PRILL 2007
NGJALLJA
Nr. 4 (171) Viti XVI i botimit
PASHKË 2007
Fitore e trefishtë
+Anastasi
Kryepiskop i Tiranës, Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë
Klerit dhe besimtarëve shpresëtarë Orthodhoksë,
Bij të shtrenjtë më Zotin,
“Dhe u ngjalle si Fitimtar, o Krisht Perëndi”
I konfirmon në çdo kohë se Jisu Krishti është
S ot, me ngazëllim të veçantë kremtojmë
FITOREN kryesore, triumfin e trefishtë të
Zotit tonë Jisu Krisht; fitoren e drejtësisë, fitoren
e dashurisë, fitoren e jetës. Predikimi për
Kryqin dhe Ngjalljen përmbledh mesazhin e
krishterë dhe mbetet udhërrëfyes dhe frymë-
zues i spiritualitetit orthodhoks. “E kremtja e
të kremteve dhe gëzim i gëzimeve”, Ngjallja
Armiqtë e Tij kishin besuar se duke
ngritur turmën me anë të demagogjisë,
me gjyqin e paligjshëm që arritën të
bënin dhe, së fundi, me Kryqëzimin, E
mposhtën përfundimisht. Por Ai, vetëm
pas tri ditësh, u ngrit nga varri për t’u
bërë personi kryesor në kohë dhe në
hapësirë.
NGJALLJA
PRILL 2007
Fitimtari i përjetshëm.
Armiqtë e Tij kishin besuar se duke ngritur
turmën me anë të demagogjisë, me gjyqin e
paligjshëm që arritën të bënin dhe, së fundi,
me Kryqëzimin, E mposhtën përfundimisht.
Por Ai, vetëm pas tri ditësh, u ngrit nga varri
për t’u bërë personi kryesor në kohë dhe në
hapësirë. “Perëndia e mbilartësoi Atë dhe i fali
emër që është përmbi çdo emër, që në emrin
e Jisuit të përkulet çdo gju” (Filip. 2:9-10).
Kjo Ngjarje është ngushëllim dhe shpresë
edhe për ne, që shpesh ankohemi për djallëzinë
dhe ligësinë që na rrethojnë dhe shpesh duan
të na mbysin; për kërcënimin e çdo lloji nga
“vorbulla e dinakëve” në jetën shoqërore, nga
grupe të ndryshme që i shohim të shkelin,
zyrtarisht apo fshehurazi, të drejtën për t’u
(vijon në faqen 2)
1
Çmimi 20 lekë
70 vjet nga Tomosi
Patrikanor që dha
Autoqefalinë
Prilli i sivjetshëm shënon 70-vjetorin e një
ngjarjeje epokale për komunitetin Orthodhoks
të Shqipërisë, atë të njohjes së Autoqefalisë së
Kishës sonë nga Patriarkana Ekumenike, e cila
e futi si të barabartë në familjen e Kishave. U
kurorëzua ëndrra e besimtarëve Orthodhoksë
dhe përpjekjet e filluara nga komuniteti i Ame-
rikës dhe Imzot Theofani (Noli), për të vazhduar
më pas me kongreset e viteve 1922 dhe 1929, të
cilat gjetën realizimin e tyre kanonik me këtë
akt tepër të rëndësishëm dhe historik.
Më 12 prill 1937, në prani të një delegacioni
nga Shqipëria, Patriku Veniamin dhe Sinodi i
Shenjtë i Patriarkanës Ekumenike të Kon-
standinopojës nëshkruan Tomosin Patrikanor
të njohjes së Autoqefalisë së Kishës Orthodho-
kse të Shqipërisë. Tomosi iu dorëzua Imzot
Kristoforit, duke e caktuar atë si Kryepiskop të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Patriarkana Ekumenike i dërgoi mesazh
edhe Mbretit Zog dhe Kryeministrit Koço Kota.
Më 24 maj 1937, Kryepiskopi Kristofor me
cilësinë e kryetarit të Sinodit të Shenjtë të Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë iu
përgjigj me një letër falënderimi Patrikut të
Konstandinopojës, Veniaminit.
Sinodi i Parë Kanonik i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë përbëhej nga: Krye-
hirësia e Tij Kristofori, Kryepiskop i Tiranës,
Durrësit dhe i gjithë Shqipërisë, Agathangjel
Çamçe, Mitropolit i Beratit, Evllogjio Kurilla,
Mitropolit i Korçës, Pandeleimon Kotoko, Mi-
tropolit i Gjirokastrës.
Me rastin e shpalljes së Autoqefalisë në ki-
shën katedrale të Tiranës u celebrua një Liturgji
panagjirike me pjesëmarrjen e hierarkëve dhe
klerikëve të Kishës. Në këtë shërbesë qe i pra-
nishëm edhe Mbreti Zog. Nga episkopi i Gjiro-
kastrës Pandeleimon Kotoko u lexua përmble-
dhja e Tomosit Patrikanor për dhënien e Auto-
qefalisë Kishës sonë.
Me këtë rast, po botojmë në faqjen 5 edhe
TOMOSIN e plotë të dhënies së Autoqefalisë.
Lexoni në faqet 3 - 4 - 5
 2 NGJALLJA
Krishti i Kryqëzuar
dhe i Ngjallur prej së vde-
kurish këmbëngul dhe
shpall se “në botë pikëllim
do të keni, por kini gu-
xim; unë e kam mundur
botën” (Jn. 16:33). Fitor-
ja përfundimtare do të je-
të fitorja e drejtësisë.
shërbyer planeve të tyre të
paligjshme; për padrejtësinë që
shpesh mbizotëron në mjedisin
tonë, shtrihet në shoqërinë tonë
dhe, më gjerë, në arenën ndër-
kombëtare. Krishti i Kryqëzuar
dhe i Ngjallur prej së vdekurish
këmbëngul dhe shpall se “në botë
pikëllim do të keni, por kini guxim;
unë e kam mundur botën” (Jn.
16:33). Fitorja përfundimtare do
të jetë fitorja e drejtësisë.
II
“
D he u ngjalle si Fitimtar, o
Krisht Perëndi”, dhe shfaqe
qartë fitoren e dashurisë mbi
urrejtjen, frikën dhe egoizmin. Një
fitore paqësore, pa daulle e
trumbeta, plot qetësi dhe dritë. Në
Që të kremtojmë thelbë-
sisht Ngjalljen, duhet të
bëhemi gjithnjë e më shu-
më njerëz të dashurisë së
sinqertë dhe të vërtetë, duke
falur miqtë dhe armiqtë,
tanët dhe të huajt. “E kemi
thënë, vëllezër, dhe ata që
na urrejnë t’i falim gjith-
monë në Ngjallje. Dhe të
themi me zë të lartë: Krishti
u ngjall prej së vdekurish.”
PRILL 2007
çdo çast të jetës së Tij në tokë, u gozhdove që ata të cilët ndodhen stujt. Kjo përbën fuqinë e saj. Si-
Jisui zbulonte “gjerësinë, gjatësinë, në errësirën e vdekjes t’i ngresh gurisht, nuk kanë munguar as ata që
thellësinë dhe lartësinë” e dashu- me veten tënde, i çliruar nga të predikimin për Kryqin dhe Ngjalljen
risë që solli në botë me anën e fja- vdekurit, jetë buron nga drita e kanë quajtur “marrëzi” ose “ska-
lës, veprës dhe pranisë së Tij. jote”. Dëshirën e zjarrtë për ndal”. Por, për ne të krishterët
Ngjallja e Tij vulosi triumfin përfu- plotësinë e jetës nuk e mbyti mbetet urtësi dhe fuqi Perëndie,
ndimtar të dashurisë. Krishti, përkundrazi, Ai deklaroi siguri për fitoren. “Çdo gjë që lind
“Pra, qëndroni në dashurinë se ka ardhur “që të kenë jetë dhe prej Perëndisë, e mund botën; dhe
time”, kërkoi nga ne. Dhe që të ta kenë me të tepërt” (Jn.10:10). kjo është fitorja që mundi botën:
mos mbetemi në përgjithësime, Ai Me Ngjalljen e Tij na siguroi se besimi ynë” (I Jn. 5:4-5).
shpjegoi: “Ai që ka porositë e mia jeta, më në fund, është më e E kremtja e sotme e tërëndritur
dhe i ruan, është ai që më do; atë fuqishme se vdekja; se në personin këtë të vërtetë na fton që ta bëjmë
që më do mua, edhe im Atë do ta tonën: duke forcuar vazhdimisht
e Tij përmblidhet thelbi i saj. “Unë
dojë, edhe unë do ta dua dhe do jam ngjallja dhe jeta” (Jn. 11:25).besimin dhe duke u përqendruar
t’i shfaq veten time”(Jn.14:21). Të Të gjithë ne që E ndjekim pas, në sigurinë e Zbulesës: “Këto thotë
gjithë ata që lidhen organikisht me i pari dhe i fundit, i cili qe i vdekur
të rritur, të rinj e fëmijë, le të mos
dhe jetoi... bëhu besnik gjer në vde-
kje dhe do të të jap kurorën e jetës...
Me Ngjalljen e Tij na siguroi se jeta, më në fund, është
Fitimtarit nuk do t’i bëhet keq prej
më e fuqishme se vdekja; se në personin e Tij përmblidhet
vdekjes së dytë” (Zbul. 2:8-11).
thelbi i saj. “Unë jam ngjallja dhe jeta” (Jn. 11:25).
Le të kremtojmë me ngazëllim
fitoren unikale dhe të përjetshme
Krishtin, i Cili është Dashuria e kemi frikë se po na çon në një të drejtësisë, të dashurisë dhe të
qenësishme, në fund dalin fitimtarë sistem të mbyllur, të kufizuar, që jetës, që u bë realitet me triumfin
të jetës. “Dashuria kurrë nuk bie mohon gëzimin e jetës. Në të
poshtë” (I Korinth. 13:8). Që të kundërt, na garanton një jetë të
kremtojmë thelbësisht Ngjalljen, ndritur, dinamike, në të cilën
duhet të bëhemi gjithnjë e më thirremi të zhvillojmë në mënyrë
Le të kremtojmë me
ngazëllim fitoren unikale
dhe të përjetshme të drej-
shumë njerëz të dashurisë së krijuese të gjitha kapacitetet që Ai
tësisë, të dashurisë dhe të
sinqertë dhe të vërtetë, duke falur na ka falur. Gjithashtu, një jetë që
miqtë dhe armiqtë, tanët dhe të shtrihet në përjetësi. Fitorja e Tij jetës, që u bë realitet me
huajt. “E kemi thënë, vëllezër, dhe ka konsekuenca tek çdo njeri që triumfin e Krishtit të
ata që na urrejnë t’i falim E ndjek pas dhe I beson. “Ai që Ngjallur prej së vdekurish.
gjithmonë në Ngjallje. Dhe të më beson, edhe në vdektë, do të
themi me zë të lartë: Krishti u ngjall rrojë” (Jn. 11:25). Por, më gjerë, e Krishtit të Ngjallur prej së
prej së vdekurish.” ndikimet e Ngjalljes janë mirëbërë- vdekurish. Dhe le t’i shtojmë
se për mbarë njerëzimin; edhe pse përpjekjet që të bëhemi gjithnjë e
III shumë herë ato nuk duken me sy. më shumë njerëz të Ngjalljes, që
N ë radhë të parë Ngjallja e
Krishtit tregon më së miri IV
përherë shohin, besojnë dhe
luftojnë, sipas mundësive, për
fitoren e jetës mbi vdekjen mizore “
dhe mbi çdo gjë që lidhet me të. D he u ngjalle si Fitimtar, o fitoren përfundimtare të drejtësisë,
Krisht Perëndi”. Besimi në të dashurisë dhe të jetës. Krishti u
Kisha jonë këmbëngul duke psalur Ngjalljen e Krishtit është ai që për Ngjall!
këtë të vërtetë: “Duke pasur, o shekuj mban Kishën e Tij. Këtë Me gjithë dashurinë time,
Krisht, fitoren ndaj Hadit, në Kryq gjë kanë shpallur që në filim Apo- + Anastasi
PRILL 2007
70 vjet nga Tomosi Patrikanor që dha Autoqefalinë e Kishës Orthodhokse të Shqipërisë
Autoqefalia e Kishës dhe ripërjetimi i saj
pas rënies së diktaturës komuniste
Në mesin e viteve ‘30, pas një
periudhe të tejzgjatur krize kishtare,
Orthodhoksët e Shqipërisë vërenin
me keqardhje se pasojat e shkaktu-
ara nga veprimet e deriatëhershme
për shpalljen e autoqefalisë dëmto-
nin gjithnjë e më tepër historinë
shumëshekullore dhe praninë e tyre
në vend. Në kongresin e organizu-
ar në Korçë, në maj të vitit 1936,
ata shprehën hapur verdiktin e tyre
për depolitizimin e çështjes dhe zgji-
dhjen e menjëhershme të saj. Kër-
kesa e tyre vuri në lëvizje palët e
implikuara dhe shënoi zhvillime të
reja, duke filluar me dhënien e do-
rëheqjes prej Kryepiskopit të atë-
hershëm Visarion Xhuvanit vetëm
pak ditë më pas.
Në shkurt të vitit 1937 qeveria
shqiptare autorizoi episkopin e
Sinadëve, Kristoforin, dhe avokatin
Josif Kedhi të rinisnin një cikël të
ri negociatash me mitropolitin e
Trapezundës, Krisanthin, si përfa-
qësues i Patriarkanës Ekumenike.
Kësaj here bisedimet u kurorëzuan
me sukses dhe pak kohë më vonë,
më 18 mars të po atij viti, u nën-
shkrua në Athinë një marrëveshje
paraprake, në bazë të së cilës
Patriarkana Ekumenike lëshoi më
12 prill 1937 Tomosin Patrikanor
dhe Sinodik, me të cilin i jepte Ki-
shës së Shqipërisë autoqefalinë.
Shpresëtarët Orthodhoksë të
Shqipërisë e pritën këtë ngjarje të
hareshme me një ndjenjë lehtësimi,
duke kremtuar në të njëjtën kohë
edhe rivendosjen e kungimit kishtar
me Kishën e Madhe të Krishtit dhe
Kishat e tjera Orthodhokse të bo-
tës. Shpallja kanonike e Kishës së
Shqipërisë në autoqefale konfirmo-
nte edhe një herë pafuqinë e prirje-
ve të ndryshme jokishtare për t’u
përballur me ndërgjegjen ortho-
dhokse të anëtarëve të saj, me li-
dhjet e tyre të ngushta me besimin
e të parëve dhe me vendosmërinë
e tyre për t’ua përcjellë atë të pa-
cënuar brezave të ardhshëm. Po
ashtu, konfirmonte misionin eku-
NGJALLJA 3
menik të Patriarkanës së Konsta- Në kuadrin e së famëkeqes “luftë nga ligji nr. 743 “Mbi komunitetet
ndinopojës në ruajtje të përbashkë- e klasave” dhe të konfliktualitetit fetare”, propaganda komuniste u
sisë së besimit orthodhoks, përpa- të ideologjisë marksiste me doktri- përpoq të vendoste Kishën Ortho-
rësia e së cilës qëndron mbi çdo nën dhe botëkuptimin fetar, regjimi dhokse nën kontroll, për ta përdo-
lloj interesi apo tendence tjetër. komunist kufizoi në një masë të rur në vijim në interes të saj.
Ndërkaq qetësia kishtare nuk konsiderueshme jo vetëm funksio- Shpërthimi i fushatës ateiste më
zgjati shumë. Vetëm dy vjet pas nimin pa pengesa të autoqefalisë, 1967 dhe intensifikimi i persekuti-
shpalljes së autoqefalisë të Kishës por edhe të çdo shprehjeje të jetës mit fetar çoi në ndalimin e plotë të
së Shqipërisë, pushtuesit italianë u orthodhokse në përgjithësi. Me çdo shfaqjeje të dukshme fetare.
përpoqën të pengonin kryerjen e persekutimet e shumta, me burgo- Të gjithë klerikët u zhveshën, disa
misionit të saj historik, duke kaluar sjet dhe ekzekutimet e klerikëve prej tyre u burgosën, të tjerë u in-
ndër të tjera edhe në akte proseliti- dhe besimtarëve të ndryshëm, por ternuan, ndërsa ata që mbetën u
zuese në dëm të besimtarëve të saj, sidomos me largimin e dhunshëm detyruan t’u nënshtroheshin punë-
ndërsa ardhja në pushtet e komuni- të Kristofor Kisit nga froni i kryepi- ve të rënda e të vështira për të si-
stëve në nëntor të vitit 1944 e vësh- skopit më 25 gusht 1949, largim i guruar bukën e gojës. Qindra ambi-
tirësoi akoma më shumë gjendjen. cili u pasua në nëntor të po atij viti ente kulti u shkatërruan apo u kthy-
en në stalla e depo. “Atmosfera re-
volucionare”, e krijuar në mënyrë
Shpallja kanonike e Kishës së Shqipërisë në autoqefale artificiale, shtoi akoma më shumë
konfirmonte edhe një herë pafuqinë e prirjeve të ndryshme frikën dhe tmerrin që mbizotëronte
jokishtare për t’u përballur me ndërgjegjen orthodhokse të gjithandej. Me kalimin e kohës, si-
anëtarëve të saj, me lidhjet e tyre të ngushta me besimin e të domos kur asnjë prej episkopëve
të mëparshëm nuk gjendej më në
parëve dhe me vendosmërinë e tyre për t’ua përcjellë atë të
jetë, një grup klerikësh dhe laikësh
pacënuar brezave të ardhshëm. Po ashtu, konfirmonte misio- orthodhoksë, midis të cilëve edhe
nin ekumenik të Patriarkanës së Konstandinopojës në ruajtje prifti nga Vlora dhe më pas Episko-
të përbashkësisë së besimit orthodhoks, përparësia e së cilës pi i Apollonisë, i gjithmonëkujtuari
qëndron mbi çdo lloj interesi apo tendence tjetër. Kozma Qirjo, teologët Theofan Po-
pa e Dhimitër Beduli, mësuesi nga
Qeparoi Petro Xhuveli, motrat Cico
nga Korça e sa e sa të tjerë, me
shpirt sakrifice e martirizimi, morën
përsipër mbajtjen gjallë të ndërgje-
gjes orthodhokse të mijëra besimta-
rëve si dhe ruajtjen të paprekur të
traditave të të parëve. Dëshira e
tyre e zjarrtë ishte rehabilitimi i lirisë
fetare dhe riorganizimi i Kishës
Imzot
Orthodhokse. Dështimi i ideologjisë
Kristofori, komuniste dhe mbarimi i luftës së
Kryepiskopi ftohtë në fund të viteve ‘80 gjeti
i parë shumë prej tyre të plakur, të tjerë i
gjeti të dërrmuar, të tjerë të rraska-
kanonik pitur, por të gjithë duke iu lutur Pe-
i Kishës rëndisë e duke pritur me durim epi-
sonë skopin e tyre.
Më 8 janar 1991 Patriarkana
Ekumenike caktoi si eksark të saj
për Shqipërinë Episkopin e atëher-
shëm të Andrusës dhe profesorin
e Universitetit të Athinës Anastas
(vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA
Autoqefalia e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
dhe ripërjetimi i saj pas rënies së diktaturës komuniste
(vijon nga faqja 3)
Janullatosin, i njohur në arenën bo-
tërore kristiane për veprimtarinë e
tij hierapostolike. Misioni i tij ishte
kontaktimi me pjesëtarët e bërtha-
mës kryesore, klerikë dhe laikë,
vlerësimi objektiv i gjendjes dhe
riorganizimi i Kishës.
Klika ateiste reagoi menjëherë.
Gazeta e Partisë së Punës “Zëri i
Popullit” botoi më 30.01.1991 një
artikull, me anë të të cilit konfir-
monte kundërshtimin e komuni-
stëve ndaj përkrahjes që Patriarkana
Ekumenike u ofronte Orthodhoksë-
ve të Shqipërisë. Vetë R. Alia kishte
deklaruar disa herë se ky veprim i
Fanarit përbënte ndërhyrje arbi-
trare e të jashtëligjshme në dëm të
“autoqefalisë shqiptare”, duke bërë
të qartë se Eksarku i Patriarkanës
Shën Gjergji, Trofeprurësi (23 prill)
Kur ishte 10 vjeç, i vdes i ati, zyr-
tar nga Kapadokia dhe nga Armenia,
ku jetonin atëherë, u zhvendos me
nënën e tij në atdheun e saj, Diospoli
(Lida, Lod) të Palestinës.
Megjithëse vetëm 20 vjeç dhe
tashmë fare jetim, ishte kont i ushtri-
së romake. Gjatë përndjekjeve, kur
zbuloi besimin e tij, u torturua nga
perandori Dioklecian (284-305).
E shpuan me shtizë, e shtypën me
gurë dhe e kaluan në “rrotë” (Atë
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues:
Kryepiskopi Anastas
Del nën kujdesin
e Këshillit Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (042) 34-117, 35-095.
Fax: 32-109
Shtypur në
shtypshkronjën “Ngjallja”
Kryepiskopi Anastas, ndryshe nga akuzuesit e tij, nuk e shi-
konte autoqefalinë, e cila gjithsesi ishte inekzistente, si etiketë,
por si një objektiv që duhej realizuar.
ishte person i padëshiruar. Me sa
duket, nuk e dinte se në atë kohë
në Shqipëri, jo vetëm thjesht nga
pikëpamja praktike, por edhe në
kuptimin teologjik të fjalës, për
shkak mungese episkopi, nuk ekzi-
stonte fare Kishë, aq më tepër
autoqefale.
Ripolitizimi i çështjes së auto-
qefalisë, i cili është një term thellë-
sisht kishtar, që nuk shpreh veçse
një realitet të caktuar kishtar në një
territor të caktuar kishtar, episkopët
e të cilit, në bazë të kanoneve dhe
traditave të shenjta të Kishës Or-
që torturonin e lidhnin të tendosur
mbi një rrotë. Kur rrota rrotullohej
trupi shqyhej nga thikat dhe ganxhat
të vendosura poshtë vertikalisht).
Ndërkaq një engjëll e shpëtoi, kë-
shtu që besuan shumë veta dhe ua
prenë kokat. U ndriçuan më shumë
njerëz sapo doli përsëri i paprekur
nga një gropë gëlqereje.
Më pas i mbathën këpucë hekuri
të skuqur me gozhdë nga brenda dhe
e detyruan të ecte, u rrah me kërbaç
dhe iu dha helmi i magjistarit Atha-
nas, të cilit iu pre koka, sepse u kthye
duke e parë atë të mos dëmtohet,
dhe bile të ngrejë një të vdekur.
Ngjalli një ka të bujkut të varfër,
Gliqeri. Bujkun e varfër e therën. Në
të njëjtën mënyrë u konvertua dhe
mbretëresha Aleksandra (21 prill).
Së fundi, dëshmori i madh në vend
që t’iu falej idhujve të një tempulli, i
bëri që të thyhen përtokë në prani të
monarkut, i cili i turpëruar dha
urdhër dhe ia prenë kokën.
Natën në burg Trofeprurësi kishte
parë në ëndërr Zotin ta kurorëzonte,
kështu që e kuptoi dhe porositi shër-
bëtorin e tij që ta varrosnin në Lida
(sipas të tjerëve u martirizua atje).
Sipas një tradite vrau një dragua, i
cili nuk lejonte që të merrnin ujë nga
liqeni, afër të cilit kishte strofkën,
vetëm në rast se i jepnin njerëz për
ushqim!
thodhokse Lindore, fitojnë të drej-
tën për të administruar sinodikisht
pushtetin që Zoti ynë Jisu Krisht u
dorëzoi nxënësve të Vet, krijoi në
vazhdim një tension të madh. Ar-
gumentet e R. Alisë u dëgjuan dhe
u ricikluan pambarim edhe pas
zgjedhjes (24.06.1992) dhe fronë-
zimit (02.08.1992) të Eksarkut të
Patriarkanës Kryepiskop të Tira-
nës dhe të gjithë Shqipërisë. Madje
u ngrit edhe një komitet “për mbro-
jtjen e autoqefalisë” nga njerëz që
s’kishin kurrfarë lidhjeje me Kishën
Orthodhokse! U identifikuan shpesh-
Stratillati (= kryegjenerali) i shu-
mëhimnizuar dhe shumëmrekulli-
bërës, u nderua kudo qysh herët,
ndërsa kishat e tij u ndërtuan që në
shek. e 4-t. Kujtimi i tij kur bie bre-
nda Kreshmëve të Mëdha, transfero-
het të Hënën e Pashkës, për t’u fes-
tuar në mënyrë të ndritshme. Veç
kësaj, më 3 nëntor festojmë ve-
ndosjen e trupit në një kishë madhë-
shtore të tij, e cila u ngrit në Lida
sapo pushuan përndjekjet, dhe që u
inagurua në të njëjtën ditë.
Emri i tij (d.m.th. ara ose buj-
qësor) kemi mendimin se përbën një
jehonë të Letrës së Parë për Korinth.
3. 9: “Ju jeni ara [greqisht: gjeor-
gjion] e Perëndisë, ndërtesa e Perë-
ndisë”.
Atë Justini
PRILL 2007
herë si qarqe joorthodhokse, por në
të vërtetë përfaqësonin një sistem
të tërë, platforma politike e të cilit
funksiononte si zgjatim i ideve të
fushatës ateiste të vitit 1967, e për-
shtatur në një mjedis të ri propa-
gandistik. Qëllimi i tyre imediat ishte
të pengonin dhe të goditnin reha-
bilitimin e institucionit të fesë dhe,
për pasojë, instalimin e demokra-
cisë së vërtetë dhe rehabilitimin e
plotë të lirisë.
Ndërkaq, Kryepiskopi Anastas,
ndryshe nga akuzuesit e tij, nuk e
shikonte autoqefalinë, e cila gjith-
sesi ishte inekzistente, si etiketë,
por si një objektiv që duhej reali-
zuar. Brenda pak vitesh jeta kishta-
re njohu një lulëzim të paparë. U
dorëzuan dhjetëra priftërinj dhe u
përgatitën qindra kuadro, u zhvillua
arsimi kishtar dhe u inkurajua vepra
hierapostolike. Më 1998 u krijuan
premisat që çuan në krijimin e Si-
nodit të Shenjtë dhe që bënë të mu-
ndur funksionimin e autoqefalisë, e
cila u konsolidua akoma më shumë
para disa muajsh me zgjedhjen dhe
hirotonisjen e tre episkopëve të
tjerë, ndërsa ekzistenca e kuadrove
të tjerë në moshë të re, të aftë e të
mirëpërgatitur, të cilët do të thirren
në të ardhmen për t’i dhënë një
shtysë akoma më të madhe veprës
që po kryhet, përbëjnë garanci të
plotë se Kryepiskopi Anastas është
kujdesur edhe për perspektivën e
saj në vitet që vijnë.
Arritjet e mësipërme, falë të ci-
lave Kisha jonë është sot me të vër-
tetë autoqefale, janë bashkëudhë-
tare me përpjekjet e të gjitha komu-
niteteve fetare për rehabilitimin dhe
konsolidimin e institucionit të fesë.
Njëkohësisht, janë bashkëudhëtare
me përpjekjet e qytetarëve shqipta-
rë për demokraci dhe përparim sho-
qëror, prandaj dhe e radhitin prota-
gonistin kryesor të ripërjetimit të
autoqefalisë, Kryepiskopin Anastas,
ndër personalitetet më të shquara
të historisë së lëvizjes demokratike
në Shqipëri për periudhën pasko-
muniste.
Pirro Kondili
PRILL 2007 NGJALLJA
TOMOSI PATRIKANOR DHE SINODIK
MBI BEKIMIN E AUTOQEFALISË SË KISHËS
ORTHODHOKSE NË SHQIPËRI
g VENIAMINI, me mëshirë të Perëndisë,
Kryepiskop i Konstandinopojës, Romës së Re
dhe Patrik Ekumenik
Kisha e Shenjtë e Krishtit, si një nënë e dhembshur, duke shfaqur
hapur përkujdesjen dhe interesimin saj të pandërprerë kundrejt popullit
të shpresëtarëve, nuk rresht së zbatuari detyrën e kujdesimit të shenjtë
çdo herë me mënyrën e përshtatshme sipas kohës dhe vendit. Kur
është e nevojshme, blaton dhuratat e saj më të begata për plotësimin
e nevojave që dalin, në mënyrë që adminstrimi i punëve kishtare të
bëhet për ta pa pengesa dhe frytshmëria më Zotin, e cila është pa-
dyshim qëllimi i kujdesimit dhe i drejtimit kishtar, të jetë më e madhe.
Kështu pra edhe tani, meqenëse të krishterët shpresëtarë ortho-
dhoksë të të bekuarit prej Perëndisë Shtet të ri Shqiptar iu drejtuan
Fronit tonë të Shenjtë Apostolik Patrikanor dhe Ekumenik, nën strehën
e fuqishme të të cilit, si trashëgimi e vyer, prej shekujsh kanë gjetur
mbrojtje e, me hirin e Krishtit, në vreshtin e Tij kanë gjetur shpëtim,
morën guximin t’i drejtohen Atij, si një nëne të dhembshur, duke
parashtruar nevojat e tyre të tanishme kishtare, me urimin e ngrohtë
dhe kërkesën që zona e tyre kishtare të bekohet dhe të shpallet
provincë kishtare më vete, e pavarur, autoqefale, përderisa në kushtet
e reja të situatës së atjeshme politike vetëm ky organizim mund të
ndikojë për mirë në mbarëvajtjen dhe zhvillimin e punëve kishtare dhe
të jetë i mjaftë të sigurojë e të përçojë përparimin e pandërprerë të
tyre në përparimin në tërësi të Shtetit të bekuar Shqiptar. Vetë Shteti
i perëndimbrojtur Shqiptar, duke u kujdesur në mënyrë të besueshme
për mbarëvajtjen pa pengesa e të lirë të nënshtetasve të vet, ka ofruar
garanci për mëvetësinë dhe lirinë e plotë të Kishës Orthodhokse, e
cila gjendet brenda kufijve të tij. Prandaj dhe modestia jonë, së bashku
me fort të nderuarit dhe të shenjtët Mitropolitë dhe fort të ndershmit
bashkëmeshtarë dhe vëllezër më Shpirtin e Shenjtë, duke shqyrtuar
me interesim plot dashuri kërkesën e tyre birësore dhe me udhërrëfyes
dispozitat e kanoneve të shenjta dhe rendin e praktikën kishtare,
vendosëm të pranojmë me dashamirësi kërkesën që na drejtuan bijtë
tanë shpirtërorë të Krishterë Orthodhoksë të Shqipërisë dhe të japim
nga ana jonë bekimin dhe miratimin për organizimin e pavarur dhe
autoqefal të punëve të tyre kishtare.
Duke gjykuar pra edhe sinodikisht më Shpirtin e Shenjtë, urdhërojmë
dhe shpallim në këto çaste të hareshme që të gjitha eparkitë dhe komu-
nitetet orthodhokse që përfshihen në të perëndishpëtuarin Shtet
Shqiptar të jenë këtej e tutje të bashkuara në një organizim të pavarur
e autoqefal kishtar me emërtimin “Kisha Orthodhokse Autoqefale e
Shqipërisë”. Kjo Kishë, e cila është motra jonë shpirtërore, të rregullojë
e të administrojë këtej e tutje çështjet e saj kishtare në mënyrë të pa-
varur e autoqefale sipas rendit dhe të drejtave sovrane edhe të Kishave
të tjera Orthodhokse Autoqefale, të ketë dhe të njohë si autoritet suprem
administrativ kishtar Sinodin e Shenjtë, të përbërë prej Kryepriftërinjve
orthodhoksë kanonikë të Shqipërisë, me Kryetar të tij çdo herë Fort të
Hirëshmin Kryepiskopin e Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë. Për zba-
timin e unitetit të shenjtë kanonik me Fronin tonë fort të Shenjtë
Apostolik Patrikanor Ekumenik dhe me të gjitha Kishat Orthodhokse
5
Nr. 609 i prot.
Autoqefale, si dhe për ta dëshmuar këtë, Hirësia e Tij Kryepiskopi i
çdohershëm i Tiranës dhe i gjithë Shqipërisë ka për detyrë që, sipas
rendit të Kishës së Shenjtë Orthodhokse, të njoftojë për zgjedhjen dhe
hipjen e tij në fron nëpërmjet Letrave fronëzuese edhe Kishën tonë të
Madhe të Krishtit, edhe të gjitha Kishat Orthodhokse Autoqefale motra.
Po ashtu duhet të bëjë për këtë qëllim homologjinë dhe premtimin e
parashikuar në lidhje me zbatimin e padevijueshëm të besimit dhe
shpresëtarisë orthodhokse prej Kishës së Shenjtë që drejton dhe që i
është besuar, dhe të gjithçkaje tjetër që Kanonet e Shenjta e Hyjnore
dhe rendi i Kishës së Shenjtë Orthodhokse urdhërojnë, si dhe të kujtojë
sipas rendit në diptikë emrin e Patrikut Ekumenik dhe të Patrikëve të
tjerë fort të shenjtë dhe të Kryetarëve Fort të Hirshëm të Kishave të
Shenjta Orthodhokse Autoqefale. Urdhërojmë gjithashtu që edhe Kisha
Orthodhokse Autoqefale motër e Shqipërisë të marrë Miron e Shenjtë
prej Kishës sonë të Madhe të Krishtit.
Po ashtu, rekomandojmë që, për çështje apo paqartësi të një natyre
të përgjithshme kishtare, të cilat i kapërcejnë caqet e juridiksionit të
Kishave Autoqefale në veçanti, Hirësia e Tij Kryepiskopi i Tiranës
dhe i gjithë Shqipërisë t’i drejtohet Fronit tonë fort të Shenjtë Ekumenik,
nëpërmjet të cilit realizohet kungimi me çdo Episkopatë të orthodho-
ksëve, shpjegues të drejtë të së vërtetës, duke kërkuar në këtë mënyrë
mendimin dhe opinionin e vlefshëm të Kishave motra.
Duke gjykuar pra në këtë mënyrë, gjë që pasqyrohet edhe në ato
çka vendosëm dhe miratuam në mbledhjen e rregullt sinodike të 12
prillit të këtij viti, vërtetojmë për të gjitha kohët edhe nëpërmjet këtij
Tomosi Patrikanor e Sinodik të shkruar e të nënshkruar në Kodikun e
Kishës sonë të Madhe të Krishtit, i cili i është lëshuar dhe dërguar
njëkohësisht me përmbajtje të njëjtë e të pandryshuar edhe Hirësisë
së Tij, Kryepiskopit të Tiranës dhe gjithë Shqipërisë, vëllait tonë të da-
shur dhe bashkëmeshtartit, zotit Kristofor, Kryetar i Sinodit të Shenjtë
të Kishës së Shenjtë Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Urojmë
që Perëndia, me hirin dhe mëshirën e të parit dhe të Madhit Kryeprift
e Bariut Krisht, të mbështesë gjithmonë të themeluarën me sukses
Kishë Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë dhe të shtojë e të përçojë
drejt saj hirin dhe bekimin e Tij për lavdi të emrit të Tij të Shenjtë e në
dobi të tërësisë shpresëtare të saj, si dhe në të njëjtën kohë për ngazë-
llimin e të gjitha Kishave të shenjta Autoqefale motra.
Në vitin shpëtimtar 1937, muaji prill (12), Epimenezi V.
Shprehet Patriku i Konstandinopojës g VENIAMIN
g Maksimi i Halkidhonës, g Polikarpi i Prusës,
g Gjermanoi i Sardës dhe Pisidhisë, g Leoni i Theodhorupolit,
g Meleti i Kristupolit, g Gjermanoi i Enit, g Ioakimi i Dherkës,
g Thomai i Pringjiponezit, g Genadi i Iliupolit,
g Konstandini i Irinupolit, g Dhorotheu i Laodhikisë.
6 NGJALLJA
Një nderim më shumë për Kryepiskopin Anastas
- I jepet titulli “Honoris Causa” nga Universiteti Jonian i Korfuzit, Greqi -
Një ceremoni mbresëlënëse
kishin organizuar drejtuesit e Uni-
versitetit Jonian në Korfuz, Greqi,
për t’i dorëzuar Kryepiskopit të Ti-
ranës, Durrësit dhe të gjithë Shqipë-
risë, Fortlumturisë së Tij Anastasit,
titullin Dr. “Honoris Causa” i Depar-
tamentit të Historisë të këtij Uni-
versiteti. Eshtë e 15-ta herë e nderi-
mit të Kryepiskopit Anastas me një
titull të tillë.
Më 20 mars, Kryepiskopin
Anastas kishin dalë për ta pritur
Mitropoliti i Korfuzit, Paksit dhe
Ishujve Diapontile, Nektari, Mitro-
politi i Zakinthos, Krisostomi, Pre-
fekti i ishullit S. Pulimenos, Kryeta-
ri i Bashkisë S. Mikalef, Rektori i
Universitetit prof. dr. Çugarakis etj.
Kryepiskopi shoqërohej nga Mi-
tropoliti i Gjirokastrës Dhimitri dhe
përfaqësues të tjerë nga Kisha jonë.
Në sheshin qendror të qytetit,
para kishës historike dhe të nderuar
të “Shën Spiridhonit”, vend i njohur
pelegrinazhi, u organizua pritja
madhështore nga populli, klerikët
dhe autoritetet e qytetit dhe Shtatë
Ishujve. Në kishën e “Shën Spiri-
dhonit” u psal një lutje e shkurtër,
u këmbyen fjalimet e mirëseardhjes
nga ana e Mitropolitit të Korfuzit,
Hirësisë së Tij Nektarit si dhe fjala
përshëndetëse e Fortlumturisë së
Tij Anastasit.
Në fjalën e tij, Kryepiskopi me
fakte konkrete theksoi zhvillimin e
paparë në procesin e ringjalljes dhe
ringritjes së Kishës Orthodhokse
në Shqipëri. Ndonëse të pranishmit
kishin dëgjuar për këtë mrekulli që
po ndodh pak milje larg ishullit të
tyre, nuk mund të imagjinonin për-
masat reale të saj.
I veçantë ishte interesimi i me-
diave lokale, të shkruara dhe elek-
tronike, që transmetuan, të plota
dhe në përsëritje, të gjitha aktivitetet
që zhvilloi Kryepiskopi.
Pasdite u organizua një ceremo-
ni shumë e bukur në sallën e ve-
primtarive të korpusit qendror të
Universitetit, e cila ishte mbushur
plot e përplot nga stafi pedagogjik,
studentë, intelektualë të qytetit etj.
Mirëseardhjen Kryepiskopit
Anastas ia uroi Rektori i Universi-
tetit prof. dr. Çugarakis, ndërsa ve-
ndimin e Seantit për shpalljen e
Fortlumturisë së Tij Doktor Nderi i
Departamentit të Historisë të Uni-
versitetit Jonian e lexoi znj. Xh. Har-
lafti, përgjegjëse e këtij Departa-
menti. Profesori i Filozofisë Klasike
z. Vajos Vajopoullos kishte përgati-
tur një fjalë të përzemërt me ritëm
poetik për Kryepiskopin Anastas,
për jetën e tij, e cila përbën shembull
që flet për të gjithë njerëzit, për
veprën e tij si hierapostull në Afrikë
dhe si Kryepiskop i një kishe të ri-
ngritur nga gërmadhat, për veprim-
tarinë e tij shkencore dhe në fushën
e botimeve etj.
Mes duartrokitjesh të të gjithë
pjesëmarrësve Kryepiskopi u vesh
me timvonin e profesorit dhe mbajti
ligjëratën “Evropa me fe të ndry-
shme dhe Orthodhoksia”, e cila u
prit ngrohtë dhe u komentua gjerë-
sisht në qarqet intelektuale të ishullit
edhe në ditët pasardhëse.
Pjesëmarrësit, në pak minuta,
ndoqën një dokumentar të shkurtër,
PRILL 2007
ku prezantohej gjendja në të cilën
Kryepiskopi e gjeti Kishën Ortho-
dhokse në Shqipëri dhe disa nga
arritjet në përpjekjen për ringritjen
e saj.
Ceremonia u mbyll me himne
kishtare të kënduara nga kori i De-
partamentit të Muzikës të këtij
Universiteti dhe kori i Shoqatës së
Psaltëve të Korfuzit.
Interesimi i veçantë për të ndje-
kur ligjëratën e Kryepiskopit kishte
mbushur përveç sallës qendrore
edhe sallonin e madh të pritjes në
Universitet, ndërsa një fotoproje-
ktor ishte vendosur në fasadë, në
parkun e godinës dhe ndiqej nga
qytetarë të shumtë.
Në hollin e Universitetit Kryepi-
skopi përshëndeti dhe bekoi një nga
një të gjithë pjesëmarrësit. Vlen të
theksojmë se aktiviteti u bë pikërisht
në godinën ku dikur ishte krijuar dhe
funksiononte shkolla e famshme
tregtare e Korfuzit. Në këtë shkollë
kanë studiuar edhe shumë nxënës
nga krahina të ndryshme të Shqipë-
risë, të cilët pas kthimit në vend luaj-
tën një rol të rëndësishëm në zhvilli-
min e ekonomisë.
Edhe shumë nga besimtarët,
anëtarë të Kishës sonë, që ndodhen
për studime apo të punësuar në
Korfuz, erdhën për të marrë beki-
min e atit të tyre shpirtëror dhe për
t’u gëzuar e krenuar në këtë nderim
në personin e Kryepiskopit tonë.
Të nesërmen Kryepiskopi vizitoi
disa manastire të ishullit, duke
vazhduar me vëllazëritë e murgjve
dhe murgeshave bisedën për arri-
tjet dhe momentet e hareshme të
ringjalljes së Kishës Orthodhokse
në Shqipëri.
Më pas Mitropoliti i Korfuzit, në
pritjen që organizoi me këtë rast në
prani të personaliteteve të rajonit, i
dorëzoi Kryepiskopit Anastas me-
daljen e lartë “Kryqi i Artë i Shën
Spiridhonit”.
Nderimi dhe ngrohtësia e mik-
pritjes korfiate vazhdoi edhe në ce-
remoninë e përcjelljes në portin e
qytetit, nga ku Kryepiskopi dhe
personat që e shoqëronin u larguan
për në Sarandë.
Korresp. i Gazetës “Ngjallja”
PRILL 2007 NGJALLJA 7

Tiranë Të Premten e Madhe Kryepiskopi nënvizoi në omelinë e tij, se ishte

një kohë kur disa persona në Shqipëri për 23 vjet me radhë u përpoqën ta
Triumfi i Ngjalljes pushtoi zemrat e shuanin besimin. Por ja që besimi zuri vend përsëri në shpirtin e njerëzve
ndaj duhet të falënderojmë Zotin për këtë fakt. Pas një persekutimi kaq të
besimtarëve orthodhoksë të Tiranës frikshëm, Kisha jonë pa një zhvillim, ndaj duhet të gëzohemi me këtë gëzim.
Në mbrëmjen e asaj dite, mijëra besimtarë shoqëruan Epitafin e
Madhështia e Javës së Pësimeve të Zotit Krisht dhe shkëlqimi i
Zotit Krisht, i cili përshkoi Rrugën e Kavajës, i shoqëruar nga psaljet e
Ngjalljes ndriçoi në të gjitha zonat e dioqezës së Tiranës.
himneve të mrekullueshme orthodhokse.
Në kryeqytet shërbesat, të cilat u ndoqën gjatë gjithë javës nga
Të Shtunën në mbrëmje Kisha dhe gjithë sheshi përreth saj ishin
besimtarë të shumtë, u kryen në kishën “Ungjillëzimi i Hyjlindëses” dhe
tejmbushur nga besimtarë dhe banorë të kryeqytetit, të cilët me qirinj
u kryesuan nga Kryepiskopi Anastas. Gjatë çdo të kremteje ai përcolli
nëpër duar prisnin të merrnin “Dritë nga drita që nuk perëndon!” Pas
për të gjithë besimtarët mesazhe jetësore. “…Pa fryte të dashurisë, të
leximit të mesazhit të Pashkëve nga Kryepiskopi, kur ora shënoi 00.00,
durimit, të faljes dhe pa gatishmëri në shpirt për të dëgjuar mesazhet e
tropari i Ngjalljes pushtoi zemrat e besimtarëve. Shkëlqimi i festës u
Perëndisë, pa këtë shpresë, besimi ynë mbetet si një pemë pa fryte.
shoqërua me fishekzjarrë dhe trokitjet e vezëve të Pashkës, por mbi të
Duhet që lutja të ketë besim dhe jo thjesht një përsëritje fjalësh. Zoti
gjitha me urimin “Krishti u Ngjall!” dhe emocionet e vërteta të një feste
thotë që të gjitha t’i kërkoni me besim dhe të gjitha do t’i merrni...” -
madhështore, më e madhja e të gjitha kohërave.
theksoi Kryepiskopi.
(vijon në faqen 8)

Berat Korçë
Kremtimi i Javës së Shenjtë Besimtarë të shumtë
në të gjitha shërbesat
Atmosfera e Pashkës filloi të ndihej më intensivisht që nga e Diela e
Dafinave, e cila shënon dhe fillimin e Javës së Madhe të pësimeve shpëtimtare.
Kjo atmosferë në qytetin e Korçës shprehej jo vetëm në zbukurimin
e objekteve të kultit dhe intensitetin e lutjeve e shërbesave kishtare, por
(vijon në faqen 8)

“Java e madhe e shenjtë nisi me shkëlqim, me pësimet e Krishtit

plot me vajtim; eni pra dhe priteni, dhe kremtojeni besërisht.”
Nën madhështinë e tropareve mbresëlënëse nisi dhe në Berat ashtu
si në mbarë botën e krishterë Java e Madhe dhe e Shenjtë e Pësimeve
(vijon në faqen 8)

Shërbesa e Himnit Akathist në Himarë

Duke mbërritur nga Korfuzi,
Kryepiskopi Anastas u prit në po-
rtin e Sarandës nga dhjetëra besim-
tarë të qytetit, klerikë dhe nxënësit
e institucioneve arsimore të Kishës.
Në kishën e Shën Harallambit u
psal Lutje e shkurtër dhe më pas
vijoi takimi me pedagogët e nxë-
nësit e Shkollës së Mesme Kishtare
“Kryqi i Nderuar”.
Pastaj Fortlumturia vizitoi
kantierin e punimeve për kishën e
re të Dyzet Shenjtorëve në Aliko.
Gjithashtu trajtoi çështjen e zgje-
rimit të ambienteve mësimore për
shkollën e mesme profesionale
“Apostull Pavli”, në Mesopotam.
Të premten, më 23 mars, Krye-
piskopi udhëtoi për në qytezën e
Himarës. Pasdite kisha madhë-
shtore e Gjithë Shenjtorëve, e cila
është rikonstruktuar plotësisht,
ishte e mbushur plot me besimtarë
nga Himara dhe fshatrat përreth
për Shërbesën e Himnit Akathist.
Atmosfera ishte thellësisht shpirtë-
rore e prania e Kryepiskopit i jepte
një madhështi të veçantë.
Të nesërmen në udhëtimin e tij
për në Tiranë Kryepiskopi Anastas
u ndal gjithashtu për Lutje në ki-
shën e Shën Harallambit, në Dhër-
mi. Ndërsa pak më parë gjithashtu
ishte ndalur në enorinë e Shën Spi-
ridhonit në Vuno.
O. Beci
8 NGJALLJA
Besimtarë të shumtë në të gjitha shërbesat
(vijon nga faqja 7)
edhe banderolat me urime paskale në rrugët e qytetit demonstronin një
atmosferë festive. Shërbesat kishtare u zhvilluan në të gjitha kishat e
qytetit dhe u ndoqën nga besimtarë të shumtë.
Më intensive pjesëmarrja u bë të Mërkurën e Madhe në mbrëmje,
ku siç është bërë tashmë traditë të gjithë besimtarët u mblodhën në
kishën e Burimit Jetëdhënës dhe ndoqën Shërbesën e Efqelisë, e cila u
celebrua nga Imzot Joani. Kjo shërbesë monoklise u mbyll me vajosjen
e shenjtë të besimtarëve.
Të Enjten e Madhe shërbesat vazhduan në të gjitha kishat. Ndërsa
në orët e mbrëmjes, sipas tipikosë së ditës, Zoti i varur mbi kryq u ve-
ndos në mes të kishës ku mijëra njerëz u përgjunjën përpara të Kryqë-
zuarit.
Dita e premte në mëngjes filloi me Shërbesën e Zbritjes së Zotit
nga Kryqi. Menjëherë pas këtij momenti tingujt e kambanave filluan të
përshkojnë vajtueshëm qytetin. Përsëri mijëra njerëz u falën përpara
epitafit të Zotit.
Mbasditja e së Premtes mblodhi përsëri besimtarët në kishat e
enorive të tyre, ku pas Vajtimeve të Përmbivarrshme në orën 18:45 u
bë takimi i pesë epitafeve të të gjitha kishave. Më pas procesioni vazhdoi,
banda e qytetit shoqëronte epitafet me marshe funebre dhe nën melodinë
e stancës së tretë të vajtimeve. Procesioni u ndoq nga mijëra njerëz të
Triumfi i Ngjalljes pushtoi zemrat e
besimtarëve orthodhoksë të Tiranës
(vijon nga faqja 7)
Një interesim të veçantë për këto ditë tregoi edhe media kombëtare
dhe ajo lokale. Televizioni Publik transmetoi Shërbesën e Ngjalljes dhe
Liturgjinë Hyjnore që e pasoi, ndërsa televizionet dhanë mesazhin e
Kryepiskopit dhe çaste nga shërbesat e ditëve të ndryshme.
Të dielën paradite në Kryepiskopatën e Shenjtë, në Tiranë, erdhën
për të bërë urimet e rastit për Pashkët drejtues të komuniteteve të tjera
fetare, politikanë dhe personalitete të ndryshme. Mes tyre ishin edhe
Presidenti i Republikës, z. Alfred Moisiu, Kryeministri z. Sali Berisha,
Kryetari i PS dhe bashkisë së Tiranës z. Edi Rama, kryetari i Komunitetit
Mysliman Hafiz Selim Muça, i atij Bektashian Haxhi Dede Reshat Bardhi,
krerë të partive politike, diplomatë, akademikë e profesorë dhe besimtarë
të shumtë, të cilët uruan Kryepiskopin Anastas në emër të të gjithë be-
simtarëve orthodhoksë shqiptarë, duke vlerësuar kontributin e tij dhe të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë në zhvillimin e shoqërisë
shqiptare.
Korresp. i Gazetës “Ngjallja”
PRILL 2007
cilët shoqëronin nga pas kortezhin përgjatë lëvizjes së tij në unazën e
vogël të qytetit. Kështu duke u kthyer përsëri në kishat përkatëse u
mbyll kjo ditë vajtimi dhe gëzimi, ku Ngjallja kalon nga Kryqi dhe jeta
nga vdekja.
Kulmi i festimeve arriti natyrshëm në mesnatën e së shtunës.
Mitropoliti i Korçës, Hirësia e Tij, Imzot Joani shpalli lajmin e gëzuar
dhe triumfal të Ngjalljes dhe tha në urimin e tij:
“Për këtë arsye Kisha na fton të marrim pjesë në dritën e Ngjalljes
së Krishtit, për të përjetuar gëzimin që vjen nga kjo dritë. Ajo na fton ta
përjetojmë Ngjalljen e Zotit, sepse vetëm nëpërmjet këtij përjetimi ne
mund të ndiejmë gëzimin e gjallë dhe ngazëllimin e papërshkruar të kësaj
ngjarje, që është dhurata më e madhe që Perëndia i ka bërë të gjithë
njerëzve nëpërmjet Jisu Krishtit”.
Ditën e diel në orën 1000, siç është traditë u celebrua Mbrëmësorja
e Dashurisë, e cila në Korçë kryhet gjithmonë në kishën e Burimit
Jetëdhënës. Më pas nga ballkoni i Selisë së Mitropolisë së Shenjtë të
Korçës Hirësia e Tij Imzot Joani, siç është traditë, shpalli përsëri lajmin
e Ngjalljes, që nga korçarët njihet me emrin Dhefteri Anastasi, Ngjallja
e dytë. Kështu në vazhdim në Selinë e Mitropolisë u pritën vizita me
rastin e Pashkës. Morën pjesë pushtetarë lokalë, njerëz të artit dhe kul-
turës, personalitete të botës akademike edhe qindra besimtarë.
Korresp. i Gazetës “Ngjallja”
Kremtimi i Javës së Shenjtë
(vijon nga faqja 7)
të Zotit tonë Jisu Krisht. Të gjithë ne përjetuam më së miri ngjarjen që
ndryshoi botën, sepse Kisha jonë këtë ngjarje, e cila përbën epiqendrën
e gjithë vitit liturgjik, e ka thurur aq bukur me një mjeshtëri hyjnore. Të
gjithë ne përjetuam pësimet e Shenjta, shpëtimtare dhe të tmerrshme të
Zotit, Perëndisë dhe Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht: pështyrjet, shuplakat,
rrahjet, sharjet, përqeshjet, rrobën e kuqe, kallamin, sfungjerin, uthullën,
gozhdët, shtizën, dhe para së gjithash kryqin dhe vdekjen, të cilat i duroi
për ne duke dashur bashkë me këto dhe rrëfimin shpëtimtar të kusarit
mirënjohës që u kryqëzua me Të.
Shërbesat e Shenjta, të cilat u ndoqën nga një numër i madh besim-
tarësh, u celebruan nën drejtimin e Mitropolitit të Beratit, Imzot Ignatit
në kishën e Shën Spiridhonit. Java e Madhe, e cila filloi me Shërbesën e
Dhëndrit, arriti kulmin e saj në tri ditët e fundit ku njëra pas tjetrës u kre-
mtuan Kryqëzimi, Varrimi dhe Ngjallja. Çdo ditë ishte një emocion më
vete, dita e kryqëzimit ku u pa i kryqëzuar mbi dru, Ai që varri dhenë mbi
ujërat, Varrimi i Hyjshëm ku për t’u theksuar ishin çastet e himneve të
vajtimeve, të cilat u kënduan nga koret e besimtarëve dhe dalja e Epitafit
përreth lagjes Goricë, që u shoqërua nga një kortezh i madh besimtarësh.
Çdo moment tragjik kaloi tashmë, kishte ardhur dita e gëzueshme e
së Dielës së Shenjtë të Pashkës së Madhe, në të cilën kremtojmë vetë
Ngjalljen jetëprurëse të Zotit Perëndisë dhe Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht.
Është dita kur vazhdimisht këndojmë himnin triumfues: “Krishti u ngjall
prej së vdekurish...”
Liturgjia Hyjnore e Ngjalljes së Zotit u kremtua në mesnatën e së
shtunës në kishën e Shën Spiridhonit dhe në kishën historike të Fjetjes
së Shën Marisë, ku bashkëngjitur me të ndodhet dhe Muzeu Kombëtar
Onufri, në kalanë e qytetit. Për të dhënë Lajmin e gëzueshëm të Ngja-
lljes në këtë kishë kishte ardhur Kryebariu i Dioqezës së Beratit, Imzot
Ignati, i cili në përshëndetjen e rastit tha: “Tek apostujt u paraqit i gjallë
me shumë shenja pas pësimit të Tij, duke u dukur ndër ata dyzet ditë e
duke folur për punët e Mbretërisë së Perëndisë” (Vep. 1,3).
Të dielën, në Selinë e Mitropolisë së Beratit u organizuan pritjet e
rastit, ku erdhën dhe uruan përfaqësuesit më të lartë të pushtetit vendor,
përfaqësues të komuniteteve fetare, si dhe besimtarë të shumtë.
Joan Qako
PRILL 2007 NGJALLJA 9

PASHKË NË MITROPOLINË E GJIROKASTRËS

Në të gjitha enoritë e Mitropolisë së Shenjtë të Gjirokastrës, sidomos Eshtë e rëndësishme të theksojmë se gjatë gjithë periudhës së
në qytetet e mëdha që përfshihen në të, me një pjesëmarrje të përgjith- Kreshmës të rinjtë tanë, nxënësit që marrin pjesë në grupet e katekizmit
shme dhe jo vetëm të besimtarëve Orthodhoksë dhe me thellësi shpir- apo shkollohen në institucionet arsimore të Kishës, ishin shumë aktivë
tërore, u kremtua ngjarja më e rëndësishme e historisë së njerëzimit dhe në përgatitjen e kishave dhe aktivitetet shpirtërore. Ata kudo ndihmuan
njëherësh thelbi i besimit tonë. klerikët për të kryer shërbesat dhe Liturgjitë Hyjnore. Nxënësit e Shkollës
Në qytetin e Gjirokastrës shërbesat dhe Liturgjia Hyjnore u kryesuan së Mesme Kishtare “Kryqi i Nderuar” shoqëruan në trajtën e vizitave
nga Hirësia e Tij, Mitropoliti i Gjirokastrës Dhimitri. Gjatë gjithë periudhës shpirtërore, Hirësinë e Tij Dhimitrin në fshatra të ndryshme malore, në
së Kreshmës së Madhe Mitropoliti pati rastin të vizitojë enori të tjera të zonën e Pogonit dhe të Dropullit.
mëdha dhe të kryejë shërbesat arkieratike, por edhe t’u flasë të rinjve, nxë- Shumë nga klerikët e Mitropolisë së Gjirokastrës, sikundër është bërë
nësve tanë dhe grupeve të katekizmit për rëndësinë që duhet të tregojnë traditë për të përballuar nevojat e besimtarëve kryen Akolluthinë e
për përgatitjen e tyre shpirtërore për të pritur Ngjalljen e Zotit Jisu Krisht. Ngjalljes në disa fshatra radhazi që të Shtunën në mbrëmje, por edhe
E Premtja e Madhe me Shërbesën e Epitafit edhe njëherë tjetër gjatë të Dielës herët në mëngjes.
mbushi rrugët e kalldrëmta të Gjirokastrës me besimtarë nga të dyja e Kudo ku u krye Liturgjia Hyjnore e së Dielës, por edhe gjatë ditëve
kishat për t’u bashkuar, nën kryesimin e Mitropolitit, në sheshin qendror të javës së Ndritur, u lexua mesazhi paskal i Fortlumturisë së Tij,
të qytetit ku u lexua Ungjilli. Qindra besimtarë, të cilët gjatë gjithë ditës Kryepiskopit të Tiranës dhe gjithë Shqipërisë Anastasit si dhe u ndoqën
kishin qëndruar nëpër kisha dhe ishin falur mbi Trupin e Zotit tonë, ndoqën transmetimet televizive të ceremonive kishtare dhe të pritjeve në
këto shërbesa. E njëjta atmosferë ishte edhe në Sarandë, ku dalja e epi- Kryepiskopatën e Tiranës, gjë që ngriti emocionalisht të gjithë grigjën
tafit në bulevardin anës detit i jep një tjetër bukuri ceremonisë. Në Përmet, Orthodhokse të Mitropolisë së Gjirokastrës.
ishin tre epitafe, që dolën dhe u takuan në sheshin para kishës së të Tërë- Korresp. i gazetës “Ngjallja”
shenjtës Mari, ku ishin të pranishëm pothuajse gjithë banorët e qytetit.
Gjithashtu në të gjitha fshatrat e tjera të Dropullit e Vurgut, në qytezën Takimi i Bordit të Syndesmos
e Himarës dhe Delvinës) me praninë edhe të qindra të rinjve që erdhën
për këto Pashkë nga Greqia ku jetojnë e punojnë, atmosfera ishte Nga dt. 23 deri më 26 shkurt, Kisha jonë ka një përfaqësues
madhështore. në Paris u zhvillua takimi i Bordit në bordin e kësaj organizate, e cila
të Syndesmos-it (Federata Botë- prezanton dhe mban përgjegjësinë
rore e të Rinjve Orthodhoksë). e rajonit të Evropës Jugore. Në këtë
Adresat e faqeve në Internet dhe ajo Në këtë takim u diskutuan dhe takim të gjithë përfaqësuesit e
e E-mailit, të Kishës Orthodhokse Autoqefale u morën vendime për sa i përket rajoneve të ndryshme të botës
ecurisë dhe shërbimit të kësaj fe- reflektuan mbi ecurinë e rajonit të
të Shqipërisë, janë: derate në mbarë botën orthodho- tyre në bashkëpunim me Syndes-
Internet: www.orthodoxalbania.org kse. Syndesmos është duke u për- mos, morën përgjegjësi të reja për
gatitur për një sërë aktivitetesh për- të punuar më shumë në rajon, si
E-mail: orthchal@orthodoxalbania.org gjatë 2007, si edhe për një asamble, edhe përgatitjen e zonës së tyre
e cila do të zhvillohet më 2008. drejt Asamblesë.
Ana Kërçyku

TEMPULLI DHE QËLLIMI I EKZISTENCËS

Nga Hirësia e Tij,
Mitropoliti i Korçës JOANI
Ndonëse qëllimi në jetë nuk
mund të jetë i dukshëm në planin e
mendimit, përsëri, thellë brenda
njeriut, është nevoja për të pasur
një qëllim në jetë, për të pasur një
arsye. Në planin ekzistencial të gji-
thë e ndiejmë se një jetë pa qëllim
nuk është një jetë e plotë…
Kënaqësia mund të duket
shpesh si një përmbushje e jetës së
njeriut dhe njeriu, i cili i provon të
gjitha kënaqësitë e kësaj bote,
mund të duket si një njeri i lumtur.
Por përvoja e njerëzimit deri tani
na tregon gjë tjetër. Madje, kur nje-
riu mund t’i ketë të gjitha mundë-
sitë për kënaqësitë e kësaj jete,
atëherë para tij hapet humnera e
madhe e zbrazëtirës ekzistenciale.
Përpara tij del akoma më e qartë
(vijon nga numri i kaluar)
mungesa e qëllimit. Një njeri që
nuk i ka këto mund të mendojë se
po t’i kishte do të ishte i lumtur.
Por jeta e njerëzve që i kanë patur
dëshmon të kundërtën. Kishtari,
libri më filozofik i Dhiatës së Vjetër
dhe ndoshta, siç mendohet nga shu-
më studiues, i pari libër ekzisten-
cialist në botë, e shpreh më së miri
këtë ide. Solomoni ishte mbreti më
i ditur, më i fuqishëm dhe më i pasur
i Lindjes. Atij s’i mungonte asgjë nga
ato që formojnë kënaqësitë e jetës:
kishte pasuri, verë, gra, kopshte, pi-
shina, shërbëtorë dhe gjithçka tje-
tër. Por këto nuk i sollën atij për-
mbushje, përkundrazi ato sollën pa-
ra tij kotësinë e këtyre gjërave, du-
ke u bërë kështu kontrasti që të
ndihmon për ta parë më mirë zbra-
zëtinë e kësaj jete. Ja si shprehet
ai: “Unë thashë në zemrën time:
‘Eja tani, dua të të vë provë me
gëzimet: dëfrehu!’ Por ja edhe kjo
është kotësi. Për të qeshurit kam
thënë: ‘Është një marrëzi, dhe për
gëzimin: ‘Kujt i shërben?’ Kër-
kova në zemrën time si ta kënaq
trupin tim me verë, duke e nxitur
njëkohësisht zemrën time drejt
diturisë dhe t’i qepet marrëzisë, deri
sa të shoh cila është më e mira që
bijtë e njerëzve do të duhet të bënin
nën qiell tërë ditët e jetës së tyre.
Kështu kreva punime të mëdha për
(vijon në faqen 10)
10
TEMPULLI DHE QËLLIMI I EKZISTENCËS
(vijon nga faqja 9)
vete; ndërtova shtëpi, mbolla vre-
shta, bëra kopshte dhe parqe, duke
mbjellë drurë frutorë të çdo lloji;
ndërtova pellgje për ujin me të cilat
mund të vadis pyllin që të rriten
drurët. Bleva shërbëtorë dhe shër-
bëtore, dhe u bëra me shërbëtorë
që lindën në shtëpi; pata pasuri të
mëdha në kope me bagëti të trashë
dhe të imët më tepër se ata që ki-
shin qenë para mee në Jerusalem.
Grumbullova për vete edhe argjend,
ar dhe pasuritë e mbretërve dhe të
krahinave; gjeta këngëtarë dhe kë-
ngëtare, dhe shumë konkubina, kë-
naqësi e bijve të njerëzve dhe vegla
muzikore të çdo lloji... Tërë ato që
sytë e mi dëshironin, nuk ua moho-
va atyre; nuk i refuzova zemrës si-
me asnjë qejf, sepse zemra ime kë-
naqej me çdo punë timen; dhe ky
ka qenë shpërblimi për çdo punë
të bërë nga unë. Pastaj u ktheva
të shikoj tërë veprat që kishin bërë
duart e mia dhe mundin tim për t’i
kryer; dhe ja, të gjitha ishin kotësi
dhe një kërkim për të kapur erën;
nuk kishte asnjë përfitim nën diell.”
***
Pa një qëllim në jetë, pa patur
“një arsye për të jetuar dhe një ar-
sye për të vdekur”, gjithçka mbetet
një kotësi e kotësive. Pikërisht këto
dy arsye, për fat keq, nuk i jep më
qytetërimi ynë. Mungesa e mendi-
mit rreth jetës dhe qëllimit të ekzis-
tencës së saj nuk do të thotë se nje-
riu mund të shpëtojë nga kjo pyetje
torturuese. Ndonëse në qytetërimin
e sotëm pyetja rreth qëllimit të
ekzistencës është bërë e rrallë dhe
ndoshta nuk vjen tek të gjithë
njerëzit me të njëjtën forcë, përsëri
kjo pyetje vjen para qenies njerëzo-
re, herë më me forcë dhe më e
qartë dhe herë më e dobët dhe e
turbullt, sidomos në tri gjendje
themelore të saj: a) Në çastet e
dëshpërimit dhe fatkeqësive të
mëdha, si personale, ashtu edhe
kombëtare apo botërore. b) në ça-
ste gëzimi kur para njeriut zbulohet
një vizion i ri i gjithçkaje rreth tij
dhe c) në çastet e kotësisë, kur jeta
nuk ka më as gëzim dhe as tri-
shtim. Në gjendje “normale” nje-
rëzit ndalojnë së pyeturi veten për
NGJALLJA
qëllimin e ekzistencës, por kur ek-
zistenca e tyre tronditet, kur jeta e
tyre preket në themelin e saj është
vetë ajo, jeta që i pyet njerëzit se
kush është qëllimi i tyre.
Fatkeqësitë e mëdha padyshim
e trondisin njeriun dhe çdo njeri për-
piqet të gjejë një arsye për atë që
ka ndodhur. Pyetje të pafundme
lindin tek ai. Gjithçka që ai ka jetuar
vihet në diskutim. Ai kërkon kuptim
për qëllimin e ekzistencës. Para tij
hapet një humnerë e madhe e cila
nuk mund të mbushet dot me për-
gjigje dhe përjetime sipërfaqësore.
“Pse, pra më nxore nga barku”, i
ankohet Zotit Jobi mbas atyre fat-
keqësive të mëdha që i ndodhën
atij. Fatkeqësia e madhe kërkon
përgjigje. Po ashtu edhe në fatke-
qësi të mëdha kombëtare ose pla-
netare para njeriut del përsëri pyetja
bazike e qëllimit të ekzistencës.
Kërkohet një shpjegim për vuajtjen
e madhe. Nëse nuk do të ketë për-
gjigje, nëse njeriu nuk do të gjejë
një arsye, atëherë dëshpërimi do të
zërë vend me tërë pasojat e tij
shkatërruese.
Po ashtu edhe në gëzime të më-
dha, kur para njeriut hapet një vizion
tjetër që e transhendenton realitetin
para tij vjen pyetja e qëllimit të ek-
zistencës. Horizonti i ri i zbuluar
kërkon përgjigje, sepse këto përje-
time japin thellësi dhe ky dimension
i thellë përjetimi kërkon kuptim.
Emocionet e mëdha hapin para
shpirtit njerëzor dimensione të reja,
të cilat ndoshta ishin të panjohura
Humbja e qëllimit vjen nga
humbja e besimit në ekziste-
ncën e Perëndisë. Duke mos
pranuar ekzistencën e Pe-
rëndisë nuk mund të pranohet
as Ligji Moral dhënë nga
Perëndia. Duke mos qenë
Ligji moral nuk mund të ketë
besnikëri dhe duke mos patur
besnikëri nuk mund të ketë
martesë. Duke mos patur një
martesë normale nuk mund të
ketë një familje normale dhe
duke mos patur një familje
normale ne nuk mund të kemi
një shoqëri normale.
më parë. Janë pikërisht ato që e
bëjnë njeriun një qenie transhende-
ntale. Trashendenca krijon pyetje
dhe pyetjet duan përgjigje.
Çdo njeri në jetën e tij ndeshet
me kotësinë e kësaj jete. Të dallosh
kotësinë kërkon dituri, ashtu si të
dallosh marrëzinë kërkon urtësi
dhe të dallosh mëkatin kërkon
shenjtëri. Të mos dallosh kotësinë
e jetës, do të thotë të jetosh në kotë-
si dhe në një jetë shumë sipërfaqë-
sore, apo siç e shpreh më mirë edhe
Paskali se “ai njeri që nuk e dallon
kotësinë e jetës, është me të vërtetë
i kotë”. Ndeshja me këtë realitet
patjetër do ta bëjë njeriun të me-
ndojë për qëllimin e ekzistencës së
tij. Shpeshherë kjo mund ta çojë
njeriun në depresion dhe nihilizëm.
Shmangia nga mendimi nuk është
zgjidhje, ajo është dehje dhe dehja
është një jetë në iluzion, d.m.th. jo
jetë.
***
Humbja e qëllimit të jetës dhe
bashkë më të humbja e vetes së
vërtetë është diçka katastrofike
për njeriun dhe për shoqërinë njerë-
zore.
Humbja e qëllimit vjen nga hu-
mbja e besimit në ekzistencën e
Perëndisë. Duke mos pranuar ek-
zistencën e Perëndisë nuk mund të
pranohet as Ligji Moral dhënë nga
Perëndia. Duke mos qenë Ligji
Moral, nuk mund të ketë besnikëri
dhe duke mos patur besnikëri, nuk
mund të ketë martesë. Duke mos
patur një martesë normale, nuk
mund të ketë një familje normale
dhe duke mos patur një familje
normale, ne nuk mund të kemi një
shoqëri normale.
Vetëm një shoqëri e cila udhë-
ton së bashku drejt një destinacioni
të përbashkët mund të jetë funksio-
nale. Prandaj, qëllimi në jetë, nevo-
ja për të patur “një arsye për të je-
tuar dhe një arsye për të vdekur”,
janë të domosdoshme, si në planin
individual ashtu edhe në atë sho-
qëror. Sepse vetëm njerëz që kanë
një qëllim në jetë mund të ndërtojnë
një komunitet. Dhe vetëm nëse
ndërtohet një komunitet mund të
ndërtohet një qytetërim.
Marrë nga revista “Tempulli” Nr. 12, 2007
PRILL 2007
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
MAJ 2007
2 E Mërkurë † #
Gjysmëpentikostia. Transf.
i lipsanit të Shën Athanasit.
5 E Shtunë † Dëshmg. Irini.
Efthimi i Madhitës. Dësh.
Gajani e Gai.
6 E Diel † E SAMARI-
TANES. Jovi i Drejtë. Dësh.
Therini, Danaksi.
8 E Martë † Ap. e Ungj. Joan
Theologu. Osh. Arseni i
Madh.
11 E Premte † Qirili e Metodi,
ndriç. të sllavëve. Hierod.
Mokiu.
12 E Shtunë † Epifani i Qipros.
Gjermani i Kon/pojës. Dësh. i
ri Joani.
13 E DIEL † E TË VERBRIT.
Dëshg. Gliqeria. Omol. Sergji.
15 E Martë † Osh. Pahomi i
Madh. Akili i Larisës. Osh.
Barbar mirovliti.
16 E Mërkurë † # Mbyllja e
Pashkës. Osh.Theodhori i
Shenjtëruar.
17 E Enjte † Ngjitja në qiej e
Zotit Krisht (Analipsi). Ap.
Androniku.
19 E Shtunë † Hierod. Patriku i
Prusës. Dësh. i ri Joan
shqiptari.
20 E DIEL † E ETËRVE SIN.
I EK. Dësh. Thaleleu. Lidia në
Filipe.
21 E Hënë † Konstandini dhe
Elena, mbretër. Borisi, mbreti
bullgar.
22 E Martë † Etërit e Sin. II
Ekumenik. Joan Vladimiri.
(Fest. më 4 qershor.)
25 E Premte † * Mbyllja e
Ngjitjes. Gjetja III e kokës së
Joan Pagëzorit.
26 E Shtunë † E Shpirtrave.
Ap. Karpi, Alfeu nga 70-t.
Dësh. Averkiu.
27 E DIEL † PENTIKOSTIA
(Rrëshajët). Hierod. Heladhi.
Joan rusi.
28 E Hënë † E Shpirtit të
Shenjtë. Hierodësh. Eftihi i
Melitinës.
30 E Mërkurë Osh. Isaaku i
Man. Dalmatëve. Dësh. Natali.
(Hahen të gjitha.)
PRILL 2007 NGJALLJA 11

Kremtimi i Pashkëve nëpër botë Napoleon Tasi

Dëshpërim e shpresë
Dëshpërimi, i mekur, me një
pish’në dorë,
Nën tingujt e rrënkimeve të tija,
Po çan errësirën me një hap të
rëndë
Drejt Kodrës ku është mbërthyer
Dashuria.

Arrin në majë dhe n’at pamje të

hidhur
Shpërthen në vaj dhe bie përmbys
në tokë;
Shkoi nata, u gdhi, shkoi dita e
prap ra nata,
Dhe ai vazhdon vajtimin e s’ngre
kokë.

Nga mesi i natës, zemra e fryr’nga

dhembja
Pëlcet e n’qiell rrufetë copëtojnë
errësirën!!
Heshtja, e shurdhër, trembet e
arratiset;
Mpihet Urrejtja e vren me ankth
Mëshirën.

Përplaset krisma e çfrehet në

kup’ të Qiellit,
Dhe oshtimat hyjn’ si tmerr te
zgavra e Vdekjes;

Pendimi, kjo dhuratë Perëndie,

shfaqet dukshëm në jetën e Kishës
përmes tri shprehjeve karakteri-
stike: liturgjia, misteri i rrëfimit,
dhurata e lotëve. Pendimi përjeto-
het me një forcë më të veçantë në
misterin e rrëfimit. Kuptimi i këtij
misteri është i përmbledhur shumë
mirë në fjalët e shkurta që prifti i
drejton birit apo personit që rrëfe-
het: “Ja biri im, Krishti është i pra-
nishëm padukurisht për të dëgju-
ar rrëfimin tënd: Mos ki turp, mos
ki frikë, dhe mos fshih asgjë; por
pa ngurrim, më thuaj gjithë çfarë ke
bërë, që të marrësh faljen nga
Zoti ynë Jisu Krisht. Ja, para nesh
kemi ikonën e tij; unë jam vetëm
një dëshmitar, për të dëshmuar
para Tij për gjithë çfarë do të më
thuash. Nëse më fsheh diçka, do
ta mbash dyfish mëkatin. Derisa
erdhe te mjeku kujdes pra, të mos
largohesh pa u shëruar.”
Duke e perifrazuar këtë fjalë
atërore, shën Tikhoni i Zadonskut
(1724-1783) shkruan: “Kur prifti
jep informacion mbi misterin e
rrëfimit ai do duhet t’i flasë birit
kështu: “Biri im, ti i rrëfehesh Pe-
rëndisë, i Cili është i pakënaqur nga
çdo mëkat; dhe unë shërbëtori i Tij
jam dëshmitar i padenjë i pendimit
Mbi misterin e rrëfimit
tënd. Mos fshih asgjë, mos ki as
turp e as frikë, sepse nuk ka tjetër
njeri veç ne të tre, ti, unë dhe Pe-
rëndia para të Cilit ke mëkatuar,
që njeh gjithë mëkatet e tua dhe di
si i ke bërë ato. Perëndia është ku-
do, atje ku ti ke folur ose ke bërë
diçka të keqe, Ai ishte atje dhe dinte
gjithçka; dhe Ai është tani me ne
këtu dhe pret fjalë pendimi dhe
rrëfimi. Ti gjithashtu i njeh mëkatet
e tua: mos ki turp të flasësh për sa
ke bërë. Dhe unë që jam këtu, jam
një mëkatar si ti; kështu mos ki
turp të rrëfesh në praninë time
mëkatet e tua.”
“Përderisa erdhe te mjeku”,
thotë prifti. Në rrëfim, duhet të shi-
kojmë Krishtin-gjykatës që na çli-
ron nga mallkimi; por gjithashtu du-
het ta shikojmë Krishtin-mjek që
restauron atë që është thyer dhe
ripërtërin jetën. Miseri nuk duhet
menduar vetëm si gjyq, por edhe
shërues. Mbi të gjitha, rrëfimi është
një mister shërimi dhe si i tillë në
disa komentues liturgjikë bizantinë,
rrëfimi dhe vajosja e të sëmurëve
janë konsideruar jo si mistere më
vete, por si dy aspekte plotësuese
të një “misteri” të vetëm si ai i shë-
rimit. Ajo çka ne kërkojmë në
rrëfim është shumë më tepër se një
falje e jashtme, ‘formale’; është
mbi të gjitha shërim i plagëve të the-
lla shpirtërore. Ne sjellim para
Krishtit jo vetëm mëkate specifike,
por gjendjen e mëkatit tek ne, d.m.th.
një prishje të thellë të natyrës sonë,
e cila nuk mund të shprehet plotë-
sisht me fjalë e që duket se i shpë-
ton ndërgjegjes dhe vullnetit tonë.
Për këtë kërkojmë shërim. Si një
mister shërimi, rrëfimi nuk është as-
pak një domosdoshmëri e mundim-
shme, një disiplinë që na imponojnë
autoritetet e Kishës, por një veprim
plot gëzim dhe hir shpëtues. Nëpër-
mjet rrëfimit, mësojmë që Perëndia
është me të vërtetë “shpresa e të
dëshpëruarve”, siç thotë liturgjia e
shën Vasilit. “Nuk ka tjetër veç ne
të tre”- prifti, biri dhe Krishti mjek.
Çfarë bën secili nga këta persona?
Veprimi i kujt është më i rëndësi-
shëm? Shumë njerëz priren të vënë
theksin mbi atë çka prifti bën, kë-
shillat dhe inkurajimet e tij; dhe
nëse prifti nuk flet me elokuencë
apo thotë diçka të papritur, ata
mendojnë se pak ose asgjë nuk u
krye. Shpesh mendojnë se duhet të
jenë thellësisht të prekur në planin
emocional, edhe pse pendimi nuk
Si rreze agimi Dashuria ngrihet,
Plot dhembshuri ndaj vuajtjeve
t’përpjekjes.
Dhe, ndërsa ngjitet lart në kulme
të artë,
Shpërndan me dritën e
buzëqeshjes Ndjesën,
Dhe njom me vesën që i kullon
nga sytë
Lulen që i mbiu në varr
Dëshpërimit - Shpresën!
Pashkë 1966
është një çështje emocioni. Përveç
kësaj, ngaqë vendosin theksin krye-
sor tek përpjekjet e tyre, e shikojnë
rrëfimin nën një atmosferë trishtimi
dhe dekurajimi, si një dush të ftohtë,
diçka të nevojshme por jo të kënd-
shme që duhet bërë sa më shpejt.
Realisht, veprimi më i rëndësishëm
nuk është ai i priftit, apo i birit, por
ai i Perëndisë. Megjithëse i kërko-
het të përgatitet më përpara nga një
ekzaminim i ndërgjegjes, biri shkon
në rrëfim duar bosh, i pafuqishëm,
pa pretenduar të shërohet vetë, por
i kërkon dikujt tjetër ta shërojë. Dhe
ky person tjetër prej të cilit kërkon
ndihmë, nuk është prifti, por
Perëndia.
Peshkop Kalistos Ware
Përktheu: Eleni Pani
(vijon në numrin e ardhshëm)
12 NGJALLJA PRILL 2007

Tani të gjitha u mbushën me dritë...

Në të gjitha kishat tona mund të gjeni librin
më të ri të Kryepiskopit Anastas, në të cilin për-
mblidhen të gjitha mesazhet e Pashkëve të kë-
tyre 15 viteve. Poshtë po japim pjesë nga pa-
rathënia e shkruar nga Fortlumturia e Tij.
gjitha të marra së bashku, prekin të vërteta që
përmbajnë një rëndësi diakronike dhe për-
bëjnë një komentim të drejtpërdrejtë rreth pro-
blematikës së kushteve historike dhe sociale
të kohës në fjalë.

“Sipas Traditës së vjetër, Episkopi duhet t’i * *

theksojë plotësisë së Kishës lokale mesazhin
qendror të Ngjalljes së Zotit, që është një e
vërtetë me rëndësi ontologjike dhe përbën ese-
ncën dhe fuqinë e besimit të krishterë. Këto
mesazhe paskale, të botuara në këtë vëllim,
kërkuan t’i përgjigjen detyrimit në fjalë, duke
hedhur dritë gjithmonë në aspektet e ndryshme
të këtij misteri të paafrueshëm dhe të pasojave
të tij të drejtpërdrejta për jetën tonë. Secili prej
tyre ka bërthamën e vet tematike, shenjën e vet
dalluese në kohën e caktuar. Njëkohësisht të
...Përmbledhja e tanishme shpresojmë të jetë
një udhërrëfyes i vogël për përafrimin e misterit
të përjetshëm të Ngjalljes së Krishtit, për pra-
ninë e dritës në jetën tonë të përditshme. Kemi
nevojë për dritë në zemrat dhe në fytyrat tona,
në marrëdhëniet tona me të tjerët, në marrë-
dhëniet midis popujve. Për dritë paskale, që
nuk perëndon, e cila dhuron kuptim, shpresë,
pasuri dashurie dhe fuqie të Perëndisë. Çdo
mendim, çdo fjalë e jona, çdo veprim, çdo çast
heshtjeje, le të ndriçohet me dritën e Ngjalljes.”

Nga ATË JUSTINI dolën së fundi në

Përkujdesja ditore e Durrësit feston me nënat e fëmijëve
Këtë vit shkollor kopshti ynë pati një bekim
të madh: funksionimin në mjedise të reja bashkë-
kohore, me kushte optimale për një përkujdesje
të ngrohtë dhe të përshtatshme. Me këto kushte
edhe puna jonë si staf duket më e lehtë dhe më
e bukur. Së bashku me fëmijët organizojmë ve-
primtari të ndryshme në raste festash, ditë em-
rash etj. Këtë vit, 8 Marsin, festën e nënave, me-
nduam ta festojmë së bashku me nënat e fë-
mijëve të kopshtit tonë. Në festë ishin të prani-
shme të gjitha nënat dhe gjyshet e fëmijëve.
Të gjithë fëmijët kishin përgatitur për nënat
e tyre kartolina me mesazhin “Mami, të dhuroj
zemrën time”, të cilën ua dhuruan së bashku
me një lule në çastin kur nënat erdhën. Në am-
bientin e jashtëm të kopshtit u ekspozuan pu-
nimet e fëmijëve, vizatimet, punëdoret, ku, si-
gurisht, një vend të veçantë zinin punimet ku-
qarkullim dy libra mjaft të vyer. Një zbërthim
shtuar nënave në ditën e tyre. Mjedisi ishte i i mbushur me këshilla të vyera shpirtërore i
mbushur me mesazhe dhe thënie për këtë festë. “Himnit të Dashurisë i Apostull Pavlit” dhe
Programi vazhdoi me një shfaqje, e cila zgjati libri “Java e Madhe dhe e Shenjtë” me muzikë
rreth 45 minuta. bizantine që psalet në Javën e Madhe.
Çaste gazmore dhuruan pjesët e realizuara nga
vogëlushët dhe këngët kushtuar mësueseve e
nënave.
Prindërit shprehën konsideratat e tyre për
punën e bërë nëpërmjet falënderimeve për sta-
fin mësimdhënës, për përkujdesjen dhe vëme-
ndjen kushtuar fëmijëve të tyre.
Kjo ishte një ndër veprimtaritë e shumta të
kopshtit tonë. Me një falënderim të madh për
Kryepiskopin Anastas, që bëri të mundur të
kemi këtë kopsht të bukur, premtojmë se akti-
vitete të tilla do të ketë gjithmonë.
Stafi i Përkujdesjes Ditore, Durrës

D E K LA R A T Ë
Herë pas here shfaqet nëpër stacione televizive e gazeta individi Nikolla Marku nga
Elbasani, i cili bën deklarata fyese, sulme shpifëse dhe propozime qesharake për Kishën
Orthodhokse. JAVA E MADHE
Jemi të detyruar të ritheksojmë, se zotëria në fjalë nuk bën pjesë dhe as ka ndonjë lidhje DHE
me Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, e cila është e vetmja që njihet nga shteti E SHENJTE
dhe gjithë komunitetet e tjera fetare në Shqipëri, si dhe organizmat fetarë ndërkombëtarë. Ai
përfaqëson vetëm veten e tij dhe qarqet që e përdorin për qëllime që zakonisht nuk kanë
lidhje me besimin.
Është e papranueshme dhe e dënueshme që një njeri i tillë, i ndihmuar nga disa media dhe
ndonjë politikan, të keqinformojë dhe çorodisë opinionin e gjerë publik me deklarata të përçarta;
një njeri që shfaqet si prift, ndërkohë që ai nuk njihet si klerik nga asnjë Kishë Orthodhokse BOTIM
I KISHES ORTHODHOKSE AUTOQEFALE TE SHQIPERISE
e botës, nga asnjë Kishë e komunitetit tjetër të krishterë dhe nga asnjë organizëm ndërkristian. TIRANE, 2007

Sekretariati i Sinodit të Shenjtë