Kitle iletiim kuramlar

1. Enformasyon teorisi Enformasyon teorisi ierik olarak iletiimi (komnikasyon) ele alr ve tamamen istatistiksel bir teoridir.C. E. Shannon un "A Mathematical Theory of Communication" adl 54 sayfalk almas (1948, The Bell System Technical Journal vol.27, pp 379423) bu teorinin balangc olarak ele alnr. O yllardaki temel sorun iyi bir iletiimin nasl olabilecei (daha sonra grlecei gibi sinyal kanalda iletilirken baz istenmeyen deiikliklere urar, daha iyi bir iletiimden kast bu istenmeyen deiimlerin kontrol altna alnabilmesidir) ve ifreleme idi. Bu amala yola kan Shannon nce iletiimin matematiksel bir modelini yapmay dnd ve bylece enformasyon teorisinin temelleri atlm oldu. Peki, u anda enformasyon teorisi ne durumda? Teorinin kullanm alan hzla genileyip ksa srede mhendisliin dna kt. Teori tamamen istatistiksel olduu iin isatistiksel fizik ile paralellikler gsterir ve belirsizlik kavram ile kuantum fiziine yaklar ama bundan daha fazlas da mevcut. Enformasyonu bu kadar nemli yapan ne? phesiz, Wheeler in szn ettii enformasyon ile Shannon un kastettii enformasyon kavramsal olarak zde deil. Dolaysyla en temel olan enformasyonun iyi bir tanm yaplmal. imdilik bundan uzaz ama ie enformasyon teorisinin temel kavramlar ile balayabiliriz... Enformasyon, iletiim srecinin temel bir kavram olarak gzmze arpyor; ancak teoride bizim iin nemli olan tam bir tanmdan ok enformasyonun llebilir bir nicelik oluu. Enformasyon kaynann sahip olduu sonlu saydaki durumlarndan birini dar vermesi (mesaj) sonucu, hedefe doru bir enformasyon aktarm srecinin baladn dnebiliriz. Kaynan sonlu saydaki her bir durumunun ortaya kmas (dar verilmesi) olaslklarn tanmlarsak, bu olaslklar yardmyla aa kan enformasyon miktarini belirtebiliriz. Genel anlamda iletiim sistemi 5 elemandan oluur. KAYNAK->VERC->KANAL->ALICI->HEDEF Enformasyon kayna; mesaj (ya da mesajlar dizisi) reten herhangibir sistem olarak dnlebilir. retilen bu mesaj, sistemin sahip olduu sonlu saydaki durumlarndan birinin dar verilmesidir.

Verici; kaynak tarafndan retilen mesaj, kanalda iletilebilecek biime dntren elemandr. Mesajn kanalda iletilebilecek biimine sinyal ad verilir. Kanal; sinyalin alcya iletildii ortamdr. Alc; sinyali, hedef tarafndan alglanabilecek biime dntren elemandr. Alc; sinyali yeniden mesaj ekline dntrerek, vericinin yapt ilemin tersini yapm olur. Hedef; mesajn ulat son noktadr. En basit ekliyle iletiim sistemi; telefon aracl ile konuan iki insan olarak dnlebilir. Bu durumda enformasyon kayna, konuan insan; verici, telefon ahizesi; kanal, telefon kablolar; alc, dier taraftaki telefonun kulakl; hedef de dier taraftaki insandr. Sinyalin kanalda iletimi srasnda -ortamn zelliklerinden dolay- baz deiimler oluur. stenmeyen bu deiimler grlt olarak adlandrlr ve bu sebeple retilen mesaj ile hedefin ald mesaj birbirinden farkl olur. 2. Lasswell Forml Amerikal bir siyaset bilimci olan Lasswell, bir iletiim eylemini tanmalamann en uygun yolunun u sorulara cevap aramak olduunu belirtir. Kim, neyi, hangi kanaldan, kime, hangi etkiyle syler Lasswelle gre iletiim izgisel tek ynl bir sretir. yle ki; ileti verici tarafndan mesaj olarak kmakta kanal sayesinde alcya erimekte ve bylece mesaj alc da deiiklie yol amaktadr. Bu nedenle, iletiim temelde bir ikna etme sreci olarak deerlendirilmektedir. Ayrca Lasswell, mesajlarn her zaman etkileyici olduunu varsayar. Yani, mesaj kaynak tarafndan gnderilmekte, kanal sayesinde hedefe erimekte ve neticede deiiklie yol amaktadr. 3. Suskunluk Sarmal Elisabeth Noelle-Neumann'n gelitirdii ve snad, kamuoyunu ele alan daha byk bir kuramn bir ilkesidir ve kitle iletiimi iin olduka nemlidir; nk kitle iletiim aralarnn bireyleri, toplumu susturabilme, kimi gruplara da konuma cesareti verebilme gc zerinde durur. Bu almada Suskunluk Sarmal Kuralnn oluum ve geliiminde sonularndan byk lde yararlanlan sosyal psikoloji alanndaki "sosyal etki ve uyma" zerine yaplan iki aratrma ve Festingerin bilisel eliki kuram ile kitle iletiim aralar suskunluk sarmal ilikisi aklanacaktr. Kitle letiim Aralar ve Suskunluk Sarmal likisi Kitle iletiim aralarnn belirli konu balklarn kamunun gr ve tartma alanndan uzaklatrma yetenei zerinde duran Suskunluk Sarmal Kuram(Spiral of Silence) Alman sosyolog Elisabeth NoelleNeumann tarafndan gelitirilmitir. Uzun bir sredir gelitirilen ve snanan (1974; 1984; 1991) bu kuram drt e arasndaki etkileimle ilgilenir. Bu eler; kitle iletiimi, kiileraras iletiim ve toplumsal ilikiler, dncenin bireysel olarak aklanmas, bireylerin toplumsal evrelerinde onlar evreleyen dnce ortam hakknda sahip olduklar alglamadr (Alemdar ve Erdoan, 1998, s.294). Suskunluk Sarmal Kuram kiisel dncenin bakalarnn ne dndne bal olduunu ele alan temel sosyo-psikolojik dnceden kaynaklanr ve u varsaymlara dayanr (Mutlu, 1988, s.321; Mc Quail ve Windahl, 1997, s.135): 1. nsanlar belli bir gr benimsemede yalnz olduklarn dnyorlarsa, bunu ak olarak dile getirmekten kanrlar, ancak bu grlerinin paylaldn ya da destek greceini dnyorlarsa evrelerindeki dier insanlarla bu grleri hakknda konuurlar.

2. Birey belli bir grn toplumda ne kadar geerli olduunu saptamada kitle iletiim aralarn bir lt olarak kullanabilir. Benimsedii gr bu aralarda yeteri dzeyde yer almyor, dile getirilmiyorsa, bunun yeterince kabul gren bir gr olmad sonucuna varr. 3. letiim aralarnn hemen hepsi az ya da ok tekelci bir ekilde ayn kanlar dile getirme eiliminde olup, insanlar toplumdaki kan iklimine ilikin ou kez yanl bir grntyle ba baa brakmaktadrlar. Buradan hareketle; 4. Belli bir gre sahip birok insan, toplumdan, bulunduu evreden dlanma korkusuyla grn savunamayacaktr. Suskun kalndka bu KTLE LETM ARALARI VE SUSKUNLUK SARMALI Gr olduundan daha az yaygn ve geerli saylacak ve bu durum ise bir suskunluk sarmalnn olumasna neden olacaktr. Genel-geer grlerden farkl grleri olan insanlar giderek seslerini duyurmada daha az istekli olacak ve iletiim aralarnn gr giderek baskn ve doru olarak alglanacaktr. 4. Shannon ve Weaver Modeli (1949) Bu matematik model izgisel bir karakter arz etmektedir. Matematik bir model olmakla birlikte aratrmaclar nezdinde yanklar uyandrmasnn nedeni, modelin tmyle basit balantlardan kurulmasdr. Shannon iletiim incelemesindeki sorunu dzeyde aklamaktadr:
letiim simgeleri neyle aklanabilir? (Teknik yn incelenmektedir.) Kabul grecek bir gsterge hangi simgelere yklenebilir? (Anlamsal sorun) Kabul grme anlamnda ynelim, hangi etkili gsterge ile salanacak (Etki sorunu) Teknik sorunlar vericiden alcya kadar tm simgeler serisini iermektedir. Anlamsal sorunlara gelince, vericinin niyetiyle alcnn yorumu arasndaki deikenlii temsil etmektedir veya kimlik sz konusudur. Etki sorunu alclar zerinde braklan nfuz dzeyini kapsamaktadr. Yani Shannon ve Weaver etki konusunu iletinin propaganda gc gibi dnmektedir. Her iletiimci her zaman, elde edemese bile bir bakasn ynlendirmeyi amalamaktadr. 5. Gerbnerin Genel letiim Modeli (1959)

Karmaklna ramen bu model, esas itibariyle, birbirleriyle ilintili iki nerme ortaya koymaktadr. Birincisi gereklik ile iletiyi birbirine ilintilemektedir. Bylece gstergelere ilikin bizim bilgi edinmemiz mmkn hale gelmektedir. kincisi iletiim iki boyutuyla birlikte ele alnmaktadr. Bunlardan birisi izlenim veya alglamadr. Dieri de denetim boyutu veya iletiimdir. Yatay dzey: srecin banda bir E olay bulunmaktadr. M belirli bir gereklii alglayandr. (bir kii veya rnein kamera, mikrofon gibi bir makine olabilir) E ile E1 arasndaki iliki bir ayklama olarak anlalabilir. Zira M, Enin tmn kabul etmeyebilir. M bir nakinaysa ayklama onun kapasitesi ve kavrayyla belirlenmektedir. M bir kiiyse, ayklama daha karmak olacaktr. Zira birey otomatik olarak ve bir mekanik ara gibi uyary kabul etmez. Kabul sreci znenin tm yaantsn kapsayan bir mzakere, etkileiminin sonucudur. Dikey dzey: Gerbnerin SE olarak adlandrd ey, E olayna ilikin E1 tarafndan kavranm olan simgenin nakledilmi halidir. Olaya ilikin bu simge doal olarak ileti kavrama ile adlandrlmaktadr. Bu iletinin temsil ettii ereve S (simgeyi gsteren) ve E (ierii ihtiva eden) olarak ikiye ayrlmaktadr. Bylece znenin setikleri

arasnda ok sayda S olabilir. Eyi en iyi temsil edebilecek Syi bulmak iletiimci iin en zor itir. 6.Newcomb Modeli (1953) Modelin temeli bireyler aras ilikileri kapsamaktadr. nermesi yledir: A ve B iletiimciyle gnderendir. Bireyler sz konusu olduu gibi devlet veya rgtler v.s. de olabilir. X onlarn toplumsal evrelerindeki bir olaydr (herhangi bir ey olabilecei gibi bir kii de olabilir). Birbiriyle ilintili olduu zmnen belirtilen bu eleman bir sistem oluturmaktadr. Demek ki A deitiinde karlkl olarak birbiriyle ilintili olan B ve X de deimektedir. neriye gre iletiimin esas ilevi, iki veya daha fazla kiinin dsal evrelerindeki olaylara, onlarn ayn anda ynelimlerini srdrmeyi salamaktr. ki oyuncu birbirlerine ve birlikte Xe doru ynelmektedirler. letiim, olas tm deiimlere ilikin olarak, eleman arasndaki konumun, bilgi ali verisinin sonucunda tayin edilmesi anlamnda, bu ynelimin ykmlenilmesi sureci olarak kabul edilebilir. Bylece muhtemel deiim ve uyum salanm olacaktr. 7. Westley ve Mac Lean Modeli Aratrmaclara gre kiiler aras iletiimle, kitle iletiimi u temel noktalarda birbirlerinden ayrlmaktadrlar. Kitle iletiiminde geri besleme yoluyla etkileme imkn neredeyse hi yoktur. Kitle iletiiminde yaynclar ok saydadr ve alclarn tam tersi evredeki znelere kendilerini yneltmek ok saydaki benzer olaylardan ayklamalar yapmak zorundadrlar. Westley ve Mac Lean, medyann, izleyici-dinleyici-okuyucunun ihtiyalarn tatmin etmeye yarayan ve ayn zamanda evreye ilikin bir gr (paylalan) yaratmak iin kullanlan bir ara olduunu ileri srmektedirler. 8. Riley ve Riley Modeli (1959) Riley ve Riley iletiim srecinde evrenin rolne dikkati ekmek iin uygulanabilir bir model formle etmeye alan ilk aratrmaclardr. Onlara gre kitle iletiimi toplumdaki paralar arasnda ileyen toplumsal bir sistemdir. Aratrmaclara gre iletiimciler zel iletilerle daima izleyici- dinleyici- okuyucuya nfuz etmeyi amalamaktadrlar. Dinleyici- okuyucu- izleyici yeleri bu iletileri kabul etmekte ve ne yapmak istediklerine karar verebilmektedirler. Etkileim iinde olduu baka birincil gruplarn yesi olan R'nin ilikilerine dikkat eken aratrmaclar, bu srecin toplumsal ynn vurgulamaktadrlar. Birincil ve referans gruplarn iletiim srecinde nemli bir rol oynadnn altn izmektedirler. Kiiler iletileri aldklar anda, sosyal evrelerinden yaltlm atomlar deillerdir. Karar verirken onlara rehberlik eden referans gruplan ve birok deerleriyle, davranlarn paylatklar birincil gruplar (rnein ailesi, alma gruplar) onlar etkilemektedir. Referans gruplar deyimi, bireylerin deerlerini ve tutumlarn ifade etmelerine yardm eden grubu anlatmaktadr. Birincil gruplar ayn zamanda referans gruplar olarak da ilev grebilmektedir. Birey, ister yaync isterse alc olsun birincil gruplar tarafndan etkilenmektedir. letiim, iletileri formle ederken ve alrken etkilenebilir. Alc ise iletiyi kabul ederken veya seerken grubunun rehberliine bavurabilir.

Kaynak: http://blog.milliyet.com.tr/kitle-iletisim-kuramlari/Blog/?BlogNo=217419