SHKURT 2006 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 2 (157) Viti XV i botimit SHKURT 2006 Çmimi 20 lekë

Çmim i madh rus për Kryepiskopin Anastas

- Për kontributin e tij për paqen, dialogun dhe mirëkuptimin -
Nga data 20 deri më 24 janar, Kryepiskopi i Tiranës dhe gjithë Kryepiskopit Anastas me motivacionin: “Për përpjekjet e tij të
Shqipërisë Prof. Dr. Anastasi, i shoqëruar nga Mitropoliti i Korçës jashtëzakonshme për ringritjen nga gërmadhat të Kishës
Imzot Joan Pelushi, si dhe Arkimandrit Andon Merdani ishte i ftuar Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, si dhe për kontributin e tij
në Moskë, me rastin e akordimit të çmimit për vitin 2005 nga tashmë të njohur botërisht për paqen, dialogun dhe mirëkuptimin
“Fondacioni Ndërkombëtar për Unitetin e Popujve”. ndërmjet popujve dhe komuniteteve të ndryshme”. Ky çmim iu dha
Ky çmim i jepet çdo vit njerëzve që kanë dhënë kontribute të gjithashtu Presidentit të Republikës së Qipros, Kryetarit të Bashkisë
mëdha të përmasave botërore. Për vitin 2005 ai iu akordua së Moskës dhe Universitetit të njohur të Balamandit, Liban.

Në mëngjesin e ditës së
shtunë, 21 janar, Patriku i
Moskës dhe gjithë Rusisë
Aleksi II priti në rezidencën
e tij Kryepiskopin Anastas
dhe grupin që e shoqëronte.
Gjatë takimit që u zhvillua
në një frymë vëllazërore
dhe të ngrohtë u bisedua
rreth ngjashmërisë që të dy-
ja Kishat, si ajo ruse ashtu
dhe ajo shqiptare kishin
midis tyre gjatë periudhës
së vështirë që kaluan. Gji-
thashtu vend zuri dhe roli
që duhet të luajë Kisha Or-
thodhokse në përgjithësi në
shoqëri, por dhe në nivelin
e bashkëpunimit dhe bisedi-
mit dhe me kisha të tjera jo-
-orthodhokse. Të dy, si Pa-
triku i Moskës ashtu dhe
Kryepiskopi i Tiranës kanë
pasur një përvojë të madhe
në organizma të ndryshëm
ndërfetarë, si në Këshillin
Botëror të Kishave (KBK)
dhe Konferencën e Kisha-
ve Evropiane (KKE) etj.
Gjithashtu, u theksua nevoja Lexoni në këtë numër:
e një sintonizmi të përpje-
kjeve të përbashkëta për të • Shërbim falas në klinikën dentare
të lëvizshme Faqe 2
• “Perëndi, me hirin tënd, transformoFaqebotën”
6
ballafaquar sfida të reja me
të cilat duhet të ndeshet sot
• Përvojë e paharruar nga Kenia Faqe 3 • Formimit Profesional
Sesion shkencor në Institutin e
Faqe 11
Kisha Orthodhokse.
Ceremonia e dorëzimit
• Priftërinj orthodhoksë pranë Skënderbeut • Letër të krishterëve të Evropës: “Drita e
Krishtit i ndriçon të gjithë”
të çmimeve u organizua po Faqe 5 Faqe 12
(vijon në faqen 7)
2 NGJALLJA SHKURT 2006

SHËRBIM FALAS në klinikën Akademia Teologjike

Mund edhe të habitesh kur shi-
kon një aparaturë komplekse të in-
staluar në një automjet. Nuk është
një objekt i zakonshëm në cep të
bulevardit ose në ndonjë rrugicë.
E ka privilegjin të shkojë aty ku
njerëzit kanë nevojë për të, sidomos
për ata që problemet ekonomike i
kanë bërë luftëtarë të një mijë e
një sakrificave. E thjeshtë, vetëm
me një mbishkrim të zi mbi ngjyrën e
bardhë të mjetit: “Klinikë dentare e
lëvizshme, Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë”.
Vesh bluzën e bardhë dhe të
fton të hysh në derën e pasme, pa
harruar të të shtrëngojë dorën në
fillim si mik. Fill bëhesh edhe pa-
cient, teksa kontrollon njëherë me
vete dhëmbët, ulesh në kolltukun e
tij dhe…puna fillon.
Genci Naka ka pak kohë që ka
marrë përgjegjësinë e një shëtitësi
human në rrugët e kryeqytetit. Mje-
ku stomatolog e admiron këtë punë
me përfitim të dyanshëm, një ekspe-
riencë e re por mbi të gjitha një pu-
në që u vjen në ndihmë njerëzve në
nevojë, që Shqipëria i ka të shumtë,
shpesh edhe në numër të panjohur.
Libra të rinj
dentare të lëvizshme
Një klinikë e improvizuar në dukje,
por përmbajtja flet ndryshe.
“Është një ide shumë e mirë që
ka shumë vite që praktikohet, dhe
me të vërtetë Kisha Orthodhokse
ka gjetur një mënyrë shumë të
veçantë dhe të dobishme për të
ndihmuar njerëzit pa bërë asnjë
dallim. Në këtë klinikë mjekimi
bëhet falas, gjë që nuk është bërë
nga askush tjetër në Shqipëri”-
thotë stomatologu.
Edhe gjatë vitit 2006, Qendra Di-
agnostike Orthodhokse “Ungjillëzi-
mi” në Tiranë, pjesë e së cilës është
edhe kjo klinikë dentare e lëvizshme,
ka planifikuar që ta vazhdojë këtë
Për Kreshmën e Pashkëve
duhet të dimë se:
• Si rregull, gjatë saj nuk hahet mish, peshk, bulmet,
vezë.
• Peshk hahet vetëm më 25 Mars, e kremtja e
projekt në të gjithë vendin. Fillimisht
është punuar me fëmijët e kopshte-
ve dhe të shkollave në kryeqytet e
më pas do të marrë rrugën edhe në
zona të tjera.
Në gjithë këto vite pune, njësia
dentare ka qenë në shumë qytete
e fshatra nga veriu në jug të vendit,
ku u ka shërbyer mijëra pacientë-
ve, pa asnjë lloj dallimi.
Biseda me mjekun është e ngro-
htë. Ai të tregon punën e përdit-
shme, aparaturat e instaluara mje-
shtërisht në mjetin e lëvizshëm dhe
para se të largohesh të fton përsëri
me mirësjellje për një vizitë tjetër.
Isidor Koti
“Ngjallja e Krishtit”
kremtoi ditën
e tre Hierarkëve
Më 30 janar, për të kujtuar të
kremten e të tre Hierarkëve (shën
Vasilit të Madh, shën Grigor Theo-
logut dhe shën Joan Gojartit), në
Akademinë Teologjike “Ngjallja e
Krishtit”, në Shën Vlash të Durrë-
sit, u organizua një festë e veçantë.
Pedagogët dhe studentët e konside-
rojnë këtë ditë festën e tyre, sepse
tre Hierarkët kanë dhënë një kontri-
but të çmuar në teologji, shkencë
dhe arsim.
Mëngjesin e 30 janarit u krye
Liturgjia Hyjnore për nder të tre
Hierarkëve. Pas saj u bë edhe be-
kimi i grurit, në një përshpirtje për
të gjithë ata që kanë ndihmuar në
mbarëvajtjen e Akademisë Teolo-
gjike dhe në rritjen e zhvillimin e
Kishës sonë, të cilët sot nuk i kemi
më midis nesh..
Pedagogu i akademisë, Thoma
Çomeni, në predikim e tij foli për
jetën dhe shkrimet e shenjorëve.
Ndërsa Hirësi Ilia, transmetoi
urimet e Kryepiskopit Anastas.
Kisha jonë i nderon me madhë-
shti tre Hierarkët e mëdhenj, të cilët
vijnë të takohen me shkencëtarët,
pedagogët, mësuesit, studentët, me
mbarë njerëzit duke ofruar mesa-
zhin e jetës së vërtetë, duke reali-
zuar gjithçka me plotësi dhe pas-
tërti, me ndershmëri dhe dashuri të
përulur, me përkushtim dhe punë
të gjithanshme.
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë

Ungjillëzimit dhe në të Dielën e Dafinave. Themelues: Kryepiskopi

Anastas
• Lejohet ngrënia e “frutave të detit”.
• Kur është e mundur kreshma mbahet pa ngrënë vaj Del nën kujdesin e Këshillit
Botues
ditët e javës (ose të paktën të premteve dhe të
mërkurave), ndërsa të shtunave dhe të dielave Kryeredaktor: Thoma Dhima

përdoret gjithmonë vaji (me përjashtim të së Shtunës Adresa:

së Madhe). Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
• Verë pihet vetëm të shtunave dhe të dielave. Tiranë
• Kushdo që ka probleme shëndetësore apo të tjera, Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
që nuk e lejojnë ta mbajë kreshmën, duhet të bisedojë Shtypur në shtypshkronjën
me atin shpirtëror. “Ngjallja”
SHKURT 2006 NGJALLJA 3
Aktivitete të rinisë

Prezantohet programi rinor ndërfetar “Harmonia”,

në Bathore
Në datën 2 shkurt Grupi ndërfetar i të rinjve
të Tiranës, i cili përbëhet nga 7 të rinj, përfaqë-
sues të komunitetit orthodhoks, mysliman dhe
katolik, prezantoi në Bathore, programin rinor
ndërfetar “Harmonia”, program ky i propozuar
nga të rinjtë pjesëmarrës në Kampin ndërfetar
rinor veror, i cili u zhvillua në korrik 2005. Akti-
viteti u organizua nga projekti i USAID për “Për-
sosjen e mëtejshme të vlerave ekzistuese të
harmonisë fetare në Shqipëri”, projekt i zbatuar
nga organizata amerikane “World Learning”.
Kisha Orthodhokse ashtu si edhe në çdo
bashkëpunim tjetër me këto organizata, kishte
përfaqësuesin e saj në këtë grup.
Fjalën e hapjes e mbajti zonja Delina Fico,
drejtore e projektit të USAID, e cila theksoi
rëndësinë e këtij programi 6-mujor (shkurt - nën-
tor 2006), duke uruar për mbarëvajtje dhe har-
moni. Më pas dy anëtare të Grupit rinor ndërfetar
të Tiranës prezantuan aktivitetet e këtij progra-
mi. Gjatë punës për realizimin e tij, grupi i punës
ka planifikuar të organizohen një shumëlloj-
shmëri aktivitetesh, të cilat do të çojnë në për-
mbushjen e qëllimit të këtij programi, i cili është:
Të zhvillojë vlerat e edukimit qytetar dhe har-
moninë tek të rinjtë e Bathores.
Ky program do të ofrojë disa shërbime për të
rinjtë, si librari, kurse kompjuteri, klasa edukimi,
seminare trajnuese, biseda me specialistë, aktivi-
tete sportive dhe kulturore etj.
Në këtë aktivitet prezantues morën pjesë:
përfaqësues të pushtetit lokal (bashkia Kamëz,
minibashkia e Bathores), përfaqësues nga ko-
munitetet fetare, drejtues të shoqatave komuni-
tare, përfaqësues të forumit rinor të Bathores
si edhe përfaqësues të Co-Plan.
Aktiviteti u mbyll me një kokteil si edhe me
urimin që bashkëpunime të tjera të këtij lloji të
mund të ketë edhe në të ardhmen.

Sonila Dedja

Përvojë e paharruar nga Kenia

Nga dt. 11-16 janar 2006 në Kostandin Miron nga Gjermania mit biblik në grupe të vogla pjesë- përi. Më pas pjesëmarrësit patën
Kenia, në Afrikë, Syndesmos (Or- mbajti referatin me temë: “Kon- marrësit patën mundësi të diskuto- mundësi të vizitonin dhe të takonin
ganizata botërore e rinisë orthodho- cepti i inferioritetit në komunitetet nin dhe shkëmbenin mendimet e të krishterë në enori të ndryshme
kse) zhvilloi trajnimin me temë “Roli e krishtera. Shembuj dhe rrjedho- tyre në lidhje me pasazhin biblik në perëndim të Kenias. Mikpritja
i drejtuesit në kishë”. Aktiviteti u jat, si dhe kurimi i tyre”. Në disku- nga Mateu (20:28) që thotë: “Sepse e madhe e afrikanëve, të cilët ishin
zhvillua me bekimin e Mitropolitit timet në grupe të rinjtë patën mu- edhe Biri i njeriut nuk erdhi që t’i në gjendje shumë të vështirë eko-
të Kenias Makarios, në bashkëpu- ndësi të flisnin rreth temave të ndry- shërbejnë, por për të shërbyer dhe nomike, preku zemrat e pjesëma-
nim me Organizatën Rinore Ortho- shme si: “Përse jam në Kishë”, për të dhënë jetën e tij si çmim për rrësve të huaj. Ky aktivitet ishte një
dhokse në Kenia - OCYAK (Ortho- “Ungjillëzimi i fëmijëve dhe të rinj- shpengimin e shumë vetave”. simbol uniteti me gëzim dhe da-
dox Christian Youth Association of ve”, “Si të ndërtojmë një enori”, Përfaqësueset nga Shqipëria shuri në Krishtin.
Kenya), në seminarin orthodhoks “Parimet e misionit dhe eksperi- prezantuan aktivitetet me fëmijët
“Makario III”, në Riruta. Si OCYAK encat”. Gjithashtu nëpërmjet studi- dhe të rinjtë që zhvillohen në Shqi- Ana Kërçyku, Gabriela Bezhani
dhe Seminari Orthodhoks Makario
III janë anëtarë të Syndesmosit. Në
veprimtari merrnin pjesë rreth 40
pjesëmarrës nga dioqeza të ndry-
shme në Kenia si dhe nga pesë
vende të ndryshme nga Afrika,
Evropa dhe Amerika.
Ky trajnim pati për qëllim
forcimin dhe lidhjen e Syndesmosit
me anëtarët afrikanë si dhe ba-
shkëpunimin e të rinjve nga vende
të ndryshme brenda rajonit dhe ja-
shtë tij. Gjithashtu Syndesmos u
njoh më nga afër me situatën në
Kenia, sfidat dhe nevojat në rajonin
e Afrikës. Hirësia e Tij Makario
mbajti referatin me temë: “Krishti
- baza e jetës sonë”, ndërsa atë
4 NGJALLJA
Fal
dhe do të jesh
i falur
(Ligjëratë e mbajtur
nga Joani i Pergamit
para komunitetit
të manastirit “Shën Joan
Pagëzori”, në Angli)
Të dielën e parë të Triodit, Ki-
sha na paraqet para syve shembu-
llin e publikanit, një shembull pe-
ndimi, rrëfimi, d.m.th njohje e gje-
ndjes ekstreme në mëkat. Ajo va-
zhdon me shëmbëlltyrën e djalit
plangprishës për të na treguar se
gjendja jonë mëkatare nuk është pa
rrugëdalje, ekziston një Qenie që
na do, na pret krahëhapur me këto
fjalë: “Nuk të gjykoj, nuk dua të më
thuash sa mëkatar je, mjafton të
kthehesh tek unë”. Dhe për të ce-
lebruar kthimin e çdo mëkatari, Ai
bën një festë. E diela që vijon më
pas, na kujton sërish pendimin.
Kisha na drejton te Gjykimi i Fu-
ndit për të na kujtuar se edhe nëse
përparojmë në virtyt, cilatdo qof-
shin përpjekjet që bën, është mëshi-
ra e Perëndisë që na shpëton për-
fundimisht dhe jo merita jonë apo
merita e virtyti ynë. E Diela e Djalit
Plangprishës na paraqet një nga
gjërat më të vështira, një nga dyert
më të zorshme për t’u hapur; falja
e vëllait tonë. Falja është diçka e
vështirë, po përse? Fillimisht sepse
ne nuk dimë çdo të thotë me të vër-
tetë falje: gabimisht e mendojmë si
diçka të thjeshtë, por nëse mendoj-
më seriozisht se çfarë do të thotë
kjo fjalë, do të shohim realisht se nuk
është thjesht një nga gjërat më të
vështira, por më e vështira për nje-
riun. Ne mendojmë se falja është
thjesht fakti të mos duash t’i bësh
keq armikut, të mos i zemërohesh
dhe kështu lehtësohemi duke thënë:
“Sa për mua nuk dua t’i bëj keq
tjetrit, e fal”. Dhe shtojmë shumë
shpesh: “Unë fal, megjithëse nuk e
harroj, po fal.” Ne nuk harrojmë,
por falim! Është kontradiktore. Nuk
është e mundur të falësh me të
vërtetë nëse ti ruan kujtimin e së
keqes që tjetri të ka bërë. Si mund
SHKURT 2006
të arrish të harrosh të keqen që në hapësirën e ekzistencës sime. Megjithëse e dëshirojmë nuk mund
tjetri të bën? Si mund ta fshish nga Është një mister fakti që kjo hapë- të gjejmë një vend të mjaftueshëm
kujtesa? Falja e vërtetë nuk është
ajo që na pengon të hakmerremi,
sirë e cila quhet ‘botë’ ose ‘ekziste-
ncë’ të mos ketë ‘vend’ për ne. Se-
për të gjithë njerëzit që përjashto-
jmë nga kjo hapësirë, e cila është
por ajo që na bën të aftë të duam cili e përcakton vetë hapësirën e tij, edhe e tyre. Dhe megjithatë Perë-
armikun tonë; ajo që na bën të i vendos kufij të ashtuquajtur fa- ndia është atje dhe na kërkon të
shtrëngojmë armikun tonë në milje, kombe, raca dhe thotë: “Ja falim të tjerët d.m.th. t’i marrim
krahë, që na bën ta duam si veten, vendi që më përket dhe asgjë tjetër brenda hapësirës sonë, t’i bëjmë
që e bën një nga qeniet tona më të veç meje nuk mund të depërtojë atje”. pjesëmarrës të të gjitha të mirave
shtrenjta, që na bën ta vendosim ...Pas rënies, njeriu u bë njësoj që Perëndia na dha, të ndajmë me
brenda vetes sonë. Këtë kuptim ka me kafshët. Ai krijoi territorin e tij ta jetën dhe zemrën tonë.
realisht fjala ‘falje’ [në greqisht dhe gjithashtu organizoi një sistem Ja përse falja është kaq e vë-
syn-chor- fjalë për fjalë do të tho- mbrojtjeje që ta ruajë hapësirën e shtirë. Në fakt, ti ndoshta e harron
të: vendosem me, bashkë me, në tij nga kushdo që e cënon. Po kush të keqen që tjetri të ka bërë madje
të njëjtin vend] i jap një vend me e dha këtë territor? A nuk është një nuk ke mëri ndaj tij, por nuk e pret
veten, e pranoj në botën time, në dhuratë nga Perëndia?A nuk na e në shtëpi, nuk ndan me këtë njeri
brendësi të jetës e të zemrës sime, dha vallë Ai? E kemi krijuar ne?! kaq të keq, mëkatar e kriminel! Sa
e vështirë të falësh! Për më tëper
Zoti në Ungjill thotë: “Sepse në qo-
ftë se ju ua falni njerëzve gabimet
e tyre Ati juaj qiellor do t’jua falë
edhe ju, por në qoftë se ju nuk ua
falni njerëzve gabimet e tyre as Ati
juaj qiellor nuk do t’ua falë juve ga-
bimet tuaja”(Mat.6:14-15). Kështu
fal Perëndia! Ai nuk fal sentimenta-
lisht dhe psikologjikisht. Perëndia
fal duke përqafuar, duke përfshirë
botën e tërë dhe armiqtë në bre-
ndësi të ekzistencës së Tij, Perëndia
përqafon të gjithë njerëzit. Dhe në-
se ne jemi në gjendjen e të mospra-
nuarit të një vëllai në vendin tonë,
atëherë automatikisht përjashto-
hemi nga Vendi i Perëndisë, sepse
vëllai ynë është tashmë në Vendin
e Zotit nga falja dhe dashuria e Tij
[në këtë vend që është Mbretëria].
(Vijon në numrin e ardhshëm)
Përktheu: E. Pani
Përulësia është rruga për të marrë Hirin e Perëndisë
Një djalosh i ri në moshë, por shumë me kulturë që mundësoi vizitën, i habitur nga sjellja e murgut,
dhe shumë i njohur në Siri, dëgjoi për një murg në kur ai iku, e pyet një ditë plakun:
shkretëtirën e Egjiptit, që bënte çudira dhe i vinin shumë - O atë i bekuar, përse iu solle ashtu djaloshit, i cili
njerëz t’i rrëfeheshin. Ai vendosi që t’i bënte një vizitë. është shumë i respektuar në Siri dhe një i krishterë i
Djaloshi mbahej në vendin e tij si një prej theologëve devotshëm? Plaku iu kthye dhe i thotë:
më të mirë të krishterë dhe ishte aq i apasionuar pas be- - Biri im, ai ishte vërtet një djalë shumë i ditur dhe
simit, saqë me qejf të madh e bëri rrugën e gjatë më këmbë. shumë i respektuar. Unë e ktheva kokën mënjanë nga
Kur arriti në qelinë e murgut, djaloshi i dha të njohur turpi dhe nuk e shihja dot në sy, pasi ishte shumë më
dhe filloi t’i fliste për veten, se kush ishte dhe çfarë i virtytshëm se unë. Ai filloi të më fliste dhe të më py-
besonte. Filloi t’i fliste mbi shpëtimin e shpirtrave dhe este për parajsën dhe shpëtimin, për të cilat unë nuk
parajsën dhe se si ai besonte në ato që kish lexuar në di gjë. Unë kam 40 vjet në këtë shkretëtirë dhe mezi kam
Ungjill me gjithë zemër. Murgu i krishterë Poemen, që mësuar se si të luftoj pasionet e mishit, të trupit tim!
ishte plak në ato vite, nuk nxori asnjë fjalë nga goja, Ai e kuptoi urtësinë e fjalëve të murgut dhe kur e
por e ktheu edhe kokën mënjanë dhe nuk e shihte as takoi përsëri djaloshin ia rrëfeu edhe atij. Ai menjëherë
në sy vizitorin e tij të ri në moshë. e kuptoi gabimin dhe u kthye përsëri në shkretëtirë;
Djaloshi u largua i prekur jashtë mase, pasi ai nuk por kësaj here nuk e pyeti për shpëtimin dhe parajsën,
arriti të dëgjonte asnjë fjalë nga goja e murgut Poemen. por e pyeti se si të mposhtte pasionet e mishit dhe të
Një shoku i djaloshit, që i kish treguar për murgun dhe trupit që të bëhej i denjë për të marrë hirin e Perëndisë.
SHKURT 2006
Mendojmë se çdo informatë që
ka lidhje me jetën dhe periudhën e
lavdishme të Heroit tonë Kombëtar
Gjergj Kastriot Skënderbeut, sado
e thjeshtë që të jetë, vlen që të vihet
në dukje e të studiohet, sepse ndih-
mon në plotësimin e kuadrit historik
të asaj periudhe. Disa të dhëna li-
dhur me këtë periudhë gjenden dhe
në veprën agjiografike orthodho-
kse: “Jeta dhe veprimtaria e Nifo-
nit, patrik i Konstandinopojës”,
shkruar nga fillimi i shek. XVI.
Pjesën që i takon vendit tonë e
kemi nxjerrë nga botimi i fundit i
veprës në gjuhën rumune, më 1937.
Pjesa ka këtë përmbajtje:
“… Dhe Zaharia me Nifonin, si
ndenjën pak kohë atje [në Ohri],
deshnë të shkojnë në vendin e As-
kulunit; (këtu kuptohet Shqipëria)
...Zaharinë e bëri atë shpirtëror
dhe Nifonin e bëri prift…
me ata u bashkuan dhe shumë të
tjerë. Dhe u nisën nga Justiniana,
disa nga ana e tokës, disa me anije
dhe arritën në një qytet të madh
me emrin Durrës... dhe që andej u
ngjitën në qytetin e Krujës, e cila
është rreth 6 milje larg nga Durrësi.
Dhe vanë te Gjergji prijës i Shqipë-
risë, i cili quhej Skënderbe dhe pra-
noi me gëzim të madh e me dashuri,
sepse ky edhe më përpara kish dë-
gjuar për jetën e tyre, që ta ketë [Za-
harinë] atë shpirtëror dhe mësues
dhe edukator për të gjithë njerëzit,
dhe organizator të shpëtimit të të
gjithëve, ndërsa Nifonin, me beki-
min e arhiereut të Krujës e bëri prift
atje, duke e dorëzuar, si edhe vetë
arhiereun, i lumturi patrik Nikolla.”
“Pas pak kohe u ngritën turqit
nga Lindja dhe pushtuan të gjithë
viset drejt Perëndimit, pikërisht gjer
në detin e Oqeanit dhe gjer në
Shqipëri dhe çdo gjë që gjenin e
thernin, e plaçkitnin dhe i vinin zja-
rrin. Njerëzit, pra, iknin nga mundte
secili. Dhe etërit e lumtur [Zaharia
me Nifonin] lanë Shqipërinë dhe
erdhën përsëri në qytetin e madh
të Ohrisë”.
Kjo është përmbajtja sipas va-
riantit të botuar nga Simendrea. Por
edhe sipas një varianti tjetër që dis-
ponojmë, të botuar në mënyrë për-
mbledhëse nga N. A. Konstandinesku,
del e njëjta përmbajtje:
NGJALLJA
Priftërinj orthodhoksë
pranë Skënderbeut
- Sipas një dokumenti të kohës -
“… Të dy miqtë lanë Artën për
një udhëtim më të gjatë, duke u
ndaluar pak kohë në Justinianë, ku
ishte qendra e patrikut orthodhoks,
nga i cili vareshin bullgarët, serbët
dhe shqiptarët. Meqenëse qyteti
ishte nën sundimin e turqve, të dy
kallogjerët u drejtuan për në Shqi-
përinë e lirë të Gjergj Kastriotit, të
quajtur Skënderbe: ata arrijnë në
vendqëndrimin e tij, në qytetin Kru-
jë, pasi kaluan Durrësin dhe u pritnë
shumë mirë në oborrin e tij: Zaha-
rinë e bëri atë shpirtëror dhe Nifo-
nin e bëri prift…”
“Por valët e luftës otomane ua
prishën edhe këtu qetësinë; bota
ikte e tmerruar prej hordhive turke
duke kërkuar shpëtim në det ose
në shpellat e maleve. Nën mbroj-
tjen e rrobës së kallogjerit ata u
kthyen në Ohri…”
E reja qëndron në radhë të parë
në atë, që fondit të burimeve histo-
rike për këtë periudhë të shkëlqyer
të historisë sonë kombëtare, i
shtohet dhe një dokument tjetër me
prejardhje nga arkivat e pagjurmu-
ara akoma mirë të Ajonorosit, me
të cilin familja e Kastriotëve ka
pasur, siç dihet lidhje të vazhdue-
shme.
Në këtë pjesë përmenden emrat
e dy klerikëve orthodhoksë, Zaha-
risë dhe Nifonit, për jetën e të cilë-
ve Skënderbeu kishte dëgjuar edhe
më parë. Nga disa të dhëna biogra-
fike del se Nifoni ishte shqiptar nga
gjaku, në mos edhe Zaharia.
Nga teksti nuk del e qartë as
koha e ardhjes së tyre në Krujë,
as koha e largimit nga Kruja. Për
sa i përket ardhjes, ne mendojmë, du-
ke marrë parasysh dhe moshën e
Nifonit, i cili ka lindur rreth vitit
1434, se ajo duhet të ketë ndodhur
nga viti 1458-1460, gjatë apogjeut
të fitoreve të popullit tonë, ndërsa
për sa i përket largimit, ky duhet të
ketë ndodhur gjatë vitit 1466, sepse
këtë vit ata gjenden përsëri në Ohri,
5
në manastirin e Shën Marisë, ku
ishte dhe selia e patriarkisë.
Se ç’i ka shtyrë këta dy klerikë
të vijnë, madje bashkë edhe me
shumë të tjerë në Krujë, kjo, besoj-
më, se del vetë nga ngjarjet e kohës.
Pushtimi i Konstandinopojës në maj
të vitit 1453 prej sulltan Mehmetit
II që i dha fund perandorisë mijë-
vjeçare bizantine, kish shkaktuar një
panik dhe një dëshpërim të madh si
në popujt e Ballkanit, ashtu dhe në
të gjithë Evropën. E vetmja kala e
pamposhtur në Ballkan... ishte
Shqipëria dhe populli i saj i vogël,
por heroik, nën udhëheqjen e Gjergj
Kastriotit...
...Mund të shtojmë se dukuri të
tilla në këtë kohë janë të pakta...
Edhe kthimi më 1466 nga Kruja në Më 15 janar, pas Liturgjisë
Ohër i dy personave në fjalë nuk Hyjnore, në Kishën e Ungjillë-
mund të ketë qenë pa qëllim, pa zimit në Tiranë, Kryepiskopi
ndonjë mision të posaçëm nga ana Anastas përkujtoi z. Dhimitër
e Skënderbeut, i cili në këtë kohë Beduli, në 10-vjetorin e fjetjes.
për t’i bërë ballë gjendjes kritike Ai foli për figurën dhe rolin e
në të cilën ndodhej vendi, po u bë- veçantë të tij në ringjalljen e Ki-
nte thirrje të fundit për luftë e ba- shës sonë Orthodhokse.
shkëpunim gjithë aleatëve dhe fqi- Z. Dhimitër Beduli u bë që
njëve të tij. Nuk përjashtohet supo- në fillim faktor i çmuar për
zimi, mendojmë ne, që ata të jenë Kishën në ringritjen e saj nga
dërguar për t’u lidhur me krerët e gërmadhat, duke qenë edhe
Ohrisë nëpërmjet kryepiskopit për teologu i vetëm që i mbijetoi
ndonjë kryengritje, e cila në fakt do persekutimit të besimit.
të jetë organizuar, por ka dështuar, Ai punoi me entuziazmin e
sepse siç mësojmë nga një kronikë forcën që i jepte besimi i thellë,
e kohës në gjuhën sllave, sulltan megjithë gjendjen jo të mirë
Mehmeti II, kur po kthehej nga shëndetësore, kudo ku lindi
Shqipëria më 1466 dha urdhër që
nevoja: në Seminarin Teologjik,
kryepiskopi i Ohrisë, Dhorotheu,
në administratë, në botimet dhe
bashkë me shumë krerë dhe klerikë
në gazetën “Ngjallja”, në për-
të vendit, të internoheshin në Sta-
faqësimin dinjitoz të Kishës
mboll. Ndërmjet të internuarve ka-
sonë jashtë vendit, me predi-
në qenë dhe Zaharia me Nifonin.
kimet e tij etj.
Nga pjesa që u përmend del se
Shkrimi që po botojmë,
Kruja në kohën e Skënderbeut ishte
është marrë nga “Ngjallja” e
një nga të paktat qendra episkopale
nëntorit 1992 dhe ruan plotë-
orthodhokse në territore të lira, në
sisht aktualitetin në përvjetorin
mos e vetmja, e cila sigurisht luante
edhe ajo një rol në mobilizimin e e Heroit tonë Kombëtar.
masave për luftën kundër turqve,
pavarësisht nga përpjekjet që bënte dhe misione të ndryshme, siç ishte
Roma, duke përfituar nga rrethanat rasti i Zaharisë dhe i Nifonit ose i
politike, për të tërhequr shqiptarët episkopit Stefan në nënshkrimin e
nën ndikimin e saj. Këtë aspekt aq traktatit të Gaetës më 1451, e i të
të rëndësishëm për atë periudhë tjerëve për anën orthodhokse, apo
ishte e pamundur të mos e shfrytë- i Pal Engjëllit e të tjerëve, kur ishte
zonte Skënderbeu, duke përdorur fjala për marrëdhëniet me Romën.
klerikët merr influencë në detyra Dhimitër Beduli
6 NGJALLJA SHKURT 2006

Nisi punimet Asambleja e 9-të

e Këshillit Botëror të Kishave (WCC)

“Perëndi, me hirin tënd,

transformo botën”
- Kryepiskopi Anastas, një ndër protagonistët -

Nga 14-23 shkurt, në Porto Ale-
gre në Brazil, po zhvillon punimet
Asambleja e Këshillit Botëror të
Kishave (WCC). Tema e saj është
“Perëndi, me hirin tënd, transformo
botën”. Ajo do të jetë një rast për
takim, reflektim shpirtëror, cele-
brime e vendimarrje për të krishte-
rë nga e gjithë bota. Veprimtaria
zhvillohet në këtë vend pas ftesës
së Këshillit kombëtar të kishave
braziliane dhe do të mbahet në
qendrën e konferencave të Uni-
versitetit potifikal të Rio Grande do
Sul.
Asambleja është organi më i
lartë legjislativ i Këshillit Botëror
të Kishave dhe mblidhet çdo 7 vjet.
Qëllimi i saj është të shqyrtojë pro-
gramet e ndërmarra nga WCC dhe
të përcaktojë orientimet kryesore,
si dhe të zgjedhë presidentin dhe
të emërojë një komitet qendror, që
vepron si organi kryesor midis dy
asambleve. Më shumë se 700 dele-
gatë dhe këshilltarë, në përfaqësi
të 340 kishave anëtare të WCC,
do të punojnë së bashku në kuadrin
e një programi që përfshin veprim-
tari shpirtërore, studimin biblik,
seancat plenare tematike, mble-
dhjet për informim-debat dhe ko-
mitetet.
Paralelisht me punimet e komi-
teteve dhe seancat administrative,
ku marrrin pjesë delegatët zyrtarë,
asambleja krijon mundësi edhe për
Më 20 janar 1994, Komiteti Qendror i Këshillit Botëror të
një jetë dhe veprimtari të përba-
shkët të të gjithë pjesëmarrësve. Kishave pranoi Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë si
Një nga pikat më të forta të pro- anëtaren më të re. Por, siç do të theksonte Kryepiskopi Anastas,
gramit është pjesëmarrja në “Mu- Kisha jonë ishte e përfshirë në lëvizjen ekumenike që përpara
tirao”, fjalë portugeze që përfshin Luftës II Botërore dhe po të mos ishte regjimi komunist, me siguri
mbledhjen, celebrimin dhe reflekti- do të ishte ndër anëtarët themelues të WCC në vitin 1948.
min. Ndaj WCC prashikon mjaft
(Kryepiskopi Anastas ka qenë disa herë moderator dhe referues
hapësirë për një numër të madh
kishash, organizatash dhe grupesh kryesor në asambletë dhe veprimtaritë e WCC.)
ekumenike, të ardhura nga e gjithë Në Asamblenë e vitit 1998, në Harare, Kisha jonë ishte
bota. Programi i përditshëm do pjesëmarrëse me të drejta të plota dhe Kryepiskopi u zgjodh
përfshijë prezantime, ekspozime anëtar i Komitetit Qendror, ku është shquar për një kontribut të
dhe diskutime, të hapura për të vazhdueshëm dhe aktiv.
gjithë pjesëmarrësit. Një tjetër pikë
Edhe në Asamblenë që po mbahet në Porto Alegre, Krye-
qendrore do të jenë veprimtaritë
kulturore të përbashkëta. piskopi Anastas ishte folësi i parë në lutjen që hapi veprimtarinë.
Programi i Asamblesë do të jetë
Në foto: çast nga Asambleja e Harares.
i pasur dhe i larmishëm. Ai do të
përbëhet nga shumë elementë të
ndërthurur me njëri-tjetrin. Orga- Asambletë e Këshillit Botëror të Kishave
nizatorët presin që ajo të shënojë Pas Asamblesë së Parë, mbajtur në Amsterdam më 1948, në të cilën
hyrjen në një fazë të re dhe që do u themelua zyrtarisht WCC, asambletë kanë qenë gjithmonë çastet kyçe
të jetë burim frymëzimi dhe ene- të historisë së organizatës. Ato janë mbledhur rregullisht çdo 7 vjet: në
rgjie si për WCC ashtu edhe për Evaston (USA), më 1954; në Delhi (Indi), më 1961; në Upsala (Suedi),
lëvizjen ekumenike.
më 1968; në Nairobi (Kenia), më 1975; në Vankuver (Kanada), më
1983; në Kambera (Australi), më 1991; në Harare (Zimbabve), më 1997.

Të dhëna përmbledhëse:
-3000 pjesëmarrës nga çdo traditë e krishterë.
-1200 pjesëmarrës “zyrtarë”, nga të cilët 700 delegatë, nga
të 347 kishat anëtare të WCC.
-1800 pjesëmarrës të organizatave ekumenike, famullive,
studentë etj.
-Viti i pestë i nismës për “Dekadën e kapërcimit të dhunës”.
-Qindra sesione lutjeje, prezantim ekpozitash, shfaqje.
-Temat kryesore: Drejtësia ekonomike; Rinia në kapërci-
min e dhunës; Uniteti i Kishës; Identiteti i krishterë dhe
pluraliteti fetar; Amerika Latine dhe problemet e saj.
-Do bëhet zgjedhja e presidentit dhe e 150 anëtarëve të Porto Alegre është qyteti më i madh i Jugut të Brazilit, me 1.5 milionë banorë
Komitetit Qendror. (kryeqytet i shtetit Rio Grande do Sul). Ai është një qendër arsimore dhe
edukimi dhe dallohet për frymën demokratike dhe impenjimin në veprimtari
sociale. Shteti ka 25 grupe etnike dhe shumë komunitete të krishtera.
SHKURT 2006
Çmim i madh rus për Kryepiskopin Anastas
(vijon nga faqja 1)
më 21 janar, në sallën e njohur të
Katedrales së Moskës “Krishti
Shpëtimtar”, në praninë e 2500
Në foto:
Kryepiskopi
Anastas,
me Patrikun
Aleksej
dhe
personalitetet
që
u nderuan
me çmim
vetave, përfaqësues të nderuar të
klerit, artit, shkencës, kulturës, si
dhe të përfaqësive diplomatike në
Moskë. Ceremonia ishte koncep-
tuar në formën e një spektakli në
praninë e Patrikut të Moskës dhe
gjithë Rusisë, Aleksi II si dhe të
presidentit të Fondacionit për
Unitetin e Popujve Orthodhoksë,
prof. Aleksei.
Në fjalën e Tij në në Kishën ka-
tedrale, Fortlumturia e Tij Kryepi-
skopi Anastas theksoi: “Horizontet
e Kishës Orthodhokse janë univer-
sale, këtu duhet të tregojmë një kuj-
des të veçantë dhe në teologjinë or-
thodhokse, dhe në mësimin pasto-
ral. Kjo duhet të rrënjoset në ndër-
gjegjen e gjithë besimtarëve ortho-
dhoksë dhe gjithë popujve ortho-
dhoksë. Ruajtja e besnikërisë së
popullit të vet e ndërthurur me ndër-
gjegjen e përgjegjësisë mbarëbo-
tërore është detyra kryesore dhe
problem i përhershëm i të gjithë
popujve, me besim të krishterë. Me
një fjalë domosdoshmëri kryesore
dhe kërkesë e ngutshme për të gji-
tha Kishat Orthodhokse Autoqefale
është solidariteti dhe bashkëpunimi
dhe njëkohësisht përsosmëria e
vetëdijes dhe përgjegjësisë së Or-
thodhoksisë.
NGJALLJA
Në periudhën e re të globalizmit
përpara Orthodhoksisë qëndrojnë
probleme nga më të ndryshmet.
Unë mendoj se i pari problem, që
duhet të mbetet më i rëndësishmi,
është përhapja e mesazhit të kri-
shterë në të gjithë botën me tërë
seriozitetin dhe dinamizmin. Falë-
nderimi i Zotit, Eukaristia e Shenjtë
- qendra e unitetit tonë - dhe trashë-
gimia e episkopëve mbeten një bazë
e rëndësishme dhe forcë e Ortho-
dhoksisë. Ne duhet të theksojmë se
Orthodhoksia nuk është “konfe-
deratë e Kishave Orthodhokse Lo-
kale”, por një “Kishë e Vetme, e
Shenjtë, Katholike dhe Apostolike”
dhe se të gjitha komunitetet euka-
ristike janë shprehje e një Kishe të
Vetme në një vend konkret.
Më në fund unë dua edhe një-
herë të shpreh falënderimin tim për
nderin dhe besimin, që treguan kaq
përzemërsisht ndaj meje për shër-
bimin tim modest ndaj Orthodho-
ksisë mbarëbotërore. Unë sinqe-
risht besoj në atë, që orthodhoksët
duhet të bëjnë para së gjithash
ç’është e mundur, për forcimin e
unitetit të Kishës sonë Orthodhokse
dhe përgjegjësisë apostolike
mbarëbotërore”.
Për të katër laureatët e çmimit
u lexua një biografi e plotë dhe më
pas iu dorëzua çmimi nga Patriku i
Moskës dhe Presidenti i Fondaci-
onit. Në fjalën e tij Kryepiskopi u
ndal në sfidat e reja që i dalin Ki-
shës Orthodhokse dhe në problemet
7
dhe kërkesat e reja me të cilat ajo
ballafaqohet.
Pas ndarjes së çmimeve, në sa-
llën e ceremonisë u zhvillua një kon-
cert me pjesë të ndryshme instru-
mentale dhe korale nga autorë ru-
së. Menjëherë pas shfaqjes, në një
nga sallat e brendshme të Katedra-
les u mbajt një konferencë shtypi
me të katër laureatët e çmimit, në
prani të Patrikut të Moskës dhe
Presidentit të Fondacionit.
Ditën e nesërme, më 22 janar,
në Katedralen historike “Fjetja e
Shën Marisë” në Kremlin, u krye
Liturgjia Hyjnore e kryesuar nga
Patriku i Moskës dhe gjithë Rusisë
Aleksi II dhe Kryepiskopi i Tiranës
dhe gjithë Shqipërisë Prof. Dr.
Anastasi. Në këtë katedrale, e cila
është zemra e historisë dhe kulturës
së popullit rus, aty ku janë kurorë-
zuar carë dhe patrikë, u dëgjuan
për herë të parë gjatë Liturgjisë
edhe lutjet në shqip. Duhet thek-
suar se në këtë katedrale pas Re-
volucionit nuk lejohej të meshohej,
pasi ishte kthyer në muze, por vitet
e fundit ajo i është kthyer përsëri
Kishës Orthodhokse Ruse. Këtu
meshohet gjatë të kremteve të
shenjtorëve vendës dhe të kremte-
ve të mëdha. Mbas Liturgjisë, nga
Patriku u shtrua një drekë në
Kremlin për nder të laureatëve të
çmimit dhe të pjesëmarrësve në
Liturgjinë Hyjnore, ku kishte dhe
personalitete e përfaqësues të
trupit diplomatik.
Në mbrëmje, Presidenti i Fede-
ratës Ruse, Vladimir Putin priti në
një takim që zgjati një orë e pesë-
mbëdhjetë minuta Patrikun Aleks
dhe Kryepiskopin Anastas, si dhe
laureatët e tjerë të çmimit. Presi-
denti Putin në bisedën me Kryepi-
skopin Anastas u shpreh se nëpër-
mjet tij sheh dinamizmin dhe frymën
krijuese të Shqipërisë. Ky takim
shumë i ngrohtë dhe miqësor u sho-
qërua dhe me çajin tradicional rus.
I ngarkuari me punë i Amba-
sadës Shqiptare në Moskë z. Halit
(vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA
(vijon nga faqja 7)
Furriku, i cili ishte i pranishëm në
ceremonitë e rastit, shtroi një darkë
në ambientet e ambasadës për të
nderuar Kryepiskopin Anastas. Në
darkë ishin të pranishëm gjithashtu
përfaqësues të Ministrisë së Jasht-
me Ruse dhe të Patriarkanës së Mo-
skës. Të gjithë të pranishmit thek-
suan rolin e madh dhe përpjekjet e
Kryepiskopit për njohjen e vlerave
të popullit shqiptar kudo në botë dhe
përmirësimit të imazhit të Shqipërisë.
Ditën e nesërme Kryepiskopi
Anastas u ftua për një intervistë në
agjencinë e dëgjuar ruse të lajmeve
“Novosti”, ku morën pjesë përfaqë-
suesit më të rëndësishëm të media-
ve ruse. Kjo intervistë, si dhe ceremo-
nia e dhënies së çmimit, fjalimet dhe
intervistat e tjera të Kryepiskopit u
pasqyruan gjerësisht në gazetat dhe
televizionet kryesore të Rusisë.
Në mbasditen e kësaj dite
Kryepiskopi Anastas ishte i ftuar
në Universitetin e Shën Tihonit,
Moskë, ku u prit me shumë ngro-
htësi nga studentët dhe stafi peda-
gogjik në ambientet e kishës së
universitetit. Më pas u zhvillua një
takim i ngrohtë e miqësor në një
nga sallat e universitetit. Me inte-
res ishin dhe pyetjet e drejtuara
Kryepiskopit nga studentët. Më
pas Kryepiskopi pati një takim me
dekanin dhe pedagogët, ku bise-
duan rreth jetës dhe aktivitetit të
shkollës, për programin si dhe lëndët
që zhvillohen në të. U theksua nevo-
ja e kontaktit të vazhdueshëm midis
studentëve dhe pedagogëve lidhur
me botimet dhe studime të ndry-
shme. Fortlumturia iu përgjigj pye-
tjeve të pjesëmarrësve në lidhje me
gjendjen e sotme të Kishës Ortho-
dhokse Autoqefale në Shqipëri,
marrëdhënieve ndërmjet komunite-
teve të ndryshme fetare në Shqipë-
ri, zhvillimit të fesë, misionit të Ki-
shës Orthodhokse në botën e sotme
perëndimore, jetës monakale.
Paraditen e së martës Patriku i
Moskës takoi Kryepiskopin dhe de-
legacionin që e shoqëronte, përpa-
ra largimit nga Moska. Ata patën
një diskutim të ngrohtë e miqësor
mbi shumë çështje të Kishës dhe
të shoqërisë së sotme.
RILINDJE E NJË PIKTURE TË VJETËR
Kisha e Shën Marisë është e ndërtuar në sheku-
llin XVII, në rrëzë të një mali të zhveshur e të ashpër,
nga ku ka marrë dhe emrin Vrahogoranxi.
Vendndodhja e saj të ofron një peizazh tepër roman-
tik me fushën e gjerë të luginës së Dropullit, ku në
sfond shtrihet Mali i Gjerë. Ajo është e tipit bazilikal
me kupolë. E gjithë kisha nga brenda, së bashku me
narteksin janë të pikturuara në teknikën e mirëfilltë të
afreskut në vitin 1622 nga dy piktorë: ONUFËR QIPRI-
OTI, i ardhur nga Qiproja dhe ALIVIZI FOKAS nga
Qefalonia. Për emrat e tyre dëshmon mbishkrimi, i
cili gjendet në murin jugor pranë ikonostasit. Onufër
Qiprioti shfaqet për herë të parë në Berat, në vitin 1591,
ku aty realizoi një numër të madh veprash ikonografike
për kishat e Beratit dhe më pas ai vendoset në rrethinat
e Gjirokastrës, ku edhe këtu realizon një seri ikonash
dhe pikturën murale të kësaj kishe në fjalë, ndërsa
për Alivizi Foka, përveç kësaj dëshmie në këtë kishë
nuk kemi ndonjë dokument mbi veprimtarinë e tij në
Shqipëri.
Para vitit 2000 gjendja e kësaj kishe, si ana fizike
e konstruksionit dhe ajo e pikturës murale, paraqitej
në gjendje të dëmtuar, ku proceset zinxhir të degra-
dimit po rrezikonin ekzistencën e saj.
Me interesimin direkt të Kryepiskopit të Kishës Or-
thodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Prof. Dr. Anastasit,
në bazë të projekteve të restaurimit u kryen punime
në arkitekturë dhe në pikturën murale.
Projekti i hartuar konsistonte në konservimin dhe
SHKURT 2006
restaurimin e afreskeve, në parandalimin e procesve
degraduese dhe në evidentimin e vlerave të vërteta
të kësaj pikture të vjetër.
Faza e parë kishte të bënte me studimin historik,
d.m.th. për vlerat artistike dhe fetare të saj si dhe në
analizën tipologjike dhe të programit ikonografik që
mbartte kjo pikturë.
Me studimin e kryer u evidentuan fazat dhe krono-
logjia e transformimeve që kishte pësuar. U bënë so-
ndazhe për gjetjen e gjurmëve dhe elementeve të zhdu-
kura në pikturë. Ekzaminimi fizik e teknologjik për-
mbante: ekzaminimin e shkaqeve, rilevimin dhe doku-
mentacionin fotografik të gjendjes. Në ekzaminimin
laboratorik mbi analizat e llaçit dhe të pigmenteve të
ngjyrave të përdorura, u bashkëpunua me laboratorin
e Institutit të Mineralogjisë, si dhe me atë të Institutit
të Fizikës Bërthamore.
Gjatë vitit 2004 u kryen punime që kishin të bënin
me konservimin dhe konsolidimin e shtesave të afre-
skut nëpërmjet proceseve të injektimit me material
lidhës në ato vende ku shtresat e afreskut paraqiteshin
të shkëputura nga suporti i murit. Në disa vende, ku
afresku ishte gati në rënie, u krye procesi i heqjes dhe
rivendosjes së pikturës. Në ato vende si plasaritje,
çarje, boshllëqe të krijuara nga rënia e afreskut dhe
fuga të thella që ishin të plotësuara apo të mbushura
me llaç jo sipas kritereve të restaurimit apo me çi-
mento, u hoqën me kujdes dhe u plotësuan me llaç
special. Në ato zona ku shtrati i ngjyrës paraqitej i
ciflosur, i përzhitur apo i shkëputur, u bë konsolidimi i
saj me solucione të përgatitura në bazë të recepturave
bashkëkohore të shkencës së restaurimit.
Në vitin 2005 punimet u përqendruan në trajtimin
e pikturës, në atë të pastrimit nga nxirjet e tepërta, nga
përdorimi në shekuj i qirinjve, kandileve etj. Në shu-
më sipërfaqe të pikturës, flaka dhe temperaturat e
larta e kishin kthyer shtresën e pikturës në trajtë glazu-
re të zezë e të temperuar. Pra, kjo gjendje e rëndë
nuk bënte të mundur leximin dhe shijimin e vlerave të
vërteta të kësaj pikture të mrekullueshme të realizuara
para katër shekujsh.
Duke u mbështetur në rezultatet e analizave të pig-
menteve të kryera në Laboratorin e Fizikës Bërtha-
more me anë të floureshencës së rrezeve “X” dhe në
interpretimin e tyre në lidhje me përdorimin e solvente-
ve që do të përdornim, u krye me sukses pastrimi i sipër-
faqes së afreskut, i cili ishte parashikuar për vitin 2005.
Procesi i pastrimit të pikturës nxori në dritë shumë
skena nga programi ikonografik mbi jetën e Krishtit,
portrete shenjtorësh e strategësh, të cilët luftuan dhe
punuan për Krishterimin. Nga patina e errët u çliruan
gjithashtu sipërfaqe pikture të gjithë tamburit dhe ku-
polës, katër hapësirat e kalotave ku qëndrojnë ugjillo-
rët, faqja lindore së bashku me apsidën, gjysma e sipër-
faqes së bashku me medalionet e murit jugor dhe veri-
or, harku paraapsidal së bashku me harqet e kollonave
si dhe gjysma e sipërfaqes së tavanit, që përbëjnë një
të tretën e të gjithë sipërfaqes së pikturës murale të
kësaj kishe.
MUSTAFA ARAPI, piktor - restaurator
SHKURT 2006
Artikulli është botuar në gazetën “Shekulli”, më 18 janar 2006
Veprimtaria misionare
si faktor zhvillimi
Veprimtaritë misionare zhvillo-
hen në një periudhë të gjatë kohore,
një artikull, për më tepër i shkruar
nxitimthi, kërkon pak kohë. Si është
e mundur të gjykohet në pak orë
kontributi shumëvjeçar që kryejnë
misionet e ndryshme në Shqipëri?
Çuditërisht, është e mundur... De-
tyrë e gazetarisë është zbulimi i
anëve të errëta dhe të padukshme,
dhe jo të mbulojë të ndritshmet dhe
të dukshmet. Përpjekja për të kri-
juar përshtypje të cekëta, sidomos
kur është e shoqëruar me mangësi
kritike dhe mungesë njohurish, për
sa i përket kuadrit historik dhe in-
stitucional të çështjes në shqyrtim,
e drejton penën gazetareske në
ngushtica të rrezikshme. Një arti-
kull i kohës së fundit i z. Agron Tu-
fa, të kujton mjaft mirë të kaluarën
ksenofobike të periudhës komuni-
ste dhe hedh akuza të lehta kundër
çdo veprimtarie misionare në Shqi-
përi. Në lidhje me to vendosa të bëj
një kritikë dashamirëse, duke e
shqyrtuar çështjen në fjalë nga
prizmi i cilësisë sime shkencore.
Në artikullin e tij “Tëhuajësimi i
identitetit fetar”, botuar në gazetën
“Shekulli”, më 23 dhjetor 2005, au-
tori i sipërpërmendur shpreh shqe-
tësimin për “tëhuajësimin” e ele-
mentit kombëtar të feve në Shqi-
përi. Dhe ndërsa ky shqetësim, për
sa i përket qëllimit mund të konsi-
derohet në vetvete si etnocentrik
ose patriotik, mënyra e të shprehurit
argumentet mbështetëse dhe njo-
huria e paasimiluar që paraqitet, e
çojnë këtë shqetësim në nivelin e
ksenofobisë emfatike.
Artikullshkruesi përpiqet të
strukturojë tezat e veta me argu-
mente, qoftë të dobëta në thelb,
qoftë edhe të pabazuara. Në dy pi-
ka të artikullit z.Tufa merret me
sharje të pabazuara ndaj misionarë-
ve që veprojnë në Shqipëri, duke
pretenduar se territori i saj është
bërë vend aventurash për “matra-
pazë, pederastë, anormalë” e të tje-
ra pretendime që shkaktojnë neve-
ri. Për më tepër, këto karakteristi-
ka ua atribuon të gjithë mision-
arëve që veprojnë në Shqipëri,
NGJALLJA 9
ndërsa të dhënat e kohës së fundit,
mbi të cilat artikullshkruesi mbë-
shtetet dhe pretendon të jetë i
frymëzuar, d.m.th. intervistat e pri-
ftërinjve të shquar shqiptarë roma-
no-katolikë, bien ndesh me prete-
ndimet e zotit Tufa. Ato pretendime
janë kaq të tejpërgjithësuara,
jopersonale dhe të pacaktuara, sa-
që e drejtojnë lexuesin e kujdes-
shëm në konkluzionin se artikulli
anon në mënyrë të pandershme ku-
ndër çdo misioni në Shqipëri. Duket
se ai neglizhon arritjet gjerësisht të
njohura të veprimtarisë së lëvizjeve
të ndryshme misionare në Shqipëri.
Artikulli iu referohet interesave ve-
tjake të lëvizjes misionare në Shqi-
përi dhe njëkohësisht mungesës së
investimeve ekonomike në vend
nga ana e tyre. Shembuj të zgjedhur
lehtë dhe shpejt mund t’i kundër-
vihen pretendimeve të mësipërme.
Besoj se është e njohur se me kapi-
talet e veprimtarive misionare u
ngritën dhe po funksionojnë vepra
të mëdha të bamirësisë së përba-
shkët, si spitali i Zonjës së Këshillit
të Mirë, Qendra Diagnostike e Un-
gjillëzimit, Universiteti Katolik etj. Në fotot: Dy nga familjet misionare nga SHBA, që po kontribuojnë
Madje, është ende e freskët në për zhvillimin e Kishës sonë, që mund të merren si shembull se misio-
kujtesën e popullit të vuajtur koso- narizmi, hierapostolia, jep një kontribut të ndjeshëm dhe të painteres
var ndihma humanitare, strehimi, në realizimin e programeve që i shërbejnë gjithë vendit. Sipër: Çarls
ushqimi dhe lehtësimi i dhimbjes dhe Maria Linderman dhe 5 fëmijët e tyre (tre nga të cilët të adoptuar)
njerëzore, që lëvizjet e ndryshme dhe poshtë, Andrea dhe Kristina Papa, me dy djemtë e tyre.
misionare, kryesisht ato orthodho-
kse dhe katolike, bashkë me orga- zuar “indiferencën dhe mungesën fetarë të fillimit të shekullit XX, ai
nizata të tjera joqeveritare, u ofruan e sensibilizimit” të popullit dhe shte- duket se beson se në një traditë të
refugjatëve. Pra, në qoftë se z. Tu- tit shqiptar, tenton tëhuajësimin e fortë religjioze me personalitete të
fa nuk e njeh veprimtarinë bamirë- elementit kombëtar të feve në Shqi- forta, të lashta dhe të reja, prania
dhe dominimi institucional i klerit
të huaj rrezikon të nxisë pakënaqë-
Si është e mundur të gjykohet në një artikull që si, inferioritete dhe reagime. Ndo-
shkruhet në pak kohë kontributi shumëvjeçar që kryejnë shta ai nuk e di se Kostandin Kri-
misionet e ndryshme në Shqipëri? stoforidhi, si dhe Kryepiskopi The-
ofan Noli, studiuan për teologji në
Greqi dhe në gjuhën greke. Studi-
se të misioneve në Shqipëri, nuk përi. Aspektet e ndryshme të kësaj met e tyre, si edhe studimet latine
duhet të shkruajë mbi këtë çështje, përpjekjeje, sipas z. Tufa, janë “pri- të Atë Gjergj Fishtës mos i bënë ata
nga ana tjetër, nëse është i infor- shja e thelbit të komunikimit me “më pak shqiptarë”? Madje, buri-
muar dhe qëndron në heshtje, aq predikim, krijimi i një raporti tëhu- met e shekullit XVIII dhe XIX dë-
më keq, sepse dhunon parimet thel- ajësimi të besimtarit me një prift të shmojnë për një numër të konside-
bësore të etikës gazetareske. Auto- huaj, i cili përveçse nuk di shqip, rueshëm hierarkësh me prejardhje
ri u përpoq, për më tepër të prete- nuk njeh as botën e koklavitur të jashtë trojeve të Shqipërisë së sot-
ndojë se veprimtaria misionare dhe besimtarit shqiptar”. Duke iu refe- me, që shërbenin në viset e Shqipë-
bamirëse në Shqipëri, duke shfrytë- ruar mandej kryetarëve të ndritur (vijon në faqen 10)
10
Veprimtaria misionare si faktor zhvillimi
(vijon nga faqja 9)
risë dhe anasjelltas, shumë hierarkë
nga viset e Shqipërisë së sotme, që
shërbenin në metropole ose pe-
shkopata joshqipfolëse, ose që u
ngjitën edhe në fronin patriarkal.
Kjo bashkëjetesë ka ekzistuar që
prej periudhës mesjetare deri në
atë moderne dhe u ndërpre vetëm
pas krijimit dhe vetizolimit të shte-
teve kombëtare. Ajo (bashkëjetesa)
nuk shkaktoi asgjësimin e elementit
kombëtar në komunitetet fetare në
Shqipëri, ashtu edhe sikundër ka-
rakteri “latin” i Vatikanit nuk humbi
pas vendosjes së një pape polak,
ose pas pasimit të tij nga një papë
gjerman. Artikullshkruesi konstatoi
pa fakte historike kthimin prapa
nga Kisha Autoqefale Shqiptare e
Imzot Nolit në kontrollin dominues
të kësaj kishe nga Hirësia e Tij,
Janullatos dhe priftëria greke”.
Fillimisht ai që merret me reporta-
zhin fetar, duhet ta dijë që titulli i
një kryepiskopi të një kishe autoqe-
fale është “Fortlumturia e Tij” dhe
jo “Hirësia e Tij”; përderisa i fundit,
i referohet me emrin e tij dhe sipas
rastit, edhe me mbiemrin, por asnjë-
herë pa të parin. E dyta, në arti-
kullin e tij duket se z. Tufa paska
njohuri, qoftë edhe sipërfaqësore,
mbi kontributin e Kryepiskopit
Theofan Noli për shpalljen e Auto-
qefalisë së Kishës Orthodhokse të
Shqipërisë, por injoron kontributin
e Kryepiskopit Anastas në ruajtjen
e autoqefalisë së të njëjtës kishë.
Është e qartë se z. Tufa nuk e di që,
sipas së drejtës kanonike të Kishës
Orthodhokse, termi “autoqefali”
nënkupton pavarësinë administra-
tive të një kishe vendore dhe shpre-
het me të drejtën e saj kanonike
për të zgjedhur dhe dorëzuar kreun
e saj administrativ, nëpërmjet ve-
ndimit të Sinodit të Shenjtë. Pra,
ekzistenca e një kishe dhe një Sino-
di të Shenjtë, është kusht i domos-
doshëm për vlefshmërinë e autoqe-
falisë. Por, ndalimi më 1967, i ushtri-
mit të çdo veprimtarie fetare në
Shqipëri, shkatërroi si strukturat
kishtare, ashtu edhe Sinodin e She-
njtë, duke e shfuqizuar “de facto”
Autoqefalinë e Kishës së Shqipëri-
së. Që asokohe asnjë vendim zyrtar
“de jure” nuk u mor për heqjen e
autoqefalisë. Kështu, iniciativa e
NGJALLJA
ringritjes së Kishës Orthodhokse
në Shqipëri i mbetej Patriarkanës
Ekumenike. Ajo, që të shpëtojë
autoqefalinë, caktoi qëllimisht një
eksarki, nga e cila me votat e liderit
të popullit, u zgjodh kryepiskopi dhe
më pas, me miratimin e Patriarka-
nës Ekumenike, edhe mitropolitët
dhe peshkopët, pjesëmarrës të Si-
nodit të Shenjtë. Të paktën në këtë
pikë historia kishtare e Shqipërisë
do t’i njohë Kryepiskopit Anastas
një kontribut të madh në ruajten e
autoqefalisë.
Përpjekja e zotit Tufa për të
ndërlidhur ringritjen e Kishës së
Shqipërisë me ngritjen e orthodho-
ksisë në Rusi, gjatë viteve të pere-
Nëse ky artikull qëllon të “çrrënjosë” çdo “farë”
misionare të huaj në Shqipëri, atëherë kjo gjë, jo vetëm
na sjell në kujtesë qëndrimin ksenofobik të regjimit të
mëparshëm, por nuk mund të harmonizohet edhe me
përpjekjet e Shqipërisë për integrimin e saj në strukturat
ndërkombëtare politiko-ushtarake.
strojkës, është historikisht absurde
dhe institucionalisht e pabazuar. Hi-
storikisht absurde, sepse gjatë vite-
ve të komunizmit në Rusi, ndërsa
autoritetet sovjetike e përjashtuan,
e nënvlerësuan, e korruptuan dhe
ua shanë besimtarëve kultin ortho-
dhoks, kurrsesi nuk e ndaluan atë
me ligj dhe as e shfuqizuan Patriar-
kanën e Moskës dhe priftërinë or-
thodhokse.... Përkundrazi, fundi i
regjimit komunist në Shqipëri e gjeti
Kishën Orthodhokse pa primat, pa
hierarki për funksionimin e Sinodit
të Shenjtë, pa priftërinj, pa kisha
dhe pa kuadër të funksionimit insti-
tucional. Ringritja e një kishe nga
rrënojat e saj nuk është një përpje-
kje me vështirësi të barabartë me
gazetarinë e nxituar. Fara fetare,
që priste kalimin e monizmit, duhej
të mbillej. Por mungonin krejtësisht
“mbjellësit”. Në këtë përpjekje Ki-
sha Orthodhokse, nënë e Patriarka-
nës Ekumenike, e konsideroi të ne-
vojshme të kujdeset për ekzisten-
cën e mbjellësve që do të punonin
tokën fetare, derisa Kisha e Shqipë-
risë të ngrinte mbjellësit e saj auto-
ktonë. Në rastin e të krishterëve
katolikë, priftëria e re erdhi krye-
sisht nga Italia, ndërsa në rastin e
orthodhoksëve, nga Greqia, Ame-
rika, Evropa dhe Afrika. Nuk kam
parasysh cilës “priftëri greke” i
referohet z. Tufa. Pra, ai nuk e di
as me saktësi, as me përafërsi nu-
mrin e saktë të klerikëve grekë, që
qëndrojnë sot në Shqipëri, duke
ndihmuar qindra priftërinj të rinj
shqiptarë për të arritur që këta të
fundit të marrin në duart e tyre ko-
ntrollin e plotë të Kishës së Shqipë-
risë. Në të njëjtën mënyrë, policia
gjermane trajnoi policinë shqiptare
për një sërë vitesh pa e “gjerma-
nizuar” ose “çshqiptarizuar” atë.
Së fundi, nëse ky artikull qëllon
të “çrrënjosë” çdo “farë” misiona-
re të huaj në Shqipëri, atëherë kjo
gjë, jo vetëm na sjell në kujtesë që-
ndrimin ksenofobik të regjimit të
mëparshëm, por nuk mund të har-
monizohet edhe me përpjekjet e
Shqipërisë për integrimin e saj në
strukturat ndërkombëtare politiko-
ushtarake. Dihet se shoqëria që
vetëmohet hermetikisht për shumë
kohë nga ndikimet e huaja, degra-
don dhe vdes. Për mendimin tim,
prania e misioneve të huaja nuk
përbën asnjë rrezik tëhuajësimi,
për sa kohë që fara që mbillet është
endemike në Shqipëri. Rreziku kon-
siston në rastin kur fara që mbillet
është e tëhuajësuar nga historia
dhe kultura shqiptare, ose në rastin
kur për një kohë të gjatë (sidoqoftë
jo deri më sot), priftëria shqiptare
pengohet të bëhet autonome. Në
të dyja rastet roli i shtypit dhe gaze-
tarisë është ndihmues, mjafton që
gazetarët të kenë të paktën njohu-
ritë themeltare dhe informacione
mbi çështjet fetare dhe kishtare në
Shqipëri
Dr. Konstandin Giakoumis
SHKURT 2006
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
MARS 2006
4 E Shtunë + Osh. Gjerasimi
në Jordan. Dësh. Pavli,
Juliana, Kodrati etj.
5 EDIEL + TË LIDHURIT
E DJATHIT. Oshd. Kononi.
Konon kopshtari.
6 E Hënë E Bardhë.
Të 42 dëshmorët e Amorit.
(Fillon Kreshma e Madhe.)
8 E Mërkurë + Theofilakti i
Nikomedisë. Ap. Ermiu nga të
70. Omol. Pavli.
9 E Enjte + Të 40 dësh. e
Sebastisë (Lisimaku, Melitoni
etj.). Qesariu mjek.
10 E Premte + Dësh. Kodrati.
Anastasia patricia. Dësh. i ri
Mihaili. (I e Akathistit)
11 E Shtunë + Mrekullia e
grurit nga Shën Theodhori.
Sofroni i Jerusalemit.
12 E DIEL + I KRESHMËS
(E Orthodhoksisë). Omol.
Theofani. Grigor Dialogu.
15 E Mërkurë + Dësh. Agapi,
Romili etj. Ap. Aristovuli nga të
70, ep. i Britanisë.
17 E Premte + Osh. Aleksi,
njeriu i Perëndisë. Dësh.
Marini. (II e Akathistit)
18 E Shtunë + Qirili i
Jerusalemit. Dësh. Eduardi,
princ i Anglisë.
19 E DIEL + II KRESHMËS
(Grigor Pallamai). Dësh.
Krisanthi e Daria.
22 E Mërkurë + Hierod. Vasili.
Oshd. i ri Efthimi. Dëshg.
Kaliniqi, Dhrosidha.
24 E Premte + Hierod.
Artemoni. Partheni i Kon/pojës.
(III e Akathistit)
25 E Shtunë + # Ungjillëzimi
i Hyjlindëses
(Evangjelizmoi).
26 E DIEL + III KRESHMËS
(Falja e Kryqit). Mbledhja e
Kr/engjëllit Gavriil.
29 E Mërkurë + Hierod. Marku
i Arethusës. Dësh. dhjak Qirili,
Jonai e Varahisi.
31 E Premte + Ipati i Gangrës.
Omol. Akaqi. Inocenti i
Moskës. (IV e Akathistit)
SHKURT 2006 NGJALLJA 11

Fjeti Kryepiskopi Kishë Orthodhokse në Antarktidë

i Çekisë dhe Sllovakisë,
Nikolaj
Më 30 janar fjeti në Presovo
Kryepiskopi i Kishës Orthodhokse
të Çekisë dhe Sllovakisë, Nikolaj.
Ai ishte i sëmurë prej një kohe të
gjatë.
Ai ishte në krye të Kishës së tij
që nga viti 2000, kur zëvendësoi
pas fjetjes Kryepiskopin Dorotheos. Edhe kontinenti me klimë më të ashpër, Antarktida, ka një prani të
Kryepiskopi Nikolaj lindi në vazhdueshme njerëzore në qendrat kërkimore të shteteve të ndryshme.
Sllovaki, në vitin 1927. U dorëzua Pranë qendrës kërkimore ruse, është ngritur edhe një kishëz orthodhokse,
prift në vitin 1950 dhe më 1965 u në të cilën bëhen shërbesa në të kremtet e mëdha etj., ku mirëpriten
zgjodh episkop i Presovos. edhe anëtarët e krishterë të misioneve të tjera.

Sesion shkencor në Institutin e Formimit Profesional

Më 19 janar 2006, në Institutin
e Formimit Profesional “Frymë Da-
shurie”, u zhvillua sesioni shkencor
me temë “Roli i marrëdhënieve pu-
blike në shoqëri dhe instrumentet
e komunikimit për një ndryshim të
përgjithshëm dhe të vazhdueshëm”.
“Ky aktivitet shkencor, - tha drejto-
resha e institutit, as. prof. dr. Bea-
triçe Polo, zhvillohet për nder të tre
Hierarkëve (Vasilit të Madh, Grigor
Theologut dhe Joan Gojartit), që për
idetë shkencore, mesazhet, mendi-
met, humanizmin dhe vlerat e tyre
origjinale, vetë koha i vlerësoi.
Të tre këta dijetarë të afirmuar,
me teorinë e tyre thellësisht shken-
core që kanë lënë pas, kanë qenë,
janë dhe do të mbeten në përjetësi
një realitet modern”.Temat që u
referuan në sesionin shkencor vle-
rësuan: së pari, rolin dhe misionin
e marrëdhënieve publike, në veça-
nti në ditët e sotme kur diferenci-
met sociale brenda shteteve, dukuri
të tilla negative si droga, dhuna,
oshilacionet ekonomike, dëmtimi i
mjedisit, shkaktojnë tronditje të
thella ne planetin tonë. “Në themel
të marrëdhënieve publike, - theksoi
në kumtesën e tij studenti i vitit të
dytë, dega specialist në llogaritë e
kompjuterizuara, Fisnik Selimi, -
janë marrëdhëniet njerëzore, ku
individi në komunikimin dhe lidhjen
e tij me vetveten, familjen, farefisin
dhe shoqërinë, gjen gjithmonë e më
tepër plotësinë e qenies së tij.”
Sesioni shkencor analizoi për-
vojën e zhvillimit të marrëdhënieve
publike në Amerikë dhe Evropë,
shërbimin e ndjeshëm që i sjellin ato
sektorit publik dhe atij privat, të
drejtuara nga Kodi i Etikës, i for-
muluar nga Bashkimi Ndërkombë-
tar i Marrëdhënieve Publike (I.P.R.A
- International Public Relations Asso-
ciation), si edhe përpjekjet për për-
hapjen dhe zhvillimin e tyre edhe
në vendin tonë.
Në kumtesën e përgatitur nga
studentja e vitit të dytë, dega spe-
cialist në llogaritë e kompjuteri-
zuara, Steliana Shiba, u trajtua te-
ma mbi ndërgjegjen, konceptimin
e saj dhe fuqinë që ka ajo për të na
ndihmuar të përmbushim me suk-
ses detyrat tona. Është ndërgjegjja
ajo prej së cilës individi merr shka-
kun dhe drejtimin e veprimeve të
tij dhe të shoqërisë që e rrethon;
por kjo ndërgjegje u analizua e li-
dhur ngushtë me edukimin e saj, me
ndërgjegjen profesionale dhe me
lirinë e brendshme të njeriut që
është premisë kryesore për zhvilli-
min e personalitetit të tij. Është ndër-
gjegjja ajo që fisnikëron natyrën e
njeriut dhe moralin e veprave të tij.
Së treti, kumtesa e përgatitur
nga studentja e vitit të dytë, dega
kuadër menaxher, analizoi dhe vuri
në dukje rolin e medias në shoqëri
dhe ndikimin që ajo ka në jetën po-
litike, ekonomike dhe sociale të
vendit. Në mënyrë të dukshme, roli
i medias si mesazher është mjaft i
madh në një shoqëri bashkëkohore.
Në kumtesë u vlerësua media si
një pjesë integrale e shoqërisë, si
një forcë e lidhur me të, që ka për
detyrë të analizojë, të interpretojë
dhe të krahasojë faktet me qëllim
që të japë kuptimin e tyre.
Problemet e ndryshme politike,
ekonomike, të biznesit dhe veçanë-
risht ato sociale që preokupojnë
mbarë shoqërinë si: droga, dhuna,
shtatzënitë e hershme të adoleshe-
nteve etj., kanë gjetur pasqyrim në
media duke sensibilizuar publikun,
në saje të instrumenteve si: gazeta,
broshura, revista, deri tek ato elek-
tronike si televizioni, kompjuteri,
videot, interneti etj.
Së katërti, në një kumtesë tjetër
të përgatitur nga studentja e vitit
të dytë, dega kuadër menaxher, Eri-
nda Shkokota, u analizua roli i librit
dhe i televizionit në jetën tonë, si
dy instrumente mjaft të rëndësi-
shme dhe me përhapje të gjerë për
vlerat që përçojnë siç e ka vërte-
tuar edhe vetë praktika. Kumtesa
vlerësoi librat si një komponent i
rëndësishëm i jetës sonë, që ofrojnë
njohuri për të gjithë njerëzit e të gji-
tha moshave, që simulojnë imagji-
natën tonë, që transmetojnë shumë
nga trashëgimia e së kaluarës, që
na ndihmojnë të kuptojmë vetveten
dhe botën ku ne jetojmë.
Një rol të rëndësishëm në mje-
disin që na rrethon luan edhe tele-
vizori, që së bashku me mjetet e
tjera elektronike po revoluciona-
rizojnë mënyrën e jetesës, të qeve-
risjes, të të bërit biznes, të kalimit
të kohës së lirë, nëpërmjet marrjes
së informacionit në mënyrë të
shpejtë. Krahas anëve pozitive të
televizionit, referuesja iu dha për-
gjigje edhe pyetjeve të tilla si: a si-
mulojnë programet televizive sjellje
agresive dhe si ndikojnë këto pro-
grame në psikologjinë njerëzore.
Sesioni shkencor, për problemet
që trajtoi, u vlerësua nga të gjithë
pjesëmarrësit.
As. prof. dr. Beatriçe Polo
12 NGJALLJA SHKURT 2006

Takim ekumenik

Letër
të krishterëve
të Evropës:
“Drita e Krishtit
i ndriçon të gjithë”
Nga 24-27 janar, në Romë u
mblodhën 150 përfaqësues,
nga 44 vende, anëtarë të
organizmave e lëvizjeve
ekumenike. Takimi, i cili
ishte organizuar nga
Konferenca e Kishave
Evropiane (KKE) dhe
Këshilli i Konferencave
Evropiane të Episkopëve
(katolikë-KKEE), ishte stadi
i parë i përgatitjeve për Në foto: Kryepiskopi Anastas, Zëvendëspresident i Konferencës së Kishave Evropiane,
Asamblenë e Tretë me Papa Benediktin XVI, gjatë takimit ekumenik në Romë.
Ekumenike të Kishave nazhi shprese dhe të japë dëshmi që shëron plagët e njerëzimit… Konferenca e Kishave Evropi-
të Evropës (EEA3). të përbashkët, duke udhëtuar me Letra përmban edhe udhëzime ane është një organizatë e the-
Në fund të takimit, pjesëmarrë- Krishtin në kërkim të një thirrjeje praktike se si mund t’i bashkohesh meluar që në vitin 1959, në të
sit i drejtuan një letër të gjithë të të re për Evropën. Kontinenti ynë asamblesë dhe veprimtarive për të, cilën marrin pjesë 126 kisha, si
ka bërë hapa të mëdhenj në politikë sidomos për stadin e dytë, që do të orthodhokse, protestante, angli-
krishterëve të kontinentit tonë, du-
kane dhe kishat e vjetra angli-
ke i ftuar ata të përfshihen në këtë e kulturë, e megjithatë, shfrytëzimi, bazohet në takime në rang kombë-
kane nga e gjithë Evropa si dhe
proces, që do të kulmojë në shtaor shtypja dhe dhuna mbten ende tar e rajonal etj.
43 organizata në asociim. Anëta-
2007, me Asamblenë që do të mba- pengesa në rrugën tonë. Marrim Takimi në Romë përfshinte në re e saj me të drejta të plota është
het në qyetin Sibiu të Rumanisë. frymëzim nga tema jonë “Drita e program edhe një veprimtari të dhe Kisha Orthodhokse Autoqe-
Në letër, ndër të tjera thuhet: Krishtit i ndriçon të gjithë. - përbashkët me Papën Benedikti fale e Shqipërisë. KKE ka edhe
Shpresë për rinovim dhe unitet XVI. një bashkëpunim të ngushtë me
…Jemi impenjuar në një rrugë-tim në Evropë” dhe kërkojmë të dësh- Dy asambletë e mëparshme Konferencën Evropiane të Epi-
të përbashkët; kemi kërkuar të mojmë besimin tonë në kontekstin ekumenike janë mbajtur në Bazel, skopëve Katolikë. Në këtë orga-
krijojmë një klimë besimi reciprok e ri evropian, ku besimi shpesh lihet më 1989 dhe në Gratz, më 1997 nizatë të krishterë, përfaqësues
dhe mirëkuptimi, duke punuar e u në periferi të jetës sociale. Kjo (ku mori pjesë për herë të parë edhe të komuniteteve të ndryshme janë
lutur së bashku.…Çdo i krishterë detyrë do të ndriçohet nga dashuria Kisha jonë). angazhuar që të jetojnë dhe të
e Krishtit dhe forca e Shpirtit, Korresp. i Ngjalljes dëshmojnë së bashku nën frymën
ftohet t’i bashkohet këtij pelegri-
e ekumenizmit, mirëkuptimit, shkë-
mbimit të mendimeve e respektit
reciprok. Zyrat e saj gjenden në
Qeveria jep 460 m2 tokë për Katedralen e Tiranës Gjenevë, Bruksel dhe Strasburg.

Në mbledhjen e Qeverisë, të datës 1 shkurt, “Ajo që është bllokuar është dy herë më e ma-
u mor vendimi për t’i falur Kishës Orthodhokse dhe se ajo që i është dhënë aty”, - tha Kryeministri. Adresat e faqeve
Autoqefale të Shqipërisë një sipërfaqe toke, që Sipas z. Berisha brenda vitit 2006 pritet të në Internet dhe ajo
është e nevojshme për përfundimin e kompleksit përcaktohet edhe harta e pronave të komuniteteve e E-mailit, të Kishës
të Katedrales së re të Kryeqytetit. Sipas Krye- fetare. Këto prona, për specifikën që paraqesin, Orthodhokse Autoqefale të
ministrit Berisha, vendimi për t’i dhuruar Kishës pritet të trajtohen sipas një amendimi të posaçëm. Shqipërisë, janë:
sonë këtë sipërfaqe toke, në fakt nuk është se është Me sipërfaqen e dhënë nga Këshilli i Mi- Internet: www.
dhuratë, sepse, sipas tij, borxhi është shumë i madh nistrave plotësohet sipërfaqja e nevojshme për orthodoxalbania. org
po të merret sipërfaqja që është bllokuar te 15-ka- Katedralen e re dhe i hapet rruga fillimit pa pe- E-mail: orthchal@
tëshi. ngesa të punimeve. orthodoxalbania. org