NENTOR 2003 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 11 (130) Viti XII i botimit NENTOR 2003 Çmimi 10 lekë

RUMANI

Çmim i lartë akademik i Universitetit të Bukureshtit për Kryepiskopin Anastas

- Një përfaqësi e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
po bën vizitën e parë zyrtare në Kishën Orthodhokse Rumune -
Titulli më i lartë akademik i Fakultetit Orthodhoks Teologjik të
Universitetit të Bukureshtit, Diploma Dumitru Staniloae, që u
akordohet personaliteteve të shquara të teologjisë, iu dha të dielën,
më datë 9.11.2003, në sallën e ceremonive të ndërtesës së vjetër
të Parlamentit, Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të gjithë
Shqipërisë, Fortlumturisë së Tij Prof. Dr. Anastasit, pas një vendimi
të njëzëshëm të profesorëve të Fakultetit dhe të Senatit të këtij
Universiteti. Profesori Atë Dhimitër Staniloae, konsiderohet teologu
më i madh rumun i shekullit XX dhe këtë javë (9 - 14.11.2003),
me rastin e 100-vjetorit të lindjes së tij, po mbahet Kongresi
Ndërkombëtar Teologjik me temë: “Teologjia bashkëkohore
orthodhokse dhe jeta e Kishës”.
Dorëzimi u bë gjatë hapjes së Kongresit, në prani të Fortlu-
mturisë së Tij, Patriarkut të Rumanisë Teoktistit, të shumë hierarkëve,
Ministrit të Kulturës dhe të Çështjeve Fetare, akademikut z. Theo-
doresku, të rektorit të Universitetit të Bukureshtit z. Mihailesku,
personaliteteve politike dhe akademike dhe shumë njerëzve të tjerë.
Kryepiskopi Anastas, i shoqëruar nga katër klerikë të Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, arriti për vizitë zyrtare të
shtunën (8.11.2003), në Bukuresht, ku u prit në aeroport nga
Patriarku i Rumanisë dhe hierarkë të tjerë, me nderime kryetari shteti.
Mëngjesin e së dielës, të dy kryetarët e Kishave bashkëmeshuan
edhe me dymbëdhjetë hierarkë të tjerë, në kishën e madhe të Shën
Spiridhonit të Ri. Liturgjia Hyjnore u transmetua njëkohësisht nga
Televizioni dhe Radioja Shtetërore.
Kryepiskopi Anastas do të mbajë në Kongres ligjëratën me
temë: “Kontributi orthodhoks në çështjet themelore
ndërkombëtare”, ndërsa me studentët e Universitetit ligjëratën:
“Marrëdhëniet e Orthodhoksisë me fetë e tjera”.
Programi i vizitës përfshin takim me hierarkinë e Kishës së
Rumanisë, vizita në episkopata dhe manastire të ndryshme, si dhe
leksione me studentë të seminareve teologjike.
Kryepiskopi Anastas do të takohet gjithashtu me Presidentin e
Rumanisë z. Jon Iliesku dhe me personalitete të tjera.
Eshtë hera e parë që një përfaqësi e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë viziton Patriarkanën e Rumanisë.
Gjithashtu, këtë javë qarkullon i përkthyer në rumanisht libri i
Kryepiskopit Anastas “Globalizmi dhe Orthodhoksia”.
Zyra e Shtypit
e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë

Dorëzohen diplomat Reagime të indinjuara, pas padrejtësisë gjyqësore,

Në datën 8 nëntor,
që rikthen shpronësimet komuniste ndaj Kishës Orthodhokse
në sallëm e Muzeut
Historik, u shpër- Kisha që u bë dy herë shtëpi kulture
ndanë diplomat Mësuam me indinjatë të ma- ve të shenjta nga muret e kishës e
për rreth 100 dhe, mbi vendimin e Gjykatës së mbi të gjitha, përdhosje e një vendi
studentë të Insti- Lartë, të dt.14.10.2003, vendim, i tepër të shenjtë për orthodhoksët e
tutit të Formimit cili na riktheu edhe një herë në re- Përmetit. Në vend që drejtësia të
Profesional alitetin e dhimbshëm të përndjekjes dënojë ekspertët që nën forcën e
“Frymë dashurie”. fetare nga regjimi i diktaturës. Si- mjeteve të njohura gënjyen, i thotë
Në këtë veprimtari gurisht, që organeve shtetërore do po gënjeshtrës së tyre dhe këtë
folën pedagogë, t’u jetë dukur i thjeshtë ky veprim, gënjeshtër e shpall si të vërtetë.
studentë që mba- sepse në fund të fundit “Kishë është”. Ajo që sot në botë është dënuar
ruan dhe që po Ajo që ata nuk e kanë menduar ligjërisht dhe moralisht, në Shqipëri
vazhdojnë studi- më thellë është se do të jemi përpara po ndodh me vendim gjykate, e cila
met etj. Diplomat një ngjarjeje ta paprecedent për urdhëron rishtetëzimin dhe rikonfi-
iu dorëzuan epokën e demokracisë mbarëbotërore. skimin e kishës «Shën Maria e
studentëve që Në thelb, kryerja e ekzekuti- Pazarit» ashtu si në vitin 1967. Pra,
mbaruan nga mit të këtij vendimi, do të thotë po përsëritet historia famëkeqe e së
Kryepiskopi shembje e Altarit të Shenjtë, flakje e kaluarës, gjë që na bën shumë
Anastas. kryqit të nderuar, shkulje e ikona- (Vijon në faqen 3)
2 NGJALLJA
Korçë
“Kisha, vendi i shpëtimit”
“Kisha, vendi i shpëtimit”,
ishte kjo tema dhe mesazhi i akti-
vitetit rinor të zhvilluar në qytetin
e Korçës në mjediset e Qendrës
së Biznesit Hotel “Kristal”, në
datat 31 tetor deri më 2 nëntor
2003. Në këtë aktivitet morën pjesë
grupe rinore nga e gjthë Mitropolia
e Korçës si: Leskoviku, Borova,
Polena, Ziçishti, Prespa, Zvirina,
Tërova dhe Korça.
Aktiviteti u organizua nga
Zyra e Rinisë pranë Mitropolisë së
Shenjtë Korçë, në bashkëpunim
me Zyrën Kombëtare të Rinisë dhe
pati një program të ngjeshur me
tema shpirtërore si edhe lojëra e
aktivitete të tjera argëtuese. Kum-
tesa kryesore u mbajt nga Mitro-
politi i Korçës, Hirësia e Tij Imzot
Joani, me temë “Kisha, vendi i
shpëtimit”. Në mbrëmjen e ditës
së shtunë, Ing. Arben Gjata, pe-
dagog në Universitetin e F. S. Noli
në Korçë dhe njëkohesisht kërkues
pasionant në fushën e historisë foli
mbi: “Krishterimi në trevën e
Korçës”.
Një kujtim i të rinjve me Imzot Joanin
Adresat e faqeve të hapura në Internet
të Kishës Orthodhokse Autoqefaletë Shqipërisë, janë:
Internet: www.orthodoxalbania. org
E-mail: orthchal@ortho-doxalbania. org
Ky aktivitet u dha mundësi të
rinjve të vizitojnë disa kisha të
qytetit, si ajo e Shën Thanasit dhe
e Profetit Ilia, në mjediset e së cilës
u zhvilluan dhe “Lojërat Olimpike”,
ku vendin e parë e zuri grupi rinor
i fshatit Borovë, i cili u pasua nga
grupi rinor i fshatit Zvirinë në të
dytin dhe vendi i tretë u fitua nga
grupi i fshatit Tërovë.
Një falënderim i veçantë për
zhvillimin e këtij aktiviteti i takon
dhe pronarit të Qendrës së Biznesit
Hotel “Krishtal”, z. Rezart Kote,
jo vetëm për mjediset dhe shërbi-
min e ofruar, por edhe për ndih-
mën financiare, e cila mundësoi
zhvillimin e këtij aktiviteti në
përmasat që ai pati.
Veprimtaria u mbyll të dielën,
pas Liturgjisë Hyjnore në Kishën
“Ngjallja e Krishtit”, nga ku të
rinjtë u larguan më të orientuar në
jetën shpirtërore drejt rrugës së she-
njtë të shpëtimit dhe me mirënjohje
e falënderim të thellë ndaj Perën-
disë për bekimet që Ai dhuron.
Korresp. i “Ngjalljes”
dhe ajo e E-mail-it,
Berat
Mitropoliti Ignat
shpallet “Qytetar Nderi” i Beratit
Çasti i dorëzimit të titullit “Qytetar Nderi”
Ishte 18 korriku i vitit 1998, kur
Perëndia bëri të mundur me anën
e Kryepiskopit Anastas, që të fro-
nëzohej në kishën e Shën Spiri-
dhonit, në lagjen “Goricë”, Mitro-
politi i Beratit dhe i gjithë Myzeqe-
së, Hirësia e Tij Ignati.
Puna e Tij me përkushtim dhe
seriozitet ndaj çështjeve admini-
strative dhe sociale, si dhe me da-
shuri për çdo njeri pa dallim feje
apo pozite, i dha Dioqezës së Be-
ratit formën e plotë të një Mitro-
polie.
Vepra e Tij baritore, me dashuri
atërore bëri të fitojë respektin dhe
dashurinë e të gjithë qytetarëve të
qytetit të Beratit, por edhe më
gjerë, të të gjithë pellgut, që nga
më i madhi deri tek më i vogli. Me
veprën e tij gjatë këtyre viteve
Hirësia e Tij, Imzot Ignati, na tregoi
se Kisha, mbi të gjitha, është një
organizëm, që ka në qendër shpi-
rtin.
Pikërisht për këtë qëllim, për të
nderuar dhe respektuar figurën
NENTOR 2003
dhe veprën e këtij bariu të dhe-
mbshur, më datën 3 tetor 2003, në
mjediset e Pallatit të Kulturës
“Margarita Tutulani”, të qytetit të
Beratit, u zhvillua ceremonia e
dhënies së titujve “Qytetar Nderi”,
disa prej personaliteteve më të
spikatura të qytetit, të huaj dhe
vendas. Ndër ta ishte edhe Mitro-
politi, Imzot Ignati, me motivacio-
nin: “Për kontributin e çmuar
dhe përkushtim njerëzor në
ndërtimin e një atmosfere bash-
këjetese, paqeje dhe tolerance
midis besimeve fetare dhe besim-
tarëve, duke kultivuar në emër
të Zoti traditat e mrekullueshme
të vëllazërimit, solidaritetit,
frymës shpirtërore dhe dashu-
risë njerëzore”.
Nga ana e Tij Imzot Ignati tha:
“Nderimi juaj na gëzon së tepër-
mi dhe na detyron që në të ardh-
men të punojmë më me intensitet
dhe përkushtim. Ju japim fjalën
se Kisha Orthodhokse, ashtu si
gjithmonë do të jetë pranë nje-
rëzve nevojtarë”.
Ceremonia vazhdoi më tej me
një drekë për nder të të dekoruarve,
ofruar nga kryetari i Bashkisë së
Beratit.
Le t’i lutemi Perëndisë, t’i japë
fuqi dhe ndriçim Imzot Ignatit, që
edhe në vitet e ardhshme ta
lartësojë edhe më tepër këtë
Mitropoli të hirshme.
A. N.
NENTOR 2003
Reagime ndaj vendimit të padrejtë gjyqësor, që rikthen shpronësimet ndaj Kishës Orthodhokse
Fatkeqësisht një periudhë e errët
po nis të shfaqet në realitetin shqip-
tar. Në kohën që e gjithë bota mbë-
shtetet fuqishëm në sigurimin e pro-
nës dhe në kohën që në projektku-
shtetutën e Bashkimit Evropian
shprehet fuqishëm shprehja “Të
respektohet Regjimi i Kishave”, një
përpjekje grabitqare po zhvillohet në
kurriz të kishës në qendër të Për-
metit, kishë, e cila ka pasur një kalvar
të gjatë padrejtësish.
Gjykata e Lartë me vendim të dt.
14.10.2003, i jep formën e prerë ve-
ndimeve të një gjyqi që për nga for-
ma dhe shpejtësia se si u zhvillua,
lë pas një hije të errët dyshimi. Duket
që sot organet shtetërore kanë ve-
ndosur që të mos ta rehabilitojnë pa-
drejtësinë që ka nisur në vitin 1960,
duke rishtetëzuar kishën e Shën Ma-
risë dhe duke e kthyer kështu veten
në perëndiluftuesit më të egër që ka
njohur historia bashkëkohore. Fat-
keqësisht shteti ligjor i së drejtës po
vonon të kryejë funksionet e tij ku-
shtetuese në mbrojtje të të drejtave
të komuniteteve fetare në Shqipëri
dhe në garantimin e lirisë së besimit
fetar. Nëse nuk fillohet me kthimin
e njeriut tek Perëndia, progresi do
të jetë ende larg.
Kisha “Lindja e Hyjlindëses” ose
siç e quajnë përmetarët “Shën Maria
e Pazarit”, filloi të rindërtohej me
kontributin e besimtarëve ortho-
dhoksë të Përmetit në vitin 1929.
Kjo përbënte fazën e dytë të ndër-
timit të kishës, pasi kisha e vogël
ngrihej në qendër të qytetit që prej
fillimit të të shekulit XVII. Kjo kishë
ishte planifikuar të ndërtohej me
përmasa të mëdha për kohën dhe
sigurimi i fondeve shënonte edhe
fazat e tjera të ndërtimit. Kjo kishë,
ashtu si të gjitha objektet e kultit, u
konfiskua nga shteti ateist.
Drejtësia shqiptare, pas një ma-
ratone të gjatë procesesh gjyqësore,
vendosi më në fund rikthimin e ki-
shës në fjalë, pronarëve të saj të ligj-
shëm, orthodhoksëve të qytetit të
Përmetit. Komisioni i Kthimit dhe
Kompesimit të Pronave zbatoi ve-
ndimin e Gjykatës së Faktit, Përmet
(1996), të Apelit, Tiranë (1997), pa
përmendur këtu vendimet e Gjykatës
së Lartë apo të Kolegjeve të Bash-
kuara vetëm më 15.06.2000, pasi
më parë, në mënyrë të përsëritur,
Feja dhe kultura janë të pandashme
nuk kishin denjuar të zbatoheshin
urdhrat administrative, që vinin nga
insitutcionet eprore.
Të flasësh për harmoni midis
fesë dhe kulturës dhe të poziciono-
hesh me sekuestrimin e pronave
fetare nga ana e kulturës, do të thotë
që po fsheh të tjera qëllime.
Paralelizmi i priftit të kishës me
epitete banale nuk është shumë i
drejtë dhe kjo nuk ka ardhur nga
qëndrimi ynë antikulturor, sepse për
shekuj ne kemi luajtur rolin e
mbartësve të kulturës dhe të dijes,
por, sepse ashtu si e sqaruam, kjo
ndërtesë ishte kthyer në një kazino
Kisha e vjetër
Shtesat e reja të Kishës,
në vitet ‘30, të shek. XX
Siç shihet nga skica, kisha e Përmetit nuk u shemb nga regjimi ateist, por u
kthye në shtëpi kulture, duke i bërë disa shtesa të pjesshme, për t’i ndryshuar
fizionominë.
lojërash bixhozi që askush nuk mund
t’i quajë kulturë.
Në qarqet kulutrore thuhet se në
Përmet ka dy kisha dhe nuk nevo-
jitet një e tretë. Duket që ata nuk
Kisha që u bë dy herë shtëpi kulture
(Vijon nga faqja 1)
pesimistë për të ardhmen në atdheun
tonë.
Ne, si të rinj, jemi të vendosuur
të qëndrojmë në krah të prindërve
tanë, rreth klerikut tonë të nderuar,
për të mos lejuar të ndodhë një turp
i tillë. Ne do jemi të parët që do për-
shkallëzojmë protestën tonë, për t’i
thënë ndal përndjekjes. Sepse, nëse
ndodh, kisha jonë do mbahet mend
si kisha që u bë dy herë shtëpi ku-
lture. Kjo do ta prishte në mënyrë të
pariparueshme imazhin e vendit tonë
në arenën ndërkombëtare.
Rinia Orthodhokse, Përmet
NGJALLJA
dinë shumë për Përmetin, sepse aty
ekzistojnë tri kisha dhe jo dy dhe se
me vënien e kupolave dhe të kry-
qeve që u rrëzuan nga regjimi ko-
munist ne do të kemi katedralen e
bukur në qendër të qytetit, që do të
përbëjë fatkeqësisht për ta, kishën
e katërt. Dhe kjo nuk do të thotë që
në të ardhmen në Përmet nuk do të
ngrihen të tjerë tempuj nga ortho-
dhoksët shqiptarë.
Duket e kotë përpjekja e këtyre
kulturorëve për t’u kamufluar pas
shprehjes “Kishës sonë Orthodho-
kse”. Eshtë pikërisht autoqefalia e
Kishës që vihet në rrezik nga njerëz
Shtesa e Shtëpisë
së Kulturës
si ata, sepse një kishë nuk mund të
gëzojë kurrë pavarësi ekonomike
dhe administrative nëse nuk posedon
pronat e saj, nga të cilat do të vjelë
të adhurat.
Pamje e vjetër e Kishës së Përmetit, në vitet ‘30 të shek. XX
3
Në protestat tona ne kemi për-
dorur shprehjen “Stop terrorit
ateist”. Megjithëse kjo shprehje
bezdis veshët e palës antikishtare,
ne nuk kemi bërë gjë tjetër veçse
kemi thënë të vërtetën pasi rishte-
tëzimi i kishës si në vitin 1967, nuk
përbën gjë tjetër veçse një nga
shprehjet më të egra të terrorit ate-
ist, pjesë e terrorit universal, nga i
cili mbrohet e gjithë bota.
Ata që duan konfiskimin e kishës
përmendin harmoninë fetare. Si
mund të flisni për harmoni kur ju
bëni thirrje për ngritje turmash dhe
përndjekje ndaj orthodhoksëve. Por
kjo nuk më shqetëson, sepse unë e
njoh shumë mirë opinionin përmetar,
i cili na mbështeti fuqishëm edhe
gjatë protestës sonë të fundit, ku
disa besimtarë u ngujuan në kresh-
më absolute dhe lutje intensive. Si
mund të flasësh për një demokraci
të vërtetë kur vjedhësit që na rrë-
mbyen kishën janë hedhur përsëri
në sulm? Ju thoni se doni të ruani
kulturën, por në fakt ju doni të ruani
biznesin fitimprurës të shtëpisë-
kazino të antikulturës. A mundet që
bixhozi të formojë një brez me
kulturë, qytetarë konseguentë dhe
elitë të shoqërisë shqiptare? Unë ju
garantoj se Ungjilli mund ta bëjë një
gjë të tillë.
Për informacion do të doja t’ju
thoja se rrënja “kult” e fjalës kulturë
që do të thotë “adhurim”, të lidh më
shumë me besimin sesa me bastisjen
që ju doni të organizoni. Thirrja që
ju bëni për luftë antiorthodhokse
(vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA
Feja dhe kultura janë të pandashme
(vijon nga faqja 3)
tregon ankthin tuaj dhe të atyre që
ju përfaqësoni. Nga ana tjetër ne
orthodhoksët ndihemi të qetë, sepse
kemi Perëndinë në krahun tonë, me
të cilin asnjë nga ju nuk mund të
luftojë dhe se e drejta e pronave të
të treja komuniteteve fetare në
Shqipëri garantohet në dimensonin
ndërkombëtar. Për këtë arsye, nuk
ka gjykatë apo urdhër, që të na
detyrojë të dalim nga kisha.
Ata që kërkojnë kishën e Shën
Marisë së Pazarit në emër të kul-
turës së qytetit të Përmetit, duhet
të dinë se kultura e vërtetë bazohet
në respektimin e së drejtës, të së
vërtetës historike dhe të lirisë së in-
dividit. Të emërtosh kulturë rishte-
tëzimin e kishave ashtu si në vitin
1967 do të thotë të arsyetosh vetëm
si kulturorët e Përmetit. Për fat të
keq ju po bëni të njëjtat përpjekje që
bëri Enver Hoxha në vitin 1967,
duke e pozicionuar presonin tuaj në
krye të qarqeve antiorthodhokse në
Përmet. Në të vërtetë përpjekjet
tuaja dhe të atyre që ju përfaqësoni,
nuk synojnë vetëm shkatërrimin e
komunitetit orthodhoks, por edhe të
kulturës demokratike në Shqipëri.
Të thuash se ndërtesa “është in-
vestuar e ndërtuar tërësisht nga
shteti në vitin 1962”, do të thotë të
mos dish të gënjesh. Pa dashur të
përmend ekspozitën, e cila është
njohur nga një proces gjyqësor,
mjafton të them se edhe me një sy
të lirë dallohen anekset e bëra nga
shteti me mur me tullë të kuqe dhe
me mur guri të keqpunuar, të cilat
zënë një përqindje shumë të vogël
Besimtar i devotshëm, që jetën ia kushtoi muzikës dhe qytetit të tij
Kozma Rusi lindi më 1.1.1929,
nga një familje me traditat e besimit
orthodhoks. Që në moshë të vogël,
gjyshja e rriti me ndjenjën e besimit
e dashurinë për himnet kishtare, ku
qëndronte pranë psalltirës. Në
klasën e 7-të i ati i bleu një fizar-
monikë, ku filloi të këndojë e të
kompozojë. Mbasi mbaroi shkollën
e mesme ai iu bashkangjit bandës
frymore të qytetit, që më vonë iu
besua ta drejtonte. Gjatë kësaj kohe
krijoi këngë popullore, këngë të
muzikës së lehtë e për fëmijë, si dhe
marshin fetar «Himni i Besës».
Pas mbylljes së kishave nga
monizmi, ai u lut që Perëndia të ru-
Pamje e pasme e “shtëpisë së kulturës”, që tregon qartë ndërthurjen e
elementëve të kishës, me shtesat e mëvonshme.
në krahasim me muret më masive
guri të lidhura mirë në kulmet e
kishës, ashtu si vetëm mjeshtrit e
asaj kohe dinin t’i bënin. Unë ftoj
këdo që dëshiron të verifikojë ato
që them, të vizitojë kishën tonë.
Unë i njoh kulturorët e Përmetit
dhe e di që edhe nga idealet, me të
cilat janë brumosur, kanë alergji nga
njerëzit me veladonë, të cilët do të
donin t1’i shikonin nëpër burgje apo
të ekzekutuar nga regjimi ateist. Më
erdhi keq kur këta njerëz akuzojnë
segmentet kishtare se po peshojnë
“përfitimiet personale”. Nëse mund
ta quash përfitim personal shenjtë-
rimin e një kishe, hapjen e një kop-
shti për 40 fëmijë, ngritjen e një par-
ku lojërash në qendër të qytetit, ha-
pjen e një salle kompjuterash dhe
organizimin e një sërë kursesh për
moshat e reja, do të thoja se ata kanë
ante besimin në familje. Me ardhjen
e demokracisë dhe të Eksarkut,
Imzot Anastasit, Kozmai me të vë-
llain ishin nismëtarët për rihapjen e
kishës. Në nëntor 1991, Imzot Anastasi
bëri një vizitë në shtëpinë e tij, ku
në mes të të tjerave i thotë: Këngë
të lehta dhe këngë popullore ke kri-
juar, tani duhet të krijosh korin e mu-
zikës bizantine kishtare. Kishën do
ta ndërtojmë më të bukur, se besim-
tarët e Kavajës e duan Kishën, Zoti
nuk do të na braktisë. Me të vërtetë,
Kozmai dha shumë për qytetin dhe
për Kishën. Për gjithë veprimtarinë
e tij, në shtator të vitit 2000 iu dha
titulli qytetar nderi i Kavajës.
të drejtë. Por ama do të desha t’iu
kujtoja drejtuesve të “kulturës” për-
metare se kishin ideuar të vetmin
“aktivitet kulturor”, që konsistonte
në organizimin e një kazinoje lojërash
bixhozi, që për “kulturë” zbrazte xhe-
pat e të rinjve përmetarë. Përmetarët
nuk hezituan ta quanin kazinonë në
qendër të Përmetit, “Shtëpia e anti-
kulturës”.
Datat e gjyqeve që përmenden
kundër nesh i marr vesh për herë të
parë, pasi këto gjyqe janë zhvilluar
në mënyrën më të fshehtë në ku-
ndërshtim me ligjin, i cili nuk lejon
rigjykimin e një çështjeje, e cila ka
kaluar nga e gjithë hierarkia e gjy-
qësorit shqiptar, vetëm në rastin e
daljes së provave të reja. Prova fall-
so e paraqitur nga kulturorët është
një dokument që vërteton ringritjen
e godinës, gjetur në Arkivin Qendror
Me fjetjen e tij, më 27.10.2003,
familja humbi njeriun e dashur, Kisha
humbi një nga besimtarët e devot-
shëm dhe dirigjentin e së Premtes
së zezë, ku për 12 vjet drejtoi bandën
frymore që shoqëronte Epitafin në
rrugët e qytetit; Kavaja humbi më-
suesin e disa brezave këngëtarësh e
muzikantësh. Gjatë shërbesave fe-
tare, ai u përcoll nga personalitetet
e bashkisë, të besimit orthodhoks e
mysliman etj., ndërsa banda frymore
shoqëroi trupin e tij nëpër bulevard,
deri tek shtëpia e madhe e fjetjes, ku
ai të prehet i qetë, duke pritur
trumbetën e ringjalljes dhe jetës së
pasosur. Llazar Pjeshkazini
NENTOR 2003
të Shtetit, dokument që përmban
vetëm vulën e një noteri, i cili vërte-
ton njësinë me një origjinal, që nuk
ekziston. Por edhe sikur të paraqitet
një origjinal, ky nuk mund të jetë i
besueshëm, pasi është i njohur
botërisht fakti se shteti komunist
fabrikonte dokumente të pavërteta
që vërtetonin mitet e diktaturës.
Kurrë një shkresë që datohet në
epokën e gënjeshtrës nuk mund ta
rrëzojë atë që shihet shumë pastër
nga të gjithë. Çdo ekip ekspertësh
kombëtarë apo ndërkombëtarë do
të hidhte poshtë letrat e drejtuesve
të kulturës, duke u mahnitur me ar-
tin e ndërtuesve të kishës, të fshe-
hur nga suvaja komuniste. Në fakt
ne së shpejti do ta denoncojmë
ekspertizën e paligjshme, që duke
gënjyer – dihet se në ndikimin e kujt
– arriti të legalizonte konfiskimin e
kishës.
Një tjetër argument qesharak i
përdorur, argument të cilin e dë-
gjova në seancë, është se përdorimi
i gurit të bardhë hedh poshtë faktin
që ka qenë kishë sepse për kishat
në zonën e Përmetit, sipas speciali-
stëve kulturorë na u përdorkan ve-
tëm gurë të zinj. Unë mund t’ju tre-
goj në çdo moment me dhjetëra ki-
sha të vjetra dhe të reja të ndërtuara
me gurë të bardhë. Njëkohësisht për
informacion më të detajuar, unë
mund t’ju tregoj fotografinë e
kishës së vjetër të Shën Marisë së
Pazarit, ku duken qartë muret e
lartësuar me gur të bardhë. Faktet
e kota të tyre mund t’i besojnë ve-
tëm ata që nuk janë shumë të infor-
muar për çështjen e Përmetit.
Për ne orthodhoksët ka shumë
rëndësi fakti që ta kemi kishën në
vendin tonë të shenjtë. Edhe sikur
të na jepnin pesëfishin e vendit që
kemi në pronësi, ne nuk do të pra-
nonim të largoheshim, pasi trashë-
giminë tonë shpirtërore ne e kemi
të lidhur me vendin, ku për shekuj i
janë drejtuar lutje Perëndisë. Nga
ana tjetër, Drejtoria Kulturore, duke
përdorur shumën që ne kemi der-
dhur për të paguar investimet e
pakta të shtetit si edhe me një fond
shtesë mund ta ndërtojë shtëpinë e
kulturës diku gjetkë edhe më të bu-
kur e moderne. Ne besojmë se shteti
është aq i fuqishëm sa të mund t’i
sigurojë fondet e duhura. Kjo do të
ishte zgjidhja më e mirë e konfliktit
që nuk do të cënonte asnjë nga palët
dhe që do të vinte në vend një pa-
drejtësi 40-vjeçare.
At Vasil Thomollari
NENTOR 2003
Nektar
Mrekullibërësi
(9 nëntor)
Mrekullitë e tij të papërshkrue-
shme në të gjithë botën i lënë pa
gojë ateistët! Athanas Kefalas lindi
më 1.10.1846, në Turqinë evropia-
ne, nga prindër të varfër e shpresë-
tarë me shumë fëmijë. Pasi mësoi
shkrim e këndim punoi në Konsta-
ndinopojë. Kur ishte njezet vjeç u
caktua mësues në një fshat të ishu-
llit Kios, dhe mëqë i pëlqente jeta
monakale që fëmijë, u qeth murg me
emrin Llazar, në vitin 1876, në një
manastir në ishull, ku dhe qëndroi
për tre vjet - në vitin 1877 u hiroto-
nis dhjak dhe mori emrin Nektar.
Kur mbaroi “gjimnazin” e atëher-
shëm në Athinë studioi për teologji
në universitet (1882 -1885), i për-
krahur nga patriku i Aleksandrisë
Sofroni. Ai, e bëri në Aleksandri
prift, predikues e sekretar të tij (1886),
në Kairo e bëri mitropolit me titullin
Pendapolit (1889). Ndërkohë me-
që intrigantët e kthyen patrikun ku-
ndër tij, shkoi në Athinë dhe mori
përsipër të jetë predikues në kra-
hina të ndryshme dhe drejtor i Se-
minarit Kishtar të Rizarit të Athi-
nës, të cilit i ngriti nivelin e tij të ulët
(1894 - 1908 kur u largua vetë për
shkak të shëndetit). Përherë ka
ndriçuar flaka e tij për virtytin dhe
mësimin e Ungjillit nepërmjet të
cilave kultivonte shumë shpirtra;
predikonte dhe në Pire. Më 1898
vizitoi Malin e Shenjtë për dy muaj.
Më 1908 u tërhoq në manastirin
femëror të Shën Triadhës në Egji-
na - sot Manastiri i Shën Nektarit -
të cilin e kishte nisur që më 1904.
Ushtrohej me përulësi, meshonte
në shërbesa, bënte punë dore, ushqe-
nte shpirtin e atyre që vinin tek ai,
jepte lëmoshë, shkruante dhjetëra
vepra të rendësishme teologjike,
libra mbi moralin dhe fjalimet,
shkruante artikuj të ndryshëm. Në
qinovin (manastirin) e tij të rreptë,
me igumene të verbrën e shenj-
tëruar Kseni, u hidhërua dhe nga
pushtetarët kishtarë dhe nga shpi-
fjet për marrëdhënie jo të moral-
shme me murgeshat, ku si rrjedhim
u poshtërua nga hetuesi… Pas një
semundjeje me shumë dhembje,
fjeti në Athinë (8.11.1920) dhe u
varros në manastirin e tij. Gjatë
zhvarrosjes së eshtrave të tij
(1953), ato lëshuan miro.
Nga Shenjtorët e muajit
Minai, Martiri i Madh (11 nëntor)
Ishte bir paganësh egjiptianë,
me një trup të lidhur, burrëror dhe
një ushtar i mençur në veriperë-
ndim të Azisë së Vogël. Duke i
ardhur neveri nga përndjekjet, u
fsheh në mal dhe pasi mori fuqi nga
kreshma dhe lutjet zbriti dhe pohoi
Krishtin në mes të një feste paga-
nësh. E rrahën tmerrësisht me ka-
mxhik, e shqyen me thonj hekuri,
e fërkuan me copa prej lesh dhie,
e dogjën me qirinj, e tërhoqën sipër
rrodheve prej hekuri, e goditën me
shkopinj me gjemba. Ai dëbonte
miqtë e tij, që i luteshin që të sa-
krifikonte qoftë edhe në dukje.
Ndaj, i prenë kokën më 11.11.296,
në moshën pothuajse 50-vjeçare
dhe e hodhën në zjarr. Çfarë ngeli
nga zjarri u mblodh nga të
krishterët dhe u varros sipas dë-
shirës së shprehur, në atdheun e tij.
Mattheu Ungjillori (16 nëntor)
Ishte njëri nga 12 apostujt
(Matth. 10.3 etj.), që sipas sinaksa-
rit lindi në Kanë të Galilesë. Shfa-
qet nëpërmjet Matth. 9.9-10; Mark.
2.14-15; Luk. 5.27-29. Ishte doga-
nier, i biri i një farë Alfeu, quhej
gjithashtu dhe Levis. Zoti iu drejtua
në Kapernaum me “më ndiq mua”.
Në çast, braktisi përfundimisht po-
stin e doganierit dhe duke mos ma-
rrë parasysh pasojat, iu përkushtua
Zotit plotësisht. Duke festuar ngja-
rjen, organizoi një pritje të madhe
në shtëpinë e tij, ku u mblodhën
shumë doganierë, të cilët kishin
parë skenën. Do t’i këtë ftuar për
të njohur nga afër Shpëtimtarin e
tij dhe gjithashtu të shpëtojnë dhe
ata! Në të vërtetë Zoti kishte ar-
dhur për të ftuar “mëkatarët në pe-
ndim”(Luk.3.32) - doganieret ishin
sinonim i mëkatit të tejskajshëm.
Pothuajse nëpunës shtetërorë, do-
ganierët konsideroheshin tradhtarë,
bashkëpunëtorë të romakëve, pu-
shtuesve të papastër (sipas ligjit të
Moisiut), përderisa nga ata merrnin
me qira doganat në pikat kyçe
tregtare. Për të nxjerrë fitime më
të mëdha se qiratë, vendosnin ar-
britarisht taksa shumë të larta tek
tregtarët fatkeq. D.m.th, doganier
do të thoshte hajdut i ligjshëm…
NGJALLJA
Në varrin e tij, në jugperëndim
të Aleksandrisë, në Alamein e
sotëm (d.m.th. vendi i Minait), Kon-
standini i Madh (21 maj), ndërtoi
një manastir, ndërsa perandori Zi-
non (474 – 491) ndërtoi “qytetin e
Shën Minait”. Shënjti bën mrekulli
të dukshme: Mblodhi copat e trupit
dhe e ngjalli një njeri që vajti të falej
në varrin e shënjtit dhe atje dikush
e grabiti dhe e masakroi. Si rezultat,
solli në vete kriminelin. Dikush
mbajti një tabaka të argjendtë – të
cilën ia kishte taksur shenjtit - por
tabakaja ra në det së bashku me
shërbëtorin e tij, i cili shpëtoi në
mënyrë paradoksale, kështu që
zotëria e tij u pendua. Ruajti nga
çnderimi një grua, që erdhi të falej
dhe ndreqi të shthurrurin, që tentoi
të abuzonte me këtë grua. Një i
çalë dhe një e verbër u shëruan
Rreth vitit 55 Mattheu(= Theo-
dhor) shkroi ungjillin e tij, i pari në
radhë ndër librat e Dhiatës së Re.
E shkroi në hebraisht, për t’u tre-
guar bashkatdhetarëve të tij, se
Jisui është Mesia, i profetizuari i
Dhiatës së Vjetër. Përmban fjalime
dhe ngjarje sipas tematikave të
ndryshme, pa hollësira dhe me
rrjedhë kronologjike të saktë. U
përkthye në gjuhën greke që në
shek.e I-rë, ndërsa kopja në hebra-
isht humbi. Mbase është për-
kthyer nga vetë ungjillori. Tradita
ruan faktin se, pasi predikoi ndër
5
në “mënyrë të hirshme”. U zbulua
me anë të një mrekullie një person
që kishte mbajtur paratë, që ia ki-
shte besuar një hebre, kështu që
abuzuesi u pendua ndërsa hebreu
i tronditur nga kjo u pagëzua. Më
1826, i hipur në kalë, në Iraklio të
Kretës, shpërndau turqit që kishin
rrethuar kishën e tij (që ishte hi-
storike edhe para kësaj mreku-
llie), për të shfarosur të krishterët,
të cilët s’kishin dijeni fare dhe po
bënin Ngjalljen. Kjo ngjarje fes-
tohet të martën e Javës së Ndrit-
shme. Kisha e re, pranë kishës së
vjetër, kisha katedrale e Kretës,
është një nga kishat më madhë-
shtore të Lindjes. Gjithashtu, u
shfaq në betejen e El Alamein
(1942), ku fitimtarët mirënjohës ia
dhanë këtë zonë Patriarkanës së
Aleksandrisë.
izraelitët, shkroi dhe u la atyre
Ungjillin si kujtim të përhershëm
dhe iku tek “kombet”. Disa për-
caktojnë Etiopinë, të tjerë Pontin
(në jug të Detit të Zi), Persinë, Ma-
qedoninë, Irlandën. Fjeti i moshuar
në Ierapolis (Siri) qytet, të cilin e
kishte bërë të tërin të krishterë -
të tjerë thonë që u martirizua. Nuk
kanë baza ato që thuhen për vepri-
mtarinë e tij tek Mirmidonët (në
lashtësi mbreti i Mirmidonëve ishte
Arkilea). Si ungjillor, simbol ai ka
njeriun - të tjerët kanë viçin, shqi-
ponjën dhe luanin.
Ungjillor
Mattheu.
Fagment
i Derës
së Bukur
të ikonostasit
të kishës së
Ungjillëzimit,
Berat.
Autori
i saj
është
Onufri,
shek.XVI
6 NGJALLJA NENTOR 2003

Kontribut i Kishës për turizmin

Programi për kualifikimin e profesionistëve dhe kuadrove të
turizmit, që organizohet nga Fondacioni “Frymë Dashurie”, i Kishës
sonë, në bashkëpunim me Universitetin e Athinës, zhvillohet mbi bazën
e një tematike të zgjedhur, lidhur me tendencat e reja në turizëm dhe
alternativat e tij. Kjo tematikë përfshin: agroturizmin, turizmin dimëror,
pelegrinazh fetar, turizëm ekspozitash, ekoturizëm, turizmin kulturor.
Programi zgjat 10 muaj dhe ndiqet nga 15 vetë, të diplomuar nga
universitetet shqiptare, të cilët punojnë ose në fushën e turizmit, ose
synojnë të zhvillojnë aktivitet privat në fushën e formave alternative
të turizmit. Referatet mbahen nga shkencëtarë specialistë, grekë e
shqiptarë. Në fund të seminareve, do të botohen materiale në dy
gjuhë, që do përmbajnë tekstet e të gjitha temave të zhvilluara nga
referuesit gjatë programit.
Gjithashtu, parashikohet botimi i një Guide turistike të Shqipërisë,
e cila do të evidentojë monumentet fetare, kulturore, arkeologjike
dhe natyrore dhe do të japë të dhëna për vendndodhjen e tyre, dhe
një përshkrim të shkurtër historik për secilin.
Korresp. i “Ngjallja”

“Jeta jonë me Zotin” “Lutja e Jisuit”

Vëllim i ri për mësimin e besimit orthodhoks Doli në qarkullim Seria Shpirtërore Nr. 1
“Lutja e Jisuit”, përgatitur nga At Justini.
Doli nga shtypi vëllimi i dytë i
Nëpërmjet këtij libri njihemi me këshillat e
librit të ri të katekizmit të krish-
Perëndisë, që të lutemi vazhdimisht, pa u lodhur,
terë, i Kishës Orthodhokse Auto- pa u mërzitur. Edhe Shkrimi i Shenjtë na drej-
qefale të Shqipërisë. Ai titullohet tohet të gjithëve “Lutuni pa pushim”. Lutja e
“Jeta jonë me Zotin” (Pjesa C- Jisuit bëhet edhe pa libër. Nget makinën thuaje
Volumi I - Mësimet 1-18), dhe lutjen, je në shëtitje, thuaje lutjen, je duke për-
është botuar me bekimin e Krye- gatitur ushqimin e familjes thuaj: “O Zot Jisu
piskopit Anastas. krisht, Bir i Perëndisë mëshiromë”. Lutja e Jisuit
Libri ka vlera të veçanta përsa tregon se mëshira Hyjnore e zbret Krishtin nga
i përket mënyrës së trajtimit të ve- Qielli. Në gjuhën kishtare “mëshirë” do të thotë:
çorive moshore dhe metodave për Për të sëmurin, shërim; për të uriturin, bukë; për
përvetësimin e mësimeve për be- nxënësin, dije; për të lodhurin, fuqi; për fajtorin
simin tonë orthodhoks. Ai është i pendim… për të gjithë do të thotë Shpëtim.
dyti i një serie librash katekizmi,
që do të botohen në të ardhmen.
Ato shoqërohen edhe nga një tje-
tër libër, me udhëzime për mësu-
esit e katekizmit.
Këta libra do t’i bëjnë më shu-
më interesante orët e mësimit,
brenda të cilave përmblidhen his-
tori nga Ungjilli, ushtrime, lojëra,
psalme dhe këngë kishtare.
Librin mund ta gjeni pranë
kishave dhe grupeve të katekizmit
dhe ai do të jetë një nxitje më shu-
më për prindërit, që të regjistrojnë
fëmijët në këto grupe, por edhe
do ta bëjë më tërheqëse orën e
mësimit për ta.
Për realizimin e këtij libri kanë
kontribuar shumë teologë, speci-
alistë të mësimdhënies dhe të
psikologjisë së fëmijve.
NENTOR 2003
Historia e Kryepiskopit Anastas Janullatos - Artikull i revistës së njohur “Parade”, botuar në SHBA
- nga Nicholas Gage -
“Ne nuk duhet të humbasim
asnjë ditë të vetme.”
Një plumb ka mbetur në drita-
ren e zyrës spartane të Kryepisko-
pit Anastas në Tiranë, i ndaluar në
fluturimin e tij nga xhami i dyfi-
shtë. Ai është shtënë nga një snaj-
per gjatë trazirave politike të vitit
1997, që e shtynë Shqipërinë - një
vend me shumicë myslimane - në
kaos dhe kur jeta e Tij rrezikohej
shumë. Kryepiskopi thotë: “E kam
lënë aty, për të më kujtuar së jeta
mund të mbarojë në një sekondë.
Ne nuk duhet të humbasim asnjë
ditë të vetme’’.
Pak njerëz i përdorin ditët e
tyre si Kryepiskopi Anastas. Deli-
kat por energjik, hierarku 73-vje-
çar i ka kaluar këta 12 vjetët
e fundit, duke kapërcyer pengesa
të pamata, për të arritur një mre-
kulli të prekshme në një nga vendet
më të varfra të Europës.
Gjatë regjimit komunist, që zgjati
nga 1944-1990, Shqipëria - një
vend me 3,5 milion banorë në veri
të Greqisë, u bë vendi i vetëm në
botë që ndaloi çdo formë ushtrimi
të fesë. Edhe vetëm bërja e kryqit
mund të të çonte në burg. Çdo kishë
a xhami u shkatërrua apo u kthye
për përdorim sekular dhe Shqipëria
u izolua nga pjesa tjetër e botës.
Në dyzinën e viteve që Anastasi
ndodhet në Shqipëri, ai jo vetëm
që ringjalli Kishën Orthodhokse,
por dhe frymëzoi një popull të hi-
dhëruar dhe të keqtrajtuar. “Nuk
më vjen në mend asnjë tjetër që të
ketë kontribuar më shumë në rili-
ndjen e Shqipërisë si një vend i lirë
Europian sesa Kryepiskopi
Anastas”, - thotë Kryeministri i
Shqipërisë, Fatos Nano.
Si ish-profesor universiteti, që
ndihmoi të rilindte një popull të go-
ditur nga dekadat e diktaturës së
pamëshirshme, Ai u ofron një më-
sim të fuqishëm amerikanëve, që
po përballen me të njëjtën sfidë në
Irak. “Tani, irakenët, si shqiptarët
kur unë erdha këtu, janë dyshues
dhe jomiqësorë, sepse ata kanë
jetuar për shumë kohë nën frikë
Ai i dha shpresë vendit të tij
dhe shtypje, - thotë Kryepiskopi
Anastas. - Sekreti për të ndryshu-
ar këtë sjellje është që të tregohet,
se amerikanët tregojnë kujdes dhe
respekt për ta. Respekti për tjetrin
është njëkohësisht esenca e Kri-
Çfarë mund të mësojë Amerika nga një njeri i cili ndihmoi të
shërohej një vend i thyer nga dekada tiranie dhe dëshpërimi.
Kopertina e revistës “Parade”, datë 27 korrik 2003,
botuar në SHBA, kushtuar Kryepiskopit Anastas
shterimit dhe e Demokracisë.
Eshtë veçanërisht e rëndësishme
t’i qëndrosh besnik këtij parimi në
vendet ku ka përplasje kulturash.”.
Pas rënies së komunizmit,
Kryepiskopi Anastas u dërgua në
Shqipëri më 1991 nga Patriarku
Ekumenik i Konstandinopojës,
lideri shpirtëror i të Krishterëve
Orthodhoksë, për të parë gjendjen
në të cilën ndodhej besimi në vend.
Ai gjeti 1600 kisha të shkatërruara
dhe vetëm 22 priftërinj të moshuar
ende gjallë, nga 440 që kishin shër-
byer në Shqipëri para komunizmit.
Por shqiptarët ishin kaq të dëshi-
ruar për liri besimi, dhe shumë prej
tyre mblidheshin për shërbesa në
vendet ku asgjë nuk kishte mbetur
NGJALLJA
nga kishat e tyre të mëparshme,
veç kambanave të thyera.
Kështu, Patriarku i kërkoi
Anastasit të qëndronte dhe të
rindërtonte vetë ai Kishën Ortho-
dhokse. Kur propozimi i tij u bë i
ditur, shumë dyshonin se shkollari
delikat - i lindur Anastas Janullatos
në Pire të Greqisë - mund ta përba-
llonte sfidën. Dy atake të rënda të
malaries e kishin detyruar të linte mi-
sionin e Tij në Afrikën Lindore, por
ai vazhdoi të jepte mësim dhe të
shkruante libra, përfshirë edhe një
studim të respektuar për Islamin.
Kur thirrja erdhi për të shkuar
në Shqipëri, “të gjitha arsyet më
thonin se ishte një mision pa asnjë
shans”, thotë Kryepiskopi Anastas,
i cili flet pesë gjuhë të huaja, për-
fshirë dhe anglisht. “Mua m’u kër-
kua të ringjallja Kishën pa asnjë
mbështetje financiare, në një vend
në nevojë, që po kalonte një tran-
zicion të ashpër politik. Unë duhet
7
të mësoja një gjuhë të huaj të vë-
shtirë në moshë të thyer, të jetoja
në kushte të vështira, pa pritur të
kisha siguri kundër kërcënimeve
për jetën time. Çdokush tha se do
të isha i çmendur të qëndroja .”
Pastaj, thotë, ai pa dëshpërimin
në fytyrat e shqiptareve që takoi.
“Mendova, Kush do t’i ndihmojë
këta njerëz? Kush do t’u japë aty-
re shpresë?” Unë e dija që kjo
ishte një sprovë dhe unë i thashë
vetes: “Në qoftë se ti ke besim,
qëndro dhe përpiqu. Në qoftë se
jo, kthehu në shtëpi”.
Kështu ai qëndroi. Gjatë deka-
dës në vazhdim Kryepiskopi kapër-
ceu shekuj problemesh etnike dhe
fetare, për të ngritur një Kishë të
re në të gjithë vendin. Ai ndërtoi
83 kisha, restauroi 140 kisha të tje-
ra të rrënuara, restauroi pesë ma-
nastire dhe ndërtoi një seminar, një
shtëpi për murgeshat dhe një seli
për Kryepiskopatën.
“Që në fillim, ai u përpoq jo ve-
tëm për ringjalljen e Kishës Ortho-
dhokse të Shqipërisë, por edhe për
t’u shërbyer gjithë shqiptarëve -
duke ndërtuar shkolla, klinika mje-
kësore, qendra rinie, shtëpi fëmi-
jësh, kopshte dhe kampingje,-
thotë At Lukë Veronis, 38 vjeç, një
prift orthodhoks nga Pensilvania,
që ka punuar me Kryepiskopin për
9 vjet. - Të gjitha janë të hapura
për të gjithë - të krishterë, myslima-
në, jobesimtarë.”.
***
“Përparësia jonë më e madhe
është rinia”, shpjegon Anastasi, i
cili po qetësonte një grup fëmijësh
fshati, të cilët po prisnin në radhë
të mjekoheshin në një klinikë den-
tare lëvizëse, duke u ulur ai i pari
për të kontrolluar dhëmbët.
Admirimi që ai ka fituar nga
gjithë shqiptarët e shpëtoi misionin
e Tij - dhe ndoshta dhe jetën e Tij -
më shumë se një herë. Meqenëse
ai erdhi nga Greqia, e cila ka pro-
bleme kufitare me Shqipërinë dhe
pse mbrojti të drejtat e minorite-
teve, duke përfshirë grekët etnikë,
ai ishte objekt i sulmeve të egra.
Në vitin 1994 - në një përpjekje
për ta larguar Anastasin - pre-
sidenti i parë i Shqipërisë i zgjedhur
(vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA NENTOR 2003

(vijon nga faqja 7) seminarin tonë, të gjithë u çuditën

në mënyrë demokratike, Sali Beri-
sha, projektoi një kushtetutë, në të
Ai i dha shpresë vendit të tij që pranuam studente femra,-
kujton Ai. - Ne na duheshin ato të
cilën kërkohej që kreu i Kishës që shumica ishin myslimanë”,- qëndrimi i botës myslimane do të drejtonin programe dhe të jepnin
Orthodhokse duhej të ishte i lindur thotë Anastasi. - Mblodhëm më përmirësohet ndjeshëm.” mësim, por gjithashtu, unë besoj se
në Shqipëri dhe të jetonte atje prej shumë se 12 milion dollarë për të Për të ndihmuar shqiptarët gratë mund të lozin një rol më të
20 vjetësh. Kushtetuta u hodh në ndërtuar kampe për të strehuar, myslimanë Kryepiskopi përdori madh në jetën e Kishës”.
referendum; të gjithë ishin të sigurt ushqyer e kujdesur për rreth 33 deri në limit burimet e Tij, të cilat Si rezultat i kësaj largpamësie
që do të aprovohej, sepse kishte mijë refugjatë. vijnë tërësisht nga donacione. Një dhe arritjeve të tij, Kryepiskopi ka
mbështetjen e qeverisë. Kryepi- Këto përpjekje ndihmuan të for- shembull është klinika mjekësore tërhequr në Shqipëri amerikanë
skopi bëri gati valixhet. Por, për cohen marrëdhëniet e Kryepiskopit në Tiranë, ku kujdesen për 3000- dhe evropianë - përfshi këtu mjekë,
çudinë e të gjithëve, kushtetuta u
rrëzua; Shqiptarët e të gjitha be-
simeve të mëdha kishin votuar
kundër saj.
Me kalimin e kohës, Kryepi-
skopi fitoi dhe admirimin e Sali
Berishës, i cili është edhe lideri ak-
tual i partisë më të madhe opozita-
re. “Unë respektoj ato që ai ka arri-
tur, veçanërisht për ringritjen e
Kishës Orthodhokse”, - thotë tani
dr. Berisha, një kirurg zemre.
Pasi i mbijetoi referendumit,
Anastasi përballoi shumë probleme
në kaosin e vitit 1997, kur në Shqi-
përi ranë skemat piramidale, në të
cilat shumica e shqiptarëve kishin
investuar. Të gjithë të huajt, me
përjashtim të 20 vetëve, lanë ve-
ndin; mbisundoi anarkia; u shpër-
thyen depot ushtarake dhe u morën
një milion armë. Nata ndriçohej
nga armët që shkreheshin. Kryepi-
skopi u shfaq në radio e televizor,
duke bërë thirrje për qetësi dhe
nxitur shpresë. “Erdhën punonjës
ndërkombëtarë të ndihmave dhe të
gjithë ne, përfshirë edhe Kryepi-
skopin, shpërndanim ushqime për
familjet në nevojë, nganjëherë duke
udhëtuar tetë orë deri në ndonjë
fshat të humbur”, - thotë Penny
Deligiannis, e cila drejtoi ushtrinë
humanitare të Kishës Orthodho-
kse në Shqipëri.
“Çdo natë hapnin zjarr mbi zy-
rën dhe rezidencën time, - rikujton
Ilustrime nga veprimtaria e Kryepiskopit Anastas, që shoqëronin shkrimin e “Parade”
Kryepiskopi, - por, për fat asnjë nuk
u godit, faleminderit Perëndisë”. Anastas me shqiptarët myslimanë. 4000 vetë në muaj, shumica mys- infermiere, arkitektë, priftërinj dhe
Pavarësisht nga rreziku, Ai be- “Ne përpiqemi të tregojmë, se komu- limanë. “Asnjë nuk është kthyer deri ekspertë kompjuteri - që e
son se kjo përvojë e solli atë më nitetet fetare mund të shkojnë së mbrapsht, - thotë Charles Lin- ndihmojnë në punën e Tij.
pranë shqiptarëve: “Ajo provoi se bashku dhe të ndihmojnë njëra-tje- derman, 37 vjeç, mjek amerikan që Projekti më ambicioz i Anastasit,
ne nuk jemi këtu vetëm për të lu- trën,- thotë Anastasi. - Islami ka mu- vjen nga Cleveland-i, i cili drejton të cilin ai e sheh si kurorëzim të
ajtur Samaritanin e mirë, por për ndësi të bëhet shumë agresiv ose sektorin e kirurgjisë, - dhe unë e misionit të Tij në Shqipëri, është të
të jetuar me ta, për të ndarë rrezi- shumë i moderuar. Gjëja më e rën- di që ende janë lënë kisha të pa- rindërtojë një Katedrale Ortho-
kun që ata përballojnë dhe për t’u dësishme është të shmangim rë- ndërtuara, në mënyrë që të funk- dhokse në Tiranë, për të zëven-
treguar, se dhe në kohën më të vë- nien e institucioneve fetare në duart siononte klinika.” Ndërmjet pacie- dësuar atë që ishte shkatërruar nga
shtirë, kishte gjithmonë shpresë.” e fanatikëve”. ntëve kanë qenë vejusha dhe vajza komunistët. Emri që ka zgjedhur
Dy vjet më vonë, mijëra shqip- Sulmi ndaj Irakut ka shqetësuar e diktatorit komunist Enver Hoxha, për katedralen mishëron atë çka
tarë nga Kosova u derdhën në Arabët, beson ai. “Ata ndihen të i cili nxori të jashtëligjshme fenë. ai ka bërë për Shqipërinë dhe shqi-
vend, kur forcat serbe i sulmuan. prekur, por nëse Amerika tregon Kryepiskopi Anastas është i ptarët - “NGJALLJA’’.
“Ne ndihmuam sa më shumë të se është e sinqertë në respektimin guximshëm edhe me të krishterët (Ky artikull është botuar edhe nga
ishte e mundur nga ata, duke ditur e lirisë dhe fesë së popullit iraken, e tij orthodhoksë: “Kur ne filluam shtypi shqiptar)
NENTOR 2003 NGJALLJA 9

stojë. Krenaria e paragjykimi i tmerr-

“O PERËNDI, KU JE?” shëm që kishte për Perëndinë, e
mbanin larg nga kërkimi i sinqertë
Studentët orthodhoksë e patën takimin e tyre mbi Zigmund Frojdin dhe CS Lewis, dy nga dhe i ndershëm i së vërtetës. Ai do-
të parë në universitet më 15 tetor 2003. 100 stude- gjenitë më të mëdhenj të shekullit të shkuar, dhe nte ta linin vetëm dhe në mënyrë të
ntët u mblodhën për të dëgjuar e biseduar rreth krahason pikëpamjet e tyre për Perëndinë. pandërgjegjshme e dinte se, po të
librit “Çështje e Perëndisë”. At Luka Veronis Frojdi është përfaqësuesi i qëndrimit ateist e mohonte ekzistencën e Autoritetit
foli rreth këtij libri, që është shkruar nga prof. materialist, ndërsa CS Lewis përfaqëson ateistin më të madh, atëherë do të ishte ai
dr. Armand Nikoli, profesor i Universitetit të e kthyer në të krishterë. Cila pikëpamje ofron autoriteti në jetën e vet. Ky është një
famshëm të Harvardit, në SHBA. Ai jep një lëndë përgjigje për pyetjet themelore të jetës? vetmashtrim për ateistët, dhe për
ata që besojnë tek shekullarizmi.
CS Lewis pranoi, se vetëm kur
Filozofi i lashtë Sokrati, ka Nga ana tjetër, ka nga ata që të gjejë rehati tek ndonjë lloj fuqie vendosi të hapë mendjen, dhe pa
thënë: “Jeta që nuk shqyrtohet, nuk besojnë se gjithë bukuria, dashuria e madhe. Mëgjithatë, herë të tjera paragjykime shqyrtoi të dhënat,
ia vlen të jetohet. Në universitet, dhe kompleksiteti i kësaj bote është në jetën tonë, ne jemi shumë të zë- krenaria e tij u zvogëlua e lejoi “Ndër-
ju studentët shqyrtoni çdo aspekt krijuar dhe udhëhequr nga një Inte- në për t’u marrë me çështje të tilla hyrësin e Madh”, siç e quante ai
të jetës – trupin e njeriut në mjekë- ligjencë që fshihet pas universit, një serioze. Në vend të kësaj, zgjedhim Perëndinë, të hynte në jetën e tij.
si, universin e pafund dhe atomin Inteligjencë që i jep urdhra të sa- joshjen e botës dhe jetojmë një jetë Si është e mundur të besosh, se
më të vogël në fizikë, ekonominë, kta universit dhe kështu i jep jetës materialiste dhe egocentrike, një je- në pafundësinë e universit, në rre-
ligjin, sociologjinë e psikologjinë. qëllim dhe kuptim! të të përqendruar vetëm në dë- gullin dhe kompleksitetin e tij, nuk
Studentët nëpër universitete shqyr- Përpara secilit prej ju studentë- shirat e botës që na rrethon. Ne e ka një inteligjencë që fshihet pas?
tojnë të gjitha aspektet e jetës, për- ve, qëndron rëndësia e zgjedhjes pranojmë mashtrimin e botës që Sa është mundësia që gjithë kjo
veç njërit! Shpeshherë, nuk shpen- së botëkuptimit që ju pranoni. Rën- na rrethon dhe që na thotë: “Ha, bukuri dhe gjithë ky krijim të ndo-
zojnë aspak kohë për të parë veten dësia e këtij vendimi shikohet në fa- pi dhe ji i lumtur!” dhte thjesht nga rastësia? Probabi-
e tyre dhe për të kuptuar thellësitë ktin e ndihmës që do t’i japë secilit Në pjesën më të madhe të liteti matematik i këtij qëndrimi
e shpirtit të tyre. Përse? prej jush të përcaktojë: mënyrën se jetës sonë, përqendrohemi në fiti- është në mënyrë absurde shumë i
Sepse kemi frikë nga ajo që do si kuptoni veten, mënyrën se si li- min e pasurisë, kënaqësisë dhe pu- vogël. Dhe disa përpiqen ta quajnë
të gjejmë atje? Një jetë pa lumturi dheni me të tjerët, mënyrën se si shtetit. Shpeshherë, lejojmë pasio- shkencë!
e paqe. Një jetë të mbushur me pa- përballoni vështirësitë e papritura net e fshehura thellë të kontrollojnë Duhet t’i hapim sytë e të sho-
radokse të çuditshëm: me dhembje, të jetës, dhe mënyrën se si kuptoni jetën tonë, dhe nuk duam askënd, him “shenjat” e shumta, të cilat na
zhgënjim, çoroditje, vuajtje dhe qëllimin dhe kuptimin e jetës. veçanërisht ndonjë Qenie të Lartë, tregojnë Krijuesin. Shikoni qiellin
vdekje? Një jetë pa kuptim? Megjithatë, një problem mbe- të ndërhyjë në rrugën dhe në jetën gjithë yje, dhe universin e pabesue-
Paskali ka thënë: “Nëse gjendja tet. Zgjedhja që bëjnë njerëzit për tonë egocentrike. Ne besojmë tek shëm, dhe pyesni veten, a është e
jonë do të ishte me të vërtetë e lu- të mos menduar seriozisht për këto Perëndia kur duam, ose më mirë, mundur që kjo gjithësi kaq e ndër-
mtur, atëherë nuk do të na duhej çështje në jetën e tyre. Megjithëse kur ndjejmë se kemi nevojë. Por likuar të vinte në ekzistencë thjesht
të hiqnim vemëndjen nga mendimi pasojat ndikojnë shumë në përje- këtë Perëndi, ne e mohojmë dhe e nga rastësia? Shkoni brenda çdo
për të.” Nuk do të kishim frikë “të timin e jetës së tashme, si dhe në hedhim poshtë, kur ne mendojmë qenieje njerëzore dhe shikoni më-
rrinim në qetësi” dhe të zbulonim the- përcaktimin e ekzistencës sonë të që ai të ndërhyjë shumë në jetën nyrën e përsosur si u krijuam. Dhe
llësitë e shpirtit tonë. Shekuj më pa- përjetshme, shumë njerëz zgjedhin tonë në vendin që ne nuk duam.
rë, shën Agustini e kishte kuptuar nuk flasim vetëm për trupin e ndër-
t’i injorojnë këto çështje të thella. Kjo skizofreni na çon në një jetë likuar njerëzor, por shikoni edhe
mirë kur tha: “Shpirti im nuk ka pre- Prandaj, ata luhaten në jetën e ty- të pashëndetshme dhe jo të lumtur.
hje, derisa të prehet tek ti, o Zot.” ligjin moral brenda nesh, një ligj
re, duke marrë shpeshherë pozicio- Dhe megjithatë, shumica e nje- moral që është kryesisht njëlloj në
Jeta në vetvete, dhe vlerësimi ne që kundërshtojnë njëri-tjetrin. rëzve zgjedhin këtë lloj jete.
ynë për të, varen shumë nga më- të gjitha kulturat. A nuk është kjo,
Për shembull, shumë prej nesh CS Lewis, shkrimtar i fam- një shenjë treguese për Inteligje-
nyra se si ne e shohim botën që na themi se besojmë tek Perëndia, dhe shëm anglez dhe profesor i Univer-
rrethon. Cila është filozofia juaj për ncën e madhe që na ka krijuar në
i lutemi atij në kohë vështirësish, sitetit të Oksfordit, ka qenë atesit mënyrë kaq të përsosur?
jetën? Cila është mënyra e jetesës çoroditjesh apo veçanërisht në për tridhjetë vitet e para të jetës
suaj? A përputhet filozofia juaj me Përsëri ju pyes: Cili është botë-
raste vdekjeje. Një pjesë e jona së tij. Ai ka pranuar se si ateist, ai kuptimi juaj, dhe si ndikon ai në je-
mënyrën tuaj të jetesës? dëshiron të besojë, dhe shpreson nuk ka dashur që Perëndia të ekzi-
Për shembull, a e pranoni ju bo- (Vijon në faqen 10)
tëkuptimin materialist për botën, i
cili thotë se bota u krijua si pasojë
ngjarjesh të rastësishme? Këtë do
të thoshte një njeri materialist apo
ateist. Ata shpeshherë përpiqen ta
mbajnë botëkuptimin e tyre nën
flamurin e shkencës, duke menduar
se kjo i shton vlerat qëndrimit të
tyre. Ata përpiqen të thonë se
gjithçka në botë evoluoi rastësisht.
Nuk ka logjikë apo arsye që fshi-
hen pas hollësive të vogla, komple-
kse apo të ndërlikuara të botës,
thonë ata. Dhe nëse do të nxirrnin
rezultatet logjike të kësaj pikëpa-
Kisha jonë ka marrë pjesë në panaire të ndryshme, me fusha të ndryshme të veprimtarisë së saj,
mjeje, atëherë në fund të fundit,
si mjekësia (në fotot), botimet, edukimi etj.
jeta nuk do të kishte kuptim!
10
“O PERËNDI, KU JE?”
(Vijon nga faqja 9)
tën tuaj? Për shumicën e njerëzve,
qëllimet më të mëdha dhe më të
zakonshme janë gjetja e lumturisë,
përjetimi i kënaqësisë, zhvillimi i
marrëdhënieve me dashuri, dhe
zbulimi i qëllimit më të lartë në jetë
Për shembull, çfarë mund të na
sjellë lumturi të përjetshme dhe të
qëndrueshme? Shumë filozofë
arritën në përfundimin, se lumturia
është një qëllim i rremë që askush
nuk e arrin. Frojd thotë se lumturia
vjen vetëm nga kënaqësia dhe për-
mbushja e dëshirave të instiktit, por
ai përfundon: “Ndjehem i prirur të
them, se qëllimi që njeriu të jetë i
lumtur, nuk përfshihet në planin e
krijimit”. Sa pikëpamje pesimiste,
pikëpamje, e cila është përfundimi
i rëndomtë për shumë nga filozofët
ateistë.
Nga ana tjetër, CS Lewis thotë,
se lumturia më e madhe është kur,
lirisht dhe me vullnetin tonë, jemi
të bashkuar me Perëndinë dhe me
njëri-tjetrin në ekstazën e dashu-
risë dhe ëndjes.
Kjo lumturi që zgjat, vjen si pa-
sojë e përmbushjes së qëllimit kry-
esor të jetës, i cili është “vendosja
e një marrëdhënie me Personin që
na vuri këtu në tokë, me Krijuesin
tonë. Derisa të vendoset ajo ma-
rrëdhënie, të gjitha përpjekjet tona
për të fituar lumturi, qofshin nëpër-
mjet famës, parave, pushtetit, sek-
sit, gjithmonë do të dështojë, dhe
asnjëherë nuk do të kënaqë dëshi-
rën e madhe dhe mosprehjen që ke-
mi brenda nesh... Perëndia e pro-
jektoi makinën njerëzore për të
shkuar drejt Tij. Perëndia nuk
mund të na japë lumturi dhe paqe
larg Vetes së tij”.
Pse vendet më të pasura në bo-
të kanë përqindjen më të lartë të
vetvrasjeve e depresionit? Të pasu-
rit dhe të famshmit që shohim në
televizor, shpesh janë njerëzit më
të çoroditur, që rendin pas kënaqë-
sive jetëshkurtra dhe mashtruese.
Një tjetër çështje, një nga argu-
mentet më të mëdha kundër Perë-
ndisë është se, në vend të kënaqë-
sisë, bota është plot me dhembje,
vuajtje dhe ligësi. Si mundet një
Krijues i gjithëdashur, e që na do të
mirën, të lejojë që qeniet njerëzore
të vuajnë gjatë gjithë shekujve?
CS Lewis thotë: “Kjo dilemë i ka
bërë njerëzit të thonë ose “Perën-
dia nuk ekziston,” ose “Ai nuk i ka
NGJALLJA
gjërat nën kontroll,” ose “Ai nuk
do t’ia dijë.” Gjithsesi, secila prej
këtyre përgjigjeve është një akuzë
e tmerrshme kundër besimit!” Pra,
si e justifikojmë faktin që një Qe-
nie e Gjithpushtetshme që na do,
lejon që ne të vuajmë?
Ndoshta, mund ta kuptojmë pak
më mirë nëse e mendojmë Perën-
dinë si një kirurg të mirë. “Kirurgu
është më i mirë dhe më i ndërgjegj-
shëm, kur vazhdon të presë sa më
shumë me bisturi, pa u zmbrapsur
para të bërtiturave tona. Sepse në-
se po të mbaronte pa u kryer ope-
racioni, gjithë dhembja deri në atë
Perëndia e projektoi
makinën njerëzore për të
shkuar drejt Tij. Ai nuk
mund të na japë lumturi
dhe paqe larg vetes së Tij.
çast do të ishte e kotë.” Duhet ta
shohim të gjithë pikturën, dhe jo një
copëz të saj.
Sigurisht, vuajtja nuk është e mi-
rë në vetvete. E mira që ndodhet në
përvojën e dhimbshme, është për
atë që vuan në nënshtrimin e tij
ndaj vullnetit të Perëndisë, dhe për
spektatorët rreth e rrotull në dhe-
mbshurinë që kanë dhe në veprat
e mëshirës që ata bëjnë si pasojë
e kësaj. Perëndia nuk e prodhon
dhembjen, por Ai e përdor atë për
të prodhuar të mirën. Shumë nje-
rëz nuk e njohin Perëndinë derisa
përballojnë dhembje e rreziqe të më-
dha. Perëndia na pëshpërit në kë-
naqësitë tona, na flet në ndërgjegjen
tonë, por bërtet në dhembjen tonë!
Shikoni një problem tjetër, i cili
është problemi më i madh dhe
kulmor i jetës, vetë vdekja. I vetmi
fakt i sigurtë për çdo njeri në botë
është se një ditë do të vdesë. Asnjë
materialist apo ateist nuk ka një për-
gjigje të mjaftueshme për këtë rea-
litet. Nëse jeta është vetëm ekziste-
nca 70 apo 80-vjeçare dhe pastaj për-
fundojmë nën dhé, për t’u ngrënë
nga krimbat, sa ekzistencë e paku-
ptimtë e për të ardhur keq që kemi.
Problemi i vdekjes ndeshet në
çdo filozofi, dhe megjithatë, asnjë
filozof nuk ka dhënë një përgjigje
të pranueshme. CS Lewis ka
shpjeguar: “Kemi tri mundësi zgje-
dhjeje me vdekjen – ta dëshirojmë,
ta kemi frikë, ose ta injorojmë. Alte-
rnativa e tretë, e cila është ajo që
bota moderne e quan të shëndet-
shme, sigurisht është më e vështira
dhe më e dyshimta nga të gjitha”.
Psalmisti thotë: “Mësona të nu-
mërojmë drejt ditët tona, që të fitoj-
më një zemër urtësie.” (Ps 90:12)
Një nga qëllimet e jetës së krishte-
rë është pikërisht “të mbajmë gjith-
një gjallë dëshirën për atdheun tonë
të vërtetë, të cilin nuk do ta gjejmë
deri pas vdekjes. Nuk duhet të le-
jojmë kurrë që kjo dëshirë të ha-
rrohet apo shtrembërohet. Duhet
ta bëjmë qëllim kryesor të jetës syni-
min për atdheun tjetër, dhe të ndih-
mojmë edhe të tjerët për këtë.”
Të krishterët mund ta shikojnë
frikën më të madhe njerëzore në
sy, vetë vdekjen, dhe të qeshin. “O
vdekje, ku është fitorja jote? O
ferr, ku është thumbi yt?” Krishti
u ngjall së vdekuri, me vdekje vde-
kjen shkeli, edhe të varrosurve je-
tën u fali! Ky është themeli i besimit
të krishterë, dhe siguria e ngushë-
llimi më i madh për të gjithë besim-
tarët. Dhe pasi të jemi çliruar nga
kjo frikë, jemi të lirë të jetojmë edhe
jetën tonë plotësisht, një jetë plot
lumturi, gëzim, paqe dhe kuptim.
***
“Përgjigjja ndaj çështjes së
Perëndisë gjen zbatime të thella në
jetën tonë këtu mbi tokë. Ia detyr-
ojmë vetes shqyrtimin e të dhënave
për këtë. Mund ta injorojmë, por
nuk mund t’i dredhojmë kurrë pra-
nisë së Perëndisë. Bota është e mbu-
shur plot me Të. Ai ecën kudo, pa
u vënë re. Përpjekja e vërtetë
është të mos harrojmë të kujdesemi
për këtë. Në fakt, të zgjohemi.
Edhe më tej, të mbetemi zgjuar.”
Shpresoj që ky vit shkollor do
jetë një vit i veçantë për gjithë stu-
dentët! Shpresoj që do të gjeni ko-
hë për të shqyrtuar, kërkuar, për të
hapur sytë ndaj realitetit rrethues!
Perëndia po troket në dyert e
shpirtrave tanë. Por shpeshhere,
trokitja e tij është e qetë, trokitje e
thjeshtë. Ata që i stërvisin veshët
për të dëgjuar, do të dëgjojnë zërin
më të ëmbël, më të bukur dhe më
të dashur, zërin që u kërkon të hyjë
tek ata. Hape derën, dhe fillo përje-
timin e gëzimit më të madh të jetës!
At Luka Veronis
NENTOR 2003
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
DHJETOR 2003
4 E Enjte + Dëshmg. Var-
vara. Osh. Joan Damaskini.
Jerod. Serafimi.
5 E Premte + Osh. Sava i
Shenjtëruar. Dësh. Diogjeni.
6 E Shtunë + Nikolla i
Mirës së Likisë çudibërës.
7 E Diel + 10 Llk. Ambrozi
i Milanos. Osh. Gjerasimi.
9 E Martë + Zënia e Sh.
Anës, nënës së Hyjlindëses.
Pr/sha Ana.
12 E Premte + Spiridhoni i
Trimithundës.
13 E Shtunë + Dësh. Ef-
strati, Afksenti, Oresti, Eu-
gjeni etj. Dëshg. Luçia.
14 E Diel + 11 Llk. E Pa-
raetërve të Zotit tonë Jisu
Krisht. Dësh. Thirsi, Fili-
moni etj.
15 E Hënë + Jerod Lefteri i
Vlorës; Anthia, e ëma e tij.
20 E Shtunë + Jerod. Ignat
Hyjmbajtësi. Filogoni i Anti-
okisë.
21 E Diel + Para Krishtli-
ndjeve. Dëshg. Juliana e
630 të tj. Themistokliu.
Bëhet efqeli.
24 E Mërkurë + Dësh.
Evgjenia dhe i ati Filipi.
25 E Enjte + LINDJA
TRUPORE E ZOTIT
TONE JISU KRISHT.
26 E Premte + Mbledhja e
Hyjlindëses. Jerod. Omol.
Efthimi i Sardës.
27 E Shtunë + Dësh. i parë
Stefani. Omol. Theodhor
Grapti.
28 E Diel + Pas Krishtli-
ndjeve. Josifi, i fejuari i
Hyjlindëses. Të 20.000
dësh. e Nikomidisë.
NENTOR 2003
“E gjithë jeta e njeriut mund të
ngacmohet nga bukuria e të dielave
gjatë fëmijërisë”, - shkruan një peda-
goge zvicerane, në librin e saj “Edu-
kimi në familje”. Po ne, prindërit,
e kemi ndjerë rëndësinë e së dielës
në edukimin e fëmijëve tanë?
E diela është dhuratë Perëndie;
dita e Zotit; ditë e Ndritshme. Si të
tillë duhet ta përjetojnë, të mëdhenj
e të vegjël, nëse duam që ajo të
jetë burim gëzimi, dashurie, rilindje
e qetësimi.
Të tillë duhet që ta ndjejë edhe
fëmija. E diela është dita që familja
duhet të jetë e mbledhur. Në ditët
e tjera të javës pjesëtarët e fami-
ljes shihen me vështirësi. E diela u
jep mundësi të jenë së bashku në kë-
të ditë të gëzuar. Eshtë bukur, që
të gjithë së bashku, të shkojnë në
kishë. Në adhurimin e përbashkët
të çlodhin shpirtrat, të marrin fuqi
për përpjekjet e javës që vjen.
Tema jonë është: “E Diela në
jetën e fëmijës”. E zgjodhëm, se-
pse në kohën e sotme kjo ditë është
shpërdoruar dhe e ka humbur kup-
timin e saj të vërtetë. Ndërkohë
pedagogë dhe psikologë bashkëko-
horë janë ndalur me respekt për-
para rëndësisë së saj të madhe.
Ata theksojnë së të dielat në mo-
shën fëminore përgatisin të dielat
e moshës së pjekurisë.
Pra, si do ta përjetojë fëmija të
dielën në moshën e fëmijërisë, që
ta përgatisë e frymëzojë të bëhet i
pjekur në jetë? Folëm për kuptimin
fetar të së dielës, por është e nevoj-
shme ta shikojmë edhe nga ana ar-
gëtuese. Prindërit të mos mendojnë
se duke i çuar fëmijët në kishë mba-
roi detyra e tyre. Natyrisht që jo.
Fëmijët nuk janë ende në gjen-
dje që të kuptojnë bukurinë e him-
nologjisë, shenjtërinë e Mistereve.
Shumë prej tyre edhe lodhen në kishë.
Për këtë, programi i së dielës duhet
t’i preokupojë serozisht prindërit.
E diela duhet të jetë një arsye e
mirë për përmirësimin e marrëdhë-
nieve familjare, për lidhje më të for-
ta. Këtë ditë fëmija duhet të shijojë
praninë e prindërve në shtëpi, pra-
ninë e vëllezërve, të të afërmëve.
“Të gjitha i kam, por do doja që pri-
ndërit të rrinin më shumë me mua,
të loznin me mua”, - thonë fëmijët.
Si mund të realizohet, që
fëmijët e prindërit të gëzojnë së ba-
shku. Këtu nuk ka rëndësi se çfarë
do bëjnë prindërit, por si do ta bëj-
në. Fëmijët duhet të kuptojnë se kë-
të ditë prindërit janë të tyre, do lo-
zin me ta, do bisedojnë bashkë, do
këndojnë, do t’i pyesin. Tryeza e
E diela në jetën e fëmijës
së dielës duhet të jetë festive. Me
përgatitjen e saj duhet të merren
të gjithë pjesëtarët e familjes.
Kështu fëmijët do të kuptojnë
rëndësinë e kësaj dite. Nga ana
tjetër dreka e së dielës duhet te jetë
e thjeshtë, që nëna të ketë mundësi
të bisedojë më shumë me fëmijët.
Mbas kishës, mund të bëhen edhe
vizita tek të afërmit, një piknik, që
të gëzojnë të gjithë së bashku. Të
dielën mund të ftojmë për drekë një
mik të babait ose një të afërm. Kë-
shtu fëmija brumoset me familjen,
gëzon, është krenar për atë e s’e bren
vetmia de indiferenca e prindërve.
Duam që fëmija ynë të mbetet
i vogël e jashtë problemeve të ko-
hës? Le të përpiqemi të mbushim
kohën e tyre me gjëra të bukura.
Për këtë, Shën Joani i Shkallës
shkruan:”Vetëm këngë për Zotin
psalni, që të mos mëkatoni me kën-
gë të turpshme e të papërshtat-
shme”, dhe në një vend tjetër tho-
të: “Trego anën e mirë e hiqi sytë që
atje, shiko qiellin, diellin, yjet, lulet
e dheut, pemët e librat e hijshëm”.
E diela është dita e dhoksologjisë
së Perëndisë dhe dita e grumbulli-
mit të familjes. E diela quhet si dita
e dashurisë. Eshtë mirë që këtë
ditë së bashku me fëmijët të shkoj-
më për të vizituar ndonjë të mo-
shuar ose të sëmurë, që fëmija të ndi-
ejë më tepër dashuri e respekt. Kjo
dashuri është ajo që zgjat më shumë.
Nëse dikush ka ndonjë problem
dhe ne e diskutojmë në tryezën e
së dielës kjo indirekt do të bëhet e
pranueshme nga fëmijët, mjafton
që ne të mos ushtrojmë presion.
Jeta e krishterë është e pashter-
shme, është krijuese .
Njeriu i sotëm është bërë pasiv
dhe tek kjo influencon shumë tele-
vizori, por brenda tij ka një fuqi të
NGJALLJA
madhe krijuese. Nëse ne nuk e tra-
nsmetojmë këtë gjë tek fëmijët ta-
në, rrezikojmë që të mos u krijojmë
mundësinë për një jetë të pavarur,
krijuese. Jepuni fëmijëve tuaj fry-
mëzim, krijimtari, oferta dhe e diela
do bëhet burim i pashtershëm gëzi-
mi e krijimi për gjithë jetën e tyre.
Gjatë të dielës, në një orë të
caktuar, së bashku me fëmijët
mund të lexoni ndonjë revistë të
kishës për fëmijë, ose pjesë nga
Ungjilli. Të gjitha këto nuk duhet
të bëhen me detyrim, por me një
mënyrë të natyrshme, pa i lodhur
fëmijët dhe duke u lexuar gjëra të
reja. Që këto biseda të jenë frytdhë-
nëse duhet të krijojmë një klimë
të përshtatshme, që fëmijët të
shprehin lirshëm mendimin e tyre.
Kjo ka mjaft rëndësi, sepse iu hap
rrugën për një vend të sigurtë në
jetë.
Duhet të kuptojmë se e diela
përbën bazën e edukimit të fëmijë-
ve jo vetëm nga kuptimi i saj, por
kryesisht nga mundësia e kohës së
lirë që na vë në dispozicion për të
punuar me fëmijët.
Por, që të gjitha këto të bëhen re-
alitet kërkojnë mund, përpjekje,
lodhje. Lind pyetja: Po ne prindërit
nuk kemi nevojë për pushim? Për-
gjigjja është: Jo! Lind pyetja tjetër:
Eshtë më e lodhshme të kalojmë
më shumë orë të dielave, ose gjatë
javës me fëmijët tanë, apo të kaloj-
më netë pa gjumë, ankth duke parë
akrepat e sahatit kur do hapet de-
ra për të hyrë i riu dhe sidomos
adoleshenti ose adoleshentja.
Po. Ky është realiteti i sotëm. Çdo
epokë ka rreziqet e saj, por sot ato
janë më të shumta: Rrymat e ndry-
shme heretike, satanistët, televizo-
ri, narkotikët që vdesin njerëz, të
gjitha këto i vënë të rinjtë në pozicion
11
të vështirë. Shpesh janë pyetjet e
shokëve, ironia e tyre, ndrydhja
nga vetja që i sjell në pozitë të tillë.
Nëse nuk ju kemi krijuar ekuilibër
rrezikojnë t’i rrëmbejë rryma. Pi-
kërisht këtë duhet të shmangim.
Mjekët na këshillojnë paranda-
lim, pikërisht këtë duhet të bëjmë
edhe për shpirtin e fëmijës. Nëse
fëmija e fillon javën pas një të diele
të gëzuar, me moral të ngritur ai
është në gjendje të përballet me
ngasjet, t’u kthejë shpinën dhe të
përballojë ironitë e shokëve.
Do ishte fatale nëse ua para-
qesim fëmijëve jetën si shterpë, ne-
Një nga
kontributet
më të dukshme
të Kishës sonë,
janë edhe
përkujdesjet ditore
të fëmijëve.
Në foto:
Kryepiskopi Anastas
mes fëmijëve
të njërit prej këtyre
kopshteve.
gative, të mbushur me gjëra të
ndaluara. Jeta nuk është negative,
veçanërisht jeta e krishterë.
Duhet të kujdesemi që të krijo-
jmë tek fëmijët tanë raste për “ve-
tëvlerësim”. Eshtë një armë e
fuqishme shpirtërore në duart e
tyre, e cila e shoqëruar dhe me
lutjet tona, do t’i ndihmojë të jetojnë
sipas Ungjillorit Joan: “Të rinj, të
jeni të fortë” dhe kështu përballen
fitimtarë me jetën”.
Përktheu: Nafsika Melo
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues: Kryepiskopi
Anastas
Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në shtypshkronjën
“Ngjallja”
12
Një tjetër ide për zhvillimin bujqësor
Një fermë e vërtetë është duke
u kijuar në Xarrë, në pronësitë e
“Shën Donatit”. Në kuadrin e për-
kujdesjes së Kryepiskopit Anastas
për programe të mjedisit dhe zhvi-
llimit bujqësor një pemishte po merr
shtat atje prej dy vjetësh. Është me
të vërtetë një ndërhyrje origjinale
që veç të tjerave shërben si një
program-pilot, si një shembull për
gjithë zonën dhe më gjerë për mu-
ndësitë që ofrohen për zhvillimin e
bujqësisë.
Falë kushteve të rralla klimate-
rike që ofron zona, mjedisi idilik që
krijojnë burimet e Liqenit të Butrin-
tit dhe tokës mjaft të përshtatshme,
zona është e krijuar për një zhvi-
llim bujqësor intensiv.
Në një sipërfaqe toke prej 250
dynymësh, është konturuar tashmë
pemishtja e ardhshme. Janë mbi
600 rrënjë ullinj të mbjellura rish-
tazi, 350 agrume si dhe pemë të
tjera frutore.
Zona e Xarrës dhe Mursisë ka
një përvojë të pasur në këto kulti-
vime. Pikërisht këtë traditë do të
nxisë kjo ndërhyrje e Kryepiskopit.
Prandaj dhe në pemishten e Kishës
aplikohen sisteme të avancuara
për ujitjen dhe shërbimet e tjera
kultivuese. Projekti që kryhet atje
me gjithë mbështetjen teknike do
të jetë një shembull për zonën, për
NGJALLJA
Mitropolia e Gjirokastrës
mundësitë që ofron kultivimi në
frutikulturë, por nga ana tjetër do
të jetë edhe një ndihmë direkte
për Kishën Orthodhokse.
Frutat e kësaj pemishteje, të
cilat do të fillojnë të vijnë së shpejti,
për shembull, do të mbështesin ko-
nviktet dhe shkollat, që funksio-
nojnë nën përkujdesjen e Krye-
piskopit Anastas në dobi të Kishës
dhe popullit orthodhoks.
Edhe me këtë ndërhyrje Kisha
Orthodhokse vjen me një ide pro-
gresiste dhe i prin me shembullin
e vet përparimit të vendit dhe të
shoqërisë.
Përveç 1000 pemëve të mbje-
lla në pronën e “Shën Donatit”,
që kanë zhvillim shumë të mbarë
janë edhe 300 rrënjë, ullinj krye-
sisht dhe disa pemë të tjera fru-
tore, në tokat e Manastirit të
Profet Ilisë, në Vrinë.
Kjo pemishte u krijua në vitin
e kaluar dhe pemët në të u mbollën
kryesisht nga nxënësit e Liceut
Kishtar “Kryqi i Nderuar” të Ki-
shës Orthodhokse në Gjirokastër.
Një përkujdesje të veçantë për
të gjithë këtë veprimtari zhvilluese
mjedisore dhe bujqësore tregon
edhe prifti i enorisë së Shën
Nikollës në Xarrë, at Pandeli
Mitro.
Korresp. i “Ngjallja”
Në foto, rruga
për në fshatin
Dhrovian, 6 km,
e rehabilituar
plotësisht
me kontributin
e Kishës sonë
Më parë ishte mjaft problem të shkoje me makinë në Manastirin
historik të Mesopotamit. Tani në rrugën për tek ai është ngritur
kjo urë, me kontributin e Kishës.
Kisha kontribuon për rrugën
në Livadhja
Në krahinën e Livadhjasë
shumica e fshatrave janë malore
dhe të shkëputura pothuajse tërë-
sisht nga infrastruktura rrugore
duke ngelur kështu të izoluara.
Komunikimi zgjat në kohë dhe bë-
het vetëm me mjete të larta. Janë
16 fshatrat e komunës, nga të ci-
lat 8 lidhen me rrugën që fillon në
Livadhja dhe përfundon në Smi-
nec dhe gjithashtu në pikën kufita-
re që u çel rishtazi pranë Mana-
stirit “Fjetja e së Tërëshenjtës” në
Ripesi.
Edhe kjo pikë kufitare nuk po
jep frutin e saj të pritshëm për ko-
munitetin lokal për faktin, se mu-
ngesa e rrugëve e vështirëson kë-
të e këto fshatra mbeten të shkreta.
Gjatë gjithë këtyre viteve zona
e Livadhjasë ka patur përkujdesjen
e veçantë të Kryepiskopit Anastas
për një sërë çështjesh sociale si
për rrugë, ujësjellës, shkollë, mje-
dise sportive etj.
Në të gjitha fshatrat pothuajse
është ndjerë kjo ndërhyrje që
përfshin ringritjen e kishave, ripa-
rimin e atyre që kishin shpëtuar
nga përndjekja ateiste, rregullimin
dhe çeljen e rrugëve të reja në
Malcan, Griasdhan, Karroq, Grave
etj., terrenin sportiv në Livadhja,
ndërhyrje në ujësjellësin qendror të
zonës nga burimet e Merkos etj.
Ndërkaq Kryepiskopi Anastas
do të jetë bamirësi real i zonës me
veprën që është duke u zhvilluar
në rrugën pothuajse joekzistuese
prej 23 km me iniciativën dhe
kontributin e Tij.
NENTOR 2003
Për ndërtimin e rrugës Kisha
ka vënë në dispozicion të gjitha
makineritë, të cilat kanë mbi dy
muaj të pranishme në rrugën
Livadhja - Ripës, me synim që ta
bëjnë atë plotësisht të udhëtue-
shme. Ndërkaq për punime që ma-
kineritë tona nuk mund t’i bëjnë
ndihmohen nga grupe ndërtimore
të zonës gjë që indirekt përsëri
vjen në ndihmë të punësimit dhe
fuqizimit ekonomik të banorëve të
zonës.
Ndërhyrjet synojnë në zgjerimin
e trupit të rrugës, hapjen e kanaleve
anësore për mbrojtjen e rrugës nga
rreshjet dhe rrëshqitjet, ndërtimin
e mureve mbajtëse atje ku kjo
është e nevojshme, vendosjen e
tombinove në vendet ku kullojnë
ujëra dhe kryesisht transportin e
një volumi të konsiderueshëm ma-
terialesh inerte për shtresën prej
15 cm, që do t’i hidhet pothuajse
gjithë rrugës.
Punimet në këtë rrugë, që
kalon në një zonë gjysmë të shkre-
tuar vahzdojnë duke dhënë me-
sazhe shprese për banorët që kë-
mbëngulin të jetojnë në fshatrat e
tyre dhe njëherësh për të gjithë ata
që mendojnë të kthehen ose që
vijnë për vizita.
Edhe një herë tjetër Kisha Or-
thodhokse është në krye të përpje-
kjeve për zbutjen e problemeve
sociale dhe zhvillimin e infrastruk-
turës në ndihmë të fshatrave.
Korresp. i “Ngjallja”