znaczy to, e od razu rozpoznasz, ktre z wykonywanych programw su Twoim zamierzeniom, a ktre zaszczepione zostay przez wirusy umysu. Tak czy owak, bdziesz umia je wiadomie wycza. Poza tym, kiedy uciszysz umys, dasz pole do popisu intuicji, dziki ktrej moesz pozby si utartych nawykw i doj tam, dokd nie miae i. Sztuka zen to nie tylko nauka przerywania wewntrznego dialogu. Ucze prbuje patrze na ycie z rnych punktw widzenia, przedstawionych mu przez mistrza w formie koanw. Spogldajc na ycie z rnych punktw widzenia ucze w kocu pojmuje, jak nierealne s jego przekonania dotyczce natury rzeczywistoci. Entuzjaci zenu uwaaj, e pozwala on uniewani wszystkie narzucone przekonania oraz patrze na wiat cakiem inaczej. [...] najwicej nauczyem si w dorosym yciu, kiedy patrzyem na sprawy z rnych stron i szukaem bdu w uparcie wyznawanych przekonaniach. Kiedy wreszcie je porzucaem, znajomi wyrastali jak spod ziemi i gratulowali mi, cieszc si, e co w sobie zmieniem. Dlaczego mi o tym nie powiedzielicie wczeniej? pytaem. Prbowalimy, ale nic to nie dawao odpowiadali chrem. Uelastycznieniu przekona mog suy nawet ktnie. Zamiast stara si wykaza, e masz racj albo wycofywa si z pola walki, sprbuj spojrze na sprawy z punktu widzenia oponenta. Kiedy rozmwca powie: To wanie miaem na myli!okae si, e dokonae tej trudnej sztuki. Moe by i tak, e przeciwnik wcale nie mia zamiaru si z Tob spiera; pragn jedynie, aby go dobrze zrozumia. Po nauczeniu si nowego punktu widzenia, postaraj si par razy spojrze tak wanie na problemy najbliszych dni. Zobacz, jak si z tym czujesz. Nawet jeli nie zaakceptujesz jakiego przekonania, zrozumiesz przynajmniej, skd bior si odmienne reakcje ludzi na pewne sprawy. Ta umiejtno przyda Ci si niezalenie od tego, co pragniesz zrobi ze swym yciem. Oprogramowanie, ktrym si zarazilimy, do tego stopnia przepenia umysy, e nie potrafimy znale czasu ani wykrzesa do energii, aby realizowa swoje yciowe pragnienia. W gruncie rzeczy wikszo ludzi nie wie, czego chce od ycia. Dostrzeganie wasnych myli i uelastycznianie przekona jest w kadym razie najlepsz ze znanych mi drg do zrozumienia, gdzie koczy si wasne Ja,

a zaczyna cudze oprogramowanie. T drog warto pj! [ Memetyka , teoria memw - bada dziaanie memw: ich interakcj, replikacj i rozwj] Fragmenty pochodz z : R. Brodie, Wirus umysu