Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng

Chng 5

M hnh ha chc nng h thng

5.1. M hnh ha h thng 5.1.1. Cc bc m hnh ha h thng Trong chng 3, chng ta bit v cc hot ng phn tch h thng, nhng hot ng l nhm mc ch v cc m hnh h thng. Cc m hnh h thng ng vai tr quan trng trong pht trin h thng. D l ngi s dng hay ngi phn tch h thng th bn u phi gii quyt nhng vn phi cu trc. V mt cch cu trc vn l v cc m hnh. M hnh l mt biu din hnh tng ca thc t. Cc m hnh c th c xy dng cho cc h thng hin c gip chng ta hiu k hn v nhng h thng . Hoc cng c th xy dng m hnh cho cc h thng c xut nhm ti liu ha cc yu cu nghip v hoc thit k k thut. M hnh ha chc nng (Process Modeling) vi biu lung d liu (Data Flow Diagram - DFD) cho bit h thng lm g? M hnh ha chc nng l k thut dng t chc v ti liu ha cu trc v lung d liu xuyn qua cc qu trnh ca mt h thng v/hoc cc chc nng c thc hin bi cc qu trnh h thng. M hnh ha d liu (Data Modeling) vi biu quan h thc th (Entity Relationship Diagram - ERD) cho bit h thng c nhng d liu no? M hnh ha d liu l k thut dng t chc v m hnh ha d liu ca mt h thng nhm xc nh cc yu cu nghip v cho mt c s d liu. M hnh ha d liu cn c gi l m hnh ha c s d liu. M hnh ha i tng (Object Modeling) vi ngn ng m hnh hp nht (Unified Modeling Language - UML) cho bit ci g v ti sao? (lgc ca h thng) 5.1.2. Mc ch ca m hnh ha h thng hiu r hn v h thng: cc c hi n gin ha v ti u ha cc qui trnh c thc hin bn trong h thng (Ti cu trc quy trnh) lin kt cc hnh vi v cu trc ca h thng (cc yu cu nghip v v: thng tin/d liu v chc nng/quy trnh) trc quan ha v iu khin kin trc h thng (thit k) kim sot nhng ri ro trong qu trnh pht trin mt cch d dng v h thng 5.1.3. Cc thao tc m hnh ha chc nng Lp k hoch chin lc h thng: M hnh qu trnh nghip v ca t chc m t cc chc nng nghip v quan trng ca t chc. Ti cu trc quy trnh nghip v M hnh chc nng As is lm n gin vic phn tch cc im yu ca h thng hin ti.

Trang 43

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

M hnh chc nng To be lm n gin vic ci thin h thng c bng cch a ra cc tnh nng mi trong h thng mi c xut. Phn tch h thng M hnh ha h thng hin c bao gm nhng thiu st ca n (DFD lgc) M hnh ha cc yu cu lgc (cc qu trnh v lung d liu cn c d h thng c xy dng th no DFD lgc) ca h thng c xut. M hnh ha cc gii php k thut c (DFD vt l) M hnh ha gii php c chn (DFD vt l) 5.1.4. Khi nim h thng Mt h thng tn ti bng vic ly u vo t mi trng, bin i (x l) u vo ny v to ra mt u ra. Mt h thng c th c phn r thnh nhiu h thng con. Mt h thng con c u vo v u ra ca ring n. u ra ca mt h thng con c th tr thnh u vo ca nhng h thng con khc.
u vo H thng u ra

B D

C E

Hnh 5-1 H thng v cc h thng con H thng v qu trnh: Mt h thng l mt qu trnh. N th hin mt chc nng nghip v. Mt qu trnh l cng vic c thc hin trn hoc p ng cho cc iu kin hoc lung d liu vo Mt qu trnh (chc nng) c th c phn r thnh cc qu trnh con (cc chc nng con, cc thao tc). 5.2. M hnh lgc 5.2.1. Phn bit m hnh lgc v m hnh vt l M hnh lgc cho bit h thng l g v lm g. N c lp vi vic ci t k thut. N minh ha bn cht ca h thng. M hnh lgc cn c th c gi l m hnh bn cht, m hnh khi nimm hnh nghip v. M hnh vt l khng ch th hin h thng l g v lm g m cn th hin cch thc h thng c ci t mt cch vt l v k thut. N phn nh cc la chn cng ngh. M hnh vt l cn c th c gi l m hnh ci t hay m hnh k thut.

Trang 44

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

5.2.2. S cn thit ca m hnh lgc

Cc nh phn tch h thng nhn thy gi tr ca vic tch ring vic nghin cu nghip v vi vic nghin cu k thut. l l do ti sao h s dng cc m hnh h thng lgc minh ha cc yu cu nghip v v cc m hnh h thng vt l minh ha cc thit k k thut. Cc hot ng ca ngi phn tch h thng tp trung ch yu vo cc m hnh h thng lgc v nhng l do sau: Cc m hnh lgc loi b t tng thin lch do nh hng bi cch thc ci t h thng c hoc kin ch quan ca mt ngi no v cch ci t cho h thng. Do , chng khuyn khch tnh sng to. Cc m hnh lgc lm gim kh nng b st cc yu cu nghip v trong trng hp con ngi b chi phi qu nhiu v cc kt qu mang tnh k thut. Nh vic tch bit nhng g h thng phi lm vi cch thc h thng thc hin m chng ta c th phn tch tt hn cc yu cu nhm m bo tnh hon thin, chnh xc v nht qun. Cc m hnh lgc cho php truyn t vi ngi dng cui di dng ngn ng phi k thut hoc t k thut hn. 5.3. Biu phn r chc nng BFD 5.3.1. Khi nim BFD Mt trong nhng cch th hin ca m hnh nghip v l biu phn r chc nng. N cho ta tht c cc chc nng nghip v ca t chc c phn chia thnh cc chc nng nh hn theo mt th bc xc nh. Chc nng nghip v c hiu l tp hp cc cng vic m t chc cn thc hin trong hot ng ca n. Khi nim chc nng ch l khi nim logic tc l ch ni n tn ca cng vic cn lm v mi quan h phn mc (mc gp v chi tit) gia chng m khng ch ra cng vic c lm nh th no? Bng cch no? u? Khi no? Ai thc hin? BFD l s phn r c th bc cc chc nng ca h thng t tng th n chi tit. Mi chc nng c th c mt hoc nhiu chc nng con, tt c c th hin trong s . Chc nng hay cng vic c xem xt cc mc t tng th n chi tit v c sp theo th t sau: Mt lnh vc hot ng (Area of Activities) Mt hot ng (Activity). Mt nhim v (Task) Mt hnh ng (Action): thng do mt ngi lm S phn chia trn y ch mang tnh tng i, ty thuc vo phm vi nghin cu v tng trng hp c th m phn chia chc nng thnh cc mc gp v mc chi tit khc nhau. Hai k php s dng trong m hnh l:

Tn chc nng

a) Chc nng

b) Lin kt
Trang 45

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Hnh ch nht c tn chc nng bn trong dng m t mt chc nng.

Cc ng thng gp khc hnh cy dng ni cc chc nng mc trn v cc chc nng mc di trc tip phn r t chc nng . ngha ca BFD: Gii hn phm vi ca h thng cn phi phn tch. Tip cn h thng v mt logic nhm lm r cc chc nng m h thng thc hin phc v cho cc bc phn tch tip theo. Phn bit cc chc nng v nhim v ca tng b phn trong h thng, t lc b nhng chc nng trng lp, d tha. L mt c s cu trc h thng chng trnh khi trin khai. Tuy nhin, BFD khng c tnh ng, n ch cho thy cc chc nng m khng th hin trnh t x l ca cc chc nng cng nh l s trao i thng tin gia cc chc nng. Do , BFD thng c s dng lm m hnh chc nng trong bc u phn tch. 5.3.2. Phng php xy dng BFD 5.3.2.1. Nguyn tc phn mc cc chc nng BFD c xy dng theo m hnh phn mc, mi mt chc nng c th gm mt hoc nhiu chc nng con tha mn 2 tnh cht sau: Tnh thc cht: Mi chc nng c phn r phi l mt b phn thc s tham gia thc hin chc nng phn r ra n. Tnh y : Vic thc hin tt c cc chc nng mc di trc tip phi m bo thc hin c chc nng mc trn phn r ra n. Qu trnh phn r c tin hnh theo tng mc n khi no nhn c mt biu vi cc chc nng mc cui (mc l) m ta hon ton nm c ni dung thc hin n (c th thc hin c lp d dng). 5.3.2.2 B tr sp xp s phn r chc nng Ch l vi mt s , khng nn c qu 6 mc, thng thng th 3 mc l ph hp vi cc h thng trung bnh. Vi mi chc nng khng nn c qu 6 chc nng con v nh vy s lm s tr nn phc tp v kh kim sot. Nu gp trng hp c qu nhiu chc nng con th c th gii quyt bng cch to thm mc trung gian nhm cc chc nng con li. Cn m bo tnh cn bng ca s , ngha l cc chc nng thuc cng mt mc nn c s tng ng nhau v kch thc v phc tp. 5.3.2.3. Xc nh cc chc nng mc cao nht ca nghip v, chc nng chnh c th l mt trong cc loi sau: lnh vc sn xut sn phm, cung cp dch v (bn hng, bo dng), qun l ti nguyn (ti sn, ngun nhn lc, con ngi). Khi xc nh c loi m n thuc vo th s t tn cho chc nng cao nht ny. Tip theo, xc nh cc chc nng con th t chc nng chnh, ta t n trong chu k sng

Trang 46

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

gm cc giai on: xc nh nhu cu, mua bn; bo hnh, bo dng, thanh l hoc chuyn nhng Mi giai on c th c mt hoc nhiu chc nng con. V d, vi chc nng Bn hng th giai on xc nh nhu cu c th c chc nng con l Qun l thng tin khch hng, giai on mua bn th c th l Cp nht n hng Ngi phn tch phi xc nh c mc no l thp nht, khi s dng vic phn tch chc nng. nhn bit mt chc nng mc thp nht bng cch xt xem c phi chc nng ch c mt nhim v hoc mt nhm cc nhim v nh. Khi xy dng BFD cn m bo tnh n gin, r rng v chnh xc ca s . Vi cc h thng ln, c th trnh by BFD trn nhiu trang, trang 1 l BFD mc cao nht (mc 0), tip theo ng vi mi chc nng s c phn tch cc trang sau ti chc nng mc thp nht th dng. 5.3.2.4 t tn chc nng Mi chc nng phi c mt tn duy nht, khng trng lp vi chc nng khc; tn phi th hin khi qut cc chc nng con ca n, phn nh thc t nghip v m n thc hin. Tn ca chc nng phi l mt mnh ng t gm: Mt ng t + B ng. V d chc nng Lp n hng, Bo tr kho. Trong ng t th hin hot ng, b ng thng lin quan n cc thc th d liu trong phm vi nghin cu. Tn chc nng cn phn nh c ni dung cng vic thc t m t chc thc hin v ngi s dng quen dng. Tun th nhng nguyn tc trn s gip cho vic xy dng cc m hnh d liu tip theo c r rng. V d sau m t lnh vc hot ng ca mt t chc: Nhim v t ra: Nhn n hng ca khch v t chc gi hng cho khch. B phn chu trch nhim: B phn bn hng v qun l kho (l mt lnh vc nghip v c kho st trong t chc) Sau qu trnh phn r cc chc nng ta c c mt m hnh chun nh sau:
Kinh doanh bn hng Gc

Tip nhn n hng Ghi nhn n hng Kim tra n hng Kim tra khch hng

Gii quyt khch hng Nhn thng tin KH Tha thun mua hng K kt hp ng

X l n hng i chiu n kho

Gom v gi hng Gom hng theo phiu Tha thun nhn hngim tra n hng T chc giao hngim tra khch hng

Tha thun bn hng Lp phiu giao hng

Hnh 5-2 Minh ha cu trc s phn mc chc nng. 5.3.2.5 M t chi tit chc nng l i vi mi chc nng l (mc thp nht) trong biu phn r chc nng cn m t trnh t v cch thc tin hng n bng li v c th s dng biu hay mt hnh thc no khc. Thng tin m t thng bao gm cc ni dung sau:

Trang 47

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Tn chc nng. Cc s kin kch hot (Khi no? Ci g dn n? iu kin g?) Qui trnh thc hin nh th no? Yu cu giao din cn th hin ra sau (nu c)? D liu vo (cc h s s dng ban u) Cng thc tnh ton (cc thut ton) s dng nu c. D liu ra: cc bo co hay thng k cn a ra. Qui tc nghip v cn tun th

V d: m t chc nng l kim tra khch hng trong biu hnh 5.2 nh sau: Ngi ta m s khch hng xem c khch hng no nh trong n hng khng (tn gi, a ch). Nu khng c, l khch hng mi. Ngc li l khch hng c th cn tm tn khc hng trong s ghi n, v xem khch hng c n khng v nu n th n bao nhiu, c qu s n cho php khng v thi gian n c qu thi hn trong hp ng khng? 5.3.3 Cc dng biu din ca biu phn r chc nng Biu phn r chc nng nghip v c th c biu din di hai dang: dng chun v dng cng ty. Ty thuc vo phm vi ca h thng m chng ta s la chn cch thc biu din no? 5.3.3.1 Biu dng chun Biu dng chun c s dng m t cc chc nng cho mt min kho st (hay mt h thng nh). Biu dng chun l biu hnh cy. mc cao nht ch gm mt chc nng gi l chc nng gc hay Chc nng nh (v d trong hnh 5.2). Nhng chc nng mc di cng (mc thp nht) gi l Chc nng l. V d:

Hnh 5.3 Biu phn r chc nng ca h thng qun l trng gi xe 5.3.3.2 Biu dng cng ty Biu dng cng ty c s dng m t tng th ton b chc nng ca mt t chc c qui m ln. dng cng ty, m hnh thng gm t nht hai biu tr ln. Mt Biu gp m t ton b cng ty vi cc chc nng thuc mc gp (t hai n ba mc). Cc biu cn li l cc Biu chi tit dng chun chi tit mi chc nng l ca biu gp. N tng ng ci cc chc nng m mi b phn ca t chc c thc hin, tc l mt min (phm vi, module) c kho st v nghin cu.
Trang 48

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Khi bt u kho st, ta c mt chc nng nghip v bao trm ton b t chc (c th l mc tiu chin lc) v chc nng gp do cc b phn ca t chc thc hin. Khi m t nhng chc nng ny ta c mt biu mc gp. Hnh 5.4 l biu dng cng ty mc gp dng bng. Khi t chc c nhiu b phn ngi ta s dng cch biu din dng bng ny. Trong cch biu din ny, mi chc nng c m t trn mt dng, v hai chc nng hai mc khch nhu c sp nhng ct khc nhau phn bit vi v tr l bn tri ca n c sp tht vo. Vi cch biu din ny, ta c th biu din c s cc chc nng mi cp khng hn ch. V d biu dng cng ty. Hnh 5.4 Biu phn r chc nng dng cng ty
1. B phn k hoch 1.1 Lp k hoch chin lc 1.2 Lp k hoch hng nm 1.3 Lp k hoch tc nghip (qu, thng) 1.4 Xt cp pht vt t, ph tng 2. B phn k hoch 2.1 Lp k hoch ngn sch 2.2 Qun l thu chi 2.3 Qun l thanh tuyt ton 2.4 Hch ton gi thnh 2.5 Tng hp bo co 3. B phn lao ng tin lng 3.1 Qun l nhn s 3.2 o to, km cp 3.3 B tr cn b, nng bc, xp lng 4. B phn qun l c in 4.1 Lp k hoch trang b, sa cha 4.2 Theo di tnh trng c in 4.3 Cung cp gii php k thut 4.4 T chc sa cha v thay th 5. B phn qun l cng ngh 5.1 nh danh sn phm v ch tiu cht lng 5.2 Xy dng v qun l qui trnh cng ngh 5.3 Nghin cu th nghim cng ngh 6. B phn qun l cht lng 6.1 Kim tra thc hin qui trnh 6.2 Kim tra cht lng sn phm 6.3 An ton lao ng v v sinh cng nghip 7. B phn tip th 7.1 Thu thp thng tin th trng 7.2 Phn tch v xut chnh sch 7.3 Xy dng chin lc sn phm 7.4 T chc qung co 8. B phn tiu th 8.1 T chc k kt hp dng 8.2 T chc cung ng sn phm

Trang 49

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

8.3 Qun l kho thnh phn 9. B phn nguyn liu 9.1 T chc vng nguyn liu 9.2 K kt hp ng mua nhin liu 9.3 Qun l kho nguyn liu 10. B phn hnh chnh 10.1 Vn th, tip tn 10.2 Qun l cc dch v ni b 10.3 Cng tc on th 11. B phn bo v an ninh 11.1 T chc lc lng, bin php an ninh 11.2 T chc hun luyn v din tp 11.3 T chc phng, cha chy

Trn thc t, ta s khng chi tit ha ngay tt c cc chc nng mc thp nht ca biu . L do v th nht l vic lm rt tn km, th hai: tht s khng cn thit phi xy dng h thng thng tin cho mi b phn chc nng ca t chc. chn nhng b phn tip tc k hocho st v chi tit ha m hnh ngi ta thng phi nghin cu phm vi min nghip v ca t chc lin quan n h thng cn xy dng. 5.3.4 Mt cch xc nh m hnh phn r i vi mt lnh vc hay mt phm vi nghin cu khng ln, i khi ngi ta c th bit ngay cj mi cng vic chi tit. Trong trng hp ny, vic xy dng m hnh c th i theo hng ngc li t di ln (Bottom - Up). Bng cch nhm dn cc chc nng nghip v chi tit t di ln trn theo tng nhm mt cch thch hp v gn cho n nhng ci tn tng ng, ta c th c c biu phn r chc nng nghip v phn cp ca h thng. Sau u trnh by v d v xy dng biu phn r chc nng ca h thng trng gi xe theo phng php trnh by:
Chc nng chi tit Nhm ln 1 Nhm ln 2

1. Nhn dng loi xe vo gi 2. Kim tra ch trng trong bi 3. Ghi v cho khch 4. Vo s gi xe, cho xe vo bi 5. Kim tra ly v xe 6. i chiu vi xe 7. Thanh ton tin, cho xe ra 8. Ghi s xe ra 9. Kim tra xe s c trong s gi xe 10. Kim tra s c khch yu cu 11. Lp bin bn s c 12. Gii quyt bi thng

Nhn xe vo bi

Tr xe cho khch

Trng gi xe bi

Gii quyt s c

Hnh 5.5 Qu trnh xy dng biu phn r chc nng bng cch nhm cc chc nng 5.4 Xc nh phm vi h thng Khi phn tch mt h thng thng tin, ta thng s dng nhiu ma trn khc nhau phc v vic xc nh cc yu t cn thit khi xy dng h thng. Hai ma trn c s dng trong

Trang 50

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

vic xc nh phm vi h thng l: Ma trn yu t quyt nh thnh cng v chc nng v Ma trn thc th - chc nng. 5.4.1 Ma trn yu t quyt nh thnh cng v chc nng Trong khi lp k hoch chin lc phn tch h thng thng tin, sau khi xc nh c mc tiu hay cc vn m t chc gp phi, ta cn phi xc nh cc yu t quyt nh n thnh cng ca h thng. l cc yu t c lin h vi cc hot ng nghip v bn trong v bn ngoi c th o c v c nh hng ln n vic t chc c th t c mc tiu ca n hay khng. Mc t c ca cc yu t quyt nh thnh cng ph thuc vo vic thc hin cc nhim v chc nng ca t chc c lin quan n n. V vy, h thng cn xy dng h tr cc nhim v, chc nng ny. Ma trn yu t quyt nh thnh cng chc nng c xy dng nhm xc nh cc nhim v chc nng c tm quan trng ny. Trong mt t chc, cc yu t quyt nh s thnh cng c th gm t 3 n 6 yu t. Chng hn, trong mt cng ty my tnh nh, cc yu t quyt nh s thnh cng c th l: s i mi sn phm, sn phm cht lng cao v kim sot cht ch c gi thnh. Cn i vi mt bnh vin, cc yu t l: s chm sc bnh nhn chu o, kim sot c chi ph v thu c nhng bc s c kinh nghim. Ma trn yu t quyt nh thnh cng chc nng c cc dng l cc chc nng gp (hay b phn chc nng), cc ct l cc yu t quyt nh s thnh cng. mi tng giao gia mt chc nng v mt yu t thnh cng ngi ta trng hoc nh du bng ch E (Essential: quan trng) hay ch D (Desiable: khng quan trng) ty thuc vo chc nng tc ng quyt nh hay ch mc no v yu t quyt nh thnh cng ct. Sau khi xt tt c cc v nh du c cc tng ng ca ma trn, ngi ta chn ra tt c cc dng chc nng cha c ch E a vo cc lnh vc ca t chc cn c xem xt pht trin h thng. V d v ma trn yu t quyt nh thnh cng chc nng:
Cc yu t quyt nh thnh cng Cc chc nng 1. B phn k hoch 2. B phn ti chnh 3. B phn lao ng tin lng 4. B phn qun l c in 5. B phn qun l cng ngh 6. B phn qun l cht lng 7. B phn tip th 8. B phn tiu th 9. B phn nguyn liu 10. B phn Hnh chnh 11. B phn bo v an nnh
Nguyn liu v s lng, m bo v cht lng Gi vng v m rng th trng tiu th 10% Kim sot chi ph, gi bn khng tng

E D D D

D D

E D

E E E

Hnh 5.6 Ma trn yu t quyt nh thnh cng chc nng 5.4.2 Ma trn thc th - chc nng Khi kho st, ta thu c cc thc th d liu ca t chc. Tip n, ta cn phi xem xt nhng d liu no l thc s cn thit cho cc chc nng ca phm vi ang nghin cu v

Trang 51

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

cc chc nng no c tc ng ln cc d liu . S tc ng v cch thc tc ng ln d liu c m hnh ha trong ma trn thc th - chc nng. Ma trn thc th-chc nng gm cc dng v cc ct: Mi ct tng ng vi mt thc th. Cc thc th l cc h s v cc ti liu thu thp c trong qu trnh kho st. Mi dng ng vi mt chc nng. Cc chc nng ny tng l chc nng mc tng i chi tit nhng khng phi l mc l. V nu s dng mc l th s chc nng l qu nhiu. Mt khc, nu s dng cc chc nng qu gp th kh nhn thy c tc ng ca chc nng i vi cc thc th, tc l kh xc nh c cc tng ng trong bng cn phi nh du. mi l giao gia mt chc nng v mt thc th ta nh du bng mt ch R, U, hay C vi ngha: R (Read): nu chc nng dng c d liu thc th ct. C (Creat): nu chc nng dng to mi d liu trong thc th ct. U (Update): nu chc nng dng thc hin vic cp nht (thm, sa, xa) d liu trong thc th ct. V d ma trn thc th - chc nng
Cc thc th H s sinh vin Danh sch lp Th sinh vin Khung CTT Danh sch thi ht hc phn Bng im hc tp Bng im rn luyn Danh sch b mn Danh sch hc phn H s gio vin Bo co. Cc chc nng 1. Qun l h s sinh vin 2. Qun l im hc tp ca SV 3. Qun l im rn luyn ca SV 4. Qun l chng trnh o to 5. Qun l h s gio vin 6. Thng k bo co A. B. C. D. E. F. G. H. I. J. K.

A U R R

B C

C C

E C

F U

I R

C U U R R R U R U R C

Hnh 5.7 Ma trn thc th - chc nng h thng qun l o to Trng H Hi Phng Thng qua ma trn thc th - chc nng cho php pht hin nhng thc th c lp hay chc nng c lp:

Trang 52

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Nu mt dng ng vi 1 chc nng khng cha mt no c nh du th chc nng hoc l khng phi mt tin trnh (do khng tc ng ln d liu), hoc nh du xt, hoc kho st st thc th d liu. Nu mt ct no khng cha mt c nh du th hoc l kho st thiu chc nng, hoc nh du st, hoc thc th l khng cn thu thp v c th b i. Nhng pht hin cho php ta xem xt, b sung nhng khim khuyt trong kho st, loi b nhng chc nng hay thng tin tha ng vi cc dng hay ct c lp ca min kho st. Trong mt s trng hp c th ta phi phn r chc nng nh hn tm ra mi quan h ca chc nng v thc th. Ma trn cui cng cho ta bit mi quan h gia cc chc nng c xt v cc h s d liu cn c gi li: mi chc nng c tc ng ln nhng h s no, theo cch thc no (R, U, C). Ma trn thc th - chc nng sau khi b i cc dng v cc ct khong c nh du s dc s dng nh mt dng m t trong m hnh nghip v. N l u vo xy dng cc lung d liu trong biu lung d liu. 5.5. Biu lung d liu (DFD) 5.5.1. M hnh ha chc nng vi biu lung d liu Trong phn ny, ta tp trung vo vic m hnh ha chc nng lgc trong giai on phn tch h thng. Nh trn ni, m hnh ha chc nng l mt k thut t chc v ti liu ha cu trc v lung d liu cng nh lgc, ng li v cc th tc c thc hin bi cc qu trnh ca mt h thng. Mt trong cc m hnh chc nng phn tch h thng chnh l s lung d liu. Mt biu lung d liu (Data Flow Diagram DFD) l mt cng c ha m t lung d liu lun chuyn trong mt h thng v nhng hot ng x l c thc hin bi h thng . S lung d liu cn c cc tn gi khc l biu bt, biu bin i v m hnh chc nng. Ti sao s dng DFD? V s m t bng ngn ng hng ti s gii thch, n c th b st nhng thng tin quan trng. S m t ha minh ha c lung d liu trong mt t chc thng qua DFD. Biu lung d liu rt ph bin hn 20 nm nay nhng li ch ca DFD c i mi nh vo tnh ng dng ca n trong vic ti cu trc quy trnh nghip v (Business Process Redesign BPR). Khi m t chc nhn thy rng hu ht cc h thng x l d liu tr nn li thi, khng hiu qu v rm r v th tc th l lc c th thu li ch mi nh vo vic t chc li cc quy trnh nghip v. iu ny c tin hnh trc tin bng vic m hnh ha cc quy trnh nghip v nhm mc ch phn tch, thit k li v/hoc ci thin chng. Tip theo, cng ngh thng tin c th c p dng mt cch sng to cho cc quy trnh nghip v c ci thin nhm ti a ha gi tr thu v cho t chc. 5.5.2. Vai tr ca biu lung d liu DFD ti liu ha mt thao tc/hot ng/chc nng nghip v ca mt h thng thnh mt qu trnh. DFD m t cch thc d liu c x l trong v ti bin gii ca h thng. DFD th hin chi tit s ph thuc ln nhau gia cc qu trnh ca h thng, cc s dch chuyn d liu hoc thng tin gia cc qu trnh. DFD lgc: m t lung thng tin ca mt h thng

Trang 53

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

DFD vt l: m t cch thc mt h thng thng tin c ci t vt l (ai lm, bng cch no, bng cng c no). M t cch thc mt h thng thng tin c ci t vt l (ai lm, bng cch no, bng cng c no) 5.5.3 Cc phn t ca biu lung d liu 5.5.3.1. Cc b k hiu biu lung d liu C hai loi k hiu chun c dng biu din biu lung d liu l ca Gane/Sarson v Demarco/Yourdon. Trong , b k hiu Gane & Sarson c s dng ph bin hn. C hai u s dng bn k hiu biu din cng mt s vt l: lung d liu, kho d liu, tin trnh v tc nhn. B k hiu ca Gane v Sarson (1979)
n Tn tin trnh
n Tn tin trnh
Ngi/ phng tin thc hin

Lung d liu

Tc nhn

Tn kho d liu

Tn kho d liu

B k hiu ca Demarco v Yourdon (1979)

Lung d liu

Tn tin trnh

Tc nhn

Tn kho d liu

Hnh 5.8 Cc b k hiu DFD Trong gio trnh ny a s v d u s dng b k hiu ca Gane v Sarson. 5.5.3.2. Tc nhn (Actor) Tc nhn ca mt phm vi h thng c nghin cu c th l mt ngi, mt nhm ngi, mt b phn, mt t chc hay mt h thng khc nm ngoi phm vi ca h thng ang nghin cu v c tng tc vi n v mt thng tin (nhn hay gi d liu). C th nhn bit tc nhn l ni xut pht (ngun) hay ni n (ch) ca d liu t phm vi h thng c xem xt. Lu : Mt tc nhn l mt ngun cung cp hoc nhn thng tin d liu ca h thng Mt tc nhn khng phi l mt phn ca h thng, n th hin mi quan h gia h thng vi mi trng bn ngoi. Tn ca tc nhn ngoi phi l mt danh t nh khch hng, Nh cung cp.. Biu din bng hnh ch nht, bn trong c ghi tn tc nhn.

Trang 54

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Cc tc nhn ngoi xc nh bin gii hay phm vi ca h thng ang c m hnh ha. Khi phm vi thay i, cc tc nhn ngoi c th tr thnh cc qu trnh v ngc li. 5.5.3.3. Kho d liu (Data Store) Kho d liu l cc d liu c lu gi ti mt v tr. Mt kho d liu c th biu din cc d liu c lu tr nhiu v tr khng gian khc nhau (nh cc th mc, cc my tnh khc nhau). Lu : Mt kho d liu l mt kho lu tr d liu, n cha thng tin. Kho cha vt l l phi vt cht, n c th l mt t h s, sch hoc file my tnh. Tn ca kho d liu phi l mt mnh danh t, n ni ln ni dung thng tin. V d: Ha n bn hng, n hng. Kho d liu c biu din bi hnh ch nht khuyt mt cnh (bn phi hoc bn tri). St cnh tri (phi) ca hnh ch nht c mt dng ghi s hiu kho d liu, bn trong hnh ch nht ghi tn kho d liu. Mt kho d liu l d liu tnh khc vi lung d liu l d liu chuyn ng. Mt kho d liu cn biu din cho nhng th m t chc mun lu tr d liu, nhng th thng l: Con ngi: nh khch hng, phng, nhn vin, thy gio, sinh vin Cc a im: nh ni sinh, ta nh, phng, chi nhnh Cc i tng: nh sch, my mc, sn phm, nguyn liu th, bn quyn phn mm, gi phn mm, cng c, phng tin vn ti Cc s kin (d liu c thu thp v chng): nh vic bn hng, gii thng, lp hc, chuyn bay, ha n, n hng, ng k, t ch Cc khi nim (d liu v chng rt quan trng): nh vic gim gi, ti khon, kha hc, cht lng C th xc nh cc kho d liu vi cc yu t Ti nguyn S kin Tc nhn a im. Cc kho d liu c m t trong mt DFD cha tt c cc th hin ca cc thc th d liu (c m t trong mt biu quan h quan h ERD). 5.5.3.4. Lung d liu (Data flow) Lung d liu l cc d liu di chuyn t mt v tr ny n mt v tr khc trong h thng trn mt vt mang no . Mt lung d liu biu din mt s di chuyn ca d liu (thng tin) gia cc qu trnh hoc kho d liu. Mt lung d liu khng biu din mt ti liu hay mt vt th vt l: n biu din s trao i thng tin trong ti liu hoc v vt th. Tn ca lung d liu phi l mt mnh danh t v khng trng lp vi cc lung d liu khc. Tn phi th hin logic ca thng tin ch khng phi dng vt l ca n v phi bt u bng danh t.

Trang 55

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Lung d liu k hiu bng mi tn c chiu ch hng d liu di chuyn v tn ca d liu c ghi trn . Mt lung d liu biu din mt u vo d liu ti mt qu trnh hoc u ra d liu t mt qu trnh. Mt lung d liu cng c th c dng biu din vic to, c, xa hoc cp nht d liu trong mt file hoc c s d liu (c gi l kho d liu). Mt lung d liu ghp (gi) l mt lung d liu cha cc lung d liu khc. Trong biu lung d liu vt l, lung d liu l cc d liu c lu trn vt mang vt l, v th tn lung d liu c chn l tn ca chnh vt mang nh: n hng, giy bo gi, hp ng cung ng, ha n bn hng 5.5.3.5 Tin trnh (Process) Tin trnh l mt hay mt s cong vic hoc hnh ng c tc ng ln cc d liu lm cho chng di chuyn, thay i, c lu tr hay phn phi. Mt tintrnh l mt hot ng c thc hin trn lung d liu vo to mt lung d liu ra. L chc nng c thc hin bi h thng p ng li cc lung d liu hoc iu kin vo. Tn ca tin trnh phi l mt mnh ng t gm ng t v b ng. V d: tnh lng, lp n hng Tin trnh biu din bng hnh ch nht gc trn v mt ng gch ngang pha trn hnh ch nht chi thnh 2 phn: phn trn ghi s hiu ca tin trnh, phn di ghi tn tin trnh. Mt qu trnh phi c t nht mt lung d liu vo v t nht mt lung d liu ra. Cc loi tin trnh lgc: Chc nng: mt tp cc hot ng tip din lin quan ti mt nghip v; v d nh vic bn hng S kin (hay giao dch, hot ng): mt cng vic phi c hon thnh ton b (hoc nh mt phn ca mt chc nng); v d nh vic thu tin thanh ton (l mt cng on trong vic bn hng) Tin trnh c bn (hay thao tc): mt hot ng hoc thao tc chi tit, ri rc c yu cu p li mt s kin. Thng thng, mt s thao tc nh vy phi c hon thnh p ng mt s kin; v d nh ghi tin thnh ton Cch tch cc tin trnh Mi h thng c th c chia thnh nhiu tin trnh khc nhau vi cc cch khc nhau. Cc tin trnh c th c tch nu c mt lung thng tin i gia chng. iu kin tch: nu cc tin trnh ny khng thc hin ng thi hoc khng cng mt ni hoc khng do mt ngi thc hin. Khi , ta kim tra qu trnh tch bng cch cui lung d liu ta t cu hi: Tin trnh tip theo c th thc hin thi gian khc c khng?
Trang 56

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Tin trnh tip theo c th thc hin ni khc c khng? Tin trnh tip theo c th c thc hin bi ngi khc c khng?

Nu mt trong ba cu hi trn l c th ta tch chng bng cch t mt tp d liu gia.

Hnh 5.5 V d cch tch cc tin trnh 5.5.4 Mt s qui tc v biu lung d liu m bo biu lung d liu ng cn tun theo cc qui tc sau khi v: Cc ci vo ca mt tin trnh cn khc vi ci ra ca n. Nguyn tc ny nhn mnh rng cc d liu qua mt tin trnh phi c thay i. Ngc li, tin trnh l khng cn thit v n khng tc ng g n lung d liu i qua. Cc i tng trong mt biu lung d liu phi c tn duy nht: mi tin trnh phi c tn duy nht. Tuy nhin, mt s tc nhn ngoi v kho d liu c th c v lp li (nhm gim s rc ri trong biu ). Cc lung d liu i vo mt tin trnh phi to thnh mt lung d liu i ra. Tin trnh: Khng mt tin trnh no ch c ci ra m khng c ci vo. i tng ch c ci ra th ch c th l tc nhn (ngun). Khng mt tin trnh no ch c ci vo m khng c ci ra. i tng ch c ci vo ch c th l tc nhn (ch).

Kho d liu Khng c lung d liu t mt kho n mt kho d liu khc D liu khng th di chuyn trc tip t mt tc nhn n mt kho d liu v ngc li.

Trang 57

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Tc nhn: D liu khng th di chuyn trc tip t mt tc nhn n mt khc nhn Lung d liu Mt lung d liu khng th quay li ni m n va i khi

Mt lung d liu i vo mt kho c ngha l kho d liu c cp nht. Mt lung d liu i ra khi mt kho c ngha l d liu c c. 5.5.5 Phn r biu lung d liu 5.5.5.1 nh ngha Qu trnh phn nh mi tin trnh ca mt biu lung d liu thnh mt biu lung d liu mi (nu c th) gi l phn r biu lung d liu cho. V d: H thng qun l trng gi s c cc tin trnh c nh s l 1.0: Nhn xe, 2.0: Tr xe; 3.0 Gii quyt s c; 4.0 Bo co. Tuy nhin mc ny lung d liu trong h thng cha c r, nn ta tip tc phn r cc tin trnh . Gi s phn r tin trnh 1.0: Nhn xe thnh 4 tin trnh con, th 4 tin trnh con s c nh s ln lt l: tin trnh 1.1, tin trnh 1.2, tin trnh 1.3, tin trnh 1.4.

Hnh 5.6 V d: Biu lung d liu h thng trng xe mc 0 Nu biu lung d liu cha tin trnh 1.0 l mc 0 th lung d liu phn r tin trnh 1.0 gi l mc 1

, Hnh 5.7: Biu lung d liu mc 1 khi phn r tin trnh 1.0 Nhn xe

Trang 58

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Hnh 5.8a: Biu lung d liu mc 1 khi phn r tin trnh 2.0 Tr xe

0
mc 0 (mc ng cnh)

3 1 2

Biu phn r mc nh

1 2.1

2.3

3.1 3.2
Biu phn r mc 1 ( di nh)

2.2

2.1

2.2.2
Biu phn r mc 2

2.2.1

2.2.3

Hnh 5.8b Cc mc trong qu trnh phn r biu lung d liu

Trang 59

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

5.5.5.2 m bo s cn bng gia hai mc k nhau

Khi phn r mt tin trnh ca mt biu lung d liu thnh mt biu mc sau th mi lung d liu vo v ra, cc tc nhn ngoi v kho d liu lin quan vi phi c bo ton (gi nguyn) trong biu mc sau. Chng hn, mi ci vo v ci ra ca tin trnh 1.0 Nhn xe hnh 5.6 u c mt trong biu lung d liu hnh 5.7 l mc tip theo ca phn r tin trnh 1.0. Mt lung d liu trn mt biu mc n bao gm mt s lung con c th tch ra thnh cc lung d liu thnh phn trong biu mc n +1 sao cho mi tin trnh nhn lung d liu thnh phn c phn r l mt ci vo ca n. Nguyn tc p dng c minh ha nh sau:
n hng v phiu thanh ton

X.0

a) Lung d liu phc hp

n hng

X.1
Phiu thanh ton

X.2

b) Lung d liu thnh phn

Hnh 5.9 Phn r lung d liu phc hp Mt lung d liu phc hp c th chia nh thnh cc lung d liu thnh phn mc sau sao cho vn gia nguyn s lng cc lung d liu c trong lung d liu phc hp. Cho php v lp li mt kho d liu hay mt tc nhn mt vi v tr. Ti mc thp nht ca biu lung d liu c th thm cc lung d liu mi biu din nhng d liu iu khin c b sung: l cc thng bo li hay mt iu khng nh no . Lung d liu b sung c biu din bng mi tn nt t. V d hnh 5.10 sau:

5.5.5.3 Biu lung d liu s cp Qu trnh phn r lung d liu s dng li khi t n biu mc thp nht gi l biu lung d liu s cp. Nhng qui tc sau y l nhng gi dng qu trnh phn r biu lung d liu:

Trang 60

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Khi mt tin trnh l mt quyt nh hay mt tnh ton n gin, mt thao tc d liu nh c, cp nht, to, ghi, xa. Khi ngi dng h thng nhn ra hiu c mi cng vic hoc nh phn tch lp c ti liu chi tit thc hin cc nhim v pht trin h thng mt cch tun t. Khi mi lung d liu khng cn chia nh hn ch ra rng cc d liu khc nhau u c qun l. Khi ch ra c mi nhim v nghip v, hoc mt giao dch thng tin hin th v bo co l nhng lung d liu n hay nhng tin trnh tch bit ng vi mi la chn trn thc n mc thp nht. Biu lung d liu s cp gip ta d dng kim tra c tnh nht qun vi cc ti liu to ra t cc cch xc nh yu cu khc v cng gip chng ta d dng chuyn n sang thit k mc tip theo. 5.6 Pht trin cc biu lung d liu trong ng dng 5.6.1 Cc loi biu lung d liu khc nhau Thng c 5 loi biu lung d liu khc nhau c s dng trong qu trnh pht trin h thng l: Biu ng cnh Biu lung d liu vt l ca h thng hin thi Biu lung d liu logic ca h thng hin thi Biu lung d liu logic cho h thng mi m bo lung d liu vt l cho h thng mi. Trong biu lung d liu vt l ca h thng hin thi, phn th 3 trong mi tin trnh c th ghi tn ngi hay tn ca phng tin thc hin tin trnh , hay tn ca cng ngh s dng x l d liu. V d, trong tin trnh nhn n hng, c th thm vo mt dng ch ngi thc hin l nhn vin bn hng. Vic xy dng m hnh vt l (biu lung d liu vt l) ca h thng hin ti gip ta nm v hiu c h thng nghip v ca t chc. Nh vy m c t yu cu ca n chnh xc hn. m hnh ha logic ca h thng hin thi, ta ch cn b i cc i tng vt l ca biu lung d liu vt l hin thi v ch gi li nhng g l ct yu (logic) ca h thng, l cc d liu, cc x l v mi quan h bn cht gia chng. Cc mi quan h logic khng phc thuc vo bt k yu t vt l no do ta c th xem xt v sp t li mt cch hp l nhng phi m bo logic nghip v. M hnh logic ca h thng mi nhn c bng cch b sung thm vo biu lung d liu logic ca h thng hin ti nhng yu t cn thit p ng c mi yu cu x l thng tin c xc nh cho h thng mi. Biu lung d liu logic ca h thng mi c th ging biu lung d liu logic ca h thng hin thi nu khng c yu cu mi c a ra. Thng thng n c b sung thm cc chc nng mi, cc d liu mi cng mi quan h pht sinh v b i nhng g khng cn thit.

Trang 61

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Biu lung d liu vt l cho h thng mi (cn gi l biu lung h thng) s biu din h thng vt l cn trin khai cho h thng mi. N phn nh quyt nh ca cc nh phn tch v thit k v cc phng tin vt l c la chn p dng cho h thng mi. 5.6.2 Biu ng cnh ca h thng Biu lung d liu mc ng cnh (Context Data Flow Diagram) l mt m hnh chc nng c dng ti liu ha phm vi ca mt h thng mc cao nht. N cn c gi l m hnh mi trng. xy dng biu ng cnh, cn phi: Xc nh bin gii ca h thng. Xc nh cc tc nhn ngoi Khng chi tit v cc qu trnh v kho d liu ca h thng Chin lc c th xy dng biu ng cnh: Coi c h thng l mt hp en, xem n l mt chc nng duy nht v ch quan tm ti phn bn ngoi ca n m khng phi xt ti nhng hot ng bn trong. Ch c mt tin trnh duy nht m t ton b h thng. Hi ngi s dng cui ca h thng v nhng giao dch nghip v m h thng phi p ng. chnh l cc lung vo ca h thng. Vi mi lung vo, cn xc nh ngun tng ng ca n. Cc ngun s tr thnh cc tc nhn ngoi trong s ng cnh. Hi ngi s dng cui v nhng p nh phi c sinh ra bi h thng. chnh l cc lung ra ca h thng, Vi mi lung ra, xc nh ch ca n. Cc ch cng s tr thnh cc tc nhn ngoi. Xc nh cc kho d liu ngoi. Rt nhiu h thng i hi truy nhp vo cc tp hoc c s d liu ca h thng khc. V mt biu ng cnh da trn tt c cc thng tin x l. Ch ch minh ha nhng lung d liu th hin nhng mc tiu chnh ca h thng nhm trnh vic biu ng cnh c qu nhiu lung d liu vo/ra.

Hnh 5.11 Biu ng cnh h thng qun l trng gi xe 5.6.3. Trnh t v quy tc xy dng DFD 5.6.3.1. Cc bc xy dng DFD K thut ph bin c dng xy dng DFD l k thut phn mc. Da theo BFD ca h thng, chng ta s xy dng DFD theo nhiu mc, mi mc th hin trn mt hoc nhiu trang. Nn t tn cho mi trang bng tn ca chc nng ang c phn tch trn trang . Nh vy vi trang phn tch ti mc 0 th tn ca n chnh l tn ca h thng.

Trang 62

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

Biu ng cnh Xc nh h thng v gii hn ca n (ng cnh)

Xc nh cc tc nhn ngoi (ngi cung cp, ngi nhn thng tin h thng ca) Xc nh cc lung d liu ngoi (u vo, u ra) Ch : bn thn ton b h thng l mt qu trnh (n nhn u vo v bin i n thnh u ra) DFD mc 0 Thay th tin trnh duy nht ca biu ng cnh bng cc tin trnh con (tng ng vi cc chc nng mc 1 trong biu phn r chc nng). Gi nguyn ton b cc tc nhn ngoi v cc lung d liu trong biu ng cnh v chuyn sang biu lung d liu mc 0. Tuy nhin cn t li cc u mt ca cc lung d liu pha h thng ph hp vi cc tin trnh con c thm vo. Thm vo cc kho d liu tng ng, cc lung d liu t cc tin trnh n cc kho (da vo ma trn thc th - chc nng). Cc DFD mc 1: L cc qu trnh phn r biu lung d liu tin trnh mc 0 Cc DFD mc 2: L cc qu trnh phn r biu lung d liu tin trnh mc 1 5.6.3.2. Cc qui tc xy dng DFD Qui tc 1: Mi biu tng c ring mt tn duy nht trnh gy hiu nhm Qui tc 2: S dng mt Cm ng t gn nhn cho mt tin trnh (v mt qu trnh l mt hnh ng!!!) Qui tc 3: Mi lung d liu phi c lin kt vi t nht mt tin trnh Qui tc 4: Phi c mt gc t m trong tt c cc th hin ca mt biu tng lp trong cng mt biu Qui tc 5: Mt tin trnh phi lun c lung d liu vo v ra Qui tc 6: Khng cn c mt lung d liu (m khng c s bin i) lin kt vi mt qu trnh (v hot ng nh vy l v gi tr) Qui tc 7: Cc qu trnh cha v cc qu trnh con tng ng ca n phi c cc lung d liu vo ra ging nhau (nhng cc qu trnh con c th c lung d liu ca ring n) Qui tc 8: Cc lung d liu khng th t phn tch c Qui tc 9: Mt gi d liu c th gm nhiu phn t d liu c truyn i ng thi ti cng mt ch Qui tc 10: Khng c s dng mi tn hai chiu v lung vo (cp nht) v lung ra (trch thng tin) ca mt kho d liu mang ni dung thng tin khc nhau 5.6.4. Phn tch hng cu trc c in (top-down) 1. V DFD lgc dng top-down ca h thng hin c. V cc biu DFD vt l dng top-down biu din s ci t vt l hin ti ca h thng bao gm cc gii hn ca n.

Trang 63

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

2. Chuyn i cc DFD vt l thnh cc DFD lgc tng ng ca n. 3. V cc DFD lgc dng top-down biu din mt h thng c ci thin.

4. M t tt c cc lung d liu, kho d liu, quy tc v th tc trong mt t in d liu. 5. Mt cch tu chn, nh du cc bn sao ca DFD lgc biu din cc gii php vt l khc nhau. 6. V cc DFD vt l dng top-down biu din gii php c la chn. 5.6.5. Phn tch hng cu trc hin i (hng s kin) 1. V mt DFD ng cnh xc lp phm vi ban u ca d n. 2. V mt biu phn r chc nng phn chia h thng thnh cc h thng con. 3. To mt danh sch cc p ng s kin hay Use-case cho h thng xc nh cc s kin m h thng phi c p ng. 4. V mt DFD s kin (hay b x l s kin) cho tng s kin. 5. Kt hp cc DFD s kin thnh mt biu h thng (hay i vi cc h thng ln th l cc biu h thng con). 6. V cc DFD chi tit cho cc b x l s kin phc tp hn. 7. Ti liu ho cc lung d liu v qu trnh trong t in d liu. 5.6.6. So snh DFD vi biu tin trnh (Flowchart) Cc qu trnh trong DFD c th thc hin song song (vo cng mt thi gian). Cc qu trnh trong flowchart thc hin mi ci vo mt thi im cn DFD th hin lung d liu xuyn sut h thng. Flowchart th hin lung iu khin (trnh t v s chuyn giao iu khin), cn cc qu trnh trong mt DFD c th c thi gian khc nhau ng k (hng ngy, hng tun, cp bch) Cc qu trnh trong flowchart l mt phn ca mt chng trnh n nht vi thi gian nht qun 5.6.7 S bo ton d liu L vic bo m rng mt lung d liu ch cha d liu cn thit cho qu trnh nhn n. Xc nh v loi b nhng phn khng hiu qu n gin ho vic giao tip gia cc qu trnh Phi xc nh chnh xc kt cu d liu ca tng lung d liu, c biu din di dng cc cu trc d liu (trong phn M hnh ho d liu) 5.7 V d 1 qu trnh m hnh ha chc nng h thng qun l trng gi xe 5.7.1 M t bi ton Mt bi trng gi xe c 2 cng: Mt cng xe vo, mt cng xe ra. Ngi ta chia bi xe thnh 4 khu dnh cho 4 loi xe khc nhau: Xe my,xe but, xe ti v xe cng-ten-n. Khi khch hng n gi xe, ngi coi xe nhn dng xe theo bng phn loi sau kim tra ch trng trong bi. Nu ch dnh cho loi xe ht th thng bo cho khch hng. Ngc li

Trang 64

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

th ghi v a cho khc hng v hng dn xe vo bi, ng thi ghi nhng thng tin trn v vo s xe vo. Khi khch ly xe, ngi coi xe kim tra v xem v l tht hay gi, i chiu v vi xe. Nu v gi hay khng ng xe th khng cho nhn xe. Ngc li th vit phiu thanh ton v thu tin ca khch, ng thi ghi cc thng tin cn thit vo s xe ra. Khi khch n bo c s c th kim tra trong s xe vo v s xe ra xc minh xe c gi khng v ly ra cha? Nu khng ng nh vy th khng gii quyt. Trong trng hp ngc li, tin hnh kim tra xe hin trng. Nu ng nh s vic xy ra th tin hnh lp bin bn gii quyt v trong trng hp cn thit th vit phiu chi bi thng cho khch. Cc bng d liu kho st thu c gm: a. Bng gi v phn loi xe

b. Phiu thanh ton

c. S ghi xe vo

d. S ghi xe ra

e. S bi xe

Trang 65

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

5.7.2 Qu trnh m hnh ha chc nng

Bc 1: Trc ht ta lp bng phn tch trn c s nhng m t ca bi ton. Bng ny s gip tm tra cc nhn t xy dng ln cc th hin trong m hnh nghip v:

Hnh 5.12 Bng phn tch xc nh chc nng, tc nhn, h s d liu Bc 2: Qua ta xc nh c cc tc nhn chnh l Khch v Lnh o cng ty. Cc h s d liu c s dng l:
K hiu A B C D E F G Tn h s d liu Bng gi V xe S xe vo S xe ra Phiu thanh ton Bin bn s c Bo co

Bc 3: Xy dng biu ng cnh Bc 4: Xy dng biu phn r chc nng

Trang 66

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

M t chi tit cc chc nng l:

(1.1) Nhn dng xe: Khi c khch a xe vo, ngi trng xe phi xc nh c l loi xe g (trong s cc loi xe bi nhn gi)? Nu khng phi cc loi xe nhn gi th t chi khch i. (1.2) Kim tra ch trng: Xc nh xem ch dnh cho loi xe ny cn hay khng?.... Bc 5: Xy dng ma trn thc th chc nng

Bc 6: Xy dng biu lung d liu mc 0

Bc 7: Xy dng biu lung d liu mc 1 a. Biu lung d liu mc 1 ca tin trnh 1.0 Nhn xe

Trang 67

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

b. Biu lung d liu mc 1 ca tin trnh 2.0 Tr xe

c. Biu lung d liu mc 1 ca tin trnh 3.0 Gii quyt s c

5.8 V d 2. M hnh ha chc nng h thng c xt n cc h thng c Sau khi kho st h thng qun l o to ti H Quc gia H Ni ta thu c cc s trong h thng hin ti (h thng c ang s dng) nh sau:

Biu ng cnh h thng hin ti Biu ng cnh h thng mi c ngh

Trang 68

Gio trnh: Phn tch thit k h thng

Ging vin: L c Nhng G

S lung d liu mc 0 ca h thng hin ti

Vi A, B, C l cc tc nhn c k hiu trong s ng cnh. Chng ta c th thy, gim thiu s rc ri trong s lung d liu vi mt h thng tng i phc tp ngi ta cho php cc tc nhn xut hin nhiu ln v cho php dng cc k hiu tng ng.

Trang 69