DHJETOR 2003
Gëzuar Krishtlindjet 2003!
NGJALLJA
Nr. 12 (131) Viti XII i botimit
Vizitë zyrtare në Kishën Orthodhokse të Rumanisë
Konfirmim i marrëdhënieve shumë të mira dhe vëllazërore
midis dy kishave tona motra
- Dekoratë e Presidentit Iliesku dhe Çmim Akademik për Kryepiskopin Anastas -
Nga data 8-19 nëntor 2003, një përfaqësi e Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, bëri
vizitën e parë zyrtare në Kishën Orthodhokse të
Rumanisë, pas ftesës së bërë prej Patriarkut të
saj, Fortlumturisë së Tij Teoktistit. Delegacioni
kryesohej nga Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe
gjithë Shqipërisë Fortlumturia e Tij Anastasi dhe
kishte në përbërje Mitropolitin e Korçës, Hirësinë
e Tij Joanin, Kryesekretarin e Sinodit të Shenjtë,
Protopresviter Jani Trebicka, at Vasil Thomollarin
dhe hierodhjakonin Asti Bakallbashi.
Presidenti Rumun Iliesku duke dekoruar Kryepiskopin Anastas në prani të autoriteteve të larta fetare
NGJALLJA
DHJETOR 2003
Në aeroportin e Bukureshtit ishte re-
zervuar një pritje mjaft e veçantë, ku dele-
gacioni i Kishës sonë u prit nga Fortlumturia
e Tij Teoktisti, bashkë me 12 mitropolitë e
episkopë etj. Ishte një pritje protokollare
zyrtare, si për kryetar shteti, me bandë fry-
more e nderimin e flamurit rumun. Gjitha-
shtu, Kryepiskopi Anastas dha edhe një
intervistë për kanale televizive e radiofonike.
Më pas, u shkua në Kishën Patriarkale
të Shën Konstandinit dhe Shën Elenës, ku
u pritën nga shumë besimtarë, të paraprirë
nga një mitropolit, i cili mbante Ungjillin
1
Çmimi 10 lekë
dhe mjaft klerikë të tjerë, nën ritmin e
kambanave. Pas Dhoksologjisë, të dy
primatët bënë përshëndetjet zyrtare. Në
fund, sipas zakonit kishtar në Rumani,
kur kishën e viziton një primat i një kishe
tjetër orthodhokse, Kryepiskopi ynë
shkroi një dedikim në faqen e parë të
Ungjillit liturgjik të Kishës.
Të dielën, 9 nëntor, u zhvillua Litur-
gjia Hyjnore Kryepriftërore në Kishën
tjetër Patriarkale, atë të Shën Spiridhonit
të Ri, kishë e shek. 18 - 19, e tëra e piktu-
(Vijon në faqen 2)
Kryepiskopi Anastas
zgjidhet
Zëvendëspresident
i Konferencës
Evropiane
të Kishave
Para pak ditësh, Konferenca
Evropiane e Kishave bëri zgjedhjen
e organeve të reja drejtuese të saj.
President u zgjodh Jean-Arnold
Clermont, president i Federatës
Protestante të Francës. Zëvendës-
presidentë u zgjodhën Kryepiskopi i
Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqi-
përisë, Fortlumturia e Tij Anastasi
dhe Margarethe Isberg, nga Suedia.
Konferenca Evropiane e Kishave
është organizata më e madhe fetare
në Evropë, e cila përfshin 125 kisha
orthodhokse, protestante etj., dhe ka
një bashkëpunim të ngushtë edhe me
Kishën Katolike.
2 NGJALLJA
Konfirmim i marrëdhënieve
shumë të mira dhe vëllazërore
midis dy kishave tona motra
(Vijon nga faqja 1)
ruar me afreske dhe me një ikono-
stas mjaft të bukur. Kisha ishte mbu-
shur plot me besimtarë, të rinj e të
reja etj. Të dy primatët filluan Litu-
rgjinë Hyjnore të rrethuar nga mi-
tropolitë, episkopë e klerikë të tjerë.
Pas leximit të Ungjillit, Patriku
Teoktist komentoi pjesën ungjillore
të ditës dhe menjëherë më pas, bë-
ri prezantimin e figurës së Fortlu-
mturisë së Tij Anastasit, si perso-
nalitet i njohur i botës Orthodhokse.
Ndër të tjera Ai tha:
“Sot në kishën tonë kemi gëzimin
të kemi të pranishëm Kryepiskopin
e Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë
Anastasin, pas ftesës që i bëri Sinodi
i Shenjtë dhe shumë herë i kishim
shprehur dëshirën tonë në takime të
ndryshme që kemi pasur, që të vijë
këtu mes nesh... Gëzimin që kemi ne
pas kapërcimit të vështirësive ko-
muniste duhet ta bashkojmë me atin
shpirtëror të besimtarëve ortho-
dhoksë të Shqipërisë...
Kryepiskopi Anastas është
hierarku i parë, Kryepiskopi i parë
që risolli përsëri në jetë Kishën e
bukur të Shqipërisë pas periudhës
komuniste...
Në emër të Sinodit të Shenjtë
dhe në emrin tim, kam nderin të
ofroj këto engolpione që tregojnë si
simbole, edhe përgjegjësinë që ka
Pritje e ngrohtë iu rezervua delegacionit nga besimtarët rumunë në të gjitha vendet që vizituan
ai si at shpirtëror i besimtarëve, që
kaluan shumë prova të dhimbshme.
Tani ai u jep fjalën e Perëndisë, dri-
tën e Perëndisë dhe ngushëllimin në
jetën e tyre, duke u kujdesur për ta
dhe ofruar përkujdesje sociale.
Fortlumturi, pranoni përgëzimet
tona për punën shpirtërore që bëni
për Kishën motër të Shqipërisë”
Më pas e mori fjalën Kryepi-
skopi Anastas, i cili përgëzoi Fortlu-
mturinë e Tij Teoktistin për përpa-
rimin dhe sukseset e arritura nga
Kisha Orthodhokse e Rumanisë gja-
të drejtimit të tij, me gjithë vështirë-
sitë e regjimit komunist (prej vitit
1986), i shprehu mirënjohjen “që me
lutjet tuaja na kujtuat dhe na
fuqizuat në periudha të vështira”.
Në fund të fjalës, Kryepiskopi
Anastas i dhuroi Patrikut Teoktist
një komplet enësh të shenjta të Litur-
gjisë Hyjnore dhe një shandan, duke
i quajtur ato si simbol të bashkimit
të të gjithë orthodhoksëve rreth
falënderimit hyjnor me urimin të
mbajë gjithnjë ndezur besimin tek
Krishti. Pas Liturgjisë, u shtrua një
drekë për nder të delegacionit në
Pallatin e Patriarkanës (dikur
Kuvendi Popullor i Rumanisë).
Më 11 nëntor paradite, delega-
cioni ynë u prit nga Sinodi i Shenjtë
(i Hierarkisë) i Kishës Rumune, në
Sallën sinodale të Patriarkanës (Për
Gjatë vizitës në Selinë e Sinodit të Hierarkëve
sqarim: në Kishën e Rumanisë fun-
ksionojnë 2 Sinode: Sinodi i Hierar-
kisë, ku marrin pjesë të gjithë hierar-
kët e lartë dhe mblidhet vetëm 3 herë
në vit dhe Sinodi Patriarkal, ku
marrin pjesë disa hierarkë të lartë
dhe mblidhet një herë në 2 muaj).
Pritja ishte mjaft e ngrohtë. Të
dy primatët përshëndetën zyrtarisht
edhe njëherë njeri - tjetrin dhe mbaj-
tën nga një fjalim përpara Hierar-
këve, duke shprehur përgëzimet e
ndërsjellta për zhvillimin e jetës
kishtare dhe marrëdhëniet mjaft të
mira midis të dy Kishave.
Të mërkurën, 12 nëntor, në mes-
ditë u shkua në Universitetin Teo-
logjik të Bukureshtit dhe disa mje-
dise të tij, ku edhe u drekua bashkë
me studentët. Pasdite u bë një vizitë
në ambasadën tonë në Bukuresht,
ku pati një takim me ambasadorin
z. Leonidha Mërtiri dhe personelin.
Më 13 nëntor në mbrëmje, në
Sallën e Ceremonive të Fakultetit të
DHJETOR 2003
Ekonomisë, në Bukuresht, Kryepi-
skopi Anastas pati një takim me stu-
dentë të fakulteteve të ndryshme, ku
mbajti edhe fjalimin me temë: “Ma-
rrëdhëniet e Orthodhoksisë me fetë
e tjera.” U vazhdua me pyetjet e
shumta nga të pranishmit rreth te-
mës, për Kishën Orthodhokse Auto-
qefale të Shqipërisë, bashkëjetesën
e feve në Shqipëri, rreth dëshmisë
për Ungjillin e Krishtit nga orthodho-
ksët dhe Kisha Orthodhokse kudo
në botë etj. Takimi ishte mjaft tër-
heqës për të gjithë pjesëmarrësit, sa-
që orët shkuan pa u ndjerë. Më pas,
u mor pjesë në agripninë që organi-
zonin të rinjtë në Kishën e Shën Gri-
gor Pallamait, në qytetin e studentit,
e cila ishte ndërtuar me nismën dhe
kontributin e studentëve të Fakultetit
Politeknik dhe të të tjerëve. Pedagog
At Konstandin Koman përshëndeti
dhe prezantoi figurën e Kryepiskopit
Anastas tek studentët pjesëmarrës.
Atmosfera e agripnisë, nën drejtimin
e dy koreve bizantinë të mrekullue-
shëm të studentëve, ishte mjaft lutë-
se dhe shpirtërore.
Ditën e shtunë, 15 nëntor, të
shoqëruar nga Fortlumturia e Tij
Teoktisti, mitropoliti Nifon i Tër-
govishtës, episkopi i Buzaut Epifani
dhe i Arxheshit Kaliniku, nga
episkopët ndihmës Qipriani, Seba-
stiani etj., si edhe nga Sekretari ru-
mun i Shtetit për Fenë, z. Laurentie
Tanase, u vizitua kisha katedrale
“Ngjitja e Zotit në qiell”, në Tër-
govishtë, ku delegacioni u prit nga
populli dhe i gjithë kleri i rajonit me
dhoksologji e buqeta me lule. Më pas
u vizitua një kishë historike brenda
qytetit dhe manastiri i Shën Nikollës
dhe disa mjedise të tij. Aty Kryepi-
skopi Anastas u intervistua nga 2
kanale televizive TVR e ALPHA TV.
(Vijon në faqen 6)
DHJETOR 2003 NGJALLJA 3

Kjo ditë u bë ditë feste, sepse Zoti

Në datën 25 nëntor 2003, u mbu-
shën 30 vjet nga fjetja, pas perse-
kutimesh e mundimesh të shumta,
e Imzot Irine Banushit, një nga fi-
gurat më të ndritura të Kishës sonë.
Me këtë rast, të dielën, 23 nëntor,
në Manastirin e Ardenicës, ku ndenji
i internuar për shumë vjet dhe të cilin
e shpëtoi nga tërbimi i verbër i
ateizmit, u zhvillua një shërbesë
përkujtimore. Merrnin pjesë besim-
tarë të ardhur nga Tirana, nga zona
përqark, nga vendlindja e tij,
Shkodra, familjarë etj. Liturgjia Hyj-
nore dhe më pas Shërbesa e Për-
shpirtjes u krye nga Kryepiskopi
Anastas, së bashku me Imzot Ilia
Ketrin.
Në fund, i pari iu drejtua të
pranishmëve Imzot Ilia, i cili tha
ndër të tjera:
“I nderuar Fortlumturi, të dashur
besimtarë,
Ishte një ditë vjeshte, e diel, ditë
feste e përkujtimit të Ngjalljes së
Zotit tonë Jisu Krisht, ditë që besim-
tarët ndaloheshin, si çdo të diel dhe
çdo ditë jave, për të vajtur në Kishë
dhe Shqipërisë i mungonte balsami
i adhurimit të Perëndisë, kryer me
ritet shumëvjeçare të Orthodhoksisë.
Për një shpirt të pikëlluar nga pa-
drejtësitë, përbrenda një trupi të
lodhur nga keqtrajtimi dhe
Në 30-vjetorin e fjetjes së Imzot Irine Banushit
“Llambadha e zemrës sonë
të ndizet nga flaka e tij”
sëmundjet, kjo ditë e 25 nëntorit
ishte një ditë lindjeje në mbretërinë
e Perëndisë. I shoqëruar nga
dëshmorja e madhe Shën Katerina,
një episkop shqiptar, hierodëshmor
Irine Banushi, zuri vend në
Kryepiskopi Anastas dhe Imzot Ilia duke bërë përshpirtjen për Imzot Irineun
shoqërinë e etërve hierarkë të
shenjtë, rreth e përqark altarit
qiellor, së bashku me atin e tij shpir-
tëror dhe të parin Kryepiskop të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë, Imzot Kristofor Kisin.
Perëndi pranoi një shpirt që ndrinte
Ungjillin e dashurisë dhe shembullin
e përulësisë.
Imzot Irineu jetoi një dëshmi për
Zotin, që në fëmijërinë e tij e deri
kur dha shpirt, më 25 nëntor 1973,
në moshën 67-vjeçare. Në këtë
përkujtimore të 30-vjetorit të fjetjes
së tij, kam nderin të pranoj ftesën e
Fortlumturisë së Tij, Imzot
Anastasit dhe të Sinodit të Hirshëm
të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë, të mbaj predikimin e
rastit…”
Imzot Ilia vazhdoi me biografinë
e Imzot Irineut dhe në fund falë-
nderoi për punën e bërë autorin e li-
brit “Episkop Irine Banushi”, z. Kris-
tofor Beduli, duke kujtuar edhe fi-
gurën e një prej miqve më të ngushtë
të Imzotit, z. Dhimitër Beduli, i cili
kishte mbledhur mjaft materiale për
jetën e veprën e tij.
Pastaj, flolën miq të Imzot Iri-
neut, të afërm të tij, etj., të cilët vunë
në dukje rëndësinë e kësaj figure të
shquar të Kishës dhe gjithashtu
falënderuan veçanërisht Kryepi-
skopin Anastas për nderimin që i ka
bërë dhe i bën atij.
Pastaj, të pranishmëve iu drejtua
Fortlumturia e Tij Anastasi, i cili tha
ndër të tjera:
“…Me të vërtëtë, figura e Imzot
Irine Banushit është nga më të
respektuarat dhe më fisniket të
hierarkisë të Kishës Orthodhokse të
Shqipërisë. Trashëgimi që na ka lënë
është tepër i çmuar… Ishte një njeri
që tregoi besnikëri shumë të madhe
dhe konsekuencë ndaj Kishës. Nuk
(Vijon në faqen 4)

Shënime biografike 12 korrik 1945 – Emërohet episkop në Dioqezën e Gjirokastrës, por

18.8,1906 – U lind në Shkodër Ilia Banushi, më vonë Imzot Irineu.
1925 – Mbaroi katër klasa të gjimnazit klasik.
1931 – Përfundon studimet në Seminarin Orthodhoks të Cetinjës.
1938 – Diplomohet në Teologji, në Universitetin e Beogradit.
1938 – Emërohet mësues në Seminarin Kombëtar Orthodhoks
“Apostull Pavli”, në Tiranë, dhe njëkohësisht mësues i gjuhës latine
dhe i historisë pranë Gjimnazit të Shtetit.
1939 – Arrestohet nga pushtuesit fashistë dhe më pas internohet në
Itali.
1940 – Lirohet dhe kthehet në Shqipëri si i papunë.
1941 – Riemërohet në vendin e mëparshëm.
30.1.1942 – Hirotoniset hierodhjakon, në Manastirin e Shën Naumit.
31.1.1942 – Hieromonak dhe arkimandrit.
1.2.1942 – Hirotoniset Episkop i Apolonisë.
8.3.1942 – Pritet mjaft ngrohtë nga besimtarët orthodhoksë të Tiranës.
pushteti komunist nuk e lejon të shkojë.
28 tetor 1946 – Arrestohet.
17.4.1947 – Dënohet me 5 vjet burg.
28 prill 1949 – Amnistohet dhe menjëherë shtrohet në senatorium,
sepse ishte sëmurë në burg nga turbekulozi.
1949 – Izolohet në Manastirin e Shën Vlashit, Durrës.
1950 – Nuk e lejojnë të marrë pjesë në Kongresin e 3-të të KOASH.
22 gusht 1952 – Arrestohet përsëri.
9.4.1953 – Dënohet përsëri me 5 vjet burg për mosbindje ndaj pushtetit
komunist.
25.8.1957 – Lirohet dhe internohet në Manastirin e Ardenicës.
1967 - Shpëton manastirin nga shkatërrimi dhe më pas e detyrojnë të
zhvishet dhe e lejojnë të banojë në Lushnje, ku punon si llogaritar, por
sëmundjet nuk e lënë të qetë.
18 nëntor 1973 – E sjellin urgjent në Tiranë, të sëmurë rëndë.
25. 11. 1973 Ndërron jetë në shtëpinë e mbesës.
4 NGJALLJA
(Vijon nga faqja 3)
i bëri bisht çasteve më të vështira.
Nuk e mbylli gojën në momentet që
shumë të tjerë e bënë këtë, për të
siguruar rehatinë e tyre. Nuk u mi-
qësua e as nuk bashkëpunoi me ata,
të cilët donin shkatërrimin e Ki-
shës. Nuk u fsheh. Ishte njeri i guxi-
mit, i cili kudo që u ndodh, me shu-
më takt, predikoi besimin. Nga ana
tjetër, ishte njeri i durimit. Ai pa
rënkuar i hoqi të gjitha ato vuajtje e
tortura që i rezervoi sistemi ateist.
Kur fola për trashëgiminë, më
kujtohet fjala e Shën Joan Gojartit:
“Nderimi i martirit është imitimi i
martirit”. Dhe, nëse do të donim vë-
rtet të nderonim veprën kaq të nde-
ruar të Episkopit të Apolonisë, Iri-
neut, nuk mjafton vetëm të ndo-
dhemi këtu, në përkujtimoren që po
i bëhet. Duhet që llambadha e zemrës
sonë të ndizet nga flaka e tij. Dhe,
duke dalë jashtë, kur të mbarojë kjo
shërbesë kaq e bukur, të përpiqemi,
qoftë edhe pak, të imitojmë shem-
bullin e tij. Të rrisim pak guximin
Varvara, Dëshmore e Madhe (4 dhjetor)
Vihet në diskutim vendi dhe
koha e saj. U martirizua rreth 306
(ose 237), ka shumë mundësi në
Iliopul (të Libanit). Ishte fëmija i
vetëm i adhuruar i një pasaniku fa-
natik idhulltar atje, i Diaskorit, i cili
e mbylli në një fortesë luksoze për
të ruajtur bukurinë e saj të madhe
dhe për të studiuar, meqenëse
ishte mendjemprehtë. U tërhoq në
shpresëtari ndoshta nga shërbyeset
e saj të krishterë, ose nga vetvetja,
duke u drejtuar në Një Krijues
nëpërmjet qiellit yjeplotë. Ose kjo
ngjau kur mohoi martesën, kështu
që babai i saj e çliroi, pasi mendoi
se izolimi e kishte ndarë nga sho-
qëria. Thuhet se e mësoi Origjeni,
ndërsa një prift, i cili hiqej si tregtar
e pagëzoi në një vaskë të sapo-
ndërtuar, në paretin e së cilës ki-
shte gdhendur me gishtin e saj
mrekullisht një kryq! Diaskori
mungonte, ishte në një udhëtim.
Sapo u kthye, i tregoi se, ajo
urdhëroi që të bëhen në banjë tri
dritare, për më shumë dritë, në më-
nyrë analoge me Trininë e Shenjtë
dritëdhënëse, dhe jo dy, siç kishte
porositur ai. I ndërkryer nxori
shpatën dhe e torturoi. Por i shpë-
toi dhe u fsheh në një shkëmb në
tonë, pasi ai në periudha përndjekjeje
kishte guxim. Ndërsa shumë nga ne,
në qetësinë dhe konfortin e demo-
kracisë shfaqen frikacakë. Ai, duke
ditur se të gjitha që thoshte do t’i
paguante me shpërfillje a me burg,
nuk ngurronte... Kujt ia kemi frikën;
vetëm Përëndisë dhe të vërtetës
duhet t’i frikësohemi.
Një kujtim me familjarët e Imzot Irineut
Nga Shenjtorët e muajit
një mal, që u ça në mënyrë të çudit-
shme. E ndoqi. E tradhtoi një ço-
ban, qengjat e të cilit u kthyhen në
çast në brumbuj! Atëherë e rrahu
pa mëshirë dhe duke e tërhequr
zvarrë nga flokët, ia dorëzoi su-
ndimtarit, i cili urdhëroi dhe e kam-
xhikuan e ia fërkuan dhembshëm
plagët. Ndërkaq, në burg iu shfaq
Krishti dhe e shëroi. Pësoi çarje të
trupit me thonj të hekurt, djegie me
llambadhë dhe goditje në kokë me
çekan. Më pas ia prenë gjinjtë dhe
për ta turpëruar e nxorën lakuriq
duke e goditur. Por shumë shpejt
u gjend e shëndetshme dhe e ve-
shur me shkëlqim. Së fundi, iu pre
koka nga babai i saj, “Avraam i
djallit”, i cili ndihmonte gjithmonë
xhelatët që ta tiranizonin (Avraami
u tregua i gatshëm t’i sakrifikonte
Perëndisë djalin e tij, Isakun). Pasi
e vrau u godit nga rrufeja e u vra.
Lipsanat e shenjtë të saj gje-
ndeshin për një kohë në kishën e
pallatit mbretëror, të cilën ia kishte
ngritur perandori Leoni i gjashtë
(886-912). Virgjëresha shumë e
respektuar nga populli i mbron nga
shytat dhe nga sëmundje të tjera
epidemike, ashtu siç ishte lutur në
lutjen e saj të fundit.
… Përshpirtjet nuk janë thjesht
për të thënë fjalë të bukura. Për-
shpirtjet e episkopëve heronj duhet
të jenë për ne një pikënisje e fuqi-
shme, që të rritim guximin tonë, të
fuqizojmë durimin tonë, që të rrisim
edhe zërin tonë si Kishë… Irine Ba-
nushi ishte njeri i një besimi të thellë,
i cili e njohu dhe e deshi Perëndinë.
Elefteri, hieromartir (15 dhjetor)
Njoftimet e Sinaksaristëve nuk
sinkronizohen. Ka shumë mundësi
që Elefteri të ketë lindur brenda
shekullit të dytë në Romë, nga
krahinari i krishterë i saj dhe nga
Anthija (ose Evanthia), e të njëjtit
besim, e cila kur mbeti vejushë para
kohe, ia besoi episkopit për ta
mësuar. Ai vlerësoi më vonë
virtytet dhe urtësinë e tij dhe e bëri
dhjak në moshën 15-vjeçare, 17
(ose 18) vjeç presviter dhe 20 vjeç
episkop i Ilirisë ( nuk kishte akoma
rregulla në lidhje me moshën e të
hirotonisurve).
Pagëzoi turma dhe bënte mre-
kullira, kështu që perandori dërgoi
një oficer me ushtarë për ta arre-
stuar. Por ai sapo mësyu në kishë
u çarmatos dhe u gozhdua nga hi-
jeshia e hyjshme dhe elokuenca pre-
dikuese e tij dhe besoi. Ndërkaq e
çoi tek mbreti ashtu siç iu lut
shenjti. Rrugës oficeri u pagëzua.
Në kryeqytet Elefteri mbeti i pa-
thyer, pavarësisht nga premtimet
djallëzore te monarkut, i cili filli-
misht ishte befasuar nga fizionomia
e tij.
E shtrinë në një krevat të
skuqur dhe më pas në një zgarë
me flakë edhe pse spektatorët e
DHJETOR 2003
Këtu është problemi ynë më i madh.
Guximi ynë është i pakët, durimi ynë
i pakët, sepse edhe besimi ynë është
i pakët. Por, këtë besim të pakët
duhet ta fuqizojmë, duke thënë si ai
ati i Ungjillit. Kur Zoti i bëri një
kritikë të ashpër, ai i tha: “Besoj, o
Zot, ndihmoje pabesinë time.”
Dita e sotme duhet të shërbejë
për të forcuar besimin tonë, për të
njohur më mirë Perëndinë dhe për
të vënë një lidhje me të dhe gjithë të
tjerat do vijnë. Kështu, Kisha e
Shqipërisë do vazhdojë të jetë një
bekim për të gjithë shoqërinë, duke
u përfaqësuar nga njerëz me autori-
tet, nga njerëz të mësuar, nga njerëz
me guxim, nga njerëz me dinjitet.
Pas shërbesave në kishë, Krye-
piskopi, Imzot Ilia, familjarë të
Imzot Irineut dhe mjaft besimtarë
u mblodhën në një nga konakët e
Manastirit, ku pati një bashkë-
bisedim të ngrohtë.
Korresp i “Ngjallja”
simpatizuan pasi mbeti i padëm-
tuar. E skuqën në një kazan me
dhjamë, dyllë dhe zift. Krahinari
Koremon mendoi një dënim të dy-
fishtë: Një furrë bronzi, të veshur
me gozhdë…Shenjti u lut dhe
Koremoni, si të zgjohej nga gjumi,
pyeti se ç’faj kishte bërë Elefteri!
Mbreti u habit, por nuk e konvertoi,
dhe e hodhi në po atë furrë të tij,
pasi Koremoni kërkoi ndërmjetimet
e hieromartirit. Meqenëse doli i
paprekur i prenë kokën, ndërsa
hodhën brenda klerikun guximtar,
veçse nxehtësia ra dhe gozhdët u
epën si qirinj të zbutur! E bur-
gosën të pangrënë, por e ushqente
një pëllumb, derisa e lidhën në një
karrocë me kuaj të egër. Por shpejt
një engjëll e zgjidhi dhe e hipi mbi
të. Arriti në mal, ku egërsirat i
silleshin si kafshë shtëpiake. Më
vonë ndoqi me dëshirën e tij ushta-
rët dhe pagëzoi shumë nga ata dhe
pesëqind të tjerë derisa mbërriti në
Romë. Atje më kot e hodhën tek
luanët. Ndaj i prenë kokën. Anthija
u godit me shpatë gjithashtu,
ndërsa puthte trupin …
Hierarkut i luten shtatzënat për
t’u çliruar, d.m.th. që të lindin lehtë
(Elefter = i lirë).
DHJETOR 2003 NGJALLJA 5

Të bashkuar më Krishtin për drejtësi ...

Në Kishën e Hyjlindëses së Të-
rëshenjtë ose siç njihet ndryshe
“Shën Maria e Pazarit” në
Përmet, u zhvillua në datat 7-9
nëntor Konferenca Rinore me
temë: “Të bashkuar më Krishtin”.
Qëllimi i kësaj veprimtarie
ishte, që të rinjtë nga qytete të
ndryshme të Shqipërisë si: Për-
meti, Gjirokastra, Vlora, Fieri,
Lushnja, Korça, Elbasani, Durrësi
në bashkëpunim me Zyrën Rinore
në kryeqytet. “Të bashkuar më
Krishtin” ishte motoja e kësaj kon-
ference, e cila mblodhi jo vetëm
të rinjtë, por edhe qytetarë e
besimtarë të thjeshtë përmetarë, të
cilët ndoqën me kureshtje ditët e
kësaj veprimtarie. Programi ishte
konceptuar në një aktivitet të gjerë
fetar, kulturor e argëtues.
Të ftuar kryesorë ishin profe-
sori i Shkollës së Mesme në Gji-
gjëra mund të afrojë një njeri i za-
konshëm, mjafton që të ketë da-
shuri. Dashuria për ne të krishte-
rët është urdhër. Dhe cila është kjo
dashuri? Pikërisht të duash Pe-
rëndinë me gjithë zemrën, me-
ndjen, shpirtin dhe fuqinë tënde.
Brenda Orthodhoksisë nuk ekzi-
ston vetëm “unë dhe ti”, por “ne”.
Vetë Krishti na tregon edhe dhe-
mbjen e tij personale, - vazhdoi
motër Thekla, - në mënyrë që të
këngë dhe recitime. Gjithashtu, ata
bënë një ekskursion në fshatin
Leusë, në kishën shumë të bukur,
që është restauruar vitet e fundit
me fondet e siguruara nga Kry-
episkopi.
Konferenca tregoi dhe një he-
rë kujdesin e veçantë dhe që tregon
Kisha Orthodhokse Autoqefale e
Shqipërisë dhe në veçanti, Kryepi-
skopi Anastas për të rinjtë. Gji-
thashtu i ndihmoi ata të zhvillonin

Në fotot: Çaste nga veprimtaria me të rinjtë në Përmet, në Kishën e Hyjlindëses

e Saranda të jepnin dëshminë e
tyre për Krishtin dhe gjithashtu, të
tregonin se ata nuk ishin vetëm, por
të bashkuar. “Ne, jo pa qëllim e
zgjodhëm qytetin e Përmetit, pasi
e dimë që Kisha jonë këtu po kalon
shumë vështirësi dhe vazhdon të
persekutohet. Kështu që ne duam
të japim një dëshmi si të rinj, por
edhe si besimtarë, që jemi të ba-
shkuar të gjithë për të bërë diçka në
emër të Perëndisë”,- tha koordina-
torja e Zyrës Rinore, Marina Marini.
Rreth 160 të rinj u bashkuan
për tri ditë me radhë dhe kryen
shërbesat fetare në Kishën e Shën
Marisë së Pazarit, në të cilën da-
llohet qartë historia e dhimbshme
e persekutimit disavjeçar të regji-
mit të kaluar dhe dora e “hekurt”
dhe plangprishëse e ditëve tona.
Udhëpërshkrimi
i Konferencës
Përmeti i luleve, i njerëzve të
thjeshtë e të edukuar, qyteti i
pastërtisë dhe i qetësisë shembu-
llore, priti për herë të parë të rinj
nga disa qytete të Shqipërisë, në
një aktivitet historik, i cili u orga-
nizua nga Mitropolia e Gjirokastrës
rokastër “Kryqi i Nderuar”, z. Jo-
ani Kandilas, si dhe motër Thekla,
të cilët mbajtën dy referate.
Në referatin e parë, prof. Ka-
ndilas foli për problemet që ekzi-
stojnë sot tek rinia si: droga, alkooli,
sida etj. Përmes shifrave e fakteve
ai argumentoi, se një nga arsyet
kryesore të pranisë dhe rritjes së
këtyre dukurive është largimi i të
rinjve nga Kisha. Sipas tij: “Kisha
jonë mund t’i përballojë këto pro-
bleme. Mundet që të ndihmojmë
të rinjtë që janë futur në këto gra-
cka dhe t’i japim kuptim jetës.
Kisha Orthodhokse është e lidhur
me të ushtruarin e besimit. Bre-
nda këtij ushtrimi përpiqet të shma-
ngë njeriun nga dukuritë negative
dhe ta përgatisë atë për jetën shpi-
rtërore. Kreshma, lutja dhe bindja
janë mjetet për të bërë këtë jetë”.
“Por, - iu tha ai të rinjve, - le të
fillojmë ndryshimin nga jeta jonë
dhe pastaj të ndriçojmë të tjerët”
Ndërsa në referatin e dytë,
motër Thekla foli për mënyrën se
si duhet të ecim me Krishtin në
rrugën e vuajtjes dhe të dashurisë.
“Jisui na jep shembullin e da-
shurisë. Me këtë frymëzim shumë
kuptojmë dhembjen e tokës, var- një jetë të pasur liturgjike brenda
fërinë, thashethemet, mospërfilljet. Kishës, për t’i bashkuar më
Por ai tha: “Unë do të jem bashkë Krishtin në një Kishë, e cila çu-
me ju gjer në fund të jetës”. ditërisht pretendohet të kthehet
Gjatë ditëve të Konferencës të përsëri në një shtëpi kulture duke
rinjtë morën pjesë në diskutime prishur vendin e shenjtë.
biblike dhe mbrëmjeve, të ndarë në
grupe, u aktivizuan në programin Nga: Marina Lulo
artistik e argëtues, me lojëra, skeçe, Isidor Koti
Nuk mund ta pranojmë që kjo kishë
të prishet përsëri
Në një nga ditët e konferencës ne zhvilluam një bisedë me
At Vasil Thomollarin:
Në lidhje me problemet që ka kjo kishë, mund të them që janë
bërë tri gjyqe, nga të cilat dy janë fituar nga ne në kolegjet
seleksionuese të Gjykatës së Lartë. Së fundi, është bërë një gjyq,
që ia ka kaluar kishën Qendrës Kulturore në Përmet. Është një
habi për drejtësinë shqiptare. Ne protestojmë për këtë, sepse ky
është një vendim i padrejtë. Ne u jemi drejtuar organizmave
ndërkombëtarë, si edhe Kryeministrit e Presidentit me letra e
telegrame, por nuk kemi marrë asnjë përgjigje. Ata duhet të gjejnë
zgjidhje për të vënë drejtësinë, në mënyrë që të mos ketë një
persekutim të ri Kisha Orthodhokse në Përmet e më gjerë. U bëjmë
thirrje të gjithë besimtarëve të bashkohen me ne. Nuk mund ta
pranojmë që kjo kishë të prishet përsëri. Nuk mund të lejojmë një
‘67-të tjetër në Shqipëri.
6 NGJALLJA
Konfirmim i marrëdhënieve shumë të mira dhe vëllazërore
(Vijon nga faqja 2)
midis dy kishave tona motra
Ditën e diel, u bashkëmeshua
nga të dy primatët në Kishën Patri-
arkale të Shën Konstandinit dhe
Shën Elenës, ku u festua 17-vjetori
i Fronëzimit të Patrikut Teoktist
(1986 – 2003), në krye të Kishës
Rumune. Fjalën e përshëndetëse e
mbajti Mitropoliti i Moldavisë, Dan-
ieli, i cili foli për kontributin e madh
të Patrikut në Kishën e Rumanisë
dhe më pas Kryepiskopi Anastas
theksoi ndër të tjera, se ky kontribut
në kohën e vështirë të komunizmit
dhe të periudhës së tranzicionit e të
konsolidimit nuk ishte vetëm për
Kishën e Rumanisë, por për të gjitha
Kishat Orthodhokse kudo që ndo-
dhen. Në këtë përvjetor Kryepiskopi
Anastas i dhuroi Patrikut Teoktist
një ikonë të Hyjlindëses Mari, të
pikturuar nga një ikonograf i ri
shqiptar. Liturgjia Hyjnore u tran-
smetua drejtpërdrejt nga 2 kanale tv
satelitore shtetërore.
Në datën 17 nëntor, delegacioni
shkoi në Kishën Katedrale “Fjetja e
Hyjlindëses”, të Episkopatës së
Buzaut, ku u prit përsëri nga mjaft
besimtarë, klerikë e nxënës dhe më
pas u vizituan katedralja e re që po
ndërtohet, liceu kishtar i Episkopatës
“Episkop Qesari”, Shtëpia e Fëmijës
(qendër sociale e kishës për fëmijët
jetimë, në të cilën zhvilloheshin kur-
se mësimi të lëndëve kryesore shko-
llore dhe kurse për mësimin e disa
profesioneve si të informatikës, rro-
baqepsisë, zdrukthtarisë) etj. Më
pas, u bë një vizitë në manastirin e
grave të Rrëteshtit, si dhe në shko-
llën e mesme kishtare të vajzave
pranë këtij manastiri.
Në datën 18 nëntor, u vizitua
Çast nga pritja protokollare në aeroportin e Bukureshtit.
kisha e re madhështore që po ndër-
tohet kushtuar Shën Andreas, në
qytetin Ploesht. Edhe këtu Kryepi-
skopi dhe delegacioni u pritën nga
klerikët e kësaj enorie dhe të disa
enorive të tjera përqark, si edhe nga
besimtarë e nxënës shkollash.
Pasdite, Krypiskopi ynë u de-
korua nga Presidenti i Republikës së
Rumanisë, Shkëlqesia e Tij z. Ion
Iliesku, për përpjekjen për dialogun
ndërfetar në botë dhe ringritjen e
Kishës Orthodhokse të Shqipërisë.
Merrnin pjesë Patriku Teoktist,
personalitete të larta të shtetit dhe
mjaft televizione.
Më 19 nëntor, në mëngjes, u
meshua në katedralen e Patriar-
Çast nga takimi me studentët e Universitetit të Bukureshtit
kanës, në Bukuresht, për 31-vjetorin
e dorëzimit në episkop të Kryepi-
skopit tonë Anastas. Pastaj, Fortlu-
mturinë e Tij e morën në intervistë
kanali televiziv kombëtar TVR, ai
radiofonik “Actualtati” dhe gazeta
“Ziva” ( e përditshmja).
Më pas, u vizitua manastiri i
burrave në Cërnika. Kryepiskopi
Anastas bëri një përshpirtje në va-
rret e teologëve të njohur rumunë
të shekullit që sapo kaloi, at Dumitru
Staniloae dhe at Ioan Bria. Më pas
u vizitua Manastiri Pasare.
Delegacioni ynë kishte një pro-
gram mjaft të ngjeshur gjatë gjithë
qëndrimit të tij, ku u ndërthur në
mënyrë harmonike vizita zyrtare me
veprimtarinë ndërkombëtare, që do
të zhvillohej nga dt. 9 – 13 nëntor.
Kështu, më 9 nëntor pasdite,
në Pallatin e Patriarkanës filloi
punimet Konferenca Ndërkombë-
tare me temë: “Teologjia orthodho-
kse moderne: Vizioni dhe perspe-
ktivat”. Ajo zhvillohej për nder të
100-vjetorit të lindjes së teologut të
shquar rumun, at Dumitru Staniloae.
Në hollin e godinës ishte hapur edhe
një ekspozitë me fotografi nga jeta
e vepra e tij, me shkrime, letërkëmbi-
me e libra.
Në kongres merrnin pjesë:
Patriku Teoktist dhe episkopë e mi-
DHJETOR 2003
tropolitë, si dhe shumë klerikë e laikë,
Ministri i Kulturës dhe i Fesë akad.
R. Teodoresku dhe Ministri i Eduki-
mit, Kërkimeve dhe i Rinisë prof. dr.
A. Athanasiu, Drejtori i Akademisë
Rumune akad. E. Simion, Rektori i
Universitetit të Bukureshtit prof. dr.
J. Mihailesku, profesorë e studentë
të fakulteteve të ndryshme të Uni-
versitetit të Bukureshtit, familjarë etj.
Në veprimtari mori pjesë edhe dele-
gacioni i Kishës sonë, ku Fortlumtu-
ria e Tij, Prof. Dr. Anastasi ishte i
ftuari kryesor i Kongresit. Ishin të
ftuar edhe profesorë nga Athina, Se-
laniku, Roma, Sofia, Gjeneva, Parisi,
Shën Petërburgu, Bostoni, Tubingeni
dhe nga Kisha Kopte e Egjiptit.
Të gjithë referuesit vlerësuan
figurën e madhe teologjike e ekume-
nike të at Dumitru Staniloae. Edhe
Kryepiskopi ynë mbajti ditën e martë,
11 nëntor, kumtesën me temë: “Kon-
tributi orthodhoks në çështjet theme-
lore botërore”, duke iu referuar me-
ndimit të at Dumitru Staniloae (pjesë
nga kumtesa botohet në këtë numër
të gazetës Ngjallja, f. 7-8).
Në fund të Sesionit të Parë De-
kani i Fakultetit të Teologjisë u ndau
medaljen “Dumitru Staniloae”
Patrikut Teoktist dhe Kryepiskopit
Anastas. Më pas, Patriku Teoktist i
dha Kryepiskopit tonë Diplomën
“Dumitru Staniloae”, titulli më i lartë
akademik i Fakultetit Orthodhoks
Teologjik të Universitetit të Bukure-
shtit, që u akordohet personaliteteve
të shquara të teologjisë. Ai iu akordua
fortlumturisë së Tij Anastasit pas një
vendimi të njëzëshëm të profesorëve
të Fakultetit e Senatit të Universitetit.
Referatet në Sesione ishin mjaft
tërheqëse dhe plot dinamizëm, po
kështu edhe diskutimet e debatet
teologjike rreth referateve në sesio-
net e pasditeve.
Gjithashtu, ato ditë sapo kishte
dalë në qarkullim libri i Kryepiskopit
Anastas “Globalizmi dhe Orthodho-
ksia”, i përkthyer në rumanisht nga
prof. Konstantin Koman. Libri u pël-
qye dhe vlerësua shumë, duke pasur
një numër të madh lexuesish klerikë
e laikë, të cilët nuk rreshtnin t’i merr-
nin autografe Kryepiskopit .
Ditën e mërkurë, 19 nëntor, në
mbrëmje, delegacioni ynë kishtar u
largua nga Rumania, i përcjellë sërish
me dashuri vëllazërore nga Patriku
Teoktist, episkopë etj.
DHJETOR 2003
Konferenca “Teologjia Orthodhokse moderne:
Vizioni dhe Perspektivat”
Bukuresht 9 - 12.11.2003
KONTRIBUTI
ORTHODHOKS
NE ÇESHTJE
THEMELORE
BOTERORE
- Shënime duke iu referuar
mendimit të At Dumitru Staniloae -
nga Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit
dhe i gjithë Shqipërisë
Prof. Dr. Anastasi
“Theologjia e së nesërmes - po e filloj me një
thënie të At Staniloae - duhet të jetë e hapur ndaj
realitetit historik dhe mondan, por njëkohësisht
duhet të jetë shpirtërore. Ajo duhet t’i ndihmojë
të gjithë të krishterët për të bërë të tyre një spiri-
tualitet të ri, në raport të drejtë edhe ndaj përmasave
mbarëbotërore të shkencës dhe teknologjisë, edhe
ndaj bashkësisë botërore njerëzore”.
Natyrisht, shumë kundërshtojnë duke pësh-
përitur se, për Kishat e ndryshme Orthodhokse
Autoqefale, të cilat përballojnë aq shumë pro-
bleme me karakter lokal, marrja me çështjet
mbarëbotërore, qoftë dhe teorikisht, përbën luks.
Përgjigjja ndaj këtij objeksioni është e dyfi-
shtë: Së pari, asnjë vend nuk rron i mbyllur her-
metikisht, i izoluar nga problemet e mëdha, me
të cilat përballet bota moderne. Çdo komb ndi-
kohet, direkt apo indirekt, nga ato. Çdo bashkësi
njerëzore është pjesë e mbarë njerëzimit dhe, me
teknologjinë moderne dhe zhvillimet ekonomike,
varësia e ndërsjelltë e popujve është një fakt i
padiskutueshëm.
Së dyti, teologjia orthodhokse, si teologji e
Kishës, “e cila është trupi i Tij (i Krishtit), për-
mbushja e atij që përmbush çdo gjë në gjithçka”
(Efes. 1:23), me interesimin e saj përfshin ecjen
dhe preokupimin e mbarë gjinisë njerëzore. Ku-
fizimi në një shpresëtari private ose edhe ko-
mbëtare, do të ishte mohim i rolit dhe i përgje-
gjësisë së saj. Kjo do t’u shërbente atyre, që me
strategjinë e tyre kërkojnë ta mënjanojnë Kishën
nga jeta.
Në një referat të shkurtër, sigurisht, nuk
mund të prekësh tërë gamën e problemeve mba-
rëbotërore. Do të kufizohem të kujtoj në mënyrë
indikative disa nga këto probleme, duke theksuar
në vazhdim disa pika, për të cilat mendoj që ne
Orthodhoksët duhet të tregojmë kujdes në
përballimin e kushteve të reja botërore.
1. Po e nis me një çështje, që është veçanë-
risht e lidhur me Bukureshtin. Në vitin 1974 në
këtë qytet u organizua nga seksioni “Kisha dhe
NGJALLJA
Shoqëria” i Këshillit Botëror të Kishave, një kon-
ferencë me rëndësi, e cila ndikoi në zhvillimet e
mëtejshme lidhur me çështjet ambjentaliste. Në
të morën pjesë shkencëtarë (ekonomistë, përfa-
qësues të shkencave natyrore dhe teologë), të
cilët diskutuan mbi pasojat e studimit “Limite për
zhvillimin” (Limits to Growth), që kishte dalë në
qarkullim pak kohë më parë. Konferenca e Buku-
reshtit solli nocionin e jetëgjatësisë (sustaina-
bility), idenë e një zhvillimi që mund të eci vetë
për një kohë të gjatë, nga ana ekonomike dhe
mjedisore. Ky propozim më pas zuri një vend
qendror në kërkimet ndërkombëtare përkatëse.
Ndalesa tjetër e rëndësishme ka qenë kon-
ferenca e organizuar nga Programi “Drejtësi,
paqe dhe integritet i krijesës”, në Granvollen të
Norvegjisë, në vitin 1988. Në këtë takim, zëri i
Orthodhoksëve ka qenë përcaktues në zgjerimin
e tezave teologjike dhe biblike. Konkluzionet e
saj ndihmuan më gjerë familjen e krishterë për të
kuptuar rëndësinë jetike të pikëpamjeve teolo-
gjike orthodhokse lidhur me mjedisin natyror. Që
në fillim të dhjetëvjeçarit 1990, Tërëshenjtëria e
Tij Patriarku Ekumenik Vartholomeu ndërmori
një sërë nismash për thellimin e mëtejshëm
teologjik në studimin e problemeve ekologjike dhe
në sensibilizimin e opinionit publik.
2. Në dekorin e ri që krijon zhvillimi ekono-
mik botëror, tepër tragjik del në pah skandali i
varfërisë. Gjatë vitit që mbyllet, pothuajse gjys-
ma e njerëzimit ka jetuar me më pak se dy dolla-
rë në ditë, ndërsa mbi 800 milionë njerëz vuajnë
nga pamjaftueshmëria e theksuar e të ushqyerit.
Skamja nuk kufizohet vetëm në mungesën e
ushqimeve, por përfshin edhe privimin nga të
mirat e dijes. Analfabetët përbëjnë 70 % të po-
pullsisë së botës.
Problemi i varfërisë merr gjithnjë e më shu-
më përmasa edhe më komplekse, të cilat i kom-
plikojnë më tepër pikëpamjet ekonomiko-politike
dhe praktikat e të fuqishmëve. Skamja çon në
poshtërimin e dinjitetit të personit njerëzor. Fakt
7
ky me rëndësi kryesisht shpirtërore, që nuk mund
t’i lërë indiferentë të krishterët nëpër botë. Në ritmet
e sotme të përhapjes shumë të shpejtë të informa-
cioneve, nuk mund të pretendojmë se po injorojmë
shtrirjen tepër të madhe të varfërisë në planetin
tonë. Dhe, sigurisht, askush nuk ka më të drejtë
të thotë “nuk më preokupon kjo çështje”.
Ndaj dy çështjeve botërore që përmendëm,
qëndrimi i të krishterëve është i qartë dhe unik.
Por, ka dy çështje të tjera, në përballimin e të cilave
vërehen mendime të diferencuara.
3. I pari është globalizimi i shumëdiskutuar.
Ky term përdoret nga palë të ndryshme me ngjy-
rime të larmishme kuptimore. Por, përgjithësisht,
pranohet se ky proces, që përshpejtohet me zhvi-
llimin e vazhdueshëm të teknologjisë, ka ndikime
edhe pozitive, edhe negative. Ndikimet pozitive
(p.sh. përparimi i shkencave, lëvizja shumë e
shpejtë e të mirave dhe e arritjeve të reja, zhdukja
e largësisë, lehtësimi i solidaritetit të popujve), si
të vetëkuptueshme, nuk janë shumë të diskutu-
ara. Ato negative (siç janë zgjerimi i hendekut
midis vendeve dhe njerëzve të pasur dhe të varfër,
minimi i kulturave, nënvleftësimi i identitetit të
njerëzve dhe popujve, nxitja e kolonializmit të
një forme të re), natyrisht, shqetësojnë më shumë
dhe dënohen me shprehje të ashpra, si “plaçkitje
planetare”, “tregtim përgjithësues i personave dhe
sendeve”etj.
Eshtë e njohur se Kisha lëviz në mënyrë dia-
lektike brenda historisë - herë në mënyrë kundër-
shtuese, herë sintetizuese. Çdo përpjekje njerëzo-
re është e brishtë dhe gjithçka mund të demoni-
zohet - natyrisht edhe globalizimi. Por, njëkohë-
sisht, mund dhe të rinovohet dhe të transformohet
në ekumenizmin më Krishtin, me kontributin dhe
praninë thelbësore të besimtarëve në ngjarjet bo-
tërore dhe jo me ndëshkimin arrogant të çdo njeriu
që mendon ndryshe. Ajo që kërkohet është se si
do të ndërhyjmë në këto procese në mënyrë
krijuese dhe pozitive. Për të ofruar një qëndresë
(vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA
(vijon nga faqja 7)
me kualitet, me qëllim që njerëzimi në vend që të
ecë në një tip globalizimi që i shndërron popujt
dhe njerëzit në një masë të vlefshme për qëllimet
ekonomike të një oligarkie anonime, të luftojmë
që t’i shmangemi një globalizimi mjerimi dhe
dhune dhe të ecim në një globalizim solidariteti,
paqeje dhe dashurie.
4. Diskutime edhe më të mëdha ka shkak-
tuar pjesëmarrja e Orthodhoksëve në përpjekjet
e dialogut ndërfetar dhe në nismat e ndryshme
për paqe mbarëbotërore. Sigurisht, për forcimin
e përpjekjeve paqësore në rang botëror, të gjithë
janë dakord, se imponohet kultivimi i një klime
të butë ndërmjet pasuesve të feve të ndryshme.
Një paqe mbarëbotërore afatgjatë nuk mund të
realizohet pa paqen ndërmjet besimeve fetare.
Natyrisht, në dialogët ndërkristianë dhe ndër-
fetarë, nuk kemi për të mohuar identitetin tonë.
Ajo që kërkohet mbetet se si mund të punosh
esencialisht, duke marrë frymëzim nga bindjet e
tua fetare, për bashkëjetesën paqësore ndërmjet
njerëzve dhe popujve në botën e sotme. Në Shqi-
përi, një vend ku tradicionalisht myslimanët
përbëjnë shumicën, përveç dialogëve akademikë,
kemi zbuluar vlerën e “dialogut të përditshëm të
jetës”. Madje, rëndësinë e heshtjes, me një bashk-
udhëtim plot dashuri në problemet e përbashkëta
të jetës dhe të vdekjes. Gjithsesi, kontributi i
Orthodhoksëve në takimet ndërfetare është
tashmë tepër i rëndësishëm dhe duhet të vazh-
dojë, edhe në vitet që vijnë, me seriozitet dhe
durim.
Lista e problemeve që përballon bota moder-
ne është shumë e gjatë. Po kujtoj disa nga këto
probleme: Pluralizmi - racor, kulturor, fetar - që
zhvillohet krahas uniformitetit që sjell globalizimi
ekonomik; tërësia e dilemave që krijon biotek-
nologjia moderne; mundësitë dhe rreziqet nga
mënyrat e reja të komunikimit, pasojat kulturore
dhe shpirtërore të revolucionit elektronik në për-
cjelljen e lajmeve, teknofilia dhe teknofobia, kuadri
i ri i informimit dhe i përhapjes së ideve nëpërmjet
Internetit, ku kombinohet fjala, figura, lëvizja etj.
B blemeve që dalin në hapësirën e Pemantikës
Përderisa bëjmë pjesë, sipas vetëndërgje-
gjësimit tonë, në “një Kishë të shenjtë, të përgjith-
shme dhe apostolike”, kemi dukshëm detyrimin
për t’u interesuar për ecurinë e mbarë botës dhe
të kontribuojmë, në masën e mundësive tona, në
zbërthimin e problemeve dhe, sa është e mundur,
në një propozim zgjidhjesh. Veç kësaj, preokupimi
teologjik me perspektivë mbarëbotëroren, ndih-
mon në përballimin e drejtë edhe të problemeve
në nivel vendor. Spiritualiteti orthodhoks i hap
tejpërtej horizontin besimtarit. Siç konfirmon
Shën Grigor Pallamai, njeriu që ndriçohet nga
drita e pakrijuar përqafon brenda tij mbarë
krijesën dhe fiton dashurinë e përsosur.
1. Sot ekziston një përshtypje e përgjithshme
se teologjia orthodhokse duhet të shtrijë hori-
zontet e saj edhe tek problemet e njerëzimit si
tërësi. Dhe duke vlerësuar traditën e Etërve të
Shenjtë, të ofrojë baza dhe ide teologjike të reja
për të përballuar problemet botërore që dalin.
Udhërrëfyes për këtë përpjekje është shembulli i
At Staniloae, i cili studioi Shën Grigor Pallamain
dhe Etër të tjerë, në mënyrë krijuese dhe me
interes për mbarë globin. Që t’i referohem përsë-
ri një shprehjeje të tij, teologjia orthodhokse duhet
të jetë “një teologji që interesohet të ofrojë
themele gjithnjë e më të thella për bashkëpunimin
njerëzor dhe në shërbim të të gjithë gjinisë
njerëzore”.
2. Mendimi teologjik, i cili përqafon mbarë
botën, është koha që të përcillet si duhet edhe tek
grigja orthodhokse, që të ndikojë në mentalitetin
dhe sjelljen e saj. Kërkohet që të informojmë drejt
organizmin kishtar dhe të ndihmojmë besimtarët
orthodhoksë për të ndjekur gjithçka ndodh, si në
nivel lokal ashtu dhe në atë mbarëbotëror. Pro-
blemet e rëndësishme botërore i kanë rrënjët e
tyre në kushtet vendore. Përballimi thelbësor i
tyre fillon në rrethin e ngushtë të vendit tonë, që
interesimi ynë të shtrihet në rrethe më të gjera
në mbarë rruzullin...
3. Për rëndësinë e jetës liturgjike është folur
gjatë. Këtë çast do të doja të theksoja nevojën e
përjetimit të Liturgjisë Hyjnore në konsekuencat
dhe përmasat e saj botërore. Nuk lejohet që Kisha
të jetë një bashkësi e fortifikuar, e izoluar. Ajo
ekziston dhe lutet “në favor të mbarë botës”.
Ofron Eukaristinë e saj kryesore “për mbarë rru-
zullin”. Liturgjia e Kishës e ngre të gjithë botën
drejt Perëndisë...
Kontributi më i madh i Kishës në
problemet botërore bazë është se në gjirin
e saj lindin dhe piqen njerëz të besimit
ndaj Perëndisë së dashurisë, të cilët i
përdorin talentet dhe mundësitë e tyre me
ndjenjën e përgjegjësisë shoqërore, me
dëshirë për vetësakrificë dhe dashuri pa
hipokrizi ndaj të tjerëve, me aspiratë të
sinqertë për drejtësi dhe paqe mbarë-
botërore.
Një pozicion i tillë i ndërgjegjshëm nga ana
kishtare ndihmon në përballimin e drejtë të pro-
Orthodhokse. Duhet të pohoj se vendime kritike,
që u desh të merreshin në Kishën krejt të rrënuar
të Shqipërisë, u mbështetën në një preokupim
teologjik, siç ishte gatishmëria ndaj të papriturës,
që u shfaq nga valët e refugjatëve nga Kosova.
4. Ajo që mbetet problem kardinal për njeriun
është pyetja për kuptimin e jetës, dëshira për ka-
përcimin e vdekjes, për lartësim shpirtëror. Shpirti
i njeriut - në çdo vend dhe kohë që lëviz - kërkon
Qenien e qenësishme, pa të Cilin ekzistenca nje-
rëzore nuk përmbushet. Kemi të bëjmë me një
nevojë mbarënjerëzore. Edhe Orthodhoksia ka
përgjegjësi shumë të madhe që t’i përgjigjet këtij
kërkimi ekzistencial, në një veprimtari apostolike
mbarëbotërore. Që të shtrihet në çdo cep të tokës,
“në të gjitha kombet”, prania e komunitetit Euka-
ristik të besimtarëve - që përjeton shpëtimin nga
prishja dhe shpall se Mbretëria e Perëndisë ka
ardhur dhe po vjen.
...Kërkohet bashkëpunimi i ngushtë dhe
bashkudhëtimi harmonik i të gjithë Orthodhok-
DHJETOR 2003
sëve kudo në botë. Me gjithë përputhjen tonë në
nivelin teologjik, se bëjmë pjesë në një Kishë,
shpesh në praktikë vazhdojmë të mbetemi të
izoluar dhe të plogësht. Sigurisht, mjaft përpjekje
janë bërë në dhjetëvjeçarët e fundit me iniciativën
e Patriarkanës Ekumenike dhe me pjesëmarrjen
e të gjitha Kishave Orthodhokse Autoqefale. Ashtu
si dhe me konferenca të ndryshme teologjike të
Fakulteteve Teologjike, si kjo e tanishmja. Por,
vazhdimi ka qenë anemik. Për probleme botërore
bazë, ne Orthodhoksët merremi në mënyrë
fragmentare, në kuadrin e bisedimeve të kryera
në organizmat ndërkristiane. Edhe ky është një
progres, por i pamjaftueshëm. Ekzistojnë mu-
ndësi më të mëdha të preokupimit të përbashkët,
të veprimtarisë së përbashkët, të “dëshmisë” së
përbashkët, dhe duhet të mendojmë për krijimin
e organizmave të posaçëm mbarorthodhoksë.
5. Në diskutimet dhe propozimet për përba-
llimin e problemeve ndërkombëtare, protagonistë
zakonisht janë agnosticistë intelektualë, të cilët
monopolizojnë diskutimet dhe vendimet ndërko-
mbëtare. Eshtë e nevojshme që të përforcojmë
praninë dhe zërin orthodhoks. Këtu gjendet një
mision i veçantë i laikëve - shkencëtarë, afaristë,
artistë - që zhvillojnë aktivitetin e tyre në mjedise
ndërkombëtare. Imponohet që të fuqizohet pjesë-
marrja e tyre aktive në konferenca shkencore,
kulturore, politike, duke patur si perspektivë për-
cjelljen e vizionit dhe të fuqisë së Orthodhoksisë
në brumosjet e sotme botërore. Teologjia, duke
frymëzuar tërë organizmin kishtar, në të kaluarën
ka krijuar kulturën.
At Staniloae në mënyrë të goditur, ka thek-
suar: “Problemi më i rëndësishëm për teologjinë
e nesërme Orthodhokse do të jetë që të pajtojë
vizionin botëror të Etërve me një vizion që zhvillo-
het nga rezultatet e shkencave natyrore”. Shkenca
zbulon sekrete të reja, jep përgjigje të reja dhe vë
pikëpyetje të reja, ndërsa teknologjia sot krijon
vazhdimisht mundësi të reja ndërlidhjeje të të
gjithë banorëve të tokës.
6. Së fundi, nuk duhet harruar për asnjë çast
se kultivimi i shpirtit të njeriut është parakushti
i solidaritetit shoqëror dhe i lartësimit shpirtëror
të njerëzimit. Këtu fekondohen ide, vendime, sti-
muj. Në këtë fushë, kontributi i Kishës Ortho-
dhokse - sigurisht dhe i Kishave të tjera - është
përcaktues. Besimi i gjallë rrit së tepërmi res-
pektin ndaj njeriut pranë, zhvillon dashurinë e
sinqertë tej çdo limiti dhe kufizimi, duke i dhënë
asaj një thellësi dhe lartësi të pakonceptueshme,
duke e identifikuar me Qenien e qenësishme, Pe-
rëndinë Triadik, që zbulohet si shoqëri dashurie...
Kontributi më i madh i Kishës në problemet
botërore bazë është se në gjirin e saj lindin dhe
piqen njerëz të besimit ndaj Perëndisë së
dashurisë, të cilët i përdorin talentet dhe mundësitë
e tyre me ndjenjën e përgjegjësisë shoqërore, me
dëshirë për vetësakrificë dhe dashuri pa hipokrizi
ndaj të tjerëve, me aspiratë të sinqertë për drejtësi
dhe paqe mbarëbotërore. Në një botë, e cila ofron
shumë elemente të dashurisë, Kisha e Krishtit
përbën burim dashurie autentike dhe të vërtetë.
Ky mbetet elementi më i fuqishëm i kontributit,
si në nivel lokal ashtu dhe në atë botëror...
DHJETOR 2003
Reagime ndaj vendimit të padrejtë gjyqësor, që rikthen shpronësimet ndaj Kishës Orthodhokse
Gjyqësori njolloset përsëri
Mbas një maratone gjyqësore
disavjeçare midis Komunitetit
Orthodhoks të Përmetit dhe pro-
narëve të “kulturës” të atij qyteti
(bëhet fjalë për kulturë bilardosh
e lojërash fati). Gjykata e Lartë me
anë të vendimit të saj datë
14.10.2003 mori mbi vete përgje-
gjësinë e një padrejtësie të pashe-
mbullt në 13 vjetët e rivendosjes
së të drejtave civile. Ajo vendos
riheqjen e simboleve fetare (kryqit,
ikonave), njësoj si në kohën e gru-
peve të rinisë më 1967, nga Kisha
e Shën Marisë në Përmet, kishë e
vjetër, e rindërtuar disa herë në atë
vend, e transformuar në shtëpi kul-
ture, por me ruajtje të binasë, në
të cilën, për efekt të vendimit gjy-
qësor të kaluar në të tri instancat,
prej disa kohësh kryhej Liturgjia
Hyjnore. Kësisoj, organi më i lartë
gjyqësor i shtetit, i ngarkuar të mbi-
kqyrë administrimin korrekt të
drejtësisë, vendos përsëri mbylljen
e një kishe, duke ringjallur kështu
diktaturën absurde në formën e saj
më të egër, atë të dhunës edhe ndaj
ndjenjës fetare të popullit.
Për të përligjur këtë ndërhyrje
brutale në një proces gjyqësor që
kishte gjetur zgjidhjen e tij normale,
ndonëse të zgjatur, nga ana e orga-
nit të lartë u përdor një “provë” e
manipuluar. Në fakt, kërkesës së
ligjit, që objekti i kontestuar t’i
kthehet komunitetit kur muret e
tempullit janë ruajtur gjatë transfor-
mimit, i është bërë ballë me një do-
kument të fallsifikuar të pronarëve
të bilardos që pohon në kundër-
shtim me çdo evidencë dhe eksper-
tizë, se “ndërtesa është investuar
e ndërtuar tërësisht nga shteti në
vitin 1962”.
Padrejtësia dhe mashtrimi në
këtë rast bërtet dhe kjo na bën të
drejtojmë për një çast shikimin tek
njerëzit që zënë majën e autoritetit
gjyqësor, nga të cilët shoqëria pret
fjalën e fundit të drejtësisë. Pa dy-
shim, tendencioziteti i theksuar i
zbulon ata në natyrën e tyre më
NGJALLJA 9
Shtesa e Shtëpisë
së Kulturës
intime si ruajtës të frymës totali-
tare, me të cilën fundja ata janë
formuar. Shumë vuajtje dhe vik-
tima ka shkaktuar kjo frymë, shu-
më gjak ka derdhur, e megjithatë,
gjë e habitshme, akoma ruhen ku-
shtet në Shqipëri që të pafajshmit
të paguajnë përsëri.
Para disa ditësh në Tiranë u
Kisha e vjetër
mbajt një konferencë për toleran-
cën fetare ndër shqiptarët. Mendo- Shtesat e reja të Kishës,
jmë se asgjë e vlefshme nuk do të në vitet ‘30, të shek. XX
dalë nga ripohimi i këtij tipari të
njohur dhe të pranuar botërisht në Siç shihet nga skica, kisha e Përmetit nuk u shemb nga regjimi ateist, por u
qoftë se nuk do të evidentohen kthye në shtëpi kulture, duke i bërë disa shtesa të pjesshme, për t’i ndryshuar
edhe tiparet negative që konku- fizionominë.
rojnë dhe i mbijetojnë kësaj tole- besimtarët, pavarësisht nga feja, problemet që nuk gjejnë zgjidhje në
rance si inati, karshillëku, prepo- shoqërinë shqiptare.
sepse ata e dinë që këto shkelje e
tenca ndaj tjetrit, tipare që na
kanë origjinën tek mospërfillja e
mbajnë në vend dhe priren të na
Zotit, ajo çon te nëpërkëmbja e Lekë Tasi
kthejnë mbrapa.
çdo norme morale dhe deri te për- Nasi Hobdari
Ne u bëjmë thirrje gjithë qyte-
tarëve vullnetmirë të na përkrahin vetësimi i gjësë së tjetrit. Todi Janku
në kërkesën tonë për drejtësi. Tek kjo dekadencë reduktohen Llazar Pjeshkazini
Thirrjen tonë e kuptojnë më mirë në masë të madhe të gjitha Bardhyl Qirjaku
Brutalitet i autoriteteve shtetërore
në pronat e Kishës Orthodhokse
Përballë neglizhencës sistema- e këtyre zonave. Në vend që të qësisë dhe Ushqimit si dhe orga-
tike të organeve të posaçme dhe ndërhyjnë për të ndërprerë atë nizmave urbanistike që të ndër-
autoriteteve shtetërore për moscë- ç’ka bëhet në të gjithë atë zonë si hyjnë me gjithë autoritetin e tyre
nimin urban të zonës, pronësi të gërmime, prerje drurësh, shkelje e për të ndërprerë veprimet abuzive
manastirit të Shën Jorgjit, në Dhe- koncepteve pronësore etj., u me paramendimin korruptiv në
mas-Çukë, dhe kryesisht për të kundërvihen besimtarëve ortho- shfrytëzimin e bregdetit në atë zo-
shmangur masakrën ekologjike që dhoksë, të cilët me një histori she- në, si dhe për dhënien e zgjidhjes
po kryhet në drutë e ullirit dhe bi- kullore dëshmojnë se kanë krijuar përfundimtare për Manastirin e
mësinë tjetër përreth, besimtarë vetëm rezultat pozitiv. Shën Jorgjit, pronësitë e të cilit
orthodhoksë të zonës vendosen të U kërkojmë Ministrisë së Buj- faktohen ligjërisht.
realizojnë një rrethim të improvi-
zuar me kolona të lehta betoni, të
zonës në ruajtje. Adresat e faqeve të hapura në Internet
Përballë këtij sensibiliteti re-
ligjioz, kulturor, mjedisor dhe me sy- dhe ajo e E-mail-it,
nim nikoqirllëkun në zonë, hasin
brutalitetin e Drejtorisë Shtetërore të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Pyjeve, me në krye z. Ferruz
Basha, drejtor i Ndërmarrjes Pyjo- të Shqipërisë, janë:
re në Sarandë.
Internet: www.orthodoxalbania. org
Eshtë me të vërtetë një dy-
fytyrësi e paskrupullt. Kjo drejtori,
e cila ka për detyrë të shmangë
shkatërrimin e pyjeve dhe kullo- E-mail: orthchal@ortho-doxalbania. org
tave të vijë kundër ndërhyrjeve
thellësisht ekologjike për ruajtjen
10
Mendime për një edukim të ekuilibruar
Që të jem e sinqertë, u ndjeva
ngushtë me këtë temë pasi nga
njëra anë njoh pretendimet e
prindërve dhe antagonizmin e
frikshëm të shoqërisë së sotme dhe
nga ana tjetër njoh nevojat e fë-
mijës. T’i bashkojmë të dyja?
Është e vështirë. Preferoj t’ju pro-
blematizoj dhe të theksoj që në
fillim disa gjëra që duhet të kemi
parasysh gjatë periudhës shkollore
të fëmijëve tanë.
· Puna e tepruar ështe armike
e punës së mirë.
· Të ndihmosh një fëmijë të
punojë, nuk do të thotë se punoj
me të, përkundrazi e mësoj që të
punojë vetë.
· Fëmija ka nevojë për një
kultivim të mirë njohurish dhe jo
për një llustër njohurish.
· Njeriu i sotëm është ai që
përgatit dhe brumos mosha fë-
minore
· Përgjegjësia e prindërve
është e tillë, që vetëm Perëndia
mund të japë urtësi, qëndrueshmëri
dhe dashurinë që u duhet për t’u
përgjigjur.
· Rris siç duhet fëmijën tim, do
të thotë se, e ndihmoj të bëhet ai
që duhet dhe se, i gjendem pranë
sa here që ai ka nevojë.
Së pari: “Filloni të njihni fëmi-
jën tuaj, sepse sigurisht nuk e njihni.”
Së dyti: “Njihni nevojat dhe
interesat e tij dhe mundohuni t’i
plotësoni”.
Për të dyja këto çështje janë
bërë studime nga pedagogë dhe
biologë të njohur.
Le të njohim fëmijën e ditëve
të sotme. Është fëmija që e zgjoj-
më që në mëngjes për ta çuar në
kopsht, se nëna punon dhe kjo bën
që të mos ngopet edhe me gjumë.
Është fëmija dhjetëvjeçar, që kur i
jep dhuratën e Krishtlindjes dhe e
pyet nëse është i kënaqur, ai për-
gjigjet: “Unë jam i kënaqur kur nje-
rëzit duhen dhe jam fatkeq kur nje-
rëzit zihen”. (Thotë fëmija me pri-
ndër të divorcuar.)
Janë fëmijët e mbyllur të
apartamenteve, që nuk shijojnë
natyrën dhe lagjen. Është fëmija i
vetëm i familjes, i destinuar të rri-
NGJALLJA
tet vetëm. Është fëmija me “çelësin
në qafë”. Kështu janë quajtur fë-
mijët e ditëve tona, që hapin derën
dhe hyjnë vetëm në një apartament
bosh, se të gjithë punojnë. Është
fëmija i televizorit, që është bërë
shoqëria e tij e vetme. (Në shumë
familje luan rolin e kujdestares.)
Kohët e fundit televizori është qu-
ajtur “prindërit e dytë”. Është
fëmija me vështrimin e palëviz-
shëm dhe zemrën e mbyllur, që
jeton në botën me mungesën e
oksigjenit shpirtëror për të cilin ka
shumë nevojë.
1 - Së pari dominon nevoja për
të pasur një klimë të përshtatshme
familjare, por do të ndalemi më gjatë.
2 - Nevoja e gjumit, e domos-
doshme për shpëtimin e shpirtit
dhe trupit të fëmijës. Gjumi i tij du-
het të jetë i qetë. Kur gjumi i fëmijës
është i shqetësuar duhet të kërkoj-
më shkakun (sigurisht ka lidhje me
mjedisin familjar).
3 - Nevoja e lëvizjes. Është një
domosdoshmëri organike kaq e
madhe sa edhe nevoja e ushqimit.
4 - Nevoja për natyrën. Është
e domosdoshme dhe thelbësore që
fëmija të jetojë sa më tepër në na-
tyrë, në dritë, në diell: të lozë, të
hidhet, të bëhet me baltë, të laget,
të jetojë disa orë jetë fiziologjike.
Janë bërë simpoziume botërore për
pushimet e të dielave. Me gjithë
disavantazhet (lodhje, më pak ren-
diment pune të hënën) psikiatrët
dhe psikologët e shohin si të dobi-
shme dhe bien dakord se, sipas
mundësive, këtë duhet të synojmë.
Këtu duhet të theksojmë se kjo nuk
duhet bërë në kurriz të ardhjes në
kishë të dielave, se edhe kisha luan
një rol të rëndësishëm në jetën e
fëmijës.
5 - Nevoja për një qoshe perso-
nale. Guy Jacquin, lidhur me këtë,
në librin e tij “Drejtimet e mëdha
të psikologjisë së fëmijës” shkruan:
“Nëse nuk ka një vend ku të fshe-
hë thesaret dhe sekretet e tij, do
t’i fshehë në zemrën e tij dhe kjo
do t’u mbetet e mbyllur për gjith-
një.” Për këtë, të paktën, mjafton
t’i japim një sirtar të komosë.
6- Nevoja për sorollatje. Na
duket sikur fëmija humb kohën kot,
në realitet e fiton, se me këtë më-
nyrë gjallërohet dhe drejtohet nga
krijimtaria. Nuk ka gjë më fryt-
dhënëse dhe fuqizuese se fantazia.
Jepini, pra kohë të lirë, mos ia kur-
seni.
7 - Dashuria për Perëndinë.
Nevoja të shijojë Perëndinë, të
komunikojë me të, të jetojë brenda
hirit të Tij është sot një nevojë e
përbashkët botërore, për të cilën
na flasin korifejtë e psikologjisë
botërore si: Yung, Maeder, Charles
Baudouin. “Që nga prehëri i nënës
fëmija e ka për detyrë të zhvillojë
besimin e tij tek një Perëndi i drejtë,
i përkryer dhe i tërëshenjtë që do
ta mbrojë me të njëjtën masë që ai
do vihet nën mbrojtjen e tij; -
shkruan në librin e saj “Edukimi
dhe familja” pedagogia zviceriane
DHJETOR 2003
Suzanne Simon. Dhe vazhdon:
“Sipas rregullit të përgjithshëm, kur
besimi nuk është rrënjosur gjatë
moshës fëminore ndikimi ynë në
adoleshencë është kalimtar”.
Le të qëndrojmë tek një çë-
shtje. Prindërit mendojnë se fëmija
duhet të mësojë, nëse është e mu-
...Është fëmija i televi-
zorit, që është bërë sho-
qëria e tij e vetme. (Në
shumë familje luan rolin e
kujdestares.) Kohët e fu-
ndit televizori është qu-
ajtur “prindërit e dytë”.
Është fëmija me vësh-
trimin e palëvizshëm dhe
zemrën e mbyllur, që je-
ton në botën me munge-
sën e oksigjenit shpirtë-
ror për të cilin ka shumë
nevojë.
ndur, shkrim dhe lexim që në
kopsht, të mësojë gjuhë të huaja,
kompjuter, muzikë, not, tenis. Të
mësojë, të mësojë ……Po, harro-
va. Duhet të jetë edhe i pari i
klasës ose i dyti. Të paktën brenda
pesëshes më të mirë të shkollës....
(Vijon në numrin e ardhshëm)
Përgatiti:
Nafsika Melo
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues: Kryepiskopi
Anastas
Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
DHJETOR 2003 NGJALLJA 11

“Ka ndodhur një rilindje e mahnitshme” Kalendari

i Liturgjive Hyjnore,
At Aristidhi erdhi në Shqipëri në mesin e muajit nëntor dhe qëndroi gjithë botën, duke përfshirë këtu
afërsisht dhjetë ditë. Ai ishte i ftuar nga Kisha Orthodhokse edhe Kishën në Shqipëri. JANAR 2004
Autoqefale e Shqipërisë, për të mbajtur disa referate në konferencën
studentore, e cila u zhvillua në Manastirin e Shën Vlashit, në Durrës. 1 E Enjte + Rrethprerja e Zotit.
Si organizohet rinia ameri-
Gjithashtu, prifti amerikan, i cili është studiues i Dhiatës së Vjetër, kane në Kishë? Vasili i Madh dhe Emelia e ëma e tij
dha disa leksione për studentët shqiptarë në Akademinë Teologjike Të rinjtë organizohen në grupe 3 E Shtunë + Pr. Malakia. Dësh.
“Ngjallja e Krishtit”. Gjatë bisedës At Aristidhi ( Harry Pappa) të ndryshme. Ekziston një ba- Gordi. Oshg. Thomaidha
sjell përvojën e tij në famullinë e Minesotës, ku shërben për disa shkëpunim midis të rriturve, të cilët 4 E DIEL + PARA THEOFANISË.
vite, si dhe shpreh opinionin e vet për Kishën Orthodhokse Shqiptare janë mbi 18 vjeç. Gjithashtu, kemi
Mbledhja e 70 Ap.. Osh. Theoktisti
dhe rimëkëmbjen e saj gjatë këtyre viteve. edhe një grup adoleshentësh, i cili
quhet “GOJA”, si edhe grupe për 5 E Hënë +*Oshg. Singlitiqia.
Si fillim, një prezantim për qendër orthodhokse të misio- fëmijët nën 5 vjeç. Ne kemi trajni- Dësh. Theopemti e Theonai. Osh.
lexuesit tanë... narizmit në Florida, që ndihmon në me dhe kampe për më shumë se Fostiri
Unë jam At Harry Pappa. Jam misionarizmin e Kishës Ortho- 50 vjet dhe kjo ka qenë një nga 6 E Martë + Pagëzimi i
prift në kishën e Shën Marisë në dhokse si në Amerikë ashtu edhe arritjet tona më të mëdha, të paktën
Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht
Mineapolis të Minesotas. Jam në vendet e tjera të botës dhe duke në famullinë tonë.
(Theofania)
studiues i Dhiatës së Vjetër. Gji- qenë, se Kisha Orthodhokse në
thashtu jam i martuar dhe kam tre Shqipëri është një fushë shumë e Kur të ktheheni në Amerikë, 7 E Mërkurë + Mbledhja e Joan
fëmijë. mirë misionarizmi, kishat që janë çfarë do t’u thoni miqve tuaj për Pagëzorit
brenda Kishës Orthodhokse të Shqipërinë? 10 E Shtunë + Grigori i Nisës.
Si e njihnit më parë Shqi- Amerikës mësojnë mbi Kishën Do të jem në gjendje t’u them Dometiani i Melitinës. Markiani
përinë dhe cilat janë përshty- Orthodhokse Shqiptare dhe gji- atyre gjëra të mrekullueshme të
ikonom
pjet e para që keni krijuar për thashtu dërgojnë edhe misionarët përvojës sime këtu në Shqipëri dhe
vendin tonë? se sa frymëzuese është të jesh pje- 11 E Diel + PAS THEOFANISË.
e tyre këtu. Në enorinë time kemi
Është hera e parë që vij në ndihmuar për të mbledhur fonde së e saj për një kohë të shkurtër. Theodhos Qinovjarku. Theodhosi
Shqipëri dhe unë kam dëgjuar për për Kishat Orthodhokse në të Bisedoi I. Koti i Trapezundës.
këtë vend vetëm përmes atyre çka 16 E Premte + Nderimi i vargonjve
më kanë thënë të tjerët. Në
Ap. Petrit. Dësh. Danaksi nga
Famullinë tonë në Minesota, At
Luka Veronis erdhi këtë vit dhe Nga bota e krishterë Vlora, lexues
bëri një prezantim të Shqipërisë 17 E Shtunë + Osh. Andoni i
dhe të Kishës Orthodhokse Auto- Madh. Dësh. i ri Gjergji i Janinës.
qefale të Shqipërisë. Gjithashtu,
Presidenti iranian Khatami viziton
Theodhosi mbret
kam lexuar edhe një libër nga Xhim Këshillin Botëror të Kishave
18 E Diel + 12 LLUKAIT
Forrest, i cili ka shkruar mbi Kishën diplomatë, akademikë, gazetarë,
Orthodhokse të Shqipërisë. Tani
Gjatë vizitës së tij në Zvicër, (10 Lebrozët). Athanasi e Qirili
Presidenti iranian Khatami bëri një stafit të KBK dhe organizatave të të Aleksandrisë
jam mëse i ndërgjegjshëm që Shqi-
vizitë domethënëse edhe në selinë tjera ekumenike të Gjenevës.
përia ka qenë e tensionuar për më 20 E Martë + Oshm. Efthimi.
e Këshillit Botëror të Kishave. Në fjalën e tij, Khatami bëri një
shumë se 40 vjet, për sa i përket Dësh. ri Zaharia. Efthimi i
Ai mbajti edhe një fjalim me apel të fuqishëm që dialogu ndër-
anës fetare. Dhe që, kur qeveritë Bullgarisë
ndryshuan në fillim të viteve 90’, temë “Dialogu ndërfetar dhe fetar të shihet si një alternativë ndaj
marrëdhëniet ndërkombëtare”, në fondamentalizmit fetar dhe si një 22 E Enjte + Ap. Timotheu nga të
ka ndodhur një ndryshim shumë i
madh në këtë vend dhe një rilindje një veprimtari të organizuar me burim për paqe dhe stabilitet ndër- 70. Oshd. Anastas Persiani
e mahnitshme e Kishës Ortho- këtë rast, në prani të liderve fetarë, kombëtar. 24 E Shtunë + Oshg. Kseni.
dhokse, e cila është drejtuar nga Jerod. Vavila. Osh. Filoni. Kseni
Kryepiskopi Anastas Janullatos, i rusja
cili është edhe një nga kryepiskopët Orthodhoksë polakë dekorohen për ekumenizëm
25 E Diel + 15 LLUKAIT
më të jashtëzakonshëm që ka sot dhe veprimtari sociale
Kisha Orthodhokse. (E Zakeut). Grigor Theologu i
Shtatë pjesëtarë të Kishës drejtor dhe themelues i shkollës së Kon/pojës
Cili është niveli i bashkë- Orthodhokse të Polonisë u ikonografisë; historiani kishtar 27 E Martë + Transf. i lips. të Joan
punimit midis Kishës Ortho- dekoruan nga Presidenti i vendit Grzegorz Sosna etj.
Gojartit. Osh. Klimi në Sagmata
dhokse në Amerikë dhe Kishës me Kryqin e Artë për merita, për Kjo ishte një mirënjohje për
30 E Premte + Tre Hierarkët:
sonë Orthodhokse? veprimtarinë ekumenike dhe të punën e madhe të bërë nga ortho-
Kisha Orthodhokse në Ame- dhoksët për të tjerët, dhe një vle- Vasili i Madh, GrigorTheologu,
ndihmës sociale. Midis të nde-
rikë është e ndarë nëpër dioqeza ruarve ishin Miroslav Matrenczyk, rësim që hedh një hap përpara për Joan Gojarti
dhe famulli dhe nuk është e ba- përgjegjës i zyrës së KBK në kapërcimin e diskriminimit të tyre, 31 E Shtunë + Anargjendët Kiri e
shkuar në një kishë të vetme, siç Bialistok, Profesor Aleksandër që ka ndodhur shpesh në një vend Joani. Nikita i Novgorodit
është në Shqipëri. Ne kemi një Naumov, teolog; Jerzy Tofiluk, me shumicë dërrmuese katolike.
12
NJE QENDER E RE MJEKESORE ORTHODHOKSE NE DROPULL
Më 29 nëntor, në fshatin Jer-
gucat të Dropullit, Mitropolia e
Gjirokastrës, u përurua nga Krye-
piskopi i Tiranës dhe i gjithë Shqi-
përisë Anastasi, Qendra Mjekësore
Orthodhokse “Ungjillëzimi”. Kjo
qendër në fazën e parë përfshin 5
specalitete: të mikrobiologjisë,
radiologjisë, okulistikës, patologjisë
dhe pediatrisë.
Qendra është ndërtuar në një
truall të gjerë, pronë e Manastirit
të Profetit Ilia. Ndërtesa, së ba-
shku me mjediset ndihmëse ka një
sipërfaqe prej 400 m2. Vetëm për
pajisjet moderne, me të cilat është
furnizuar deri tani kjo qendër, janë
shpenzuar mbi 125.000 USD.
Në ceremoninë e mbajtur me
këtë rast morën pjesë shumë be-
simtarë nga dioqeza e Gjirokastrës,
autoritete lokale, drejtues të organi-
zatave të ndryshme, deputetë etj.,
të cilët me pjesëmarrjen e tyre
shprehën mirënjohjen ndaj Fortlu-
NGJALLJA
mturisë së Tij Anastasit për nismën
e hapjes së kësaj qendre mje-
kësore, për sigurimin e fondeve për
ndërtimin dhe pajisjen e saj, si dhe
për ndjekjen e vazhdueshme të
funksionimit të saj.
Qendra mjekësore orthodho-
kse në Jergucat do t’u ofrojë shër-
bime të gjithë banorëve të zonës,
sepse ndodhet në një pikë nevral-
gjike rurale.
Kjo qendër është në vazhdën e
një sërë veprash sociale dhe eduka-
tive në këtë zonë, si: Kampingu
rinor i Likomilit, Konvikti i Vajzave
në Bularat, i cili iu ofron qëndrim
dhe arsim 60 vajzave nga fshatra
të largëta, Instituti i Formimit Pro-
fesional në Derviçan, Shkolla e
Mesme Kishtare “Kryqi i Nderuar”
në Gjirokastër, me konvikt, ku
studiojnë 85 nxënës, Kompleksi i
ri i Edukimit Teknik “Emmaus”, qe-
ndra shpirtërore rinore, dy ndërte-
sa për murgesha, si dhe dy kopshte.
DHJETOR 2003
Krishti erdhi për të na sjellë paqe
Edhe në atë vend nëpër arat ishin disa barinj, duke ruajtur me radhë
natën tufën e tyre. Edhe ja një engjëll i Zotit erdhi tek ata, dhe
lavdia e Zotit ndriti rreth tyre, dhe u trembën me frikë të madhe.
Edhe engjëlli u tha atyre: Mos u frikësoni, sepse ja tek po ju jap juve
lajmin e mirë për një gëzim të madh, që do të jetë për gjithë popullin.
Sepse sot ju lindi juve në qytetin e Davidit një shpëtimtar, i cili është
Zoti Krisht. Edhe kjo do të jetë shenja për ju, do të gjeni një foshnjë
mbështjellë në shpërgënj, shtrirë në grazhd.
Edhe papandehur, bashkë me engjëllin u duk një shumicë ushtrie
qiellore, duke lavdëruar Perëndinë, e duke thënë: Lavdi Perëndisë
që është në të lartat, edhe paqe mbi dhe, pëlqim në njerëzit.
(Lluka 2: 8-14)
Lindja e Krishtit, i cili është njëherësh edhe Perëndi edhe njeri
shënoi rivendosjen e paqes midis Perëndisë dhe njeriut. Me trupëzimin
e Perëndisë u përmbys pushteti dhe sundimi i mëkatit që e kishin
bërë njeriun armik të Perëndisë dhe kjo tolerancë e pajton Krijuesin
me krijesën e Tij. E si të mos ngazëllohet qielli me tërë botën e tij
shpirtërore, e si të mos kremtojë këtë pajtim? Sido që të bënte njeriu,
nuk do të mundte vetë që t’ia arrinte këtij paqësimi. Por, iniciativa e
Perëndisë edhe të pamundurën e bëri të mundur dhe e realizoi të
parealizueshmen.
Por, trupëzimi i Birit të Perëndisë nuk arriti vetëm pajtimin midis
Perëndisë dhe njeriut, por përbën edhe fillimin e mundësisë së pajtimit
të njerëzve midis tyre. “Mbi dhénë paqe” psal kori engjëllor me gëzim
marramendës. Dhe kjo do të thotë se tashmë nuk është i pa-mundur
paqësimi midis njerëzve, po të duan sigurisht, që, me gjithë zemër e
me çdo rrjedhojë, të pranojnë në jetën e tyre Krishtin e lindur, i cili
është paqja jonë me çdo mënyrë e në çdo marrëdhënie tonën.
Paralelisht, në këtë zonë të rindërtua një shkollë fillore në Fra-
Gjirokastrës janë ndërtuar 12 kisha shtan dhe një ujësjellës për 7 fsha-
të reja, janë restauruar 9 kisha- tra të Dropullit të Poshtëm. Gjitha-
monumente kulture dhe janë shtu, janë ndërtuar rrugë të ndry-
riparuar dhjetëra kisha të tjera. U shme nëpër fshatra.
Godina e Qendrës Mjekësore në Jergucat