Professional Documents
Culture Documents
Yapı Statiği
Yapı Statiği
ZML RNEKLER
P1=20 kN
4,5 m
P2=30 kN
q =10 kN/m
4,5 m
9m
o
f=4m
oB
Ao
9m
9m
L=18 m
ZREDDN MEMMEDOV
M. ARF GREL
YAPI STAT I
ZML RNEKLER
ZREDDN MEMMEDOV
M. ARF GREL
anlurfa 2007
2
NSZ
Yap Mhendisliinin balca amacnn; yap elemanlarnn ve sistemlerinin yeterli bir
gvenlik ve rijitlikle, ekonomik ve kullanm amacna uygun ekilde boyutlandrlmas
olduunun, naat mhendisleri ve bu dalda eitim alan gen mhendis adaylar tarafndan iyi
bilindii kanaatindeyiz. Yaplarn belirtilen koullara uygun olarak boyutlandrlabilmesi iin
ilk yaplmas gereken, d etkilerden dolay yapda oluan kesit tesirlerinin belirlenmesidir, ki
bu, Yap Statii dersinin kapsamna girer.
Hazrlanm olan Yap Statii I zml rnekler adl bu kitapta zostatik (statike
belirli) sistemlerin d yklere gre hesab ele alnmtr. Bu amala, nce her blmn
banda gerekli bilgiler z olarak verilmi, ardndan yeterli sayda rnek aklamal olarak
zlmtr. rneklerin seiminde farkl sistem ve ykleme durumlar olmasna zen
gsterilmitir.
naat Mhendislii yaplarnn nemli bir blm bilindii zere Hiperstatik (statike
belirsiz) sistemlerdir. Bu tr sistemlerin d yklere gre hesab, Yazarlar tarafndan
hazrlanmas planlanan Yap Statii II zml rnekler adl kitapta verilecektir. zostatik
sistemlerin hesabn iyice renmi ve zmsemi bir rencinin Hiperstatik sistemlerin
hesabnda zorlanmayaca aktr.
Yazarlar, kitabn bilgisayar ortamnda hazrlanmas srasndaki yardmlarndan dolay
Ar. Gr. Makine Yksek Mhendisi Mustafa zen e teekkr ederler.
Kitabn, naat Mhendislii rencilerine ve uygulamada alan Mhendislere
yararl olmas dileklerimizle.
anlurfa, 2007
Zireddin MEMMEDOV
M. Arif GREL
NDEKLER
1. GR .
2. GERBER KRLER ..
Gerber Kirilerim Sabit Yklere Gre Hesab ve Kuvvetler Diyagramnn
izimi .
rnek 2.1. ...
rnek 2.2. ...
rnek 2.3. ...
rnek 2.4. ...
rnek 2.5. ...
rnek 2.6. ...
rnek 2.7. ...
3. GERBER KRLERDE TESR ZGLER ..
Genel Bilgiler .
rnek 3.1. ...
rnek 3.2. ...
rnek 3.3. ...
rnek 3.4. ...
rnek 3.5. ...
rnek 3.6. ...
rnek 3.7. ...
rnek 3.8. ...
4. ZOSTATK EREVELERN HESABI .
Genel Bilgiler .
rnek 4.1. ...
rnek 4.2. ...
rnek 4.3. ...
rnek 4.4. ...
rnek 4.5. ...
rnek 4.6. ...
rnek 4.7. ...
5. KAFES SSTEMLERNN HESABI ..
Genel Bilgiler .
rnek 5.1. ...
rnek 5.2. ...
rnek 5.3. ...
rnek 5.4. ...
rnek 5.5. ...
rnek 5.6. ...
rnek 5.7. ...
6. KAFES SSTEMLERDE TESR ZGLER ..
Genel Bilgiler .
rnek 6.1. ...
rnek 6.2. ...
rnek 6.3. ...
rnek 6.4. ...
rnek 6.5. ...
4
Sayfa No
1
5
5
5
10
14
17
20
26
31
36
36
36
40
42
43
45
47
48
50
52
52
52
56
60
64
70
76
81
89
89
90
93
96
99
102
106
108
113
113
113
118
122
126
130
133
138
138
142
147
153
159
165
171
177
177
177
182
184
187
190
193
1. GR
Tayc sistemler, zerlerine gelen ykleri gvenlik snrlar iinde tayp zemine
ileten sistemlerdir. Bu sistemleri oluturan elemanlara yap elemanlar denir.
naat mhendisliinin bina, kpr, baraj gibi eitli mhendislik yaplarnn tasarm
ile uraan dal yap mhendislii olarak adlandrlr. Yap mhendisliinin temel amac,
mhendislik yaplarnn yeterli bir gvenlik ve rijitlikle, ekonomik ekilde
boyutlandrlmasdr. Bu i iin yap mhendislerine gerekli olan bilgilerin nemli bir blm
Yap Statii derslerinde verilir. Bu derslerde yap sistemlerinin sabit ve hareketli yklere gre
hesaplama yntemleri ele alnr.
Yap sistemlerinin snflandrlmas:
Yap sistemleri kendilerini oluturan yap elemanlarna bal olarak
- bir boyutlu sistemler (ubuk sistemler: kiriler, kafes sistemler, ereveler ve kemerler)
- iki boyutlu sistemler (yzeysel tayc sistemler: plaklar, levhalar ve kabuklar)
- boyutlu sistemler (uzaysal tayc sistemler: istinat duvarlar, baraj gvdeleri, v.s.)
eklinde snflandrlr. Bu kitapta sadece ubuk sistemler incelenmitir.
Ykler
Yap sistemlerinde i kuvvet (kesit tesiri, kesit zoru), ekildeitirme ve yerdeitirme
oluturan tm etkilere yk ad verilir. D ykler (yaplarn kendi arlklar, ilave ykler, kar
yk, rzgar ykleri, deprem ykleri), mesnet kmeleri, scaklk deiimleri, bzlme (rtre)
ve yapm hatalarndan kaynaklanan ykler balca ykler olarak belirtilebilir.
Ykler ekilleri bakmndan
- Tekil ykler ve
- Yayl ykler olarak snflandrlabilir.
a)
Yayl ykler aadaki gibi snflandrlr (ekil 1.1):
a) Dzgn (niform) yayl yk
b) gen yayl yk
b)
c)
q2
q1
c) Trapez yayl yk
qm
d)
d) Parabolik yayl yk
e) Geliigzel yayl yk
q(x)
e)
ekil 1.1. Yayl yk eitleri
Ykler ayrca
1
ooo
b)
a)
P
c)
P
H
H
H
V
c) Ankastre mesnet a)
P
H
M
c)
H
M
V
M
V
M=V.e
V
H
b)
a)
P
c)
e
M
M
V
M=V.e
b)
a)
ekil 1.6. Elastik mesnetler, a)kmeye kar elastik mesnet, b) Dnmeye kar elastik
mesnet.
Dm hoktalar
ubuklarn birbirleriyle birletikleri noktalara dm noktalar denir. En yaygn
dm noktalar unlardr:
- Rijit dm noktalar
1
3
2
1 = 2 = 3
3
2
1 =/ 2 =/ 3
ikiden fazla ubuun birletii mafsall dm ise karmak dm (ekil 1.9b) olarak
adlandrlr.
b)
a)
M = 0
ile
2. GERBER KRLER
Gerber Kirilerin Sabit Yklere Gre Hesab ve Kuvvet Diyagramlarnn izimi
naat pratiinde, rnein ok aklkl kprlerde ve at aklarnda, basit, konsol ve
kmal kirilerin kendi aralarnda mafsalla balanmas sonucu elde edilen ok aklkl
izostatik kiriler kullanlr. Byle kiriler Gerber kiriler diye adlandrlr. Gerber kirilerde
s deiimlerinden ve mesnet kmelerinden dolay i kuvvetler meydana gelmez. Bu
kirilerin hesab Statiin denge denklemleri kullanlarak yaplr. Gerber kirilerin hesab iin
gereken aklamalar rnek 2.1in zmnde verilmektedir.
rnek 2.1 Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.1.1de grlen Gerber kirii iin
a) Kinematik analizin yaplmas,
b) Eilme momenti ( M ) diyagramnn izimi,
c) Kesme kuvveti ( T ) diyagramnn izimi,
d) izilmi diyagramlarn salamasnn yaplmas
istenmektedir.
P=10 kN
q1=3 kN/m
q = 2 kN/m
M =8 kN.m
Ao
om
o
B
o
2m
8m
2m
2m
6m
o
D
o
m2
2m
6m
ekil 2.1.1
zm :
a) Yaplar kullanmlar sresince geometrik biimlerini korumal, yani geometrik deimez
olmaldrlar. Bunun iin sistemin serbestlik derecesi kontrol edilir. Bir sistemin serbestlik
derecesi, W, aadaki ifade ile belirlenir:
W = 3.P 2.m - Cm
Burada, P : Gerber kirii oluturan paralarn says,
m : paralar birbirine balayan mafsal says,
Cm : mesnet balarnn saysdr.
W = 0 olmas, sistemin geometrik deimez olmas iin gerekli kouldur, ancak tek bana
yeterli deildir. Bununla birlikte sistemin yararl bnyeye sahip olmas (aada
aklanmaktadr) arttr.
W > 0 ise sistem geometrik deiendir, dier bir deyile labildir. naat mhendisliinde labil
sistemlerin yeri yoktur.
W < 0 ise sistem geometrik deimez olup, hiperstatikdir.
Ele alnm olan sistem iin
W = 3.3 2.2 -5 = 0
deeri elde edilmektedir. Ayn zamanda bu sistem yararl bnyeye sahiptir, yani, ekil
2.1.1den grld gibi AB kirii temele birbirine paralel olmayan ve dorultular bir
noktada kesimeyen bala balanmtr. Sistemin bir paras olan bu kiri tek bana
5
geometrik deimez olup, esas veya tayc kiri olarak adlandrlr. Dier, yani tanan
paralar ise esas kirie bir mafsal ve dorultusu bu mafsaldan gemeyen mesnet bayla
balanmtr.
Gerber sistemleri hesaplamak iin tama emas izilmelidir. Bunun iin kiriin
paralarn birbiriyle balayan mafsallar iki mesnet bayla deitirilir (ekil 2.1.2b). Hesaba
en stte bulunan paradan (kiriten) balanr. Sonraki kirilerin hesabnda stte bulunan
kiriin mesnet tepkileri onlar iin zt ynde, d kuvvet gibi etki ettirilir. Bylece Gerber
kiriin hesaplama emas elde edilmi olur.
a)
q = 2 kN/m
o
o
oB
o A
m1
2m
b)
oB
o
2m
2m
m2
o
oo
oC
o
q1=3 kN/m
VB
o
o
Vm2
C
VD
Vm1
oB
o
oD
o
m2o
o
oA
oD
o
6m
m1
o
oo
m1
q =2 kN/m
q1=3 kN/m
m2
M =8 kN.m
c)
o
C
o
K
2m
6m
8m
o A
P=10 kN
M =8 kN.m
Vm2
VC
Vm1
VB
ekil 2.1.2. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) Hesaplama emas.
a)
q1=3 kN/m
m2o
oD
o
x
Vm2
l1= 4m
b)
c)
VD
M(kN.m)
6
T(kN)
6
M x = Vm 2 .x q.
0 x 4
x = 0 M x = 0.
Eilme momentinin maksimum deeri akln ortasnda olup
x2
,
2
ql12 3.4 2
=
= 6 kN .m
8
8
olarak elde edilir.
Eilme momentinin maksimum olduu kesitte kesme kuvvetinin deeri sfr olur veya
iaretini deitirir.
Kesme kuvveti deerlerinin hesaplanmas:
Kesme kuvvetinin iareti yandaki gibidir.
Tx = Vm 2 q.x ; x = 0 Tx = Vm 2 = 6kN ;
x = 2m Tx = 6 3.2 = 0 ; x = 4m Tx = 6 3.4 = 6kN
Elde edilmi olan deerlere gre M ve T diyagramlar izilmitir (ekil 2.1.3b,c). Eilme
momenti diyagram d yk etkisi altnda uzam lifler tarafnda izilmitir.
M max =
a)
m1
Vm1
m1
x2
x3
P=10 kN
VC
2m
2m
32
+ VC P Vm 2 = 0
-10 + 26 -10 6 = 0.
x1
Co
o
2m
10.6 + 6.6 + 8
VC =
= 26 kN
4
Salama:
Y = V
Vm2= 6 kN
M =8 kN.m
20
12
b)
M (kN.m)
16
16
T (kN)
c)
0 x1 2
10
10
M x1 = Vm1 .x1 ; x1 = 0 M x1 = 0 ,
x1 = 2m M x1 = 20 kN .m
ekil 2.1.4.
2 x2 4
a) m1C kirii, b) M diyagram,
M x 2 = Vm1 .x 2 + M ; x 2 = 2m M x 2 = 12 kN .m,
c) T diyagram.
x 2 = 4m M x 2 = 32 kN .m.
0 x3 2
M x 3 = P.x3 Vm 2 .x3 ; x3 = 0 M x 3 = 0, x3 = 2 m M x 3 = 10.2 6.2 = 32 kN .m.
Kiri blgelerinde kesme kuvveti deerlerinin hesaplanmas (ekil 2.1.4a):
7
0 x1 2
T = Vm1 = 10 kN .
2 x2 4
T = Vm1 = 10 kN .
0 x3 2
T =P + Vm 2 = 10 + 6 = 16 kN .
Hesaplanm deerlere uygun olarak eilme momenti diyagram ekil 2.1.4bde ve kesme
kuvveti diyagram ekil 2.1.4cde izilmitir.
AB kiriinin hesaplanmas (ekil 2.1.5a):
Mesnet tepkilerinin hesab:
M b = V A .8 q.8.4 + q.2.1 Vm1 .2 = 0
2.8.4 2.2.1 + 10.2
= 10 kN ;
8
2.10.5 10.10
VB
= 0.
8
Salama:
VA =
+ V B + Vm1 q.10 = 0 10 + 0 + 10 20 = 0.
M deerlerinin hesaplanmas:
0 x1 10
x
;
2
= 0 ; x1 = 10 m
M x1 = V A .x1 q.
x1 = 0 M x1
2
1
10 2
= 0.
2
0 x1 10 aralnda eilme
momentinin maksimum deerini bulmak
iin T = 0 kesitinin x0 uzaklnn
hesab:
T0 = V A q.x0 = 0 10 2.x0 = 0
M x1 = 10.10 2.
x0 = 5 m. M max = 10.5 2.
a)
q =2kN/m
Ao
oB
o
x1
VA
Vm1=10kN
Y = V
VB
8m
2m
M (kN.m)
b)
x0 = 5m
25
10
T (kN)
c)
52
= 25 kN .m.
2
10
ekil 2.1.5
a) AB kirii, b) M diyagram,
c) T diyagram.
Elde edilmi deerlere gre M (ekil 2.1.5b) ve T (ekil 2.1.5c) diyagramlar izilmitir.
8
a)
o
q=2kN/m
q 1=3kN/m
M =8kN.m
o
B
o
A
8m
om
2m
2m
o
m2
o
C
o
2m
oD
o
4m
2m
32
20
12
M (kN.m)
b)
6
25
16
16
10
T (kN)
c)
6
10
10
10
VA=10kN
10
o 6
B
o
o
C
o
16
Do
o
VC=26kN
VB=0
VC=6kN
ekil 2.1.7
P =10 kN
Ao
om
oB
o
VA=10 kN
8m
q 1=3 kN/m
M =8 kN.m
q=2 kN/m
VB=0
2m
oC
o
2m
2m
o
m2
VC=26 kN
2m
oD
o
VD=6 kN
4m
ekil 2.1.8
Y = V
m1
P2 =12 kN
q = 4 kN/m
M = 8 kN.m
o
oA
o
oB
m1
1,5 m
6m
2m
q = 4 kN/m
o
oC
K
4m
3m
2m
ekil 2.2.1
zm : Sistemin serbestlik derecesi
W = 3P 2m Cm = 3.2 -2.1 4 = 0
olup, sistem ayn zamanda yararl bnyeye sahiptir. Kiriin tama ve hesaplama emalar
aada izildii gibidir (ekil 2.2.2a,b).
P1 =8 kN
1,5 m
M =8 kN.m
o
oA
o
a)
P2 =12 kN
q=4 kN/m
6m
b)
c)
2m
om1
oo
oA
o
P1 =8 kN
oB
m1
1m
3m
oB
o
o
q=4 kN/m
o m1
oA
o
Vm1
P2 =12 kN
Vm1
M =8 kN.m
o B
1,5 m
oC
o
K
4m
q=4 kN/m
6m
2m
oC
o
K
4m
q=4 kN/m
3m
10
1m
8.(7,5) + 4.6.3
VA =
= 22 kN
6
M A = Vm1 .6 + q.6.3 P1 .(1,5) = 0
Vm1 =
P1 =8 kN
a)
q = 4 kN/m
o m1
oA
o
x1
1,5 m
4.6.3 8.(1,5)
= 10 kN
6
VA
x2
6m
Vm1
12
M(kN.m)
Salama :
Y = P1 + V A q.6 + Vm1 = 0
8 + 22 4.6 + 10 = 0.
b)
c)
14
12,5
T(kN)
0 x1 1,5
M x1 = P1 .x1 ; T1 = P1 = 8 kN .
10
x1 = 0 M x1 = 0 ; x1 = 1.5 m M x1 = 12 kN .m.
0 x2 6
x 22
M x 2 = Vm1 .x 2 q. ; Tx 2 = Vm1 + x 2 ; x 2 = 0 M x 2 = 0 , Tx 2 = 10 kN ;
2
36
x 2 = 6 m M x 2 = 10.6 4. = 12 kN .m , Tx 2 = 10 + 4.6 = 14 kN .
2
0 x 2 6 aralnda eilme momentinin maksimum deer ald kesitin x0 uzakl:
10
(2,5) 2
= 2,5m. M max = 10.(2,5) 4.
= 12.5 kN .m
4
2
Hesaplanm deerlere gre M (ekil 2.2.3b) ve T (ekil 2.2.3c) diyagramlar izilmitir.
Tx 0 = 10 + q.x0 = 0 x0 =
= 25,7143 kN .
7
7
M B = q.1.(7,5) VC .7 + P.4 + M Vm1 .2 q.2.1 = 0
VB =
VC =
= 8,2857 kN .
7
7
Salama:
Y = Vm1 q.2 + VB P + VC q.1 = 0 10 4.2 + 25,7143 12 + 8,2857 4.1 = 0
11
Vm=10 kN
a)
q =4 kN/m
M =8 kN.m
oB
x1
VB
P2 =12
kN
q=4 kN/m
o
C
o
x4
x2
2m
4m
x3
VC
1m
3m
28
12
b)
0,5
M(kN.m)
2,85
10,85
c)
7,714
7,714
4
T(kN)
4,285
10
4,285
18
x12
M x1 = Vm1 .x1 q. ; Tx1 = Vm1 q.x1. x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 10 kN ,
2
x1 = 1 m M x1 = 12 kN .m,
x1 = 2 m M x1
2 x2 6
22
= 10.2 4. = 28 kN .m ; Tx1 = 10 4.2 = 18 kN .
2
M x 2 = Vm1 .x 2 q.2.( x 2 1) + VB .( x 2 2) ;
T = Vm1 q.2 + VB 10 4.2 + 25,7143 = 7,7143 kN .
x 2 = 2 m M x 2 = 10.2 4.2.1 = 28 kN .m,
x 2 = 6 m M x 2 = 10.6 4.2.5 + (25,7143).4 = 2,857 kN .m.
0 x3 1
M x 3 = q.
x32
; Tx 3 = q.x3 .
2
x3 = 0 M x 3 = 0 ;
M x 3 = 0,5 kN .m. x3 = 1 m M x 3 = 4.
Tx 3 = 0. x3 = 0,5m
12
= 2 kN .m, Tx 3 = 4.1 = 4 kN .
2
12
1 x4 4
M x 4 = q.1.( x 4 0,5) + VC .( x 4 1) ; T = q.1 VC = 4.1 8,2857 = 4,2857 kN .
a)
P2 =12 kN
q =4 kN/m
M =8 kN.m
o
oA
o
oB
m1
6m
2m
q = 4 kN/m
o
oC
K
4m
1m
3m
28
M(kN.m)
1,5 m
12
12
0,5
b)
2,85
12,5
10,85
14
7,714
7,714
c)
T(kN)
4,285
4,285
10
18
P2 =12 kN
q = 4 kN/m
M =8 kN.m
o
oA
o
oB
m1
VA=22 kN
1,5 m
Co
o
VC=8,2857 kN
VA=25,714 kN
6m
2m
4m
ekil 2.2.6
13
q = 4 kN/m
3m
1m
m1
rnek 2.3. ekil 2.3.1de grlen Gerber kiriin eilme momenti ve kesme kuvveti
diyagramlarnn izilmesi istenmektedir.
P=14 kN
q =3 kN/m
M=10 kN.m
o
A
o
m1
6m
2m
2m
2m
ekil 2.3.1.
zm :
Sistemin serbestlik derecesi:
W = 3.2 2.1 - 4 = 0dr ve sistem yararl bnyeye sahip olduundan geometrik deinmezdir.
Kiriin tama ve hesaplama emalar ekil 2.3.2 de izilmitir.
P=14 kN
q =3 kN/m
M=10 kN.m
oA
o
m1
6m
2m
a)
B
2m
2m
o m1
oo
oA
o
b)
q =3 kN/m
M=10 kN.m
Ao
o
o m1
Vm
VA
P=14 kN
q =3 kN/m
Vm
c)
K
14
q =3 kN/m
M=10 kN.m
M m1 = M + V A .6 q.6.3 = 0
10 + 3.6.3
VA =
= 10,6667 kN .
6
M A = Vm1 .6 + q.6.3 M = 0
2m
Vm1
6m
10
10
M (kN.m)
3.6.3 10
= 7,3333 kN .
6
Salama:
A
x2
VA
Vm1 =
Y = V
o m1
oA
o
10,667
8,963
T (kN)
+ Vm1 q.6 = 0
7,333
m1B kiriinin (ekil 2.3.4a) hesaplanmas: Konsol kirilerin hesabna serbest utan
balanabilir. Her bir blge iin M ve T deerlerini belirlenmesi:
0 x1 2
x12
M x1 = Vm1 .x1 q. ; Tx1 = Vm1 q.x1 .
2
x1 = 0 M x1 = 0, Tx1 = Vm1 = 7,333 kN .
22
= 20,666 kN .m
2
Tx1 = 7,3333 3.2 = 13,3333 kN .
x1 = 2m M x1 = (7.333).2 3.
15
2 x2 4
a)
x 22
P.( x 2 2) ;
2
Tx 2 = Vm1 q.x 2 P.
x 2 = 2 m M x 2 = 20,6666 kN .m
M x 2 = Vm1 .x 2 q.
P=14 kN
q =3 kN/m
Vm1
m1
x1
x2
2m
42
14.2 =
2
= 81,333 kN .m
x 2 = 4 m M x 2 = (7,333).4 3.
2m
81,33
20,66
M(kN.m)
T(kN)
7,33
13,33
27,33
33,33
a)
P=14 kN
q =3 kN/m
M=10 kN.m
o
oA
6m
2m
m1
2m
B
2m
81,33
10
10
20,66
b)
M(kN.m)
10,66
8,963
c)
T(kN)
7,33
13,33
27,33
33,33
16
q =3 kN/m
M=10 kN.m
MB=81,333 kN.m
o
oA
m1
2m
6m
2m
2m
VB=33,333 kN
VA=10,666
ekil 2.3.6
m1
rnek 2.4. Ykleme durumu ve boyutlar ekil 2.4.1de grlen Gerber kiriin eilme
momenti ve kesme kuvveti diyagramlarn iziniz.
P1=18 kN
P2=15 kN
M1=12 kN.m
o
m1
A
1m
1,5 m
2m
M=16 kN.m
Bo K
o
m2
2m
P3=20 kN
q =4 kN/m
2m
C
2m
5m
ekil 2.4.1
P2=15 kN
zm :
W = 3.3 2.2 5 = 0
a)
olduundan ve sistem yararl bnyeye sahip olduu
m1o
iin geometrik deimezdir. nceki rneklerin
zmlerinde olduu gibi Gerber kiriin tama ve
Vm1
hesaplama emalar ekil 2.4.2de izilmitir.
2m
b)
o
o
2m
o m2
o
Vm2
M (kN.m)
a)
P2=15 kN
M1=12 kN.m
o
m1
A
1m
1,5 m
2m
m1o
b)
P1=18 kN
c)
M1=12 kN.m
2m
5m
oB
o
P2=15 kN
m1 o
o
C
o
2m
om2
oo
oo
M=16 kN.m
Bo K
o
m2
2m
P3=20 kN
q = 4 kN/m
Co
o
o m2
o
Vm1
Vm1
Vm2
P3=20 kN
q =4 kN/m
Vm2
M=16 kN.m
o
Co
o K
x3
VC
2m
23
b)
M (kN.m)
24,143
= M VC .7 + P3 .5 + q.5.(2,5)
q.2.1 Vm 2 .2 = 0
Co
o
5m
9,5
M=16 kN.m
x2
2m
VB =
P3=20 kN
17,28
16
47,24
4,143
c)
T (kN)
7,5
15,5
15,857
15,857
Salama :
Y = V
m2
Her bir blge iin (ekil 2.4.4a) M ve T nin ifadelerinin yazlp, deerlerinin hesaplanmas.
0 x1 2
M x1
x12
= Vm 2 .x1 q. ; Tx1 = Vm 2 q.x1 .
2
1
x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 7,5 kN . x1 = 1 m M x 2 = (7,5).1 4. = 9,5 kN .m.
2
2
2
x1 = 2 m M x1 = (7,5).2 4. = 23 kN .m, Tx1 = 7,5 4.2 = 15,5 kN .
2
2 x2 7
x 22
+ VB ( x 2 2) ; Tx 2 = Vm 2 q.x 2 + V B .
2
= 23 kN .m, Tx 2 = 7,5 4.2 + 39,64285 = 24,143 kN .
M x 2 = Vm 2 .x 2 q.
x2 = 2 m M x 2
0 x3 2
M x 3 = M + VC .x3 ; T = VC = 15,857 kN .
P1=18 kN
M1=12 kN
A
m1
x1
x2
Vm1=7,5kN
1,5 m
1m
24,75
11,25
b)
M (kN.m)
0,75
1,5 x 2 2,5
M x 2 = Vm1 .x 2 P1 ( x 2 1,5) + M 1
25,5
25,5
7,5
c)
7,5
T (kN)
Bulunmu deerlere gre kiriin M (ekil 2.4.5b) ve T (ekil 2.4.5c) diyagramlar izilmitir.
Basit kirilerin M ve T diyagramlarn kullanarak Gerber kiriin M (ekil 2.4.6b) ve T (ekil
2.4.6c) diyagramlar izilmitir.
19
P1=18 kN
a)
P2=15 kN
M1=12 kN.m
o
m1
m2
1,5 m
1m
2m
P3=20 kN
q =4 kN/m
B
2m
M=16 kN.m
o
Co
o
K
o
2m
2m
5m
24,75
23
11,25
9,5
b)
M (kN.m)
0,75
15
25,5
17,28
24,143
25,5
7,5
7,5
7,5
16
47,24
4,143
c)
T (kN)
7,5
7,5
15,5
15,87
15,87
P1=12 kN
P2=15 kN
q =4 kN/m
M1=10 kN.m
o
m1
A
1m
1,5 m
2m
M=16 kN.m
o
Bo K
m2
2m
P3=20 kN
2m
VA=25,5 kN
C
5m
VB=39,643 kN
o
o
2m
VC=15,857 kN
ekil 2.4.7
Y = V
P1 P2 q.7 + VB P3 + VC = 0
m2
= M A M 1 P1 .(5,5) P2 .2 + q.7.(3,5) VB .2 + P3 .7 VC .9 M + V A .7 = 0
M1=10 kN.m
P1=12 kN
q =3 kN/m
o A
2m
P2=14 kN
q = 3 kN/m
M1=10 kN.m
o
Bo
o
6m
Co
o
m1
2m 2m
3m
2m
D
o
o
m2
m3
2m
2m
2m
Eo
o
4m
4m
ekil 2.5.1
zm :
Serbestlik derecesi W = 3.P 2.m Cm= 3.4 -2.3 6 = 0dr ve ekil 2.5.1den grld
gibi kiriin yararl bnyeye sahip olma artlar salanmtr. Bylece kiri geometrik
deimezdir.
Sistemin tama (ekil 2.5.2b) ve hesaplama (ekil 2.5.2c) emalar izildikten sonra
her bir kiriin hesab yaplr.
P1=12 kN
2m
M1=10 kN.m
o
Bo K m1
o
o A
6m
2m 2m
3m
o
Co
m3
m2
2m
2m
2m
m2o
m1o
oA
P2=14 kN
Co
o
oo
Bo
o
oo
3m
b)
o
Eo
oD
o
o m3
o
Vm2
Vm3
Vm3
m1o
o
Bo K
5m
M1=10 kN.m
P1=12 kN
a)
Eo
o
o
oD
2m
o m3
oo
m2o
o A
q =3 kN/m
Co
o
Vm2
P2=14 kN
q =3 kN/m
oD
o
Vm1
Vm1
c)
Eo
o
2m
0 x1 2
M x1 = Vm 2 .x1 ; T = Vm 2 = 2,5 kN .
x1 = 0 M x1 = 0 , x1 = 2 m M x1 = (2,5).2 = 5 kN .m
0 x2 2
b)
M x 2 = Vm 3 .x 2 ; T = Vm3 = 2,5 kN .
c)
5
M(kN.m)
5
T(kN)
x 2 = 0 M x 2 = 0 , x 2 = 2 m M x 2 = (2,5).2 = 5 kN .m
2,5
2,5
ekil 1.5.3
a) m2 m3 kirii ,b) M diyagram,
c) T diyagram.
Vm3=2,5kN
q =3 kN/m
VD =
VE =
a)
o
Eo
o D
x1
x2
x3
VD
2m
Salama :
Y = V
P2=14 kN
5m
3m
5
m3
+ V D q.8 P2 + VE = 0
M(kN.m)
b)
VE
17,875
46,875
c)
2,5
x1 = 0 M x1 = 0 , x1 = 2 m M x1 = 5 kN .m
2,875
2,5
T(kN)
11,125
20,125
c) T diyagram.
2 x2 7
( x 2 2) 2
M x 2 = Vm 3 .x 2 + VD .( x 2 2) q.
, Tx 2 = Vm 3 + VD q.( x 2 2) .
2
x 2 = 2 m M x 2 = 5 kN .m , Tx 2 = 2,5 + 20,375 = 17,875 kN .
(4 2) 2
= 24,75 kN .m
2
(7 2) 2
x 2 = 7 m M x 2 = (2,5).7 + (20,375).5 3.
= 46,875 kN .m
2
Tx 2 = 2,5 + 20,375 3.5 = 2,875 kN .
x 2 = 4 m M x 2 = (2,5).4 + (20,375).2 3.
0 x3 3
M x 3 = VE .x3 q.
x32
; Tx 3 = VE + q.x3 . x3 = 0 M x 3 = 0 , Tx 3 = VE = 20,125 kN .
2
32
= 46,875 kN .m , Tx 3 = 20,125 + 3.3 = 11,125 kN .
2
Bulunan deerlere uygun olarak M (ekil 2.5.4b) ve T (ekil2 .5.4c) diyagramlar izilmitir.
x3 = 3 m M x 3 = (20,125).3 3.
Mesnet tepkileri
M C = Vm1 .5 P1 .3 Vm 2 .2 = 0
12.3 + ('2,5).2
Vm1 =
= 8,2 kN
5
M m1 = Vm 2 VC .5 + P1 .2 = 0
m1o
Vm1
x1
x2
2m
(2,5).7 + 12.2
= 1,3 kN .
5
Salama :
Y = Vm1 P1 + VC + Vm1 = 0
8,2 12 + 1,3 + 2,5 = 0
x3
VC
3m
2m
b)
VC =
M (kN.m)
5
16,4
8,2
8,2
c)
o
Co
Vm2= 2,5kN
P1=12 kN
3,8
3,8
T (kN)
2,5
0 x3 2
M x 3 = Vm 2 .x3 ; T = 2,5 kN . x3 = 0 M x 3 = 0 , x3 = 2 m M x 3 = 5 kN .m .
Bu deerlere gre M (ekil 2.5.5b) ve T (ekil 2.5.5c) diyagramlar izilmitir.
AB kiriinin (ekil 1.5.6a) hesab:
M B = M + V A .6 q.6.3 +
a)
oA
x3
+ Vm 2 .2 + q.2.1 = 0
12 + 3.6.3 (8,2).2 3.2.1
VA =
= 3,2667 kN
6
M A = Vm1 .8 + q.8.4 VB .6 + M = 0
VB =
Bo
o x1
VB
VA
2m
x2
6m
(8,2).8 + 3.8.4 + 12
= 28,9333 kN .
6
Salama :
Y = V
Vm1=8,2kN
Mesnet tepkileri
2m
22,4
9,7
b)
q.8 + V B Vm1 = 0
12
13,77
14,2
c)
M(kN.m)
8,2
3,27
T(kN)
0 x1 2
x12
; Tx1 = Vm1 + q.x1
2
= 0 , Tx1 = 8,2 kN ,
M x1 = Vm1 .x1 q.
x1 = 0 M x1
14,73
1
x1 = 1 m M x1 = (8,2).1 3. = 9,7 kN .m
2
22
x1 = 2 m M x1 = (8,2).2 3. = 22,4 kN .m,
2
Tx1 = 8,2 + 3.2 = 14,2 kN .
2 x2 8
x 22
+ VB .( x 2 2) ; Tx 2 = Vm1 + q.x 2 V B .
2
= 22,4 kN .m, Tx 2 = 8,2 + 3.2 28,9333 = 14,7333 kN .
M x 2 = Vm1 .x 2 q.
x2 = 2 m M x 2
24
(6,9111) 2
+ (28,9333).(4,9111) = 13,778 kN .m
2
82
+ (28,9333).6 = 12 kN .m,
2
= 8,2 + 3.8 28,9333 = 3,2667 kN .
x 2 = 8m M x 2 = (8,2).8 3.
Tx 2
0 x3 2
M = 12 kN .m ;
T = 0.
2m
M1=10 kN.m
o
Bo K m1
o
o A
6m
P2=14 kN
Co
o
2m 2m
3m
2m
2m
2m
Eo
o
oD
o
m3
m2
a)
q =3 kN/m
2m
5m
3m
22,4
9,7
b)
5
12
13,77
M(kN.m)
5
5
16,4
46,875
14,2
17,875
8,2
8,2
2,875
c) 3,27
T(kN)
3,8
3,8
2,5
2,5
2,5
11,125
14,73
20,125
25
P2=14 kN
M1=10 kN.m
o
o
B K m1
o
o A
2m
6m
VA=3,2667 kN
q =3 kN/m
o
Co
2m 2m
3m
om
m2
2m
2m
2m
VC=1,3 kN
VB=28,9333 kN
o
Eo
o
oD
2m
5m
VD=20,375 kN
3m
VE=20,125 kN
ekil 2.5.8
Y = V
q.8 + VB P1 + VC q.8 + VD P2 + VE = 0
m2
rnek 2.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.6.1de verilmi Gerber kiriin eilme
momenti ve kesme kuvveti diyagramlarn izip, genel denge artlarn kontrol ediniz.
P1=15 kN
M=12 kN.m
o
oA
o
2m
P3=20 kN
P2=18 kN
q=4 kN/m
o B
m1
6m
2m
oC
o
K
3m
4m
3m
2m
ekil 2.6.1
zm:
Serbestlik derecesi W = 3.P 2.m Cm= 3.2 -2.1 4 = 0dr ve ekil 2.6.1den grld
gibi sistem yararl bnyeye sahiptir. Bylece kiri geometrik deimezdir.
Gerber kiriin tama ve hesaplama emalar srasyla ekil 2.6.2b ve ekil 2.6.2cde
izilmitir.
26
P1=15 kN
P2=18 kN
P3=20 kN
q=4 kN/m
M=12 kN.m
o
oA
o
o B
m1
6m
2m
3m
a)
o
C
o
K
4m
3m
2m
2m
o
oo
oA
o
b)
oC
o
o B
q=4 kN/m
o m1
o
o
c)
Vm1
P1=15 kN
Vm1
P2=18 kN
P3=20 kN
oB
M=12 kN.m
oC
o
q=4 kN/m
a)
x1
4.2.7
= 9,333 kN .
6
M A = Vm1 .6 q.2.1 = 0
2m
4.2.1
= 1,333 kN .
6
Y = q.2 + V
Vm1 = 0
c)
Vm1
6m
b)
Salama :
x2
VA
VA =
Vm1 =
o m1
o
oA
VA
2
M(kN.m)
1,33
1,33
T(kN)
0 x1 2
x12
M x1 = q
; Tx1 = q.x1 x1 = 0 M x1 = 0, Tx1 = 0.
2
12
22
x1 = 1 m M x1 = 4. = 2 kN .m ; x1 = 2 m M x1 = 4. = 8 kN .m,
2
2
Tx1 = 4.2 = 8 kN .
0 x2 6
M x 2 = Vm .x 2 ; T = Vm = 1,333 kN . x 2 = 0 M x 2 = 0 , x 2 = 6 m M x 2 = 8 kN .m
VB =
VC =
Salama :
Y = P
+ Vm + V A P2 P3 + VC = 0
BC kiriinde olduu gibi sadece tekil yklerle ykl kirilerde tekil yklerin uygulama
noktalar arasndaki blgelerde kesme kuvveti sabit kalr, eilme momenti ise bir doru
eklinde deiir. Buna gre de M ve T diyagramlarnn izilmesi iin i kuvvetlerin
deerlerinin kritik kesitlerde hesaplanmas yeterli olur.
Eilme momenti iin :
M m1 = 0 ; M B = P1 .2 + Vm .2 = (15 + 1,333).2 = 27,333 kN .m
M E = P1 .5 + Vm .5 + VB .3 = (15 + 1,333). + (36,2).3 = 40,2666 kN .m
M F = P1 .9 + Vm .9 + VB. 7 P2 .4 = (15 + 1,333).9 + (36,2).7 18.4 = 58,4 kN .m
Sa utan baklarsa
M D = M = 12 kN .m ; M C = M = 12 kN .m ; M F = M + VC .3 = 12 + (15,466).3 = 58,4 kN .m
28
P2=18 kN
P1=15 kN
a)
Vm1=1,333k
P3=20 kN
M=12kN.m
o B
oC
o
VA
VB
3m
2m
4m
3m
2m
27,33
b)
M(kN.m)
12
40,66
22,533
58,4
22,533
4,533
c)
12
4,533
T(kN)
13,66
13,66
15,466
15,466
TD = 0 = TCsa ;
TCsol = VC = 15,4666 kN .
Bu deerlere gre kiriin M (ekil 2.6.4b) ve T (ekil 2.6.4c) diyagramlar izilmitir. Am1 ve
BC kirilerinin M (ekil 2.6.3b, ekil 1.6.4b) ve T (ekil 2.6.3c, ekil 2.6.4c) diyagramlar
birlikte izilerek Gerber kiriin M (ekil 2.6.5b) ve T (ekil 2.6.5c) diyagramlar elde edilir.
29
a)
P1=15 kN
P2=18 kN
P3=20 kN
q=4 kN/m
M=12 kN.m
o
oA
o
6m
2m
o B
m1
2m
o
C
o
K
3m
4m
3m
2m
27,33
8
b)
M(kN.m)
2
12
12
40,66
22,533
c)
1,33
22,533
13,66
T(kN)
4,533
4,533
1,33
58,4
13,66
15,466
15,466
P2=18 kN
q=4 kN/m
M=12 kN.m
o
oA
o
2m
P3=20 kN
o B
m1
6m
VA=9,333 kN
2m
o
C
o
K
3m
4m
3m
VB=36,2 kN
ekil 2.6.6
Y = q.2 + V
P1 + V B P2 P3 + VC = 0
= q.2.9 + VV .8 P1 .2 + P2 .3 + P3 .7 VC .10 12 = 0
4.2.9 + (9,3333).8 15.2 + 18.3 + 20.7 (15,4666).10 12 = 0
30
2m
VC=15,4666 kN
M=15 kN.m
rnek 2.7. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 2.7.1deki Gerber kiriin eilme momenti ve
kesme kuvveti diyagramlarn iziniz.
P1=18 kN
P2=20 kN
q0=12 kN/m
P3=15 kN
q1=4 kN/m
o
oB
o
A
8m
oC
o
3m
3m
4m
2m
ekil 2.7.1
zm:
Serbestlik derecesi W = 3.D 2.m Cm = 3.2 -2.1 4 = 0dr ve ekil 2.7.1den grld
gibi kiri yararl bnyeye sahiptir. Bylece sistem geometrik deimezdir. Sistemin tama ve
hesaplama emalar srasyla ekil 2.7.2b ve ekil 2.7.2cde gsterilmitir.
M=15 kN.m
a)
q0=12 kN/m
o
P1=18 kN
o
B
o
A
8m
oB
o
P3=15 kN
oC
o
3m
b)
o
P2=20 kN
q1=4 kN/m
3m
4m
o
oo
2m
o
C
o
P2=20 kN
mo
M=15 kN.m
c)
P3=15 kN
oC
o
Vm
q0=12 kN/m
o
q1=4 kN/m
oB
o
P1=18 kN
Vm
31
= Vm .7 P2 .4 + P3 .2 = 0
20.4 15.2
= 7,143 kN .
7
= P3 .9 VC .7 + P2 .3 = 0
P2=20 kN
a)
)) m
o
Vm =
VC =
3m
4m
15.9 + 20.3
= 27,857 kN .
7
P2 + VC P3 = 0
VC
2m
30
Salama :
Y = V
oC
o
Vm
P3=15 kN
M(kN.m)
b)
7,143 20 + 27,857 15 = 0
21,429
sol
D
15
7,143
7,143
15
T(kN)
c)
= Vm = 7,143kN
12,857
M C = Vm .7 P2 .4 = (7,143).7 20.4 =
= 30kN .m
TCsol = Vm P2 = 7,143 20 = 12,857 kN .
12,857
M
VA =
= V A .8 M
12 +
q 0 .8 2
. .8 + q.3.(1,5) + Vm .3 + P1 .3 = 0
2 3
12.8 2
. .8 4.3.(1,5) + (7,143).3 18.3
2 3
= 21,8214 kN .
8
32
M=12kN.m
a)
q0=12 kN/m
o
qx
q1=4 kN/m
q (x)
oB
o
R qx
x1
x2
VA
8m
VB
P1=18 kN
Vm=7,143 kN
3m
93,429
42,214
b)
12
4,714
M (kN.m)
9,68
37,143
21,82
25,143
c)
T (kN)
14,178
26,17
Salama :
q 0 .8
12.8
+ VB q.3 Vm P1 = 0 21,8214
+ 63,3216 4.3 7,143 18 = 0.
2
2
AB kiriinin blgelerinde (ekil 2.7.4a) M ve T nin deerlerinin hesaplanmas:
Y = V
0 x1 3
M x1 = P1 .x1 Vm .x1 q.
x12
;
2
Tx1 = P1 + Vm + q.x1 ;
33
(1,5) 2
= 42,2145 kN .m
2
32
= 93,429 kN .m.
2
M x2
M x2
12.( x 2 3)
( x 3)
= 1,5.( x 2 3) Rq x = q x . 2
= 0,75( x 2 3) 2
8
2
( x 3)
= P1 .x 2 Vm .x 2 q.3.( x 2 1,5) + VB .( x 2 3) Rq x . 2
3
= 18.x 2 (7,143).x3 4.3( x 2 1,5) + (63,3216).( x 2 3) 0,75.( x 2 3) 2 .( 2 3) ,
Tx 2 = P1 + Vm + q.3 VB + Rq x
(0,75).4 3
= 4,7146 kN .m ,
3
(8,908 3) 3
= 9,68kN .m
3
34
M=15 kN.m
a)
q0=12 kN/m
o
P1=18 kN
P2=20 kN
P3=15 kN
q1=4 kN/m
o
oB
o
A
8m
o
C
o
3m
4m
3m
2m
93,429
M (kN.m)
30
42,214
b)
12
4,714
9,68
21,429
37,143
21,82
T(kN)
15
25,143
15
7,143
c)
14,178
12,857
12,857
26,178
M=15 kN.m
P1=18 kN
oB
o
A
8m
VA=21,8214 kN
P3=15 kN
P2=20 kN
q1=4 kN/m
o
oC
3m
3m
VB=63,3216 kN
4m
2m
VC=27,857 kN
ekil 2.7.6
12.8
+ 63,3216 4.3 18 20 + 27,857 15 = 0
2
12.8 2.8
.(
= (21,8214).11 15
+ 3) + (63,3216).3 4.3.(1,5) + 20.3
3
2
(27,857).7 + 15.9 = 0.
Y = 21,8214
M
35
Tayc sistemlerin hareketli yklere gre hesab tesir izgileri yardmyla yaplr.
Tesir izgileri (T..), yn deimeyen hareketli birim yk etkisi altnda izilir. Bunlar, P = 1
birim yknn sistem zerindeki durumuna bal olarak kesit tesirlerinin, mesnet tepkilerinin
ve yer deitirmelerin deiimini gsterirler. Tesir izgileri izostatik sistemlerde doru
paralarndan oluurlar, hiperstatik sistemlerde ise eriseldirler.
Gerber kirilerde tesir izgilerini izmek iin basit kirilerden bilinen kurallar
kullanlr. nce kiriin tama emas izilir. Tesir izgisi izilecek olan byklk (R : mesnet
tepkisi, M : eilme momenti, T : kesme kuvveti gibi) bu kiriin hangi parasna ait ise
hareketli birim ykn ad geen para zerinde hareket etmesi gz nne alnarak, sz konusu
bykln bu durum iin tesir izgisi izilir. Sonra, hareketli birim yk dier paralarn
zerinde de dikkate alnr. Eer bu paralardan sz konusu bykln ait olduu paraya
etki varsa ilk izilen tesir izgisi bu paralar boyunca mafsallarda krklk yapacak ve
mesnetlerin altnda sfrdan geecek ekilde devam ettirilir.
izilmi tesir izgileri yardm ile bunlarn ait olduklar byklklerin (S) deerleri
aadaki formlle hesaplanr.
n
i =1
i =1
i =1
S = Pi . y i + qi . Ai + M i .tg i
(3.1)
Burada :
Pi : kirie uygulanm olan tekil ykler,
y i : Pi tekil yk altndaki T. si ordinatdr ve Pi . y i arpmnn iareti y i nin iaretine
baldr,
qi : kirie uygulanm olan dzgn (niform) yayl yklerin iddetleri (En sk karlalan
yayl ykler bunlardr. Eer sistem zerinde dzgn yayl ykten farkl yayl ykler varsa
bunlar iin integral ilemi yaplr),
Ai : dzgn yayl ykn etkidii blgenin altndaki tesir izgisi alandr. qi . Ai arpmnn
iareti Ai nin iaretine baldr,
M i : kirie etkiyen tekil momentlerdir,
i : momentlerin uygulanm olduu kesitler altnda tesir izgisinin yatayla yapt alardr.
(T..si erisel olduunda bu eriye izilmi teetin yatayla yapt alardr). Momentin
yn ay bytrse M i .tg i arpmnn iareti negatif, aksi halde pozitiftir.
Mesnet tepkileri ve kesme kuvvetlerinin tesir izgilerinin ordinatlar birimsizdir,
eilme momentlerininki ise uzunluk birimindedir. zostatik sistemlerin tesir izgilerinin
herhangi bir ordinatnn deeri genlerin benzerliinden elde edilebilir.
rnek 3.1. Boyutlar ekil 3.1.1ada verilen kmal kiriin mesnet tepkilerinin ve K
kesitinde MK ve TKnn tesir izgilerinin izilmesi istenmektedir.
c x (L + d )
P.( L x)
L
P.x
M A = VB .L + P.x = 0 VB = L
Grld gibi VA ve VBnin tesir izgilerinin denklemleri birer doruyu ifade ederler. xin
deime aralnda alabilecei deerler srasyla VA ve VB nin tesir izgisi denklemlerinde
yerine konularak elde edilen deerlere gre VA (ekil 3.1.1b) ve VBnin (ekil 3.1.1c) T.
.leri izilmitir.
P=1
x
a)
= V A .L P.( L x) = 0 V A =
o A
VA
o
oB
VB
b)
1+ c/L
1
VA T..
1+ d/L
d/L
1
c)
c/L
VB T..
a.b
L
d)
MK T..
b.c/L
c/L
e)
b.c/L
1
b/L
TK T..
d/L
a/L
ekil 3.1.1. a) AB kirii, b) VAnn T.., c) VBnin T.., d) MKnn T.., e) TK nn T..
K kesitinde eilme momenti ve kesme kuvvetinin tesir izgileri yle izilir: Bu
byklklerin tesir izgileri sa ve sol izgi olarak iki paradan oluur. Hareketli birim ykn
37
K kesitinin sa tarafnda hareket ettii gz nne alndnda, birim ykn olmad sol taraf
dikkate alnarak T..nin sa parasnn ifadesi aadaki gibi elde edilir.
M Ksol = V A .a
Grld gibi MKnn T..nin sa paras VAnn T..nin ordinatlarnn a ile
arplmasyla elde edilir.
Hareketli birim ykn K kesitinin sol tarafnda hareket ettii gz nne alndnda, bu defa
da birim ykn olmad sa taraf dikkate alnarak, T..nin sol paras iin ifade yle elde
edilir:
M Ksa = VB .b
MKnn T..nin sol parasnn, VBnn T..nin ordinatlarnn b ile arplmasyla elde
edildii grlmektedir. Bu tesir izgisi paralarnn izimi lekli olarak yapldnda K
kesitinin altnda kesitikleri grlr.
Kesme kuvvetinin tesir izgisi de sa ve sol olmak zere iki paradan oluur. Bu
paralarn ifadeleri eilme momentinin tesir izgisine benzer ekilde elde edilir:
TKsol = V A
olup, tesir izgisinin sa paras VAnn T..nin aynsdr.
TKsol = VB
olup, tesir izgisinin sol paras VBnin T..nin ters iaretlisidir.
Bu sonulara uygun olarak kiriin akl ierisinde (mesnetleri arasnda) olan K kesitinde
eilme momentinin ve kesme kuvvetinin T. .leri srasyla ekil 3.1.1d ve ekil 3.1.1ede
izilmitir.
Kiriin akl iindeki kesitlerde (K kesiti gibi) eilme momentinin ve kesme kuvvetinin
T..lerinin izimi aada tarif edildii gibi pratik ekilde de yaplabilir.
Eilme momentinin T.. : Sa veya sol mesnetten kesite kadar olan mesafe mesnet hizasnda
art iaretle bir ordinat olarak iaretlenir. Sonra bu ordinattan dier mesnetin altnda sfrdan
geecek ekilde bir doru izilir. lgili kesitin bu doru zerine izdm alnr. Bu izdm
noktasndan bata dikkate alnan mesnette sfrdan geen bir doru izilerek eilme
momentinin T.. tamamlanm olur (ekil 3.1.2b).
Kesme kuvvetinin T.. : nce VAnn ve zt iaretle VBnin T..leri izilir. Sonra K kesitinin
bu izgiler zerine izdmleri alnr. VAnn T..nin izdmn sanda , VBnin T..nin
ise izdmn solunda kalan ksmlar alnarak TKnn T..si (ekil 3.1.2c) elde edilir.
Akln dndaki, yani kmalar zerindeki kesitlerin i kuvvetlerinin tesir izgilerinde sa
(kma sol tarafta ise) veya sol (kma sa tarafta ise) izginin ordinatlar sfrdr.
38
P=1
a)
o A
VA
oB
o
VB
a
K1
b)
MK T..
c)
K11
TK T..
K11
a)
o A
oB
o
VA
K1
x1
P=1
VB
b)
MK T..
a
c)
TK T..
d)
MK1 T..
e)
TK1 T..
ekil 3.1.3. a) AB kirii, b) MKnn T.., c) TK nn T.., d) MK1in T.., e) TK1in T..
39
K kesiti iin i kuvvetlerin tesir izgilerinin sa paralar sfrdr (kma sol tarafta olduu
iin).
0 xa
M K = P.x ;
TK = P = 1 ;
x ' in deime aral gz nne alnarak MK ve TKnn tesir izgileri srasyla ekil 3.1.3b ve
ekil 3.1.3cde izilmitir.
K1 kesiti iin i kuvvetlerin T..lerinin sol paralar sfrdr (kma sa tarafta olduu iin).
0 x1 c
M K 1 = P.x1 ; TK 1 = P = 1 .
x1 ' in deime aral gz nne alnarak MK1 ve TK1in tesir izgileri srasyla ekil 3.1.3d ve
ekil 3.1.3ede izilmitir.
zm :
a) VA, MK ve TK tesir izgileri srasyla ekil 3.2.1c-ede izilmitir.
b) Bu tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetler (3.1) ifadesiyle hesaplanr.
Bunun iin gereken ordinatlar tesir izgilerinde genlerin benzerliinden belirlenmitir.
VA nn tesir izgisinden
V A = q1 .( A1 A1' ) + M .tg + P.0,125 + q 2 . A2 = 2.(
8.1 (0,25).2
0,25
) + 8.
+ 10.(0,125) +
2
2
4
(0,125).4
= 8 0,5 + 0,5 + 0,75 + 1,25 = 10 kN .
2
MK nn tesir izgisinden
2
1.4
M KSol = M .tg 1 P.1 q 2 . A2 M = 8. 10.1 3.
= 4 10 6 = 20 kN .m
4
2
2
1.4
M KSa = M .tg 2 P.1 q 2 . A2 M = 8. 10.1 3.
= 12 kN .m
4
2
ve TKnn tesir izgisinden
1
(0,5).4
TK = M .tg 3 P.0,5 q 2 . A3 = 8. 10.(0,5) 3.
= 10 kN .
4
2
3.
P=10 kN
a)
q =2 kN/m
oA
oB
o
m1
2m
oC
o
K
2m
8m
2m
oA
oB
o
oD
o
m2
2m
6m
P=1
b)
q 1=3 kN/m
M =8 kN.m
6m
m1
o
oo
m2 o
o o
oC
o
oD
o
VA
1
A1
A1'
c)
0,125
A2
VA T..
0,25
2
d)
A2 M
MK T..
1
1
A3
e)
TK T..
1
ekil 3.2.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VAnn T.., d) MKnn T.., e) TKnn T..
c) VA, MK ve TK iin analitik ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin karlatrma
tablosu:
Byklk
VA(kN)
Analitik T. .leri
yntemle yardmyla
10
10
Fark
0
MKSol(kN.m)
- 20
- 20
MKSa(kN.m)
- 12
- 12
TK (kN)
- 10
- 10
rnek 3.3. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.2de (ekil 3.3.1a) verilmi olan Gerber
kiri iin
a) VB, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
41
2
1.(0,571428)
= 2,857 kN .m
8.(0,571428) + 12.(1,71428) 4.
2
(0,857).8
M KSa = P1 .0,214286 q. A3 + M .tg 3 + P2 .1,71428 q. A4 = 8.(0,214286) + 4.
+
2
1.(0,571429)
1,7143
+ 12.(1,71428) 4.
= 10,857 kN .m
10.
2
4
4.
P1 =8 kN
1,5 m
M =8 kN.m
o
oA
o
a)
P2 =12 kN
q=4 kN/m
oB
m1
6m
A1
1,285
4m
A1'
o
oC
2m
q=4 kN/m
3m
1m
A2
1
0,428
b)
4
0,143
0,3214
0,2143
A3
1,7148
c)
A3T
0,857143
A4
0,57143
0,2857
d)
0,42857
A4T
0,07143
0,143
0,57143
42
(0,2857).8
1
1.(0,14286)
8. + 12.(0,42857) 4.
= 7,7143 kN
7
2
TKSa = P1 .0,07143 + q. A3T + M .tg 4 P2 .0,57143 q. A4T = 8.(0,07143) + 4.
(0,2857).8
1
1.(0,2857)
10. 12.(0,57143) 4.
= 4,2857 kN
7
2
MKSol(kN.m)
2,857
MKSa(kN.m)
2,857
10,857
10,857
TKSol (kN)
7,7143
7,7143
TKSa(kN)
- 4,2857
-4,2857
rnek 3.4. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.3de (ekil 3.4.1a) verilmi Gerber kirii
iin
a) VB, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VB, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu bykler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerleri
karlatrnz.
zm:
a) VB, MK ve TKnn tesir izgileri srasyla ekil 3.4.1c, d ve ede izilmitir.
b) izilmi tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin deerleri yle
hesaplanr:
VBnin tesir izgisinden
V B = P.1 + q.( A + A1 ) M .tg = 14.1 + 3.(1.4 +
1
1.6
) 10. = 33,333 kN
6
2
43
a)
P=14 kN
q =3 kN/m
M=10 kN.m
oA
o
6m
2m
b)
2m
2m
P=1
om1
oo
oA
o
B
K
A1
VB T..
0,333
c)
m1
0,666
d)
A2
MK T..
0,333
e)
A3
A4
TK T..
1
ekil 3.4.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VBnin tesir izgisi, d) MK nn tesir izgisi,
e) TKnn tesir izgisi.
MKnn tesir izgisinden
M K = q. A2 + M .tg 1 = 3.
2
2.8
+ 10. = 20,6666 kN .m
6
2
olarak hesaplanmaktadr.
c) VB , MK, ve TK iin analitik ve T. .leri yardmyla bulunmu deerlerin karlatrma
tablosu:
44
Byklk
VB(kN)
33,3333 33,3333
MK(kN.m)
-20,666
-20,666
TKSol (kN)
-13,333
-13,333
TKSa(kN)
-27,3333 -27,3333
rnek 3.5. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.4de (ekil 3.5.1a) verilmi Gerber kirii
iin
a) VC, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) T..leri yardmyla VC, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu bykler iin analitik yntemle ve T..leri yardmyla belirlenmi deerleri
karlatrnz.
zm:
a) VC, MK ve TKnn tesir izgileri srasyla ekil 3.5.1c, d ve ede izilmitir.
b) Bu tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin hesab:
VCnin tesir izgisinden
VC = P2 .0,14286 q. A'+ P3 .0,7143 M .tg = 15.(0,14286) 4.
(0,2857).2
+
2
1
+ 20.(0,7143) 16. = 15,857 kN .
7
MKnn tesir izgisinden
2.2
M K = P2 .1 q. A1 = 15.1 4.
= 23 kN .m .
2
TKnn tesir izgisinden
TK = P2 .0,14286 + q. A2 + q. A3 + P3 .0,2857) + M .tg 1 = 15.(0,14286) +
+ 4.
(0,2857).2
(1 + 0,2857).5
1
+ 4.
+ 20.(0,2857) + 16. = 24,143 kN .
2
2
7
olarak belirlenir.
45
P2=15 kN
P1=18 kN
a)
q =4 kN/m
M1=12 kN.m
o
m1
A
1m
1,5 m
m2
2m
2m
d)
MK T.
Co
o
0,2857
0,14286
VC T.
2m
oB
o
A'
c)
o
Co
5m
o m2
oo
oo
M=16 kN.m
o
K
o
2m
m1o
b)
P3=20 kN
A1
1
TK T.
A3
A2
0,2857
0,14286
e)
0,2857
15,857
-23
-23
24,143
24,143
46
rnek 3.6. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.5de (ekil 3.6.1a) verilmi olan Gerber
kirii iin
a) VB, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VB, MK ve TK byklklerini belirleyiniz,
c) Bu byklkler iin analitik yntemle ve T..leri yardmyla hesaplanm olan deerleri
karlatrnz.
zm:
a) VB, MK ve TK tesir izgileri srasyla ekil 3.6.1c, d ve ede izilmitir.
b) Bu tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetleri (3.1) forml ile hesaplanr.
Gereken ordinatlar yine tesir izgilerinde genlerin benzerliinden belirlenir.
0,5333
(1,333).8
1
V B = M .tg + q. A + P1 . y1 + M 1 .tg 1 = 12. + 3.
+ 12.(0,8) + 10.
= 28,9333 kN
4
2
6
0,8
2.2
M K = q. A1 P1 .1,2 M 1 .tg 2 = 3.
10.
= 22,4 kN .m
4
2
1
TK = q. A2 + P1 .0,6 + M 1 .tg 3 = 3.1.2 + 12.(0,6) + 10. = 14,2 kN
10
c) Analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerlerin karlatrma
tablosu:
Byklk
VB(kN)
28,9333
28,9333
MK(kN.m)
-22,4
-22,4
TK (kN)
14,2
14,2
47
P1=12 kN
P2=14 kN
6m
P=1
3m
o
o
o
o
B
o
2m
2m
2m
m2o
m1
o A
om
m2
Co
o
2m
o m3
oo
oo
o
Eo
o
oD
5m
oD
o
3m
o
Eo
b)
0,8
o
Co
2m 2m
1,333
2m
M1=10 kN.m
o
B o K m1
o
o A
a)
q =3 kN/m
VB nin T..
c)
MK nn T..
d)
0,8
0,533
2
1
A2
0,6
1,2
A1
TK nn T..
e)
0,4
ekil 3.6.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VBnin T.., d) MKnn T..,
e) TKnn T..
rnek 3.7. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.6da (ekil 3.7.1a) verilen Gerber kirii
iin
a) VC, MK ve TK tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VC, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu byklkler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanm deerleri
karlatrnz.
zm:
a) lgili byklklerin tesir izgileri ekil 3.7.1c-ede izilmitir.
b) izilen tesir izgileri yardmyla mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin hesab:
48
P1 = 15 kN
q = 4 kN/m
o B
m
6m
oA
o
a)
P3 = 20 kN
M = 12 kN.m
oA
o
2m
P2 = 18 kN
2m
o
oo
oC
o
3m
4m
3m
2m
P=1
oC
o
o B
b)
c)
0,0666
0,7
0,3
VC-T..
0,2
2,1
d)
0,9
0,2
MK-T..
A1
0,6
A2
0,0666
0,3
0,2
e)
TK-T..
0,3
0,7
ekil 3.7.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VCnin T.., d)MKnn T..,
e) TKnn T..
49
(0.0666).2
15.(0,2) + 18.(0,3) +
2
1
= 15,4666 kN
10
(0,2).2
15.(0,6) + 18.(0,9) +
2
2,1
= 58,4 kN .m
3
(0,0666).2
+ 15.(0,2)
2
0,3
= 15,4666 kN
3
= qA2 + P1 .0,2 P2 .0,3 + P3 .0,3 + M .tg 2 = 0,2666 + 3 5,4 + 1,2 = 4,5333 kN
18.(0,3) 20.(0,7) + 12.
TKsol
c) VC, MK, ve TK iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin
karlatrma tablosu:
Byklk
VC(kN)
15,4666
15,4666
MK(kN.m)
58,4
58,4
4,5333
4,5333
-15,4666 -15,4666
TKSol (kN)
TKSol (kN)
rnek 3.8. Ykleme durumu ve boyutlar rnek 2.7de (ekil 3.8.1a)verilmi olan Gerber
kirii iin
a) VA, MK ve TKnn tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla VA, MK ve TKy belirleyiniz,
c) Bu byklkler iin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla hesaplanan deerleri
karlatrnz.
zm:
a) VA, MK ve TK tesir izgileri srasyla ekil 3.8.1c, d ve ede izilmitir.
b) izilen tesir izgileri yardm ile mesnet tepkisi ve i kuvvetlerin hesab (3.1) ile
yaplmtr.
50
x
3
3
3
1,5 8 3
3.3
3
V A = (1,5).x. dx q. A P1 . P2 . + P3 . + Mtg =
. 4.
18.
8
14
14
8 3
8.2
8
8
0
3
3
1
+ 15. + 12. = 21,8214 kN
14
28
8
12
12
3 .3
12
12
M K = q. A1 P1 .3 P2 . + P3 . = 4.
18.3 20. + 15. = 93,4285 kN .m
7
14
2
7
14
4
2
4
2
TK = q. A2 + P1 .1 + P2 . P3 . = 4.1.3 + 18.1 + 20. 15. = 37,1428 kN
7
7
7
7
20.
Byklk
VA(kN)
21,8214
21,8214
MK(kN.m)
-93,4285 -93,4285
TK (kN)
37,1428
37,1428
51
M=15 kN.m
q0=12 kN/m
o
P1=18 kN
q x dx q x
oB
o
dx
8m
3m
P3=15 kN
a)
oC
o
m
4m
3m
o
oo
oB
o
yx =
P2=20 kN
q1=4 kN/m
2m
b)
o
C
o
1.x
8
3/28
c)
3/14
3/8
12/14
A1
d)
12/7
A2
1
3
1
4/7
e)
2/7
ekil 3.8.1. a) Gerber kirii, b) Tama emas, c) VAnn T.., d) MKnn T..,
e) TKnn T..
Not: rneklerden grld gibi herhangi bir byklk iin izilen tesir izgisinin
ordinatlar, hareketli birim yk her bir ordinat hizasnda iken, sz konusu bykln ald
deeri gstermektedir.
52
a)
d)
c)
ekil 4.1. a) Bir aklkl ereve (dmler rijit), b) ok aklkl ereve (baz dmleri
mafsall), c) ok aklkl ereve (kiri eik / erisel), d) Bir aklkl, ok katl ereve.
ereve elemanlarndaki i kuvvetlerin hesab kirilerde kullanlan yntemlerin
uygulanmas ile yaplr. Eilme momenti ve kesme kuvveti iin iaretler kirilerde olduu
gibidir. Normal kuvvet iin baklan kesitte ekme oluturan kuvvet pozitif, basn oluturan
ise negatif kabul yaplmtr.
rnek 4.1. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.1.1de verilen ereve iin
53
P1=20 kN
q2=8 kN/m
2
3m
q1=15 kN/m
4m
P2=15kN
3m
oB
oA
4m
4m
3m
ekil 4.1.1
zm:
ou yap sistemlerinde olduu gibi hesaplamaya mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile balanr
(ekil 4.1.2).
P1=20 kN q2=8 kN/m
x3
8m
3m
q1=15 kN/m
x2
x5
x4
3m
P2=15 kN
x1
A
HA
Bo
VA
VB
4m
4m
3m
ekil 4.1.2
X = 0 q1.6 H A P2 = 0 H A = 15.6 15 = 75 kN
M B = V A .8 + q1.6.3 P1.4 + q2 .3.(1,5) P2 .3 = 0
15.6.3 20.4 + 8.3.(1,5) 15.3
= 22,625 kN
8
M A = q2 .3.(9,5) P2 .3 VB .8 + P1 .4 + q1 .6.3 = 0
VA =
Her bir blge iin (ekil 4.1.2) eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvetin
ifadelerinin yazlp, deerlerinin belirlenmesi:
54
0 x1 6
x1
; Tx1 = H A q1 .x1 ; N = V A = 22,625 kN
2
= 0 , Tx1 = H A = 75 kN .
M x1 = H A .x1 q1 .x1 .
x1 = 0 M x1
62
= 180 kN .m ,
2
52
= 187,5 kN .m
2
Tx1 = 75 15.6 = 15 kN .
62
62
V A .x 2 = 75.6 15. (22,625).x 2 = 180 (22,625).x 2
2
2
T = V A = 22,625 kN ; N = q1 .6 + H A = 15.6 + 75 = 15 kN .
M x 2 = H A .6 q1 .
x 4 = 0 M x 4 = 0 , x 4 = 3 m M x 4 = 15.3 = 45 kN .m
0 x5 3
M x 5 = q 2 .x 5 .
x5
x2
= q 2 . 5 ; Tx 5 = q 2 .x5 ; N = 0
2
2
x5 = 0 M x 5 = 0 ; Tx 5 = 0 ; x5 = 1,5 m M x 5 = 8.
x5 = 3 m M x 5
(1,5) 2
= 9 kN .m
2
(3) 2
= 8.
= 36 kN .m ; Tx 5 = 8.3 = 24 kN
2
Her bir blge iin elde edilmi deerlere gre erevenin M (ekil 4.1.3b), T (ekil 4.1.3c) ve
N (ekil 4.1.3d) diyagramlar izilmitir. Eilme momenti diyagram uzam lifler tarafnda
izilmitir.
55
a)
q1=15 kN/m
4m
180
3m
89,5
187,5
180
P2=15 kN
oA
Bo
3m
15
15
45
oA
c)
d)
M (kN.m)
Bo
8m
36
1
3m
81
b)
24
15
66,625
15
22,625
22,625
15
22,625
22,625
N (kN)
o
66,625
T (kN)
42,625
75
42,625
M diyagramndan
M
M
= 180 180 = 0
= 36 + 45 81 = 0
180
180
81
36
45
56
q1=15 kN/m
4m
2
3m
P2=15 kN
3m
75 kN
66,625 kN
22,625 kN
8m
3m
ekil 4.1.4
rnek 4.2. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.2.1 de verilen erevenin M, T, N
diyagramlarnn izimi ve genel denge kontrolnn yaplmas istenmektedir.
6m
P2=20 kN
2m
6m
q1=16 kN/m
q2=9 kN/m
4m
M=12kN.m
P1=30 kN
4m
o
3m
12 m
ekil 4.2.1
zm: Hesaplamaya yine mesnet tepkilerinin belirlenmesiyle balanr (ekil 4.2.2).
X = H
M
VA =
M
VB =
+ P2 q1 .6 = 0 H A = 16.6 20 = 76 kN
4m
P2=20 kN
3m
x5
x1
x3
2m
x6
6m
E x
4
D
q1=16 kN/m
q2=9 kN/m
4m
M=12kN.m
P1=30 kN
x2
o
VB
HA
VA 6 m
6m
ekil 4.2.2
Salama :
Y = q 2 .3 + V A P1 VB = 9.3 + 93,70833 30 36,70833 = 0
Her bir blge iin M, T ve Nnin deerlerinin hesab:
1. blge (BD kolonu) 0 x1 6
x1
x2
= q1 . 1 ; T = q1 .x1 ; N = VB = 36,70833 kN
2
2
32
x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 0 ; x1 = 3 m M x1 = 16. = 72 kN .m
2
2
6
x1 = 6 m M x1 = 16. = 288 kN .m ; Tx1 = 16.6 = 96 kN .
2
M x1 = q1 .x1 .
58
x 42
x 42
M x 4 = M q2 ,
= 12 9. ; Tx 4 = q 2 .x 4 = 9.x 4 ; N = 0
2
2
(1,5) 2
x 4 = 0 M x 4 = 0 ; Tx 4 = 0 ; x 4 = 1,5 m M x 4 = 12 9.
= 1,875 kN .m
2
32
x 4 = 3 m M x 4 = 12 9. = 28,5 kN .m ; Tx 4 = 9.3 = 27 kN
2
Bu blgede
cos =
12
12 2 + 2 2
= 0,9864 ; sin =
2
12 2 + 2 2
= 0,1664
NC
TC
q1.3
(H+P2)
VA
ekil 4.2.3
M C = M q 2 .3.(1,5) P2 .4 H A .8 = 12 0.3.(1,5) 20.4 76.8 = 716,5 kN .m
TC = V A . cos q 2 . cos ( H A + P2 ). sin = (93,70833).(0,9864)
9.3.(0,9864) (76 + 20).(0,1664) = 49,8267 kN
N C = ((V A q 2 .3). sin + ( H A + P2 ). cos ) =
((93,70833 9.3).(0.1664) + (76 + 20).(0,9864)) = 105,7946 kN
K kesitinde (ekil 4.2.3)
M K = M q 2 .3.(7,5) P2 .5 H A .9 + V A .6 = 12 27.(7,5) 100 (93,70833).6 = 412,25 kN .m
TKSol = TC = 49,8267 kN ; TKSa = TC P1 . cos = 49,8267 30.(0,9864) = 20,2347 kN
N KSol = N C = 105,7946 kN ; N KSa = ( N C P1 . sin ) = 105,7946 + 30.(0,1664) = 100,806 kN
59
62
M x 6 = q 2 . V B .x6 ; x6 = 0 M x 6 = 16.18 = 288 kN .m ; x6 = 6 m M x 6 = 412,25 kN .m
2
T = V B . cos + q 2 .6. sin = (36,70833).(0,9864) 16.6.(0,1664) = 20,234 kN
N = (V B . sin + q 2 .6. cos ) = (36,70833.(0,1664) + 16.6.(0,9864)) = 100,80266 kN
Elde edilmi deerlere gre erevenin M (ekil 4.2.4b), T (ekil 4.2.4c) ve N (ekil 4.2.4d)
diyagramlar izilmitir.
a)
6m
P2=20 kN
6m
2m
D
q1=16kN/m
q2=9 kN/m
4m
M=12 kN.m
P1=30 kN
4m
o
3m
12 m
b)
716,5
412,25
288
288
28,5
1,875
688
72
12
304
c)
60
49,8267
49,8267
20,2347
d)
20,2347
96
100,826
105,79
100,826
36,7083
105,79
96
76
96,7083
27
96
36,7083o
76
o
96,7083
716,5
C
28,5
D
288
288
688
D
= 288 288 = 0
ekil 4.2.5
q2=9 kN/m
C
36,7083 kN
93,7083 kN
P2=20 kN
76 kN
ekil 4.2.6
X = 76 + 20 16.6 = 0
Y = 9.3 + 93,7083 30 36,7083 = 0
61
6m
D
q1=16 kN/m
M=12 kN.m
P1=30 kN
rnek 4.3. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.3.1de verilmi ereve iin
4m
q0=8 kN/m
2m
q =10 kN/m
P =20 kN
o
3m
3m
M=10 kN.m
ekil 4.3.1
zm:
qx =
x1
q 0 .x
4
q=10 kN/m
Ao
q0=8 kN/m
VA
x3
P=20 kN
HA
B
o
x4
x2
3m
HB
2m
4m
M=10 kN.m
3m
ekil 4.3.2
Y = 0 V P q.6 = 0 V = 20 + 10.6 = 80 kN
q .4 1
M = 0 H .2 + M + q.6.3 + P.3 + 2 . 3 .4 = 0
A
HB =
10 + 10.6.3 + 20.3 +
2
8.4 1
. .4
2 3 = 135,6667 kN
q 0 .4 2 .4
2) + V A .6 q.6.3 P.3 + M H A .2 = 0
.(
3
2
8.4
62
Salama :
q .4
8 .4
X = 02 + H A H B = 0 2 + 119,6667 135,6667 = 0
erevenin blgeleri iin M, T ve Nnin deerlerinin hesaplanmas (ekil 4.3.2):
4m
q x1 =
q 0 .x1
= 2 x1
2
x1
Rq x1 =
q x1 .x
2
2 x1 .x1
= x12
2
x1
3
ekil 4.3.3
0 x1 4
x1
x
x3
= x12 . 1 = 1 ; Tx1 = R q x1 = x12 ; N = 0 .
3
3
3
23
x1 = 0 M x1 = 0 ; Tx1 = 0 ; x1 = 2 m M x1 =
= 2,666 kN .m ; Tx1 = 4 kN .
2
43
x1 = 4 m M x1 =
= 21,333 kN .m Tx1 = 16 kN .
3
M x1 = R q x1 .
0 x3 2
M x 3 = H B .x3 ; T = H B = 135.6667 kN ; N = 0 .
x x 3 = 0 M x 3 = 0 ; x3 = 2 m M x 3 = (135,6667).2 = 271,3333 kN .m
0 x4 3
x 42
x2
= 271,333 10 10. 4 = 261,333 5.x 42 ;
2
2
N = H B = 135,666 kN . x 4 = 0 M x 4 = 261,333 kN .m ; Tx 4 = 0 ;
M x 4 = H b .2 M q.
T = q.x 4 ;
63
4m
a)
q0=8 kN/m
2m
q=10 kN/m
P=20 kN
o
M=10 kN.m
3m
3m
b)
2,666
M (kN.m)
21,333
C
271,333
21,333
c)
80
4
50
135,666
261,33
135,666
30
130.083
16
T (kN)
216,33
d)
N (kN)
o
135,666
o
135,666
271,333 kN.m
21,333 kN.m
= 21,333 21,333 = 0
261,333 kN.m
= 261,333 + 10 271,333 = 0
64
M=10 kN.m
4m
HB=135,666 kN
q=10 kN/m
q0=8 kN/m
P=20 kN
HA=119,666 kN
M=10 kN.m
VA=80 kN
ekil 4.3.5
q 0 .4
8 .4
X = H + 2 H = 119,666 + 2
Y = V q.6 P = 80 10.6 20 = 0
A
135,666 = 0
rnek 4.4. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.4.1de grlen ereve iin eilme
momenti, kesme kuvveti, normal kuvvet diyagramlarn iziniz ve genel denge kontroln
yapnz.
q1=14 kN/m
4m
4m
4m
4m
P2=20 kN
P1=15 kN
q2=10 kN/m
P3=12 kN
4m
o
12 m
o
8m
ekil 4.4.1
zm :
Sistemin kinematik analizi : W = 3.2 2.1 4 = 0 ve yararl bnyeye sahiptir. erevenin
hesaplama emas ekil 4.4.2de izilmitir.
65
P1=15 kN
a)
b)
q2=10 kN/m
q1=14 kN/m
HD
VD
P3=12 kN
L
x1
x2
VD
Co
Mo
A o HA
VA
HD
4m
8m
P2=20 kN
4m
4m
4m
8m
VM
VC
x1 = 4 m M xmax
=
1
x1 = 8 m M x1
CL blgesinde
M = 0 ; T = 0 ; N = VC = 40 kN .
Elde edilmi deerlere gre M, T ve N diyagramlar izilmitir (ekil 3.4.3 b-d).
a)
b)
P3=12 kN
oD
L
4m
HD
q2=10 kN/m
VD
80
M (kN.m)
Co
8m
VC
66
d)
40
c)
12
o
40
N (kN)
40
T (kN)
12
40 o
VA =
x 2 = 4 m M x 2 = 100.4 14.
x2 = 8 m
M x2
x0 = 7,142857 m
(7,142857) 2
= 357,142857 kN .m
2
67
E kesitinde
82
64
+ V A .4 = 100.8 14. (16,6667).4 = 285,333 kN .m
2
2
= V A P1 = 16,6667 15 = 31,6667 kN = TFsol
M E = H A .8 q1 .
TEsa
F kesitinde
82
64
+ V A .8 P1 .4 = 100.8 14. (16,666).8 15.4 = 158,666 kN .m
2
2
= V A P1 P2 = 16,6667 15 20 = 51,6667 kN = TK
M F = H A .8 q1 .
TFsa
K kesitinde
82
M K = H A .8 q1 . + V A .12 P1. .8 P2 .4 = 100.8 14.32 (16,6667).12
2
15.8 20.4 = 48 kN .m
MK kolonu iin :
MD blgesinde M = 0 ; T = 0 ; N = VM = 91,6667 kN
DK blgesinde
M K = H B .4 = 12.4 = 48 kN ; TDK = H D = 12 kN ;
N DK = VM + VD = 91,6667 + 40 = 51,6667 kN
Elde edilmi deerlere gre tayc erevenin M, T ve N diyagramlar ekil 4.4.4b-dde
izilmitir.
P1=15kN
a)
q1=14kN/m
8m
P2=20kN
HD
VD
x2
Mo
A o HA
VA
4m
4m
68
4m
VM
b)
357,143
48
352
48
158,66
285,33
288
352
M (kN.m)
16,66
c)
12
12
16,66
31,66
31,66
51,66
51,66
12
T (kN)
100
d)
16,66
12
12
51,66
51,66
91,66
N (kN)
o 16,66
91,66
69
q1=14kN/m
4m
4m
4m
4m
P2=20kN
P1=15kN
a)
q2=10kN/m
P3=12kN
4m
12m
8m
48
357,143
352
48
b)
158,66
352
285,33
288
M (kN.m)
80
o
12
12
16,66
16,66
31,66
51,66
c)
40
31,66
51,66
12
T (kN)
100
16,66
40
12
12
51,66
d)
51,66
91,66
12
o
12
N (kN)
40
o
o 16,66
91,66
40 o
M B = 352 352 = 0
K
48
= 48 48 = 0
352
P1=15 kN
q1=14 kN/m
4m
48
P2=20 kN
4m
4m
4m
352
q2=10 kN/m
P3=12 kN
4m
HA=100 kN
VM=91,666 kN
VA=16,666 kN
12 m
VC=40 kN
8m
ekil 4.4.6
X
=
q
.
8
P
=
14
.
8
100
12
=
0
1
A
3
Y = V
300
q2=20 kN/m
P3=20 kN
600
4m
q3=18 kN/m
q1=15kN/m
P1=25 kN
o
4m
o
8m
8m
ekil 4.5.1
71
4m
M=20 kN/m
P2=30 kN
4m
q1=15 kN/m
P1=25kN
4m
P3=20 kN
mo
oC
Bo
Vm
600
4m
300
q2=20 kN/m
q3=18 kN/m
M=20 kN/m
P2=30 kN
8m
Vm
oA
8m
8m
ekil 4.5.2
mC basit kiriinin M ve T diyagramlar daha nce zlm problemlere benzer ekilde
izilmitir (ekil 4.5.3b,c).
Vm = VC =
q1 .8 15.8
=
= 60 kN
2
2
q1 .8 2 15.64
=
=
= 120 kN .m ; Tm = Vm = 60 kN ; TC = VC = 60 kN .
8
8
a)
q1=15 kN/m
oC
mo
Vm
8m
VC
b)
M,kN.m
120
60
c)
T,kN
60
x2
4m
4m
Vm
P3X
600
x1
P1=25 kN
Ao
P3=30 kN
4m
300
P2X
M=20 kN/m
q3=18 kN/m
P2=60 kN
P2Y
B
VB
HA
8m
8m
VA
ekil 4.5.4
Mesnet tepkileri:
X = P
2X
+ P1 + H A P3 X q3 .4 = 0 H A = 60. cos 30 0
(10,04).4 + 60.16 + (60. sin 30 0 ).16 (60. cos 30 0 ).4 20 + 30.8.4 + (30. cos 60 0 ).4 + 18.4.2
16
V A = 151,02 kN
VA =
18.4.6 (30. cos 60 0 ).8 + (30. sin 60 0 ).16 + 30.8.12 + 20 + (60. cos 30 0 ).8 + 25.4
16
V B = 204,96 kN
VB =
Salama :
Y = V A Vm P2Y P3Y + VB q 2 .8 = 0
73
M x1 = q3 .
22
= 36 kN .m
2
42
= 18.
= 144 kN .m ; Tx1 = 18.4 = 72 kN .
2
x1 = 2 m M x1 = 18.
x1 = 4 m M x1
FK blgesi iin 0 x 2 8
x 22
x2
= 204,96.x 2 18.4.2 30.(sin 60 0 ).x 2 30. 2
2
2
0
= VB + P3Y + q 2 .x 2 = 204,96 + 30. sin 60 + 30.x 2 = 178,86 + 30.x 2
M x 2 = VB .x 2 q3 .4.2 P3Y .x 2 q 2 .
Tx 2
82
= 327,84 kN .m
2
74
a)
300
P2X
P3=30 kN
P1=25 kN
4m
Vm
B
VB
HA
Ao
P3X
600
4m
P3Y
4m
P2=60 kN
q3=18 kN/m
P2Y
8m
8m
VA
b)
180,32
144
180,32
144
36
307,84
40,16
327,84
389,9
M (kN.m)
61,02
c)
61,02
72
35,04
178,96
10,04
T (kN)
75
d)
87
87
91,02
204,96
151,02
204,96
N (kN)
o
a)
144
180,32
40,16
144
36
307,84
327,84
o
120
M (kN.m)
61,02
389,9
61,02
b)
72
35,04
60
178,96
35,04
10,04
o
60
T (kN)
76
c)
87
87
91,02
204,96
o
151,02
204,96
N (kN)
o
a)
180,32
M E = 180,32 180,32 = 0
180,32
M F = 144 144 = 0
144
b)
F
144
40,16
M m = 40,16 40,16 = 0
c)
o
saland grlmektedir.
40,16
300
P2X
4m
q1=15 kN/m
P1=25 kN
m
VC=60 kN
VA=151,02 kN
4m
P3Y
M=20 kN/m q2=20 kN/m
P2Y
P3=30 kN
P3X
600
4m
P2=60 kN
q3=18 kN/m
d)
VB=204,96 kN
HA=10,04 kN
8m
8m
60.(0,5) 30.(0,866) = 0
rnek 4.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.6.1de verilmi olan sistem iin
a) Eilme momenti, kesme ve normal kuvvet diyagramlarn iziniz,
b) Diyagramlara dayanarak sistemin genel denge kontroln yapnz.
P2=30 kN
q2=15 kN/m
M=10 kN.m
4m
450
4m
q1=10 kN/m
P3=15 kN
5m
10 m
P1=20 kN
o
6m
8m
2m
ekil 4.6.1
zm: nce her zaman olduu gibi mesnet tepkileri hesaplanr (ekil 4.6.2).
P2=30 kN
q2=15 kN/m
B
o
C
x2
M=10 kN.m
450
x4
q1=10 kN/m
x3
P3=15 kN
4m
x1
Ao
VA
10 m
P1=20 kN
5m
Eo
HA
6m
Fo
VE
8m
ekil 4.6.2
78
VF
2m
X = q .10 H
1
Sa
C
P1 P2 . cos 45 0 = 0
VF =
VA =
P3 .2 + M = 0
(13,6883).14 10.10.5 + 20.5 + 30.(0,7071).10 + 15.14.7 + 30.(0,7071).4 + 15.2 10
=
8
149,418117 kN
Salama:
VE =
Y = V
+ VE + VF q 2 .14 + P3 P2 . sin 45 0 = 0
AB blgesi 0 x1 10
x12
; Tx1 = H A q1 .x1 ; N = V A = 13,68833 kN .
2
= 0 ; Tx1 = H A = 58,787 kN .
M x1 = H A .x1 q1 .
x1 = 0 M x1
x1 = 10 m M x1 = (58,787).10 10.
10 2
= 87,87 kN ; Tx1 = 58,787 10.10 = 41,213 kN .
2
M x 2 = V A .x 2 + H A .10 q1 .
Tx 2
x 2 = 0 M x 2 = 87,87 kN .m , Tx 2 = 13,6883 kN .
x 2 = 6 m M x 2 = 82,1298 + 87,87 270 = 100 kN .m , Tx 2 = 13,6883 90 = 76,3117 kN .
79
(0,912553) 2
= 94,1157 kN .m
2
FK blgesi iin
M = 0 , T = 0 , N = V F = 53,1065 kN .
x32
x32
M x 3 = P3 .( x3 + 2) M + VF .x3 q 2 .
= 15.( x3 + 2) 10 + (53,1065).x3 15. ,
2
2
Tx 3 = P3 VF + q 2 .x3 = 15 53,1065 + 15.x3 = 68,1065 + 15.x3 , N = 0 .
x3 = 0 M x 3 = 20 kN .m , Tx 3 = 68,1065 kN .
x3 = 4 m M x 3 = 15.6 10 + 212,426 15.8 = 172,426 kN .m
Tx 3 = 68,1065 + 15.4 = 8,1065 kN .
MC blgesi iin 4 x 4 8
M x 4 = P3 .( x 4 + 2) M + V F .x 4 q 2 .
Tx 4
x 42
P2 .(sin 45 0 ).( x 4 4) = 15.( x 4 + 2) 10 +
2
x 42
(53,1065).x 4 15. 30.(0,7071).( x 4 4)
2
= P3 VF + q 2 .x 4 + P2 . sin 45 0 = 15 53,1065 + 15.x 4 + 30.(0,7071) =
46,8935 + 15.x 4
82
x 4 = 8 m M x 4 = 15.10 10 + (53.1065).8 15. 30.(0,7071).4 = 0 ,
2
Tx 4 = 46,8935 + 15.8 = 73,1065 kN .
ED blgesi iin M = 0 , T = 0 , N = V E = 149,4181 kN .
DC blgesi iin M C = P1 .5 = 20.5 = 100 kN .m , T = P1 = 20 kN , N = 149,4181 kN .
80
q2=15 kN/m
M=10 kN.m
450
o
C
a)
P2=30 kN
4m
Ao
P1=20 kN
10 m
q1=10 kN/m
P3=15 kN
Eo
Fo
6m
2m
8m
b)
100
87,87
87,87
10
100
20
172,79
172,43
94,115
M (kN.m)
73,1065
c)
13,6883
o
41,213
20
13,1065
8,1065
15
68,1065
20
76,312
T (kN)
o
58,787
o
o
o
81
15
41,213
d)
21,213
53,1065
149,418
13,6883
N (kN)
o
= 100 100 = 0
= 20 20 = 0
a)
= 87,87 87,87 = 0
b)
87,87
o
C
100
100
87,87
c)
20
20
koullar salanmaktadr.
ekil 4.6.4. a) B dm, b) C dm, c) K dm.
P2=30 kN
q2=15 kN/m
o
C
M=10 kN.m
450
4m
P1=20 kN
10 m
q1=10 kN/m
P3=15 kN
HA=58,787 kN
VA=58,787 kN
6m
VE=149,418117 kN
8m
ekil 4.6.5
82
VF=53,1065 kN kN
2m
X = q .10 P H P . cos 45
Y = q .14 P . sin 45 + P + V
1
149,418117 + 53,1065 = 0
rnek 4.7. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 4.7.1de verilmi olan ereve iin
a) Eilme momenti, kesme ve normal kuvvet diyagramlarn iziniz,
b) izilen diyagramlara dayanarak sistemin tmnn dengesini kontrol ediniz.
P1=20 kN
3m
q1=20 kN/m
P2=25 kN
6m
M=12 kN.m
q2=15 kN/m
4m
4m
P3=30 kN
4m
6m
P2=25 kN
o
3m
o
8m
8m
ekil 4.7.1
zm :
Sistemin kinematik analizi yapldnda W = 3.2 2.1 -4 = 0 deeri elde edilmekte ve
ekilden sistemin yararl bnyeye sahip olduu aka grlmektedir. Hesaba yine mesnet
tepkilerinin belirlenmesi ile balanr (ekil 4.7.2).
M
VA =
M
VB =
Salama:
Y = P q .8 + V
1
Yatay tepkiler
Sol
C
HA =
x3
P1=20 kN
M=12 kN.m
q1=20 kN/m
1 x1
L
6m
4m
x2
E
4m
P2=25 kN
P3=30 kN
F
P2=25 kN
3m
q2=15 kN/m
4m
6m
A
3m
HA
VA
HB
8m
8m
B
VB
ekil 4.7.2
Sa
C
= VB .8 + P3 .6 q 2 .3.(1,5) H B .12 = 0
HB =
Salama:
X = 2P
erevenin her bir blgesi iin (ekil 4.7.2) M, T ve N nin deerlerinin hesaplanmas:
AK kolonunda i kuvvetlerin karakteristik kesitlerde hesaplanmas yeterlidir.
A kesitinde
84
E kesitinde
M E = H A .8 P2 .4 = (18,97816).8 25.4 = 251,825 kN , TESa = H A P2 P2 =
18,97816 25 25 = 68,97816 kN = TK .
K kesitinde
M K = H A .12 P2 .8 P2 .4 = (18,97816).12 25.8 25.4 = 527,74 kN .m
ereve kiriinin 1K paras iin 0 x1 3
M x1 = M P1 .x1 , T = P1 = 20 kN , N = 0 .
x1 = 0 M x1 = M = 12 kN .m . x1 = 3 m M x1 = 12 20.3 = 72 kN .m
KC paras iin 3 x 2 11
( x 2 3) 2
M x 2 = M P1 .x 2 H A .12 P2 .8 P2 .4 + V A .( x 2 3) q1 .
=
2
( x 3) 2
539,74 20.x 2 20. 2
+ (174,96875) ( x 2 3) ,
2
Tx 2 = P1 + V A q1 .( x 2 3) = 20 + 174,96875 20.( x 2 3) ,
N = H A P2 P2 = 18,97816 25 25 = 68,97816 kN .
x 2 = 3 m M x 2 = 539,74 20.3 = 599,74 kN .m , Tx 2 = 154,96875 kN .
x 2 = 11 m M x 2 = 539,74 20.11 10.8 2 + (174,96875).8 = 0 , Tx 2 = 5,03125 kN .
Tx 0 = 154,96875 20.( x 0 3) = 0 x 0 =
M x0
BL kolonu iin
B kesitinde
M B = 0 , TB = H B = 6,02 kN = TFSa , N = VB = 5,03125 kN (kolon boyunca sabittir )
F kesitinde
85
x32
, Tx 3 = q 2 .x 3 , N = 0 .
2
x3 = 0 M x 3 = 0 , Tx 3 = 0 ; x3 = 1,5 m M x 3 = 16,875 kN .m
x3 = 3 m M x 3 = 67,5 kN .m , Tx 3 = 15.3 = 45 kN .
ereve kiriinin LC blgesi iin
L kesitinde
32
9
M L = H B .12 P3 .6 q 2 . = (6,020833).12 30.6 15. = 40,25 kN .m ,
2
2
TL = VB = 5,03125 kN , N = H B P3 q 2 .3 = 6,020833 30 15.3 = 68,9794 kN .
(Kesme kuvveti ve normal kuvvetin deerleri blge boyunca sabittir).
C kesitinde (mafsalnda) M C = 40.25 + VB .8 = 40,25 + (5,03125).8 = 0
1
M=12 kN.m
o
C
4m
P2=25 kN
Ao
3m
P3=30 kN
6m
4m
P2=25 kN
3m
q1=20 kN/m
6m
4m
P1=20 kN
q2=15 kN/m
Bo
8m
8m
86
599,74
b)
40,25 16,875
72
12
527,74
67,5
107,75
251,825
36,25
75,912
M (kN.m)
c)
154,968
68,978
20
20
45
o
5,031
68,978
43,978
43,978
18,978
5,031
23,98
23,98
6,02
T (kN)
18,978
87
6,02
d)
68,978
68,978
174,9687
5,03125
N (kN)
5,03125 o
174,9687
= 599,74 72 527,74 = 0
72
527,74
67,5
40,25
olduu grlmektedir.
T ve N diyagramlarndan (ekil 4.7.4)
q1=20 kN/m
o
C
4m
P2=25 kN
107,75
6m
4m
1
M=12 kN.m
q2=15 kN/m
P1=20 kN
a)
599,74
6m
P3=30 kN
4m
P2=25 kN
3m
HA=18,97816 kN
HB=6,02083 kN
VB=5,03125 kN
VA=174,96875 kN
3m
8m
8m
ekil 4.7.4
88
Not: ncelenmi olan sistemler iin izilen kesit tesiri diyagramlarnda aadaki hususlara
dikkat edilmelidir:
Dey tekil kuvvet, uyguland kesitte eilme momenti diyagramnda eim deiimine,
kesme kuvveti diyagramnda ise kendi ynnde ve byklnde bir atlamaya neden
olmaktadr. Tekil kuvvet eksene gre eik durumda olduunda, kesme kuvveti
diyagramndaki bu atlama kuvvetin dey bileeni ynnde ve bu bileenin bykl
kadardr. Eik tekil kuvvet normal kuvvet diyagramnda ise yatay bileeninin deerine eit bir
atlama meydana getirir.
Tekil eilme momenti, uyguland kesitte eilme momenti diyagramnda etkime ynne
bal ve kendi byklnde bir atlamaya neden olur, kesme kuvveti ve normal kuvvet
diyagramlarnda ise bir deiiklie yol amaz.
dT/dx = -q ve dM/dx = T bantlarnn mevcut olmasndan dolay, kesme kuvveti
diyagram yayl yk fonksiyonundan bir derece daha byk bir fonksiyon, eilme momenti
diyagram ise kesme kuvveti fonksiyonundan bir derece daha byk bir fonksiyon
durumundadr. Buna bal olarak, rnein yayl ykn sfr olduu bir blgede kesme
kuvveti diyagram sabit, eilme momenti diyagram ise birinci dereceden (dorusal) bir
fonksiyon olmaktadr.
89
a)
P/2
d
L=6d
d/2
b)
d/2
d/2
l
2
l
2
d
)
cos
(5.1)
Burada:
d : kafes sistemin dmleri arasndaki yatay mesafe,
l : kafes sistemler (at makaslar) arasndaki mesafe,
q : atdan gelen niform dey ykn iddeti, ve
: atnn eim asdr.
90
Kafes sistemlerin kullanm yerlerine bal olarak ykler st balkta (at kafes
sistemlerinde), alt balkta (bir ok kpr kafes sistemlerinde) veya her iki balkta
uygulanm olabilir.
Kafes sistemlerde d ykler etkisi ile ubuklarda oluan i kuvvetler balca aadaki
yntemlerle hesaplanr.
1. Dm kesme yntemi (Dm noktalarnn dengesi yntemi): Bu yntemin ou zaman
zel halleri kullanlr.
2. Kesim (Ritter) yntemi (Moment noktalar yntemi).
3. zdm alma yntemi.
4. Bileke (birden fazla) kesimler yntemi.
Bunlarn dnda grafik bir yntem olan Cremona Maxwell diyagram da kullanlr.
Karmak kafes sistemler de dahil btn kafes sistemlerin hesab iin Sonlu Elemanlar
Yntemine dayanan bilgisayar programlarnn kullanm kafes sistemlerin hesabn byk
lde kolaylatrr.
Bir kafes sistemin kinematik analizi hesaplamaya balamadan nce yaplmaldr.
Sistemin izostatik ve geometrik deimez olmas iin aadaki art salanmaldr.
n = 2.d c m
(5.2)
Burada
n : kafes sistemin ubuklarnn says,
d : sistemin dmlerinin says, ve
c m : mesnet balarnn saysdr.
Bu artn salanmas sistemin geometrik deimez olmas iin gereklidir, fakat yeterli
deildir. Bu artla birlikte sistem tayc bnyeye de sahip olmaldr.
rnek 5.1. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.1.1de verilmi olan kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.
2o
4o
P
o6
P/2
o
o
2m
2m
P/2
P=30 kN
d=3m
L=6d
ekil 5.1.1
zm:
Kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetlerin hesaplanmasna dier sistemlerde olduu gibi
kinematik analiz ve mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile balanr. Bundan sonra i kuvvetleri
hesaplamak iin yntemlerden uygun olan biri kullanlr. Burada, tm rneklerin zmnde
Kesim Yntemi kullanlmtr. Bu yntemle hesaplama aadaki srayla yaplr: Sistem
hayalen kesilerek iki paraya ayrlr. Kesimde dikkat edilmesi gereken, kesilmi ubuk
saysnn ten fazla olmamas ve dorultularnn bir noktada kesimemesidir. Ayrlan
91
P/2
1 o
III
P=30 kN
4o
2o
III
o6
P/2
2m
P II
2m
Ao
I
VA
II
d=3m
VB
L= 6d =18 m
ekil 5.1.2
Sistem ve yklemesinin simetrik olduu bu tr durumlarda mesnet tepkileri birbirine eittir:
Pi = 6 P = 3.30 = 90 kN
V A = VB =
2
2
Bundan sonra i kuvvetlerin hesaplanmasna geilebilir. kuvvetler ubuk numarasna
uygun olarak N ile (N2-4, N1-2, N2-3 vb.) iaretlenmitir. Bununla beraber i kuvvetler aadaki
gibi de iaretlenebilir. rnein st balk ubuundaki O2-4, alt balk ubuundaki U1-3,
diyagonal ubuundaki D2-3, ve dikme ubuundaki ise V1-2 gibi. ekil 5.1.2de grld
gibi N1-2, N2-4, N2-3 ve N1-3 kuvvetleri, 1-1 kesiminin solunda kalan parasnda (ekil 5.1.3)
moment noktalarna gre yazlacak denklemlerden hesaplanr.
F
..
r23
Ao
2o
N2-3
o
3m
LOA
r2 4
VA= 90 kN
ekil 5.1.3
92
N2-4 3
4m
P=30 kN
N2-4
P/2=15 kN
N2-4 iin moment noktas 2-3 ve 1-3 ubuklarnn kesime noktas olan 3 dmdr.
P
M 3 = V A .9 2 .9 P.6 P.3 + N 24 .r24 = 0 .
Moment noktasnn i kuvvetin dorultusuna dik uzakl r ile gsterilmitir.
cos =
9
2 +9
2
2
9
= 0,97618 , sin =
= 0,21693
9,219544
9,219544
l
3,333
3FO dan r23 = ( LOA + 9). sin , 312 den sin = 1 2 =
= 0,743294
2
2
l 2 3
(3,333) + 3
r2 4 = 4. cos = 4.(0,97618 = 3,9047 m , N 2 4 =
1-2 ubuunda oluan N1-2 i kuvveti II-II kesiminden belirlenir (ekil 5.1.2).
P=30 kN
P/2
1 o
LOA=9 m
N1-2
3m
N1-3
VA= 90 kN
ekil 5.1.4
N1-2 iin moment noktas O ( 1 2 ve 1-3 ubuk dorultularnn kesime noktas)
noktas olacaktr (ekil 5.1.4).
90.9 + 135 + 360
= 21 kN
M O = V A .9 + 15.9 + 30.12 N12 .15 = 0 N12 =
15
Yukarda verilmi olan aklamaya gre, 4-3 ubuunun dahil olaca bir kesimde kesilecek
ubuklarn says ten fazla olduu iin bu ubukta oluan i kuvvet dm kesme
yntemiyle hesaplanr (III III kesimi).
93
P=30 kN
N 4-2
N 4-6
N4-3
ekil 5.1.5
X = N . cos N
Y = P N 2.N
4 6
4 2
43
. cos = 0 N 46 = N 4 2 .
4 2
. sin = 0 N 43 = 30 2.(103,721).(021693) = 15 kN
Deerleri
Kuvvetler
(kN)
N2-4
N1-3
N2-3
N1-2
N4-3
- 103,721 Basn
108
ekme
- 10,0902 Basn
-21
Basn
15
ekme
rnek 5.2. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.2.1de grlen gen kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarnda oluan i kuvvetleri hesaplaynz.
P3 = 10 kN
P1 = 20 kN
2o
Ao
4o
P4 = 18 kN
o8
o9
o 10
d=2m
P2 = 15 kN
L=5d
P5 = 12 kN
d=2m
ekil 5.2.1
zm:
Kafes sistemin kinematik analizi: n = 2.12 3 = 21.
ekil 5.2.1den grld gibi sistem 21 adet ubuktan olumu ve tayc bnyeye sahiptir.
Mesnet tepkileri aadaki gibi belirlenir (ekil 5.2.2).
94
P3 = 10 kN
II
P1 = 20 kN
4o
I
Ao
P4 = 18 kN
o8
III
o9
2o
o
VA
II
III
o10
d=2m
P5 = 12 kN
P2 = 15 kN
VB
L=5d = 10 m
d=2m
ekil 5.2.2
M B = V A .10 P1.8 P2 .6 P3 .4 P4 .2 + P5 .2 = 0
20.8 + 15.6 + 10.4 + 18.2 12.2
= 30,2 kN
10
M A = P5 .12 VB .10 + P4 .8 + P3 .6 + P2 .4 + P1.2 = 0
VA =
VB =
Salama :
Y = V A P1 P2 P3 P4 + VB P5 = 0
30,2 20 15 10 18 + 44,8 12 = 0
N 1-A
N 1-3
N B-7
N 5-3
d)
c)
VB
N 5-7
N B-9
b)
N 5-6
N 1-2
N B-10
B
4o
N 4-2
N 4-3
ekil 5.2.3
N 8-6
P4 = 18 kN
o8
N 8-9
ekil 5.2.4.
95
N 8-7
N 4-6
r23
Ao
6
2
3 + 62
N 4-6
P1 = 20 kN
r46 4o
Ao
1 N 1-3
b)
VA= 30,25 kN
N 35 =
N 2-3
2m
VA
M 6 = V A .6 P1.4 P2 .2 N 35 .l56 = 0
2o
2m
r36
= 0,8944
3m
r23
2 3
l
1
= 4. sin , sin = 1 2 =
= 0,4472
l2 3
12 + 2 2
20.2
= 4.(0,4472) = 1,7889 m , N 23 =
= 22,36 kN
1,7889
N 3-6
N 3-5
5
P2 = 15 kN
ekil 5.2.5
(30,2).4 + 20.2
= 45,1699 kN .
1,7888
3
M A = P2 .4 + P1 .2 N 36 .r36 = 0 , r36 = 4.sin , sin = 2 2 = 0,832
3 +2
15.4 + 20.2
r36 = 4.(0,832) = 3,3282 m , N 36 =
= 30,046 kN
3,3282
r4 6 = 2.(0,8944) = 1,7888 m , N 4 6 =
7-B ubuunda oluan i kuvvet, sistemin III-III kesiminin (ekil 5.2.2) sa tarafnda kalan
parasnn (ekil 5.2.6) denge artndan belirlenir.
N 9-8
M 9 = P5 .2 + N B 7 .l B 9 = 0
N B 7
N 7-9
12.2
=
= 24 kN
1
N B-7
B
2m
VB = 44,8 kN
Deerleri
Kuvvetler
(kN)
N2-3
- 22,36
N3-5
23,733
N4-6
- 45,1699
NB-7
-24
N3-6
30,046
o9
Basn
ekme
Basn
Basn
ekme
96
ekil 5.2.6
o 10
P5 = 12 kN
rnek 5.3. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.3.1de verilmi olan kafes sistemin sfr
kuvvet ubuklarn belirleyiniz ve iaretlenmi ubuklardaki i kuvvetleri hesaplaynz.
P2 = 15 kN
o5
1o
Ao
3m
o9
o 11
12
P3 = 20 kN
10
2 m 1m
P4 = 25 kN
P1 = 12 kN
P5 = 10 kN
L =18 m
ekil 5.3.1
P2 = 15 kN
P1 = 12 kN
o5
3
1o
Ao
3m
II
III II P4 = 25 kN
o9
o 11
P3 = 20 kN
10
12
III
P5 = 10 kN
L =18 m
ekil 5.3.2
37,8333 12 15 20 25 10 + 44,1666 = 0
2 m 1m
zm:
Hesaplamaya sistemin kinematik analiziyle balanr. n = 2.14 3 = 25. ekil 5.3.1den de
grlmektedir ki sistem 25 adet ubuktan olumaktadr ve tayc bnyeye sahiptir. Mesnet
tepkileri statiin denge denklemleriyle belirlenir (ekil 5.3.2).
P1 = 12 kN
a)
N 13 = 0 , N 1 A = P1 = 12 kN
b)
N 2-3
1o
N 1-3
o
N 2-A
N 1-A
N 2 A = N 2 4 , N 2 3 = 0 .
N 12 -11
12
N 2-4
c)
N 1211 = 0 , N 12 B = 0 .
N 12 -B
ekil 5.3.3
aretlenmi ubuklardaki i kuvvetlerin hesab moment noktalar ve izdm denge
denklemleri ile yaplr. Bu i kuvvetler kafes sistemin I-I kesiminin (ekil 5.3.2) sa tarafnda
kalan parasnn (ekil 5.3.4) denge artlarndan belirlenir.
7o
o9
o 11
N 8 -7
o
N 8 -6
3m
12
10
2 m 1m
P4 = 25 kN
N 9 -7
B
VB = 44,1666 kN
P5 = 10 kN
ekil 5.3.4
N79 iin moment noktas 8-6 ve 8-7 ubuklarnn kesime noktas olan 8 dmdr.
M 8 = VB .6 + ( P4 + P5 ).3 N 79 .r79 = 0 ,
r7 9 = l89 = 3 m
N 7 9 =
N8 6
M 7 = VB = .9 + ( P4 + P5 ).6 + N 86 .r86 = 0 ,
N 8 6 =
r86 = l86 = 3 m
I-I kesimiyle kesilmi st ve alt balk ubuklar birbirine paralel olduklar iin kesime
noktas sonsuzdadr. Buna gre de N8-7nin hesab izdm denkleminden yaplr.
Y = VB P4 P5 + N 87 .sin = 0 ,
N 8 7 =
sin =
3
2
3 + 32
44,1666 + 25 + 10
= 12,9636 kN
0,7071
98
= 0,7071
= 0,9264 , sin =
N 9 -7
9
o
= 0,1644
12 + 6 2
N 9 -11
N 97
N 9 -8
X = N 97 + N 911. cos = 0 , N 911 = cos
ekil 5.3.5
53,333
N 911 =
= 54,068 kN .
0,9864
Y = N 98 N 911. sin = 0 N 98 = N 911. sin = 54,068.(0,1644) = 8,88 kN .
12 + 6 2
11-8 ubuundaki i kuvveti sistemin III-III kesiminin (ekil 5.3.2) sa tarafnda kalan
parasnn (ekil 5.3.6) moment noktasna gre denge artndan hesaplanr. N 118 iin
moment noktas 11-9 ve 10-8 ubuk dorultularnn kesime noktas olan O noktasdr.
N11 - 9
N11 - 8
N 8 -10
o 11
12
1m
r118
P4 = 25 kN
10
P5 = 10 kN
3m
L OB
VB
ekil 5.3.6
l B 12
sin 0,1644
2
, tg =
=
= 0,1666 , LOB =
= 12 m ,
tg
cos 0,9864
0,1666
l
2,5
= lO8 . sin , sin = 1011 =
= 0,64 , r118 = (12 + 6).0,64 = 11,52 m
l811
(2,5) 2 + 3 2
LOB =
r118
N118 =
(44,1666).12 35.15
= 0,434 kN .
11,52
99
Deerleri
Kuvvetler (kN)
N1-3
N2-3
N12-11
N12-B
N7-9
N8-6
N8-7
N9-8
N9-11
N11-8
0
0
0
0
-53,333
62,5
-12,9636
8,88
-54,068
0,434
Basn
ekme
Basn
ekme
Basn
ekme
rnek 5.4. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.4.1de verilmi olan yarm diyagonal
ubuklu (K tipi) kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetlerin belirlenmesi
istenmektedir.
Ao
P2 = 10 kN
o
o
P/2
o
P2 = 10 kN
2m
P1 = 20 kN
2m
P = 30 kN P
P/2
3m
L=18 m
ekil 5.4.1
zm: Kafes sistemin kinematik analizi nceki kafes sistemlerde yapld gibidir. Sistem
n = 2.20-3 = 37 adet ubuktan olumutur ve ekil 5.4.1den grld gibi tayc yapya
sahiptir.
Mesnet tepkilerinin hesab (ekil 5.4.2).
X = P +P
1
P2 H A = 0 H A = 20 + 10 10 = 20 kN
P
.18 P.(15 + 12 + 9 + 6 + 3) + P1 .4 + P2 .2 P2 .4 = 0
2
15.18 * 30.45 20.4 10.2 + 10.4
VA =
= 86,667 kN
18
P
M A = VB .18 P2 .4 + 2 .18 + P.(15 + 12 + 9 + 6 + 3) + P1 .4 + P2 .2 = 0
10.4 + 15.8 + 30.45 + 20.4 + 10.2
VB =
= 93,333 kN
18
= V A .18
100
Ao
P2 = 10 kN
HA
5o
3m
VA
I II
o
P/2
7 o P2 = 10 kN
2m
P1 = 20 kN
o8
2m
P = 30 kN P
P/2
oB
II
VB
L=18 m
ekil 5.4.2
X =0 P +P
1
H A = 0 H A = 20 + 10 = 30 kN .
Salama:
P
Y = V A 2. 2 5.P + VB = 0 ,
= VB .3 P2 .4 +
N 6 -5
7 o P2 = 10 kN
N 6 -3
N 2 -3
N 2 -1
o8
oB
3m
2m
2m
P
.3 N 65 .4 = 0
2
(93,333).3 10.4 + 15.3
N 6 5 =
= 68,75 kN
4
N2-1 iin moment noktas 6-5 ubuuyla her ikisi ayn
doru zerinde olan 6-3 ve 2-3 ubuklarnn
kesime noktas olan 6 dmdr.
VB=93,333 kN
ekil 5.4.3
P
M 6 = VB .3 + 2 .3 + N 21.4 = 0
N 21 =
(93,333).3 15.3
= 58,75 kN .
4
N 3 -5
N 3 -1
N 3 -6
o3
N 3 -2
ekil 5.4.4
Bundan sonra II-II kesimi ile (ekil 5.4.2) drt adet ubuk kesilmesine ramen, N 35 = N 31
olduu iin izdm denklemleri kullanlabilir (ekil 5.4.5).
101
P = 30 kN
6
N 2 -1
7 o P2 = 10 kN
o8
oB
3m
2m
N 3 -1
2m
N 6 -5
5
N 3 -5
P/2
VB=93,333 kN
ekil 5.4.5
P
Y = VB 2 P + N 35 . sin N 31. sin = 0 (2) ,
(1) , (2) ' de yerine konursa
N 31
N 31 =
VB 1,5P
,
2. sin
= 0,5547 ,
32 + 2 2
3
cos =
= 0,832
13
93,333 45
=
= 43,567 kN , N 35 = 43,567 kN
2.(0,5547)
N 8 -6
X = N
N 8 -2
8 6
. cos N 8 2 . cos = 0
N 8 -7
o8
N 8 -B
N 8 6 = N 8 2
ekil 5.4.6
olduu belirlenir.
Kafes sistemin iaretlenmi 6-3 ve 3-2 ubuklarndaki i kuvvetler srasyla kesilmi 6
(ekil 5.4.7a) ve 2 (ekil 5.4.7c) dmlerinin denge artlarndan belirlenebilir.
a)
b)
P=30 kN
N 6 -5
N 6 -7
P=30 kN
N 7-6
7
P2=10 kN
N 6 -8
N 6 -3
N 7-8
102
c)
d)
N 2 -3
N 2-8
N 2 -1
N B-8
N B-2
N 2-B
B
VB=93,333 kN
ekil 5.4.7
6 dmnn denge artndan (ekil 5.4.7a)
X = N 65 + N 68 . cos + N 67 = 0 yazlr ve
7 dmnden (ekil 5.4.7b) dm kesme ynteminin zel durumu ile N 6-7 = 10 kN elde
edilir. Buna gre
N N 67 68,75 + 10
N 6 8 = 6 5
=
= 70,613 kN , N 28 = N 68 = 70,613 kN
cos
0,832
Y = P N
Y = N
63
+ N 28 . sin = 0
N 23 = (70,613).(0,5547) = 39,169 kN
olarak N2-8 ve N2-3 de belirlenmi olur.
2 3
P = 20 kN P
P/ 2
P/ 2
3m
o
o
2 m 1m
rnek 5.5. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.5.1de verilmi olan kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.
d=4m
L = 24 m
ekil 5.5.1
zm:
Sistemin kinematik analizi bilinen formlle yaplr: n = 2.12 3 = 21. ekil 5.5.1den
grld gibi kafes sistem 21 adet ubuktan olumaktadr ve tayc bnyeye sahiptir.
Kafes sistemin ve etkiyen yklerin simetrisinden mesnet tepkileri aadaki gibi belirlenir:
103
V A = VB =
P = 6 P = 3.20 = 60 kN .
2
2 m 1m
II
o5
P/ 2
P/ 2
A
P = 20 kN P
VA
1 II
d=4m
4
P III
3m
III
2o
'
P
VB
L = 24 m
ekil 5.5.2
aretlenmi 1-3, 2-3 ve 1-4 ubuklarndaki i kuvvetler, kafes sistemin I-I kesiminin sa
tarafnda kalan parasnn (ekil 5.5.3) denge artlarndan, moment noktalar yntemi ile
belirlenir.
N 3 2 iin moment noktas 1-3 ve 1-4 ubuklarnn kesime noktas olan 1 dmdr
(ekil 5.5.3).
K.
.
r31
5m
6m
N 2 -3
P/ 2
N 3 -1
1 N 4 -1
4m
3m
4
P=20 kN
VB=60 kN
ekil 5.5.3
104
B
L OB
.O
cos =
N 3 2
= 0,9701 , sin =
N31 iin moment noktas 3-1 ve 4-1 ubuk dorultularnn kesime noktas olan O
noktasdr (ekil.5.5.3).
P
.12 P.16 P.20 N 31 .r31 = 0
2
l
1
5
3 e 2 ' den tg = = 0,25 , O 4 3 ' den ( LO B + 8) = 43 , LO B + 8 =
= 20 m
4
tg
0,25
5
LO B = 12 m . 1 4 3 ' den sin =
= 0,78086 , O K 1 ' den r31 = ( L O B + 12). sin ,
52 + 42
60.12 10.12 20.16 20.20
r31 = 24.(0,78086) = 18,74 m N 31 =
= 6,4 kN .
18,74
= VB .LoB
2 dmn kesip (ekil 5.5.4) dm kesme yntemi kullanlarak 2-1 ubuunda oluan
i kuvvet aadaki gibi hesaplanmtr.
X = N 23 . cos N 23 . cos = 0
N 23 = N 23 = 61,847 kN ,
N 2 -3
N 2 -3'
Y = N 21 2.N 23 . sin = 0
N 2 -1
N 21 = 2.(61,947).(0,24253) = 30 kN
ekil 5.5.4
3-4 ubuundaki i kuvvet kafes sistemin II-II kesiminin sa tarafnda kalan parasnn
(ekil 5.5.2) denge artlarndan, yine moment noktalar esasna gre hesaplanr. Bu i kuvvet,
N4-3 , iin moment noktas 3-5 ve 4-1 ubuk dorultularnn kesime noktas olan C
noktasdr (ekil 5.5.5).
N 5 -3
o
N 4 -3
P/ 2
o
N 4 -1
4m
4
P=20 kN
6
P
ekil 5.5.5
105
B
L BC
3m
VB=60 kN
5m
3o
5 m 3 ' den tg =
2
22 + 42
l 5 6
3
=
= 6,7084 m ,
tg 0,4472
LB C = 2,7084 m .
N 4 3 =
4-5 ubuunda oluan i kuvvet, kafes sistemin III-III kesiminin (ekil 5.5.2) sa tarafnda
kalan parasnn (ekil 5.5.6) denge artndan belirlenir.
L
N 5-3
o
P/ 2 r5 4
N 6 -4
4m
6
P
VB=60 kN
N 5-4
3m
L BC
ekil 5.5.6
N54 iin de moment noktas yine C noktasdr (4-5 ve 6-4 ubuk dorultularnn kesime
noktas).
P
M C = VB .LB C 2 .LB C P.( LB C + 4) N 54 .r54 = 0 .
= 0,6 .
32 + 4 2
60.(2,7084) 10.(2,7084) 20.(6,7084)
=
= 0,1948 kN
6,425
B-5 ve B-6 ubuklarndaki i kuvvetler dm kesme yntemi ile belirlenir. Bunun iin
B dm (ekil 5.5.2) kesilip, denge artlar yazlr (ekil 5.5.7).
4
2
4 +3
N B 6 = N B 5 . cos ,
= 0,8 , sin =
3
= 0,6 .
5
N B 6 = 0,8 N B 5 .
Y =
N B 6
P
60 + 10
+ VB + N B 5 . sin = 0 N B 5 =
= 83,333 kN
2
0,6
= (83,333).(0,8) = 66,666 kN .
106
5
3m
X = N B6 N B5 . cos = 0
N B - 5 P/ 2
6 N B-6
4m
oB
VB=60 kN
ekil 5.5.7
rnek 5.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.6.1de verilmi olan konsol kafes sistemin
iaretlenmi ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.
A
3o
1o
2
P=10 kN
P=10 kN
2m
5o
1m
ekil 5 .6.1
zm:
Konsol kafes sistemlerin kinematik analizi de (5.2) bantsyla yaplr. Sistemde n = 2.7-3 =
11 ubuk olmaldr. ekil 5.6.1e bakldnda sistemin 11 ubuktan olutuu grlmektedir.
Ayrca, tayc zellie sahip, yani geometrik deimez ve izostatik olduu da aktr. Konsol
kafes sistemlerin ubuklarndaki i kuvvetler bilinen yntemlerle, kafes sistemin yaplan
kesimlerle, ilemlerin kolayl iin serbest, dier bir deyile mesnet olmayan tarafta kalan
parasnn denge artlarndan hesaplanr.
A
III
5o
2m
II
3o
1o
2
P=10 kN
4 III
I
P=10 kN
II
1m
ekil 5.6.2
aretlenmi 3-5 ve 2-4 ubuklarndaki i kuvvetler kafes sistemin I-I kesiminin (ekil
5.6.2) sol tarafnda kalan parasnn (ekil 5.6.3) denge artlarndan, moment denklemleri ile
hesaplanr.
r35
3o
1o
P=10 kN
1,333 m
5o
N 3-5
N 3-4
N 2-4
1m
P=10 kN
ekil 5.6.3
107
N 2 4 iin moment noktas 3-5 ve 3-4 ubuklarnn kesime noktas olan 3 dmdr
(ekil 5.6.3).
10.1
2
M 3 = P.1 N 24 .l23 = 0 , l 23 = 3 = 0,666 m , N 24 = 0,666 = 15 kN .
N 35 iin moment noktas 3-4 ve 2-4 ubuklarnn kesime noktas olan 4 dmdr
(ekil 5.6.3).
1 2 3 ' den
cos =
1
12 + (0,666) 2
r35 = l 45 . cos ,
= 0,832
10.2 + 10.1
= 27,05 kN .
1,109
N 23 , 2 dm kesilerek, dm kesme ynteminin zel durumundan belirlenir (ekil
5.6.4).
r35 = (1,3333).(0,832) = 1,109 m , N 35 =
N 2-3
N 1 2 = N 2 4 , N 23 = P = 10 kN .
N 2-1
2
N 2-4
P=10 kN
ekil 5.6.4
N 45 ve N 4 B kafes sistemin II-II kesiminin (ekil 5.6.2) sol tarafnda kalan parasnn (ekil
5.6.5) denge artlarndan, moment noktas yntemi ile hesaplanr.
N 3-5
5o
3o
1o
P
2
P
N 4-5
4
1m
N 4-B
P=10 kN
ekil 5.6.5
N4-5 iin moment noktas 1 dmdr (3-5 ve 4-B ubuk dorultularnn kesime
noktas) (ekil 5.6.5).
10.1 + 10.2
M 1 = P.1 + P.2 N 45 .2 = 0 N 45 = 2 = 15 kN .
N4-B iin moment noktas 5 dmdr (3-5 ve 4-5 ubuklarnn kesime noktas) (ekil
5.6.5).
10.2 10.1
M 1 = P.2 P.1 N 4 B .l 45 = 0 N 4 B = 1,333 = 22,5 kN .
Kafes sistemde (ekil 5.6.2) III-III kesiminin sol tarafnda kalan parann denge artndan, N5B
de moment denklemi yazlarak belirlenebilir. N5B iin moment noktas st ve alt balk
dorultularnn kesime noktas olan 1 dmdr (ekil 5.6.6).
108
N 5-A
r5 B
o
1o
2m
N 5-B
N 4-B
P
P=10 kN
P=10 kN
1m
ekil 5.6.6
l 5 4
=
l 5 B
N 5 B =
10.1 10.2
= 12,5 kN .
2,4
1,333
= 0,8
(1,333) 2 + 12
r5 B = 3.(0,8) = 2,4 m ,
rnek 5.7. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 5.7.1de verilmi olan karmak kafes sistemin
soldan 2.panel (kafes sistemin st ve alt balklar zerinde iki komu dm arasnda kalan
paras) ubuklarndaki i kuvvetleri hesaplaynz.
P
A
2o
1
P
4
P
7o
o
6
P=10 kN
P
o
2m
8o
2m
3o
2m
L=16 m
ekil 5.7.1
zm: Kafes sistemlerin daha fazla yk tamas amacyla, yklenmi st veya alt balk
ubuklarna kk kafes sistemler eklenmesiyle karmak kafes sistemler elde edilir.
Karmak kafes sistemlerin ubuklar ekil 5.7.2de grld gibi aadaki trlere ayrlr:
1. Yalnz esas kafes sisteme ait olan ubuklar: 3-8, 2-3, 3-5, 8-7(ekil 5.7.2de srekli
izgiyle gsterilmilerdir).
109
8o
3o
2m
2o
o
1
P
7o
5
o
6
P=10 kN
2m
2m
L=16 m
ekil 5.7.2
2. Yalnz ilave kafes sistemlere ait olan ubuklar: 2-5, 2-4, 4-5 (ekil 5.7.2de kesik
izgiyle gsterilmilerdir).
3. Esas ve ilave kafes sistemlere ait olan ubuklar: 1-2, 1-4, 4-6,6-5, 6-7 (ekil
5.7.2de birbirine paralel olan kesik ve srekli izgilerle gsterilmilerdir).
Karmak kafes sistem, hesab kolaylatrmak amacyla esas (ekil 5.7.3a) ve ilave
(ekil 5.7.3b) kafes sistem olmak zere ikiye ayrlr. Her iki kafes sistemin ubuklarndaki i
kuvvetler bilinen yntemlerle hesaplanr.
a)
1,5 P
1,5 P
o
II
I
2 P=20 kN
III
2P
VA
2m
VB
L=16 m
2o
b)
1o
V1
P=10 kN
o6
V6
4m
2P
2m
4m
III
II
Esas kafes sistem iin mesnet tepkileri kafes sistemin ve yklemenin simetrisinden
9P
(ekil .5.7.3a) birbirine eit olup, u deerdedir: VA = VB =
= 4,5 P = 45 kN . I-I kesimi ile
2
kesilmi ubuklardaki i kuvvetler ( N 3e8 , N 3e6 ve N 1e6 ) esas kafes sistemin kesimin sol
tarafnda kalan parasnn denge artlarndan belirlenebilir (ekil 5.7.4). N 3e8 iin moment
noktas 3-6 ve 1-6 ubuklarnn kesime noktas olan 6 dmdr.
N 3e8 =
N 1e6 iin moment noktas 3 dmdr (3-8 ve 3-6 ubuklarnn kesime noktas)
(ekil 5.7.4).
45.6 (1,5).10.6 2.10.2
= 35 kN .
M 3 = V A .6 1,5P.6 2 P.2 N1e6 .4 = 0 N1e6 =
2
o
N 1e 6
1
VA= 45 kN
e
N 3
6
4m
1,5 P=15 kN
e
N 3
8
2 P=20 kN
4m
ekil 5.7.4
Kegen (diyagonal) ubuklardaki i kuvvetler st ve alt balk ubuklar birbirine paralel
olduklar iin izdm denklemleri ile hesaplanr.
l
4
Y = V A 1,5P 2 P N 3e6 . cos = 0 , cos = l3 K = 2 2 = 0,8944
2 +4
31
45 15 20
N 3e6 =
= 11,18 kN
0.8944
Esas kafes sistemin II-II kesiminin (ekil 5.7.3) solunda kalan parasnn (ekil 5.7.5) denge
e
e
artndan N 3
4 n belirlenmesine benzer ekilde N 1 3 hesaplanr.
N me 3
mo
o
e
N1
3
e
N1
6
1
VA= 45 kN
4m
1,5 P=15 kN
2 P=20 kN
ekil 5.7.5
111
N1e3 =
45 + 15 + 20
= 11,18 kN .
0,8944
e
Esas kafes sistemin 6-8 ubuunda oluan N 6
8 i kuvveti, kafes sistemin III-III kesiminin
(ekil 5 .7.3a) sa tarafnda kalan parasnn (ekil 5.7.6) denge artndan belirlenir.
N 8e6 =
45 15 20
= 11,18 kN .
0,8944
1,5 P
e
N 8
6
6o
N ne6
B
VB=45 kN
2 P=45 kN
4m
4m
ekil 5.7.6
V1=V6 = 5 kN ,
1o
N 1i 2 = N 6i 5 , N 2i 4 = N 4i 5 , N 1i 4 = N 4i 6 .
= V1 .2 + N 2i 5 .2 = 0 N 2i 5 =
= V1 .1 N
i
1 4
.2 = 0 N
i
1 4
ve N
112
i
1 4
o6
P=10 kN
1m 1m
1o
5.1
=
= 2,5 kN = N 4i 6 .
2
V6
b)
N 1i 2
5.2
= 5 kN
2
i
1 2
4m
I
V1
yazlabilecei aktr.
a)
2m
belirlene-
N 1i 4
V1=5 kN
ekil 5.7.7
Y = V1 N 2i 4 . cos = 0
N 2i 4 =
V1
5
=
= 5,59 kN = N 4i 5 ,
cos 0,8944
N1i4
1
, cos =
= 0,4472 ,
cos
12 + 2 2
2,5
= 5,59 kN = N 5i 6 .
0,4472
N 2 3 = N 1e3 = 11,18 kN ,
N 2 5 = N 2i 5 = 5 kN ,
113
Kafes sistemlerin de hareketli yklere gre hesab tesir izgileri (T. .) ile yaplr. Kafes
sistem ubuklarndaki kuvvetlerin T. .leri, st veya alt balkta hareket eden, yn
deimeyen P = 1 birim yknn durumuna bal olarak bu kuvvetlerin deerlerinin deiimini
gsteren grafiklerdir. Hareketli birim ykn de sabit yklerdeki gibi dmlerde uygulanaca
gz nnde bulundurulmaldr. ubuk kuvvetlerinin T. .leri, kirilerde eilme momenti ve
kesme kuvvetinin T. .lerinde olduu gibi doru paralarndan oluur. Tesir izgilerini
iziminde, sabit ykler iin analitik yntemle, ubuk kuvvetlerinin hesabnda yaplm ilemler
ve uygulanm olan yntemler aynen tekrarlanr. Kafes sistemde bir ubuk kuvvetinin tesir
izgisinin sa dorusunun ifadesi, hareketli birim yk, yaplm kesimin sa tarafnda gz
nne alarak, sol tarafn denge artlar ile sol mesnet tepkisine bal olarak elde edilir. Sol
dorusunun ifadesi ise hareketli birim yk, yaplm kesimin sol tarafnda gz nne alarak,
sa tarafn denge artlarndan sa mesnet tepkisine bal olarak belirlenir. Konsol kafes
sistemlerde bir ubuk kuvvetinin T. .nin her iki dorusunun ifadesi de, kafes sistemin
serbest, yani mesnet olmayan tarafnn denge denklemlerinden elde edilir. Byle kafes
sistemlerde T. .leri dorularndan biri, hareketli birim yk mesnetlenmi tarafta gz nne
alnd iin sfr olur.
Elde edilen ifadelere bal olarak ubuk kuvvetlerinin T. .lerinin sol ve sa dorular
izilir. Bundan sonra, yaplm kesimin sol ve sa tarafnda kalan ilk dmlerden (hareketli
birim ykn hangi balk zerinde hareket ettiine bal olarak) sol ve sa dorular zerine
izdmler alnr. Sa dorunun izdmnn sanda, sol dorunun ise izdmnn solunda
kalan ksmlar ele alnr. Daha sonra dmlerin bu iz dmleri bir doruyla birletirilerek, ki
bu doru geit izgisi olarak adlandrlr, dikkate alnm olan ubuktaki i kuvvetin tesir
izgisi elde edilmi olur.
Alt ve st balk zerinde kesimin sol ve sa tarafndaki ilk dmler ayn bir dey
doru zerinde iseler, P = 1 birim yknn hangi balk zerinde hareket ettiine bal
olmakszn, ubuk kuvvetlerinin tesir izgileri ayn olur. Ancak, sz konusu dmler farkl
dey dorular zerinde iseler, tesir izgileri doal olarak birbirinden farkl olur.
Bu blmde ele alnan kafes sistemler dzlem kafes sistemlerdir, yani kafes sistemin
ubuklarnn eksenleri ve dmlere uygulanm tekil ykler ayn bir dzlem zerindedirler.
Byle kafes sistemlerin mesnet tepkilerinin T. .leri kirilerdeki gibidir.
izilmi tesir izgileri yardmyla i kuvvetlerin hesaplanmas aadaki bantyla
yaplr.
N = Pi .y1
(6.1)
Burada
Pi : kafes sistemin st ve alt balk dmlerine uygulanm tekil ykler,
yi : izilmi tesir izgisinde her bir Pi tekil yknn altndaki ordinattr.
Kafes sistemin st balk dmlerinde uygulanm Pi tekil ykleri, P = 1 yknn st balkta
hareket etmesine uygun izilmi T. .nin ordinatlar ile, alt balk dmlerinde uygulanm Pi
tekil ykleri ise P = 1 yknn alt balkta hareket etmesine uygun olarak izilmi T. .nin
ordinatlar ile arplr. Pi .yi arpmnn iareti yi ordinatnn iaretine baldr.
rnek 6.1. Boyutlar ve sabit ykle ykleme durumu rnek 5.1de verilmi olan kafes sistemin
(ekil 6.1.1a) iaretli ubuklar iin ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerini izerek, bunlar
yardmyla ubuk kuvvetlerini hesaplaynz. Bu kuvvetleri nceki blmde analitik yntemle
belirlenmi deerlerle karlatrnz.
114
4o
o III
P/2
2m
2o
2m
P/2
a)
P=30 kN
d=3m
L=6d
b)
r23
1 o
4o
2o
P=1
III
o6
r2 4
o
o
2m
III
2m
II
Ao
I
VA
II
d=3m
L= 6d =18 m
VB
ekil 6.1.1
zm: Kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki (ekil 6.1.1a) kuvvetlerin tesir izgilerinin
iziminde de rnek 5.1de yaplm ilemler (ekil 6.1.1b) ve kullanlm yntemler olduu
gibi kalacaktr.
2-4 ubuundaki kuvvetin ( N 2 4 ) T. .nin izimi:
Bunun iin nce T..nin her iki dorusunun ifadelerinin yazlmas gerekir.
N2-4 n T. .nin sa dorusunun ifadesi, P = 1 hareketli yk I-I kesiminin (ekil 6.1.1b) sa
tarafnda gz nne alnarak, sistemin bu kesimin sol tarafnda kalan parasnn denge
artndan elde edilir.
M 3Sol = V A .9 + N 24 .r24 = 0 . rnek 5.1in zmnden r24 = 3,9047 m olduu
bilinmektedir.
9
N 2 4 =
.V A = (2,305).V A (Sa doru VAnn T. .nin ordinatlar -2,305 ile
3,9047
arplarak elde edilir).
N2-4n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi, P = 1 hareketli yk I-I kesiminin (ekil 6.1.1b)
sol tarafnda dikkate alnarak, kafes sistemin, kesimin sa tarafnda kalan parasnn denge
artndan elde edilir.
115
M 3Sa = VB .9 N 24 .r24 = 0
N 2 4 =
9
.VB = 2,305.V B nin T ..
3,9047
Grld gibi sol doru VBnin T. .nin ordinatlar -2,305 ile arplarak elde edilir. Bu
ifadelere gre N2-4n tesir izgisi ekil 6.1.2ede izilmitir. izilmi T. . yardmyla kafes
sisteme etkiyen sabit yklerden N2-4 (6.1) forml ile hesaplanabilir. 2'-4' izgisi sol doru
zerindedir. Tesir izgisinde kafes sistemin dmlerine uygulanm Pi tekil yklerinin
altndaki yi ordinatlar genlerin benzerliinden bulunur.
N 24 = P.((0,384166 + 0,76833).2 + 1,1525) = 30.(3,4575) = 103,725 kN .
Kafes sistemin iaretlenmi (ekil 6.1.1a) dier ubuklarndaki kuvvetlerin tesir izgilerinin
izimi 2-4 ubuundakine benzer ekilde yaplr.
N13 n tesir izgisinin izimi (ekil 6.1.1.b):
N13 n tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi, P = 1 hareketli yk I-I kesiminin (ekil
6.1.1b) sa tarafnda gz nne alnarak, sistemin bu kesimin sol tarafnda kalan parasnn
denge artndan elde edilir.
Sol
2
N 13 =
6
.V A = 1,8.V A Sa doru VAnn T. . ordinatlar 1,8 ile arplarak elde edilir.
3,3333
N13 ' n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi, P = 1i kesimin solunda dikkate alarak, kafes
sistemin, kesimin sa tarafnda kalan parasnn denge denkleminden elde edilir.
N13 =
12
.VB = 3,6V B ' nin T .. Sol doru,
3,333
VBnin tesir izgisi ordinatlar 1,8 ile arplarak elde edilir. 2'-4' geit izgisi sa doru
zerindedir. Elde edilmi bu ifadelere gre 1-3 ubuundaki kuvvetin tesir izgisi ekil
6.1.2fde izilmitir.
(6.1) ifadesini kullanarak, izilmi tesir izgisi yardmyla, verilmi ykleme durumu iin N1-3
aadaki gibi belirlenebilir.
N13 = P.(0,6 + 1,2 + 0,9 + 0,6 + 0,3) = 30.(3,6) = 108 kN .
N2-3n tesir izgisinin sa dorusu iin ifadeyi, kafes sistemin I-I kesiminin (ekil 6 .1.1a)
sa tarafnda kalan parasnn, P = 1 ykn kesimin sa tarafnda dikkate alarak, uygun olan
denge denkleminden aadaki gibi elde edilir.
Sol
O
uu belirlenmitir.
116
9
V A = 0,67268 .V A Yani, sa doru VAnn T. .si ordinatlar 0,67268 ile
13,3793
arplarak elde edilir. Dier tesir izgileri iin de bu aklama geerlidir.
N 2 3 =
Sol dorunun ifadesi P = 1 yk kesimin sol tarafnda alnarak sistemin, kesimin sanda kalan
parasnn denge artndan yle elde edilir.
Sa
O
= V B .(l O A + 18) N 3 2 . r 3 2 = 0 N 23 =
27
V B = 2,018VB
13,3793
Elde edilmi olan bu ifadelere gre N2-3n T. .si ekil 6.1.2gde izilmitir. (6.1) forml
kullanlarak, izilmi T. .si yardmyla sabit ykleme durumu iin N2-3 belirlenir.
N 23 = P.(0,33633 + 0,672666) + P (0,336333 + 0,224226 + 0,1121133) =
30.(1,009) + 30.(0,672673) = 10,089 kN .
4-3 ubuundaki kuvvetin tesir izgisi, analitik yntemle hesaplamada olduu gibi dm
kesme yntemi (III-III kesimi) kullanlarak izilir (ekil 6.1.1b). rnek 5.1 in zmnde
olduu gibi
N 43 = P 2 N 4 2 . sin ' dr, sin = 0,21693.
P = 1 hareketli yk 4 dm dnda olduu srece
N 43 = 2(sin ).N 4 2 dir.
Buna uygun olarak N4-3n T. .si ekil 6.1.2hda izilmitir. Bu tesir izgisi yardmyla N4-3
aada hesaplanmtr.
1 2 2 1
N 43 = P.( + + + ) P.0,5 = 30.1 30.(0,5) = 15 kN .
6 6 6 6
1-2 ubuundaki kuvvetin (N1-2) tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi, kafes sistemin IIII kesiminden (ekil 6.1.1b) solda kalan parasnn denge artndan elde edilir.
Sol
O
= V A . lOA N 1 2 .(lOA + 6) = 0 N 1 2 =
9
.V A = 0,6.V A
15
N1-2 nin T. .nin sa dorusu iin ifade, kafes sistemin II-II kesiminin (ekil 6.1.1b) solunda
kalan parasnn denge artndan aadaki gibi elde edilir.
Sa
O
117
27
.VB = 1,8.VB
15
2o
1
II
b)
o
P=1
III
4o
III
P/2
6
o
2o
1o'
P
2m
4o
2m
P/2
P=30 kN
o6
2m
2m
a)
1
I
VA
II
d=3m
VB
L= 6d =18 m
c)
VAnn T. .
1
d)
VBnn T. .
0,3
0,1121
.6'
N4-3n T. .
1,8
0,1
0,2
N1-2n T. .
P=1 st ba.
1,8
2'
0,3
4'
0,1
2'
0,2
0,4
0,6
0,3
. 4'
ekil
. 6.1.2
0,6
N2-3n T. .
'
0,6
0,7683
0,6726
N1-3n T. .
2,018
0,3
0,3
4'
0,6
0,3363
4'
2,305
3,6
0,9
1,2
1,1525
0,7683
0,38416
'
2.'
h)
i)
2'
.2
N2-4n T. .
4'
0,3363
g)
0,673
f)
1,8
0,6
2,305
. 2'
0,2242
e)
N1-2n T. .
P=1 alt ba.
Elde edilmi ifadelere gre N1-2nin tesir izgisi ekil 6.1.2 ve ide izilmitir. Bu T..leri
yardmyla kafes sistemin zerindeki ykleme altnda oluan N1-2 kuvveti aada
118
hesaplanmtr. Sabit ykler st balkta uyguland iin ekil 6.1.2da izilmi tesir izgisi
kullanlr.
N12 = P.0,3 P.(0,4 + 0,2 + 0,2 + 0,1) = 30.(0,3) 30.1 = 21 kN .
Kafes sistemin ilgili ubuklarnda analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi
deerlerin karlatrma tablosu aadadr.
Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N2-4
N1-3
N2-3
N1-2
-103,721
108,00
-10,09
-21,00
-103,725
108,00
-10,09
-21,00
Fark
0,004
0
0
0
119
P3 = 10 kN
a)
P1 = 20 kN
o8
2o
Ao
4o
P4 = 18 kN
o9
o 10
d=2m
P5 = 12 kN
P2 = 15 kN
L=5d
II
b)
I
Ao
d =2m
P= 1
o6
III
2o
o9
VA
II
III
o 10
d=2m
L=5d = 10 m
VB
d=2m
ekil 6.2.1
zm:
a) rnek 6.1in zmndeki aklamalara dayanarak ubuklardaki kuvvetlerin tesir
izgilerinin izimi aadaki gibi yaplr.
4-6 ubuundaki kuvvetin (N4-6) tesir izgisinin izimi (II-II kesiminden, ekil 6.2.1b):
Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi aadaki denge artndan (ekil6 .2.1b, II-II
kesiminden) elde edilir.
Sol
3
N 46 =
4
V A = 2,23613.V A
1,7888
Tesir izgisinin sol dorusu, rnek 6.1 deki aklamaya uygun olarak sa doru zerinde
moment noktas olan 3 dmnn izdmnden balayp A mesnetinin altnda sfrlanarak
elde edilen doru olur. 4'-6'izgisi sa doru zerindedir. Bylece N4-6nn tesir izgisi
izilmi olur (ekil 6.2.2d).
3-5ubuundaki (ekil 6.2.1b, II-II kesimi) kuvvetin tesir izgisi benzer ekilde izilir.
Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi
6
M 6Sol = V A .6 N 35 .3 = 0 N 35 = 3 V A = 2.V A dr.
Tesir izgisinin. sol dorusu ise moment noktas olan 6 dmnn sa doru zerindeki
izdmn A mesneti altnda sfrlamakla elde edilir. 4'-6' izgisi sol doru zerindedir
(ekil 6.2.2e). Yaplanlara uygun tesir izgisi ekil 6.2.2ede grld gibi izilmitir.
120
3-6 ubuundaki kuvvetin tesir izgisinin izimi (II-II kesimi, ekil 6.2.1b): T..nin sa
dorusunun ifadesi aadaki denge denkleminden elde edilir (ekil 6.2.2b).
Sol
A
Tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi aadaki denge artndan elde edilir (ekil 6.2.2b).
Sa
A
N 3 6 =
10
.VB = 3,004VB .
3,3282
Elde edilmi ifadeler uygun olarak N3-6nn tesir izgisi izilmitir (ekil 6.2.2f). Grld
gibi 4'-6' izgisi 3-6 ubuunun eksenine aprazdr.
Kafes sistemin 4-3 dikme ubuundaki N4-3 kuvvetinin T. .si IV-IV kesiminden, (ekil
6.2.1b) dm kesme ynteminin zel durumuna dayanarak izilir. Hareketli P = 1 yk alt
balkta hareket ettiinde, birim ykn 4 dmnde uygulanmas sz konusu
olmayacandan N4-3 = 0dr. Yani kuvvetin T. .si sfr dorusudur (ekil 6.2.2g). Birim yk
st balkta hareket ettiinde 4 dm zerinde olma hali iin N4-3 = -1, kalan durumlar iin
ise N4-3 = 0dr. Bunlara uygun olarak i kuvvetin tesir izgisi izilmitir (ekil 6.2.2h).
Sistemin 2-3 ubuundaki kuvvetin (N2-3) tesir izgisinin izimi:
Moment noktas A mesnetinin zerinde olduu iin N2-3n tesir izgisinin sa dorusu sfr
dorusudur. Sol dorusu iin ifade, sistemin II-II kesiminin sa tarafnda kalan parasnn
denge artndan elde edilir.
= VB .10 N 23 .r23 = 0 , rnek 5.2 ' nin zmnden r23 = 1,7898 m dir.
Sa
A
N 2 3 =
10
.V B = (5,59).VB ' nin T . .
1,7898
Sol
9
= V A .10 N 7 B .1 = 0 N 7 B = 10.V A
Sa dorunun ifadesi
M 9Sa = VB .0 + N B7 .1 = 0
N B 7 = 0 .
Elde edilmi ifadelere gre N7-B nin T. .si ekil 6.2.2i de izilmitir.
121
P3 = 10 kN
P1 = 20 kN
a)
2o
Ao
4o
P4 = 18 kN
o8
o9
o
o 10
d=2m
P5 = 12 kN
P2 = 15 kN
L=5d
II
b)
I
Ao
d =2m
P= 1
o6
4o
o8
III
o9
2o
o
VA
II
d=2m
III
VB
L=5d = 10 m
o 10
d=2m
0,44723
0,4
0,89445
4'
.6
'
2'.
10
i)
'
'
.'
N2 -3 n T. .
5,59
1,118
.6
N3 -6 in T. .
N4 -3 n T. . P=1
st balk zere
N4 -3 n T. . P=1
alt balk zere
g)
h)
N3 -5 in T. .
ekil 6.2.2
8
'
.9'
N7 -B in T. .
2
f)
3,0046
0,60092
e)
0,4
0,2666
0,5333
N4 -6 nn T. .
.'
0,8
.'
VA nn T. .
0,44723
1,2018
d)
2,23613
0,6708
1,34169
c)
b) izilmi tesir izgileri yardmyla kafes sistemin sabit ykleme durumu iin iaretli
ubuklarnda oluan kuvvetlerin hesaplanmas:
122
Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N4-6
N3-5
N3-6
N4-3
N2-3
N7-B
Fark
rnek 6.3 Boyutlar ve ykleme durumu rnek 5.3de verilmi, balklarnn bir ksm paralel
olan kafes sistemin iaretlenmi ubuklar (ekil 6.3.1a) iin
a) ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardmyla sabit ykleme durumu iin kuvvetleri hesaplaynz,
c) Kuvvetlerin analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerini
karlatrnz.
P2 = 15 kN
P4 = 25 kN
P1 = 12 kN
1o
3o
Ao
3m
P3 = 20 kN
L =18 m
123
o9
o 11
12
o
10
P5 = 10 kN
2 m 1m
a)
1o
Ao
P4 = 25 kN
o5
3o
3m
o9
o 11
12
1m
P1 = 12 kN
2m
b)
P2 = 15 kN
P3 = 20 kN
10
P5 = 10 kN
L =18 m
ekil 6.3.1
zm: a) ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerinin izimi:
7-9 ubuundaki kuvvetin (N7-9) T. .si I-I kesiminin solunda ve sanda (ekil 6.3.1b)
kalan paralarn denge artlarndan elde edilen ifadelerle izilir.
Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi
12
M 8Sol = V A .12 + N 79 .3 = 0 N 79 = 3 .V A = 4.V A
Sol dorusu iin ifade
6
M 8Sa = VB .6 N 79 .3 = 0 N 79 = 3 .VB = 2.VB dir.
Bu ifadelere gre N7-9un tesir izgisi ekil 6.3.2ede izilmitir.
st ve alt balk zerinde I-I kesiminin solunda ve sanda kalan ilk dmler ayn bir dey
doru zerinde olduu iin hareketli birim ykn hangi balk zerinde hareket ederse etsin
tesir izgisi ayn olur. Dmler farkl dey dorular zerinde iseler hareketli ykn st veya
alt balk zerinde hareketine uygun olan tesir izgileri birbirinden, dmlerin sol ve sa
doru zerindeki izdmlerini birletiren geit dorusu ile farklanrlar. Bunun tm ubuklar
iin geerli olduu yukarda belirtilmiti.
N6-8in tesir izgisinin sa ve sol dorular iin ifadeler benzer ekilde elde edilir.
Sa dorusu iin
M 7Sol = V A .9 N 68 .3 = 0 N 68 = 3.V A ' nn T..
Sol dorusu iin
M 7Sa = VB .9 + N 68 .3 = 0 N 68 = 3.VB ' nin T ..
Bunlara uygun olarak N6-8in tesir izgisi ekil 6.3.2f de izilmitir.
aretlenmi ubuklardan 7-8 ubuundaki kuvvetin (N7-8) tesir izgisinin izimi izdm
denklemleri ile yaplr.
Sa dorusunun ifadesi
1
Y Sol = V A N 78 . cos = 0 N 78 = 0,7071 .V A = 1,41423.V A
Sol dorusunun ifadesi
1
Y Sa = VB + N 78 . cos = 0 N 78 = 0,7071 .VB = 1,41423.VB dir.
Bu ifadelere gre N7-8in tesir izgisi ekil 6.3.2gde izilmitir.
6-7ubuundaki kuvvetin tesir izgisi dm kesme ynteminin zel durumlarna
dayanarak izilebilir. Hareketli P = 1 yk st balk zerinde hareket ettiinde, ykn
durumuna bal olmadan N6-7 = 0dr, yani tesir izgisi sfr dorusudur (ekil 6.3.2h).
P = 1 yk alt balk zerinde hareket ettiinde 6 dmnde olmas dndaki tm durumlar
iin N6-7 = 0dr. Birim yk 6 dmnde olduunda N6-7 = 1 olur. Buna uygun tesir izgisi
ekil 6.3.2da izilmitir.
124
Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N7-9
N6-8
N7-8
N6-7
N1-3
N1-A
- 53,3333 - 53,3333
62,5
62,5
- 12,9636 - 12,9636
20
20
0
0
- 12
- 12
125
Fark
0
0
0
0
0
0
P2 = 15 kN
Ao
o5
3o
3m
P3 = 20 kN
o 11
o5
1o
Ao
3m
P= 1
o9
P5 = 10 kN
b)
10
12
o
2 m 1m
1o
P4 = 25 kN
o 11
12
10
2 m 1m
a) P1 = 12 kN
L =18 m
1
c)
VA nn T. .
1
d)
e)
VB nin T. .
0,666
1,333
1,5
2
3
0,5
f)
0,5
0,666
0,333
N7-9 un T. .
N7-8 in T. .
1,4142
0,7071
h)
0,4714
0,2357
g)
0,2357
1,4142
0,4714
N6-8 in T. .
N6-7 nin T. .
P=1 st ba. zere
N6-7 nin T. .
P=1 alt ba. zere
)
i)
N1-3 n T. .
N1-A nn T. .
P=1 st ba. zere
j)
1
N1-A nn T. .
P=1 alt ba. zere
k)
ekil 6.3.2
rnek 6.4. Boyutlar ve sabit ykleri rnek 5.5de verilmi olan kafes sistemin soldan 4. panel
ubuklarndaki (ekil 6.4.1a) kuvvetlerin
a) Tesir izgilerini iziniz,
126
P/ 2
o
P = 20 kN P
d=4m
III
3o'
b)
P/ 2
I
2o
III
3
2 m 1m
a)
3m
o
o
2 m 1m
II
o5
3m
P=1
VA
1 II
L = 24 m
VB
ekil 6.4.1
zm: a) ubuk kuvvetlerinin tesir izgilerinin izimi:
N2-3 , N1-4 ve N1-3n tesir izgilerinin izilmesi I-I kesiminden (ekil 6.4.1b) moment noktas
yntemi ile yaplr. Bunun iin tesir izgisini oluturan dorulardan biri izilir ve moment
noktasnn izdm bu doru zerine alnr. Alnm izdm dier mesnetin altnda
sfrlayarak ikinci doru elde edilir. Sonra, kesimin solunda ve sanda kalan ilk dmlerin
izdmleri uygun ekilde bu dorular zerine alnp bir doruyla birletirilerek tesir izgisinin
geit izgisi elde edilir. Bylelikle kuvvetin tesir izgisi tamamlanm olur.
N2-3n T. .sinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 I-I kesiminin sol tarafnda)
Sa
1
12
.VB = 2,06157.VB
5,8208
Sol dorunun ifadesine ve yukardaki aklamalara dayanarak N2-3n tesir izgisi ekil
6.4.2dde izilmitir.
N1-4n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 I-I kesiminin sol tarafnda)
M 3Sa = VB .8 + N14 .r14 = 0 , r14 = l43 = 5 m , N 14 = (1,6).VB
N 2 3 =
N1-3n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 I-I kesiminin solunda. Moment noktas
ve yaplacak ilemler rnek 5.5in zmnde verilmitir (ekil 5.5.3)).
Sa
O
12
.VB = (0,64034).VB
18,74
Sol dorunun ifadesine ve yukardaki ilemlere benzer ekilde N1-3n tesir izgisi ekil 6.4.2f
de izilmitir.
N4-3n tesir izgisi kafes sistemde yaplm II-II kesiminden moment noktas yntemiyle
izilir. Moment noktasnn yeri, uzakl ve N4-3n moment noktasndan olan dik uzaklnn
belirlenmesi rnek 5.5in zmnde verilmitir (ekil 5.5.5). ekil 6.4.1ada grld gibi
st ve alt balk zerinde II-II kesiminin solunda ve sanda kalan ilk dmler (srasyla 1,
3 ve 5, 4 dmleri) bir dey doru zerinde olmadndan tesir izgisi 3'-5' veya 1'-4'
geit dorularyla birbirinden farkl olacaktr. Buna dayanarak, ayn bir tesir izgisi zerinde, P
= 1 hareketli yknn st veya alt balk zerinde hareketine uygun her iki geit dorular
gsterilerek kuvvetin istenen tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 6.4.2g).
N4-3n tesir izgisinin sol dorusunun ifadesi (P = 1 II-II kesiminin solunda) aadaki denge
artndan elde edilir.
M CSa = VB . LB C + N 43 .( LB C + 8) = 0 , LB C = 2,7084 m ,
2,7084
.VB = (0,25292) . VB
10,7084
Sol dorusunun ifadesine ve nceki i kuvvetlerin tesir izgilerinin izimine dayanarak ekil
5.4.2gde N4-3n tesir izgisi izilmitir.
N2-1nin tesir izgisi rnek 5.5in zmnde elde edilmi ifadelerle izilir. Bu ifadelerden
grld gibi N2-1, N2-3e bal olarak belirlenmitir. Tesir izgisinin iziminde de bu bant
kullanlr. Her zaman gz nnde bulundurulmaldr ki, sabit ykler hangi balkta
uygulanmlarsa P = 1 yknn hareketi de o balk zerinde kabul edilir. Ele alnan
rneklerde, aklama amacyla, hareketli ykn her iki balk zerindeki durumu da gz nne
alnmtr.
III-III kesiminden (ekil 6.4.1b), dm kesme yntemi kullanlarak, P = 1 hareketli yknn
alt balk zerindeki hareketinde
2
o
X = 0 N 23 = N 23
'
N 43 =
Y = 0
N 2 -3
N 2 -3
N 21 = 2 N 23 . sin dr.
N 2 -1
128
Sabit ykler alt balk dmlerinde uygulandklar iin N4-3 ve N2-1in hesaplanmasnda birim
ykn alt balk zerindeki hareketi iin izilmi tesir izgileri kullanlr. Dier ubuklardaki i
kuvvetlerin tesir izgileri, P = 1 yk hangi balk zerinde olursa olsun ayndr.
N 23 = P(0,346 + 0,6872 + 1,03+,6872 + 0,346) = 20.(3,0916) = 61,832 kN
N14 = P.(0,2666 + 0,5333 + 0,8 + 1,0666 + 0,5333) = 20.(3,2) = 64 kN
N13 = P(0,10672 + 0,21344+,32017 0,64034 0,32017) = 20.(0,32) = 6,4 kN
N 43 = P.(0,04215 0,0843 0,12646 + 0,83138 + 0,41569) = 20.(0,99416) = 19,8832 kN
N12 = P.(0,1666 + 0,3333 + 0,5 + 0,3333 + 0,1666) = 20.(1,5) = 30 kN .
c) Sistemin incelenen ubuklarnda oluan kuvvetlerin analitik yntem ve tesir izgileri yardm
ile belirlenmi deerleri aadaki tabloda karlatrlmtr.
Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
N2-3
N1-4
N1-3
N4-3
N1-2
- 61,847 - 61,832
64
64
- 6,4
- 6,4
30
30
19,883
19,883
129
Fark
0,015
0,0
0,0
0,0
0,0
o
o
P/ 2
o
P = 20 kN P
III
3o'
b)
d=4m
2o
P/ 2
III
3
2 m 1m
a)
II
o5
3m
1 II
P=1
VB
VA
VBnin T.
c)
d)
0,266
0,6872
0,6872
1,03
0,533
N1- 4n T.
e)
0,2134
0,3201
0,6403
0,1067
N2-3n T.
1,6
1,066
0,8
0,533
0,3436
2,0615
0,3436
f)
2,4941
1,921
0,6403
N1- 3n T.
0,3201
0,8314
0,4157
0,04215
h)
0,1666
0,0843
0,3333
0,1264
0,5
0,2529
N3- 4n T.
g)
0,1666
N1- 2nin T.
P=1 alt balkta
0,5
P=1 st balkta
ekil 6.4.2
130
rnek 6.5 Boyutlar ve sabit ykleri rnek 5.6da verilmi olan konsol kafes sistem iin
a) aretlenmi ubuklardaki (ekil 6.5.1a) kuvvetlerin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardm ile sabit ykleme durumundan iaretlenen ubuklarda oluan
kuvvetleri hesaplaynz,
c) Kuvvetlerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerini
karlatrnz.
A
a)
3o
P=10 kN
P=10 kN
1o
2m
5o
1m
III
I
b)
1o
5o
2m
II
3o
I
P=1
III
II
oB
1m
ekil 6.5.1
zm:
a)aretlenmi ubuklardaki kuvvetlerin tesir izgilerinin izimi:
Konsol kafes sistemlerde i kuvvetlerin tesir izgilerinin sa veya sol dorularndan biri sfr
dorusu olur. Sistem, ele alnan sistem gibi sola doru ise tesir izgilerinin sa dorusu, sistem
sa tarafa doru ise sol dorusu sfr dorusudur. Tesir izgileri dorularnn ifadeleri elde
edilirken hesap kolayl iin mesnetlenmemi tarafn denge artlarnn kullanlmas daha
uygundur.
N3-5 ve N2-4n tesir izgileri I-I kesiminin (ekil 6.5.1b) sol tarafnda kalan parann denge
artlarndan yararlanlarak moment noktas yntemi ile izilir. Sistem sola doru olan bir
konsol sistem olduundan, tm ubuklardaki kuvvetlerin tesir izgilerinin sa dorular sfr
dorusu olur.
N3-5in T. .nin sol dorusunun ifadesi (ekil 6.5.2b):
1 x1 2 I-I kesiminin sol tarafnda kalan parann denge art kullanlaca iin P = 1
yknn hareketi 2 dmnden itibaren gz nne alnr.
131
Sol
4
1.x1
; x1 = 1 m N 35 = 0,9017 , x1 = 2 m N 35 = 1,8034 .
1,109
Bu deerlere gre N3-5in tesir izgisi ekil 6.5.2c de izilmitir.
N 3 5 =
1. x 4
, x 4 = 0 N 5 B = 0 , x 4 = 2 m N
2,4
5 B =
0,8333 .
Elde edilmi deerlere gre N5-Bnin tesir izgisi ekil 6.5.2fde izilmitir.
N2-3n tesir izgisi dm kesme ynteminin zel durumuna uygun olarak P=1 yknn her
iki balk zerinde hareketi gz nne alnarak izilmitir (ekil 6.5.2g ve ekil 6.5.2h).
b) Tesir izgileri yardmyla sabit ykleme durumu iin iaretlenmi ubuklardaki kuvvetlerin
hesaplanmas (Sabit ykler alt balk dmlerine uygulanmtr).
N 35 = P.(1,8034 + 0,9017) = 10.(2,7051) = 27,051 kN .
N 24 = P.(1,5) = 10.(1,5) = 15 kN .
N 45 = P.(0,5 + 1) = 10.(1,5) = 15 kN .
N 5 B = P.(0,41666 + 0,83333) = 10.(1,25) = 12,5 kN .
N 23 = P.1 = 10.1 = 10 kN .
132
a)
III
x4
I
x 2 II
5o
2m
P=1
3o
b)
1o
x3
x1 2
III
P=1
'
0,901
II
1m
1,8034
'
0,5
4'
4
4'
1
5'
0,4166
0,833
2
1,5
P=10 kN
P=10 kN
1o
3o
2m
5o
'
3'
4'
N3-5in T. .
B' N
2- 4n T. . P=1st ba.zere)
N5- Bnin T. .
B'
N2- 3n T. . (P=1 st ba.zere)
ekil 6.5.2
c) Analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerin karlatrlmas:
Analitik
T. .
kuvvetler yntemle yardmyla Fark
(kN)
(kN)
27,05
27,051
0,001
N3-5
-15
-15
0,0
N2-4
15
15
0,0
N4-5
12,5
-12,5
0,0
N5-B
10
10
0,0
N1-2
133
rnek 6. 6. Boyutlar ve sabit ykle ykleme durumu rnek 5.7de verilmi olan karmak
kafes sistemin iaretlenmi ubuklarndaki (ekil 6.6.1) kuvvetlerin
a) Tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardm ile verilen sabit ykleme durumu iin kuvvetlerin deerlerini
belirleyiniz,
c) Her iki yntemle belirlenmi deerleri karlatrnz.
P
A
1
P
7o
2m
8o
6
P=10 kN
2m
3o
2m
L=16 m
ekil 6.6.1
zm:
Karmak kafes sistemin ubuklarndaki i kuvvetlerin tesir izgilerinin izimi esas kafes
sistemde (ekil 6.6.2) olduu gibi yaplr. Fakat tesir izgilerine ait geit izgilerinin elde
edilmesi iin kesimlerin sol ve sa tarafnda kalan ilk dmlerin iz dmleri alnrken ilave
olunmu kafes sistemin dmleri de gz nnde bulundurulur.
III
II
I
8
2m
2o
7o
2m
VA
P=1
II
III
2m
B
VB
ekil 6.6.2
Bu karmak kafes sistemde ilave olunmu kafes sistem alt bala ilave edildii (sabit ykler
alt balk dmlerinde uygulanmtr, ekil 6.6.1) iin P = 1 yknn alt balk zerinde
hareket etmesi durumu gz nne alnmtr (ekil 6.6.2).
a) kuvvetlerin tesir izgilerinin izimi:
N3-8in tesir izgisi I-I kesiminden (ekil 6.6.2.) izilir.
Sa dorusu (P = 1 I-I kesiminin sa tarafnda) iin ifade kafes sistemin I-I kesiminin solunda
kalan parasnn denge artndan elde edilir.
134
M 6Sol = VV .8 + N 38 .4 = 0
N 38 = 2.V A T . .
Sol dorusu (P = 1 I-I kesiminin solunda) iin ifade kafes sistemin I-I kesiminin sa tarafnda
kalan parasnn denge artndan elde edilir.
Sa
6
= VB .8 N 38 .4 = 0 N 38 = 2.VB
Elde edilmi ifadeler uygun olarak N3-8in tesir izgisi ekil 6.6.3ede izilmitir.
N4-6nn tesir izgisi de I-I kesiminden izilir (N1-4n tesir izgisi N4-6nn tesir izgisinin
aynsdr). Tesir izgisinin sa dorusunun ifadesi
= V A .6 N 46 .4 = 0 N 46 = 1,5.V A dr.
Sol
3
Sa
3
Bu ifadelere uygun olarak N4-6 ve N1-4n tesir izgileri ekil 6.6.3f de izilmitir.
N 3e5 ve N 56 nn tesir izgileri kafes sistemin I-I kesiminin sol tarafnda kalan parasnn
denge artndan yararlanlarak izilir.
Sa dorusu iin ifade
Sol
N 5 6 =
1
.V A = (1,118068).V A ve
0,8944
Sa
geit izgisi kesikli izgi ile, N 56 nn tesir izgisinin geit izgisi ise srekli izgi ile
gsterilmitir.
N12 ve N 2e3 n tesir izgileri N 3e5 ve N 56 nn tesir izgilerinin izimine benzer ekilde IIII kesiminden yaplr.
Sa dorusu iin ifade
Sol
= V A + N 1 2 . cos = 0 N 1 2 = (1,118068).V A ,
Sa
135
Bu ifadelere gre N12 ve N 2e3 n tesir izgileri ekil 6.6.3hda izilmitir. N 3e5 ve N 56 nn
tesir izgilerinde olduu gibi bu ubuk kuvvetlerinin tesir izgileri de birbirinden geit
e
izgisiyle farklanr. ekil 6.6.3hda N 2
3 n geit izgisi srekli izgiyle, N1-2ninki ise aralkl
izgiyle gsterilmitir.
N 67 ve N 7e8 in tesir izgileri de, bunlardan nceki kuvvetlerin tesir izgilerinin izimine
benzer ekilde III-III kesiminden yararlanlarak yaplr ve birbirinden geit izgileriyle
farklanr.
Sa dorusu iin ifade
Sol
= V A + N 67 . cos = 0 N 67 = (1,118068).V A ,
Sa
136
1
P
7o
2m
8o
P=10 kN
2m
2m
3o
a)
L=16 m
II
I
8
2m
b)
2o
7o
10
2m
II
P=1
VA
2m
11
B
VB
c)
VAnn
T.
1
VBnin
T.
d)
0,75
2
1,5
0,3125
g)
0,13976
1,118
0,4192 4
6
6
0,5625
'
'
0,4192
0,375
0,2795
0,13976
0,55543
'
0,13976
0,4192
0,2795
0,4192
0,55543
0,4192
'
6'
0,13976
0,2795
'
ekil 6.6.3
137
0,13976
0,2795
9 0,4192 11
0,55543
N1-4ve N4-6nn
T.
0,1875
'
4'
0,13976
i)
1'
0,2795
1,118
h)
0,75
0,13976
0,13976
0,5
0,25
0,6875
1,118
f)
0,625
'
0,75
N3-8in
T.
0,25
1,118
0,5
1,118
0,25
1,118
e)
'
0,13976
N3-5ve N5 -6nn
T.
N1-2ve N2 -3n
T.
N6-7ve N7 -8in
T.
c) Kafes sistemin iaretlenmi (ekil 6.6.1) ubuklarnda verilmi olan sabit ykleme durumu
iin analitik yntem ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerinin karlatrlma tablosu
aadadr.
kuvvetler
N3-8
N1-4 =N4-6
e
N1
6
N1i4 = N 4i 6
N 35 =
N 3e6
i
N 5
6
N1- 2
N 23 = N1e3
Analitik
T. .
yntemle yardmyla
(kN)
(kN)
- 40
- 40
37,5
37,5
35
35
Fark
0
0
0
2,5
2,5
11,18
11,24
0, 06
5,59
5,5543
0,035
-16,7341 -16,7341
0
-11,1259 -11,1259
i
N1
2
-5,608
-5,59
N 7 8 = N 8e6
N6- 7
N 6i 7
11,12
5,59
-5,59
11,1259 0,005
5,5543 0,035
-5,5716
0,018
138
0,018
7. MAFSALLI SSTEMLER
Genel Bilgiler
mafsall sistemler kendi aralarnda ve temel ile bir doru zerinde olmayan
mafsalla birlemi iki paradan oluan sistemlerdir. Bu sistemlerin zellii dey ykler
etkisinde mesnetlerinde dey tepkilerle beraber yatay tepkilerin de olumasdr. Yatay tepkiler
itki kuvvetleri, byle sistemler ise itkili sistemler olarak adlandrlr. Bu sistemleri oluturan
paralar krk eksenli olduunda mafsall ereve, eri eksenli (daire, 20 den parabol ve elips
gibi) olduunda ise mafsall kemer diye adlandrlr. mafsall kemerlere rnekler aada
gsterilmitir (ekil 7.1).
a)
b)
c)
d)
o
o
o
o
b)
c)
o
o
ekil 7.2 .a) ,b) Krk eksenli mafsall ereve, c) doru eksenli mafsall ereve.
Bunlarn yannda mafsall sistemlerin bir paras doru, dier paras eri eksenli de olabilir
(ekil 7.3).
139
ekil 7.3. Bir paras doru, dier paras eri eksenli olan mafsall sistem.
tkili sistemlerde mesnetlerde oluan itki kuvvetlerini karlayabilecek zel temellerin
oluturulmu olmas gerekir. Gerektiinde itki kuvvetlerini gvenle tayabilecek gergiler de
kullanlr. Byle sistemler gergili sistemler diye adlandrlr. Gergili sistemlerde itki kuvvetleri
gergi tarafndan karlandndan, sistemin mesnetlerinden biri kayc mafsall mesnet olur.
Gergi mesnetler seviyesinde veya yukarda yerletirilebilir. Gergili mafsall sistemlere eitli
rnekler aada verilmitir (ekil 7.4).
o
a)
b)
o
o
c)
o
ekil 7.4. Gergili mafsall sistemler; a), b) Gergisi srasyla mesnetler seviyesinde ve
mesnetlerin yukarsnda olan mafsall kemerler, c) Gergili mafsall ereve.
mafsall kemerlerin sabit yklere gre hesab
mafsall bir kemerin (ekil 7.5a) hesaplanmasna mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile
balanr. Dey tepkiler kemere uygun, yani kemerle ayn akla ve ykleme durumuna sahip
basit kirite (ekil 7.5b) olduu gibi belirlenir.
V A = V A0 =
( P + R .)b
i
; V B = VB0 =
( P + R ).a
1
ai
a1
q1
a)
b1
P1
qi
P2
R1
Pi
Ri
yx
x
Ao
bi
HA
HB
L/2
VA
q1
b)
P1
qi
P2
Ao
R1
V A0
VB
Ri
L/2
a1
Pi
VB0
b1
ai
bi
L
HA
M
=
Sol
C
M
=
Sa
C
;
HB
.
(7.1)
f
f
Ele alnan mafsall sistem yalnz dey ykler etkisi altnda olduunda (ekil 7.5)
M0
HA = HB = C = H
(7.2)
f
olur.
Burada M C0 uygun basit kiriin C kesitindeki eilme momenti,
f kemerin yksekliidir (sehimi, oku) (C mafsalnn A ve B mesnetlerini birletiren zengi
hattna olan dik uzakl) (ekil 7.5a).
Kemerlerde M, T ve N diyagramlarnn kemerin gerek ekil deitirme durumunu
gsterebilmeleri iin bu byklklerin deerlerinin belirlendii kesit saysnn yeterince ok
olmas nemlidir. Dey ykler etkisi altnda olan kemerler iin ad geen kesit tesirleri
aadaki formllerle hesaplanr.
141
M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x
(7.3)
(7.4)
L
y x = R 2 ( x) 2 R + f
2
2
f L
olup, dairenin yarapdr.
R= +
2 8f
Tx : kemerin sol mesnetinden x mesafede olan kesitindeki kesme kuvveti,
(7.5)
Tx0 : uygun basit kiriin sol mesnetinden x mesafede olan kesitindeki kesme kuvveti,
x : kemerin kesitlerinde eksene izilmi teetle yatay doru arasnda kalan adr.
cos x ve sin x kemer ekseni trne uygun olarak aadaki formllerle belirlenebilir.
2.dereceden parabol iin
tg x = ( y x ) =
cos x =
4. f
.( L 2 x) ,
L2
1
1 + tg 2 x
(7.6)
(7.7)
142
rnek 7.1. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.1.1de verilen ve ekseni 2. dereceden parabol
eklinde olan mafsall kemer iin
a) Kemerin kinematik analizi yapnz,
b) Kemerin yeterli sayda kesitinde eilme momenti (M), kesme kuvveti (T) ve normal kuvvet
(N) deerlerini hesaplaynz,
c) kuvvetlerin hesaplanm deerlerine gre M, T ve N diyagramlarn iziniz.
P1=20 kN
4,5 m
P2=30 kN
q =10 kN/m
4,5 m
9m
o
f=4m
A
9m
9m
ekil 7.1.1
zm:
a) mafsall kemerlerin kinematik analizi Gerber kirilerde olduu gibi yaplr. W = 3.2 2.1
4 = 0 ve kemerin paralar kendi aralarnda ve temelle bir doru zerinde olmayan
mafsalla baland iin (ki bu geometrik deimez sistemlerin oluturulma artlarndan biridir)
tayc bnyeye sahiptir, yani sistem geometrik deimezdir.
b) mafsall kemerin kesit tesirlerinin hesaplanmasna mesnet tepkilerinin belirlenmesi ile
balanr. Bu ilemler mafsall kemerlerin hesaplanmasnda verilmi aklamalara
dayanlarak yaplr. Kemerin hesaplama emas ve uygun basit kiri ekil 7.1.2 a ve bde
verilmitir.
Mesnet tepkilerinin dey bileenleri (ekil 7.1.2a,b):
VA = VA0 =
VB = VB0 =
Salama :
Y = V
P1=20 kN
4,5 m
P2=30 kN
q =10 kN/m
4,5 m
a)
x
o
yx
9m
o
f=4m
9m
VA
P2=30 kN
q =10 kN/m
Ao
V A0
x1
x3
x2
4,5 m
VB
9m
P1=20 kN
b)
4,5 m
VB0
9m
2,25 m
c)
52,5
d)
52,5
32,5
171,562
292,5
382,5
362,81
309,375
236,25
118,125
M x0 (kN.m)
32,5
2,5
Tx0 (kN)
20
42,5
65
87,5
HA = HB = H =
H=
M C0
; M C0 = V A .9 P1 .(4,5) = (52,5).9 20.(4,5) = 382,5 kN .m
f
382,5
= 95,625 kN
4
144
II-blge 4,5 x 2 9
M x02 = V A0 .x 2 P1 .( x 2 4,5) = (52,5).x 2 20.( x 2 4,5) , T0 = V A0 P1 = 52,5 20 = 32,5 kN .
x 2 = 4,5 m M x02 = 236,25 kN .m , x 2 = 6,75 m M x02 = 309,375 kN .m , x 2 = 9 m
M x02 = 382,5 kN .m.
III-blge (sadan alnmtr) 0 x3 9
x32
x32
M = V .x3 q.
= (87,5).x3 10. , Tx03 = VB0 + q.x3 = 87,5 + 10.x3 .
2
2
0
0
x3 = 0 M x 3 = 0 , Tx 3 = 87,5 kN . x3 = 2,25 m M x03 = 171,5625 kN .m , Tx03 = 65 kN .
0
x3
0
B
Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M x0 ve Tx0 diyagramlar ekil 7.1.2 c ve dde
izilmitir. Kemerin M, T ve N diyagramlarnn izilmesi iin gereken ilemlerin kalan ksm
aadaki formller yardmyla Tablo 7.1.1de yaplmtr.
M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x
(7.1.1)
(7.1.2)
145
146
yx
(m)
1,75
3,75
3,75
1,75
x
(m)
2,25
4,5
6,75
11,25
13,5
15,75
18
-0,888
-0,666
-0,444
-0,222
0,222
0,444
0,666
0,888
tgx
0,747
0,832
0,914
0,976
0,976
0,914
0,832
0,747
cosx
Mx0
(kN.m)
0
118,1
236,2
309,4
382,5
362,8
292,5
171,6
0
.sinx
0,644
0,554
0,406
0,216
-0,216
-0,406
-0,554
-0,664
95,62
95,62
95,62
95,62
95,62
95,62
95,62
95,62
95,62
H
(kN)
167,34
286,87
358,59
382,5
358,59
286,87
167,34
H.yx
(kN.m)
4,22
5,625
4,22
-49,22
-50,625
-49,22
Mx
(kN.m)
Tablo 7.1.1
-87,5
-65
-42,5
-65,4
-54,08
-38,8
-19,52
2,5
2,5
-20
32,5
32,5
29,698
32,5
31,73
47,97
52,5
32,5
43,68
39,24
Tx0.cosx
(kN)
52,5
52,5
Tx0
(kN)
-63,5
-53,04
-38,84
-20,74
20,74
38,84
53,04
63,53
H .sinx
(kN)
-1,86
-1,04
1,22
2,5
32,5
10,98
-9,13
-9,14
-9,36
-24,3
Tx
(kN)
58,13
36,055
17,26
4,34
7,05
13,2
21,37
29,12
34,878
Tx0..sinx
(kN)
71,47
79,56
87,38
93,35
95,62
93,35
87,38
79,56
71,47
H cosx
(kN)
-129,6
-115,6
-104,6
-97,7
-95,62
-100,4
-100,6
-108,7
-108,7
-106,4
Nx
(kN)
4,5 m
P2=30 kN
4,5 m
a)
q =10 kN/m
9m
f=4m
A
2,25 m
50,62
49,22
49,22
b)
4,22
5,625
4,22
M (kN.m)
32,5
10,98
9,14
c)
2,5 1,22
o
9,13
9,36
1,04
T(kN)
24,3
108,7
d)
108,7
1,86
104,6
115,6
106,4
129,6
o
N(kN)
q1=20 kN/m
q2=15 kN/m
15 m
15 m
3m
f=6 m
3m
o
L=30 m
ekil 7.2.1
zm: a) Sistemin kinematik analizi:
Serbestlik derecesi W = 3.3 2.3 3 = 0dr ve ayrca ekil 7.2.1den grld gibi sistem
tayc yapya sahiptir.
b) Mesnet tepkileri statiin denge denklemlerinden yararlanarak kirilerde olduu gibi
belirlenir (ekil 7.2.2 a ve b).
V A = V A0 =
20.15.(22,5) + 15.15.(7,5)
= 281,25 kN .
30
V B = VB0 =
15.15.(22,5) + 20.15.(7.5)
= 243,75
30
Salama:
Y = V
C mafsalndan geerek gergiyi kesen I-I kesiminin (ekil 7.2.2 a) sol veya sa tarafnda kalan
kemer parasnn denge artndan gergide oluan i kuvvet belirlenebilir.
148
q1=20 kN/m
q2=20 kN/m
15 m
15 m
o
yx
f=6 m
y1
A o
oB
I
L=30 m
VA
VB
3m
q1=20 kN/m
q2=20 kN/m
oB
A o
x1
V A0
VB0
x2
15 m
15 m
221,25
161,25
101,25
41,25
18,75
663,7
1192,2
1568,2
1845
1935
1721,2
1968,7
281,25
1327,5
753,7
M x0 (kN.m)
108,75 153,75
T x0 (kN)
63,75
198,75
243,75
M C0
,
f
Sol
C
veya
Sa
C
149
L
f L2 6 30 2
y1 = R 2 ( x1 ) 2 R + f ; R = +
= +
= 21,75 m.
2
2 8 f 2 8.6
y1 = (21,75) 2 (
H=
30
3) 2 21,75 + 6 = 2,39 m .
2
f = 6 2,39 = 3,61 m ,
1968,75
= 545,36 kN olarak elde edilmektedir.
3,61
c) Kemerin kesitlerinde i kuvvetlerin deerleri rnek 7.1de olduu gibi belirlenir. Bu rnekte
ise uygun kiriin 10 kesitinde Mx0 ve Tx0n deerleri hesaplanmtr (ekil 7.2.2b).
I-blge 0 x1 15
x12
x12
M = V .x1 q1 . = (281,25).x1 20. , Tx01 = V A0 q1 .x1 = 281,25 20.x1 .
2
2
0
0
x1 = 0 M x1 = 0 , Tx1 = 281,25 kN . x1 = 3 m M x01 = 753,75 kN .m , Tx01 = 221,25 kN .
0
x1
0
A
Tx01 = 41,25 kN .
Tx02 = 63,75 kN .
Tx02 = 153,75 kN .
x 2 = 27 m M x02 = 633,75 kN .m ,
Tx02 = 198,75 kN .
x 2 = 30 m M x02 = 0 ,
Tx02 = 243,75 kN .
Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M0 ve T0 diyagramlar ekil 7.2.2 c ve dde
izilmitir. Bundan sonra kemerin kesitlerindeki kesit tesirleri olan M, T ve N deerlerinin
hesaplanmas aada verilmi formllerle Tablo 7.2.1de yaplmtr.
Gergi balanm kesitlerden aada kalan kesitler iin:
M x = M x0
Tx = Tx0 . cos x
(7.2.1)
N x = T . sin x
0
x
M x = M x0 H .( y x y1 )
Tx = Tx0 . cos x H . sin x
(7.2.2)
(7.2.3)
151
152
yx
(m)
2,39
4,05
5,156
5,792
5,792
5,156
4,05
2,39
x
(m)
12
15
18
21
24
27
30
0,724
0,834
0,910
0,961
0,99
0,99
0,961
0,910
0,834
0,724
cosx
-0,689
-0,552
-0,414
-0,275
-0,138
0,138
0,275
0,414
0,552
0,689
sinx
663,75
1192,5
1586,2
1968,7
5
1845
1935
1721,2
1327,5
753,75
Mx0
(kN.m)
545,36
545,36
905,297
1508,467
1855,314
1968,75
1855,314
1508,467
545,36
545,36
545,36
545,36
545,36
545,36
905,297
545,36
(kN.m)
H.(yx-2,39)
H
(kN)
663,75
287,20
77,784
-10,32
79,685
212,78
422,2
753,75
(kN.m)
Mx
40,854
-18,75
-63,138
-104,53
-139,95
41,25
-18,75
-63,75
-108,75
-153,75
-243,75
-176,499
-165,76
97,321
101,25
-198,75
146,786
161,25
184,527
203,653
281,25
221,25
Tx0cosx
(kN)
Tx0
(kN)
Tablo 7.2.1
-176,49
-165,76
135,113
-300,87
85,711
45,912
12,067
-18,75
-34,35
-53,121
-78,88
-225,67
150,44
-75,205
75,205
150,44
225,67
-116,35
184,53
300,87
203,65
Tx
(kN)
H.sinx
(kN)
168,09
109,65
63,621
30
8,791
5,688
27,93
66,725
122,06
193,95
Tx0sinx
(kN)
454,84
496,44
524,2
540,12
545,36
540,12
524,2
496,44
454,84
H.cosx
(kN)
-168,09
-109,65
-564,49
-560,06
-554,2
-548,91
-545,36
-545,81
-552,13
-563,16
-576,9
-122,06
-193,95
Nx
(kN)
q1=20 kN/m
q2=20 kN/m
15 m
15 m
o
f=6 m
a)
o
L=30 m
3m
b)
10,3
79,7
212,8
77,8
287,2
422,2
753,7
M (kN.m)
184,5
53,1
78,9
203,6
d)
165,7
576,9
122,06
T (kN)
563,2
193,9
135,1
34,35 18,7
116,3
o
663,75
176,5
560,06
564,45
o
545,36
545,36
109,65
168,09
N (kN)
ekil 7.2.3. a) Verilmi sistem, b) M diyagram, c) T diyagram, d) N diyagram.
153
P2= 15 kN
q = 12 kN/m
7m
7m
7m
7m
h= 6 m
f= 6 m
L=28 m
ekil 7.3.1
zm: a) Sistemin kinematik tahlili: W = 3.2 - 2.1 - 4 = 0dr ve rnek 7.1de yaplm
aklamaya dayanarak sistemin yararl bnyeye sahip olduu aktr.
b) Sistemin kesitlerinde i kuvvetlerin deerlerinin hesaplanmasna yine mesnet tepkilerinin
belirlenmesiyle balanr (ekil 7.3.2 a,b).
V A = V A0 =
VB = VB0 =
154
P1= 20 kN
P2= 15 kN
q = 12 kN/m
7m
7m
7m
o
f= 6 m
a)
7m
yx
N
h= 6 m
Ao
14 m
oB
14 m
VB
VA
P1= 20 kN
P2= 15 kN
q = 12 kN/m
b)
Ao
x1
VA
oB
x3
x2
VB0
7m
7m
7m
M 0(kN.m)
7m
3,5 m
c)
359,6
350,87
719,25
102,75
d)
935,4
1004,5 926,6
701,7
102,75
82,75
40,75
T 0(kN)
1,25
43,25
85,25
100,25
155
100,25
(7.3.1)
N x = (T sin x + H . cos x )
0
x
(7.3.1) ifadelerinde yer alan yx, cosx ve sinx byklkleri kemerin eksen erisi 20 den parabol
olduu iin aadaki formllerle hesaplanr
4. f . x
4 .6 . x
( L x) =
(28 x)
2
L
28 2
4f
4 .6
tg x = y = 2 ( L 2 x) = 2 (28 2 x)
L
28
1
cos x =
1 + tg 2 x
yx =
(7.3.2)
(7.3.1) ifadelerinden grld gibi uygun kiriin kesitlerinde kesit tesirleri olan Mx0 ve Tx0n
belirlenmesi n arttr. Uygun kiriin kesitlerindeki tesirlerin hesab aada verilmektedir.
I-blgede 0 x1 7
M x01 = V A0 .x1 = (102,75).x1 , T0 = V A0 = 102,75 kN .
x1 = 0 M x01 = 0. x1 = 3,5 m M x01 = 359,625 kN .m.
x1 = 7 m M x01 = 719,25 kN .m.
II-blgede 7 x 2 21
156
( x 2 7) 2
( x 7) 2
= (102,75).x 2 20.( x 2 7) 12. 2
,
2
2
= V A0 P1 q.( x 2 7) = 102,75 20 12( x 2 7) = 82,75 12.( x 2 7).
M x02 = V A0 .x 2 P1 .( x 2 7) q.
Tx02
III-blgede 0 x3 7
M x03 = VB0 .x3 = (100,25).x3 , T0 = VB0 = 100,25 kN .
x3 = 0 M x03 = 0 . x3 = 3,5 m M x03 = 350,875 kN .m . x3 = 7 m M x03 = 701,75 kN .m
Elde edilmi deerlere gre uygun kiriin M0 ve T0 diyagramlar srasyla ekil 7.3.2 c ve dde
izilmitir.
mafsall sistemin kemer ksm iin M, T ve N diyagramlarnn izilmesi iin gereken
hesaplama ilemleri (7.3.2) ve (7.3.1) ifadelerinden yararlanarak Tablo 7.3.1de yaplmtr.
Kolon ksmlar iin ise hesaplamalar erevelerdeki gibi yaplr.
AK kolonu iin: MA = 0, T = -H = - 83,70833 kN (kolon boyu sabit),
N = -VA = -102,75 kN (kolon boyu sabit),
MK = -H . h = - (83,70833) . 6 = - 502,25 kN.m .
BN kolonu iin MB = 0, T = H = 83,70833 kN (kolon boyu sabit),
N = -VB = -100,25 kN (sabittir),
MN = -H . h = - (83,70833) .6 = -502,25 kN.m .
157
158
yx+6
(m)
8,625
10,5
11,62
12
11,62
10,5
8,625
x
(m)
3,5
10,5
14
17,5
21
24,5
28
-0,857
-0,643
-0,428
-0,214
0,214
0,428
0,643
0,857
tgx
0,759
0,841
0,9919
0,978
0,978
0,919
0,841
0,759
cosx
0,54
1
0,65
1
0,39
4
0,20
9-
0,20
9
0
305,
87
0
701,
7
935,
4
100
4,5
926,
6
719,2 83,708
83,708
83,708
83,708
83,708
83,708
83,708
83,708
0,39
4
83,708
H
(kN)
0
359,
6
Mx
(kN.
0,65
1
0,54
1
sin
Tablo 7.3.1
502,25
721,98
878,94
973,11
1004,4
973,11
878,94
721,98
502,25
H.( yx+6)
(kN.m)
-502,25
-416,11
-177,22
-46,484
-37,73
-159,68
-259,68
-502,25
Mx
(kN.m)
76,058
82,75
-92,143
-100,25
-100,25
-76,115
-84,328
-78,356
-85,25
-100,25
-42,289
-1,25
-43,25
-1,25
39,845
94,44
102,75
40,75
86,431
78,013
(kN)
Tx0cosx
102,75
102,75
T x0
(kN)
-54,476
-45,265
-32,974
-17,539
17,534
32,974
45,265
54,476
H.sinx
(kN)
39,49
-59,169
-21,64
65,242
54,21
33,582
-45,38
-39,063
9,062
8,538
32,596
40,475
55,562
66,868
(kN)
Tx0.sinx
-24,75
-1,25
22,3
43,08
61,476
41,165
23,536
Tx
(kN)
63,555
70,413
76,939
81,85
83,708
81,85
76,939
70,413
63,555
H.cosx
(kN)
-128,79
-124,62
-116,43
-110,52
-90,912
-83,708
-90,39
-109,54
-117,41
-125,97
-130,42
Nx
(kN)
259,64
159,68
46,48
37,73
177,22
416,11
502,25
502,25
502,25
502,25
M (kN.m)
61,46
22,3
43,08
41,16
1,25
b)
24,7
23,53
83,7
45,3
59,1
39,06
83,7
21,63
T (kN)
c)
125,97
83,7
83,7
90,38
117,41
109,53
83,7
116,43
110,5
124,62
130,42
128,79
102,75
100,25
N (kN)
102,75
100,25
rnek 7.4. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.4.1de grlen, temele ankastre bal
kolonlar zerine oturan daire eksenli mafsall kemer iin
a) Sistemin kinematik analizini yapnz,
b) Kemerin ve kolonlarn kesitlerinde kesit tesirlerinin deerlerini hesaplaynz,
c) Hesaplanm deerlere gre sistemin M, T ve N diyagramlarn iziniz.
q1 = 15 kN/m
P = 25 kN
16 m
8m
q2 = 20 kN/m
8m
f= 8 m
h= 8 m
L=32 m
ekil 7.4.1
zm: a) Sistemin kinematik analizi: W = 3.P 2.m Cm = 3.4 2.3 6 = 0 art
salanmakta ve ekil 7.4.1den sistem tayc zellie sahip olduu grlmektedir.
b) Sistemin kesitlerinde eilme momenti, kesme kuvveti ve normal kuvvetin deerlerini
belirlemek iin, Gerber kirilerdeki aklamalara dayanarak nce ekil 7.4.2bde sistemin
hesaplama emas izilmitir Daha sonra nceki rneklerde olduu gibi hesaplamaya mesnet
tepkilerinin belirlenmesiyle balanmtr.
Mesnet tepkileri (ekil 7.4.2b,c):
Vm1 = Vm01 =
Vm 2 = Vm02 =
M C0
tki kuvvetleri H =
,
f
160
q1 = 15 kN/m
P = 25 kN
16 m
8m
q2 = 20 kN/m
8m
f= 8 m
a)
m2o
h= 8 m
om1
B
L=32 m
q1 = 15 kN/m
P = 25 kN
16 m
8m
q2 = 20 kN/m
8m
f= 8 m
m1 o
m2
b)
Vm 2
Vm1
Vm1
m2
h= 8 m
m1
Vm 2
161
q1 = 15 kN/m
c)
m1 o
P = 25 kN
q2 = 20 kN/m
o m2
x1
x2
Vm1
x3
16 m
8m
8m
Vm 2
4m
d)
M 0 (kN.m)
730
690
1220
212,5
e)
1470 1480
1270
1060
152,5
92,5
32,5
27,5
52,5
T 0 (kN)
52,5
132,5
212,5
1480
= 185 kN .m .
8
(7.4.1)
N x = (T . sin x + H . cos x )
0
x
162
(7.4.2)
imdi uygun kiriin kesitlerinde M x0 ve Tx0 deerleri belirlenmelidir. Bunun iin kiriin her bir
blgesinde (ekil 7.4.2c) kesit tesirlerinin ifadeleri yazlp, deerleri hesaplanr.
I-blge 0 x1 16
x12
x2
= (212,5).x1 15. 1 , Tx01 = Vm01 q1 .x1 = 212,5 15.x1 .
2
2
0
= 0 , Tx1 = 212,5 kN .
163
164
7,596
6,33
20
24
28
32
7,596
12
6,33
16
y
(m)
x
(m)
0,6
0,8
0,916
0,979
0,979
0,916
0,8
0,6
cosx
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
0,2
0,4
0,6
0,8
sinx
690
1060
1270
1480
1470
1220
730
Mx0
(kN.m)
185
185
185
185
185
185
185
185
185
H
(kN)
740
1171,1
1405,2
1480
1405,2
1171,1
740
H.yx
(kN.m)
-50
-111,1
-135,2
64,76
48,89
-10
(kN.m)
Mx
-212,5
-132,5
-52,5
-52,5
-127,5
-106
-48,116
-51,44
-52,5
-27,5
-27,5
-52,5
31,84
84,77
122
127,5
Tx0cosx
(kN)
32,5
92,5
152,5
212,5
Tx0
(kN)
Tablo 7.4.1
-148
-111
-74
-37
37
74
111
148
H sinx
(kN)
20,5
25,88
-14,44
-52,5
-27,5
-5,16
10,77
11
-20,5
Tx
(kN)
170
79,5
21
10,5
6,5
37
91,5
170
Tx0sinx
(kN)
111
148
169,55
181,2
185
181,26
169,55
148
111
H cosx
(kN)
-281
-227,5
-190,55
-191,76
-185
-187,76
-206,55
-239,5
-281
Nx
(kN)
135,2
111,1
50
10
a)
48,89
64,76
m2 o
o m1
M (kN.m)
A
1480
1480
4m
25,88
10,77
11
5,16
b)
11,44
27,5
52,5
185
185
20,5
20,5
T (kN)
185
206,55
c)
239,5
187,76
185
185
o
191,76
190,55
227,5
C
281
281
212,5
212,5
N (kN)
212,5
212,5
rnek 7.5. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.5.1de verilmi, mafsaldan sol tarafta kalan
paras krk eksenli, sa tarafta kalan paras ise 20 den parabol erisi olan mafsall
sistemin
a) Kinematik tahlilini yapnz,
b) Kesitlerinde kesit tesirlerinin deerlerini hesaplaynz,
c) Hesaplanm deerlere gre M, T ve N diyagramlarn iziniz.
q1= 8 kN/m
P1= 20 kN
6m
q2= 10 kN/m
P2= 14 kN
6m
6m
6m
f=6m
12 m
12 m
L = 24 m
ekil 7.5.1
zm: a) Sistemin kinematik tahlili: W = 3.2 2.1 4 = 0 ve sistemin paralar kendi
aralarnda ve temelle bir doru zerinde olmayan 3 adet mafsalla baland iin (ekil 7.5.1)
tayc bnyeye sahip olup geometrik deimezdir.
b) Verilmi olan mafsall sistemin kesitlerinde i kuvvetlerin deerlerini hesaplamak iin
(7.3) ifadelerine dayanarak, nce sisteme uygun kiriin kesitlerinde M0 ve T0 n deerleri
hesaplanr (ekil 7.5.2b).
Mesnet tepkilerinin hesab (ekil 7.5.2a,b):
V A = V A0 =
V B = VB0 =
Salama:
Y = V
0
A
166
M C0
H=
;
f
M C0 = Va0 .12 q1 .6.9 P1 .6 = (90,5).12 8.6.9 20.6 = 534 kN .m ,
M C0 534
=
= 89 kN .
f
6
P1= 20 kN
q1= 8 kN/m
6m
q2= 10 kN/m
a)
x
45
Ao
P2= 14 kN
6m
6m
o
6m
f=6m
H=
yx
H
12 m
12 m
VA
VB
q1= 8 kN/m
b)
P1= 20 kN
q2= 10 kN/m
P2= 14 kN
Ao
0
A
oB
oB
x1
x4
x2
6m
6m
6m
x3
VB0
6m
3m
M0(kN.m)
c)
235,5
399
289,5
466,5
534
556,5 489
90,5
66,5
d)
42,5
22,5
22,5
T0(kN)
7,5
37,5
51,5
81,5
111,5
167
Uygun kiriin (ekil 7.5.2 b) her bir blgesi iin M0 ve T0 n ifadeleri yazlp, gereken
kesitlerde deerleri hesaplanmtr.
0 x1 6
x12
x2
= (90,5).x1 8. 1 ; Tx01 = V A0 q1 .x1 = 90,5 8.x1 .
2
2
0
= 0 , Tx1 = 90,5 kN . x1 = 3 m M x01 = 235,5 kN . m , Tx01 = 66,5 kN .
x 42
x 42
M = V .x 4 q 2 . P2 .( x 4 6) = (111,5).x 4 10. 14.( x 2 6),
2
2
0
0
Tx 4 = VB + q 2 .x 4 + P2 = 111,5 + 10.x 4 + 14 = 97,5 + 10.x 4 .
0
x4
0
B
168
M x = M x0 H . y x
Tx = Tx0 . cos x H . sin x
(7.5.1)
(7.5.2)
sin x = cos x . tg x
Sistemin sol paras krk eksenlidir ve kesit koordinatlar bundan dolay bellidir.
169
170
4,5
2,625
18
21
24
5,625
15
12
yx
(m)
x
(m)
-1
-0,75
-0,5
-0,25
0,7071
0,8
0,8944
0,9701
0,7071
0,7071
0,7071
cosx
tgx
235,5
0,7071
0,707
556,5
489
289,5
-0,242
-0,447
-0,6
-0,707
534
466,5
399
.sinx
0,7071
Mx0
(kN.m)
89
89
89
89
89
89
89
89
89
H
(kN)
233,625
400,5
500,625
534
534
534
267
H.yx
(kN.m)
55,87
88,5
55,87
-67,5
-135
-31,5
Mx
(kN.m)
-111,5
-78,84
65,2
-33,54
-46,06
-37,5
-51,5
-81,5
-7,276
22,5
22,5
22,5
30,05
47,02
63,99
Tx0csx
(kN)
-7,5
22,5
22,5
22,5
42,5
66,5
90,5
Tx0
(kN)
Tablo 7.5.1
-62,93
-53,4
-39,8
-21,58
62,93
62,93
62,93
H .sinx
(kN)
-15,9
-11,8
6,26
-6,26
14,3
22,5
22,5
22,5
-32,9
-15,9
1,606
Tx
(kN)
78,84
48,9
16,77
23,03
1,81
30,05
47,02
63,99
Tx0sinx
(kN)
62,93
71,2
79,60
86,34
89
89
89
62,93
62,93
62,93
H cosx
(kN)
-141,77
-120,1
-96,37
-102,2
-88,166
-89
-89
-89
-92,98
-109,95
-126,92
Nx
(kN)
q1= 8 kN/m
P1= 20 kN
6m
a)
q2= 10 kN/m
P2= 14 kN
6m
6m
6m
f=6m
3m
135
135
67,5
b)
55,87
31,5
M (kN.m)
22,5
22,5
c)
14,3
1,6
6,26
6,26
32,88
11,8
15,91
o
109,95
T (kN)
92,98
d)
88,5 55,87
89
89
o
15,9
88,16
102,2
96,37
120,1
141,77
126,92
N (kN)
rnek 7.6. Boyutlar ve ykleme durumu ekil 7.6.1de verilmi olan, mafsaldan sol tarafta
kalan paras ikinci dereceden parabol eksenli, sa tarafta kalan paras ise eik bir doru olan
mafsall sistem iin aadakiler istenmektedir:
a) Sistemin kinematik tahlilinin yaplmas,
b) Sistemin kesitlerinde kesit tesirlerinin belirlenmesi,
c) kuvvetlerin belirlenmi deerlerine gre sistemin M, T ve N diyagramlarnn izilmesi.
q2 = 20 kN/m P1 = 30 kN P2 = 20 kN
7m
7m
P3 = 40 kN
7m
7m
6m
q3= 20 kN/m
q1 = 15 kN/m
4m
14 m
14 m
ekil 7.6.1
zm: a) Sistemin kinematik analizi nceki problemlerde olduu gibi yaplr. W = 3.2 2.1
4 = 0 art salanm ve ekil 7.6.1den grld gibi sistem tayc zellie sahip olup
geometrik deimezdir.
b) Sistemin kesitlerinde i kuvvetlerin deerlerinin belirlenmesine yine mesnet tepkilerinin
hesab ile balanr (ekil 7.6.2).
M
VA =
M
VB =
Salama:
Y = V A q 2 .7 P1 P2 P3 + VB = 0
168,2143 20.7 30 20 40 + 61,7857 = 0
172
tki kuvvetleri
Sol
C
HA =
Sa
C
q2 = 20 kN/m P1 = 30 kN P2 = 20 kN
C
4m
x2
7m
yx4
x1
7m
o
yx 1
x2
x1
7m
yx2
7m
P3 = 40 kN
q1 = 15 kN/m
VA
x3
x6
x5
x4
HB
HA
14 m
6m
q3= 20 kN/m
yx3
X = q .6 + H
14 m
VB
ekil 7.6.2
mafsall sistemin her bir blgesi (ekil 7.6.2) iin M, T ve Nnin ifadeleri yazlp, istenen
sayda kesitteki deerleri hesaplanr.
0 x1 7
M x1 = V A .x1 q1 .6.(3 + y x1 ) H A .(6 + y x1 ) q 2 .
x12
=
2
173
x12
,
2
y x1 =
x1 = 0
y x1 = 0, tg x1 = 0,57143, cos
x1 = 3,5 m
y x 2 = 4 m , tg x 2 = 0 , cos x 2 = 1, sin x 2 = 0.
M x 2 = 0 , Tx 2 = 1,7857 kN , N x 2 = 94,5 kN .
0 x3 7
M x 3 = VB .x3 + H B .(6 + y x 3 ) q3 .6.(3 + y x 3 ) = (61,7857).x3 + 25,5.(6 + y x 3 ) 20.6.(3 + y x 3 ) ,
x3 = 7 m
M x3
y x 3 = 7. tg = 7.
7 x 4 14
M x 4 = VB .x 4 + H B .(6 + y x 4 ) q3 .6.(3 + y x 4 ) P3 .( x 4 7) =
(61,7857).x 4 + (25,5).(6 + y x 4 ) 20.6.(3 + y x 4 ) 40.( x 4 7),
Tx 4 = (VB + P3 ). cos + (q3 .6 H B ). sin =
(61,7857 + 40).0,9615 + (20.6 25,5).0,2747 = 5,012 kN ,
N x 4 = VB . sin + P3 . sin + H B . cos q3 .6. cos =
(61,7857 + 40).(0,2747) + 25,5.(0,9615) 20.6.(0,9615) = 96,846 kN .
x 4 = 14 m y x 4 = 4 m , M x 4 = 0.
Sistemin kolon ksmlarnda i kuvvetlerin belirlenmesi:
AK kolonu iin 0 x5 6
x52
x2
= 4,5.x5 15. 5 , Tx 5 = H A q1 .x5 = 4,5 15.x5 ,
2
2
N = V A = 168,2143 kN .
M x 5 = H A .x5 q1 .
x5 = 0 M x 5 = 0 , Tx 5 = 4,5 kN . x5 = 3 m M x 5 = 81 kN .m , Tx 5 = 49,5 kN .
x5 = 6 m M x 5 = 297 kN .m , Tx 5 = 94,5 kN .
BE kolonu iin 0 x6 6
M
x6
= H B .x 6 q 3 .
N = V B
x 62
x 62
= 25,5.x 6 20.
, T x 6 = H B + q 3 .x 6 = 25,5 kN ,
2
2
= 61,7857 kN .
175
x6 = 0 M x 6 = 0 , Tx 6 = 25,5 kN , x6 = 3 m M x 6 = 13,5 kN .m ,
Tx 6 = 34,5 kN . x6 = 6 m M x 6 = 207 kN .m , Tx 6 = 25,5 120 = 94,5 kN .
Kesme kuvvetinin sfr olduu kesitin yeri ve maksimum moment deeri:
Tx 6 = 25,5 20.x6 = 0 x6 = 1,275 m , M x 6 = 16,25625 kN .m .
Hesaplanm deerlere gre mafsall sistemin M, T ve N diyagramlar ekil 7.6.3b,c ve d de
izilmitir.
q2 = 20 kN/m P1 = 30 kN P2 = 20 kN
7m
7m
P3 = 40 kN
7m
7m
6m
q3= 20 kN/m
q1 = 15kN/m
a)
4m
14 m
14 m
3,5 m
b)
o
297
207
29,8
3,87
297
81
36,5
107
M (kN.m)
207
16,2
176
c)
53,047
5,012
1,167
15,13
1,785
5,012
27,675
99,16
94,5
33,44
33,44
94,5
T (kN)
o 4,5
d)
125,54
98,6
93,29
90,37
25,5
94,5 96,84
o
107,83
165,5
107,83
168,21
61,78
N(kN)
168,21
61,78
177
Tesir izgileri hakknda nceki blmlerde verilen bilgiler mafsall sistemler iin de
geerlidir. 7. Blmdeki rneklerde incelenmi olan sistemlerin mesnet tepkilerinin ve
seilmi olan bir kesitlerindeki kesit tesirlerinin tesir izgilerinin (T..) izimi, analitik
yntemle bu byklklerin hesaplanmasnda kullanlan ifadeler yardmyla yaplmtr. Tesir
izgileri yardmyla, verilmi olan ykleme durumu iin tesir izgileri izilmi olan
byklklerin hesaplanmas 2. Blmde de verilmi olan
S = Pi . y i + q i . Ai + M i .tg i
(8.1)
P2=30 kN
q =10 kN/m
a)
4,5 m
9m
4,5 m
o
aK
f=4m
Ao
9m
9m
L=18 m
P1=20 kN
b)
Ao
K
4,5 m
P2=30 kN
q =10 kN/m
oB
C
4,5 m
9m
zm:
M C0
ifadesine dayanarak izilir. Yani H n T. .si M C0 n
f
T..nin (ekil 8.1.2c) (uygun kiriin C kesitinde eilme momentinin T. .si olup, izimi 3.
Blmde aklanmtr) tm ordinatlarnn f ye blnmesiyle elde edilir (ekil 8.1.2d).
179
P=1
a)
a K = 4,5 m
Ao
K
yK=3 m
f=4m
H
9m
b)
9m
VA
Ao
VB
K
oB
9
4,5
c)
M C0 n T.
1,125
H n T.
d)
4,5
3,375
e)
1,6875
f)
2,25
3,375
M K0 n T.
yK . H n T.
4,5
1,6875
g)
0,9138
h)
MK n T.
0,6853
1,125
0,4569
cosK. TK0 n T.
0,2285
0,2285
j)
0,4061
i)
0,9138
0,4569
sinK. H n T.
0,4569
TK n T.
0,4569
0,3046
0,20305
sinK. TK0 n T.
0,1015
k)
l)
0,514
1,028
0,4061
cosK. H n T.
NK n T.
0,4124
0,4061 0,8185
1,231
ekil 8.1.2
uM
0,9138
aK f L
=
yK l2 + f aK
180
Burada:
uM : OM sfr noktasnn, kesitin sistemin hangi paras zerinde olduuna bal olarak sol veya
sa mesnetten olan mesafesi (ekil 8.1.3a),
a K : K kesitinin mesnetten (sol veya sa) olan uzakl,
f : mafsall sistemin ykseklii,
y K : K kesitinin ordinat, ve
l2 : sistem aklnn K kesitinin olmad parasnn uzunluudur (ounlukla l 2 = L / 2 dir).
imdi MKnn tesir izgisi iin nc sfr noktasnn yerini belirleyelim (kesit koordinatlar
Tablo 7.1den).
(4,5).4.18
uM =
= 7,2 m.
3.9 + 4.(4,5)
Sfr noktasnn yeri belirlendikten sonra eilme momentinin tesir izgisi pratik olarak
aadaki gibi izilir:
Mesnetten kesite kadar olan mesafe ( a K ) art iaretle mesnetin altnda iaretlenip, MKnn sfra
eit olduu noktadan (OMnin izdmnden) geilerek C mafsalndan indirilmi dey
doruyla kesiene dek bir doru izilir (kesit sol parada verilmi ise tesir izgisinin sa
dorusu). Kesime noktas bir doruyla dier mesnetin altnda sfrlanr (T. .sinin sol
dorusu). Bundan sonra kesitin (Knn) MK = 0 noktasndan geen doru zerine izdm
alnr ve mesnetin altnda ( a K nn iaretlendii mesnet) sfrla birletirilerek eilme
momentinin tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 8.1.3c).
TKnn tesir izgisinin izimi:
P = 1 hareketli birim yk C mafsal ile K kesiti arasnda olduu iin RBnin dorultusu Cden
geer (aklamas MKnn T. .nin iziminde verilmitir). K kesitinde kesme kuvvetinin sfr
olmas istendii iin A mesnet tepkisinin (RA) dorultusu K kesitinde kemer eksenine izilmi
teete paralel olarak izilir. Bu dorultularn kesime noktas OT nc sfr noktasnn
yeridir. Sfr noktasnn mesnetten olan mesafesi ekil 8.1.3adan TK = 0 olma artndan elde
edilmi aadaki ifadeyle belirlenir.
Lf
uT =
f + l2 tg K
ncelenen sistem iin
18.4
= 9 m.
uT =
4 + 9.(0,4444)
deeri elde edilmektedir.
nc sfr noktasnn yeri belli olduktan sonra kesme kuvvetin tesir izgisi yle izilir: Sol
mesnetin altnda art iaretle cosK (kesit sa parada verilmise aksi iaretle sa mesnetin
altnda) iaretlenip, kesme kuvvetinin sfr olduu noktadan (OTnin izdmnden) geirilerek
Cden indirilmi dey doruyla kesiene dek bir doru izilir. Kesime noktas bir doruyla
sa mesnetin (kesit sa parada alndnda sol mesnetin) altnda sfrlanr. Sonra K kesitinin
birinci izilmi dorunun zerine iz dm alnr. Bu iz dmden cosK ya eit bir ordinat
indirilip sol mesnetin (kesit sada verildiinde bu ordinat yukarya doru izilip sa mesnetin)
altnda sfrlanarak TK nn tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 8.1.3d).
NKnn tesir izgisinin izimi:
RBnin dorultusu yukarda verilen aklamalara dayanarak C mafsalndan geer, RA nnki ise
izilmi teete dik ekilde olur (kesitte NK = 0 olmas iin). Bu dorultularn kesime noktas
aranan sfr noktasdr. Bu noktann yeri (ekil 8.1.3adan NK = 0 olma artndan) aadaki
formlle belirlenir.
181
ON
K
P=1
OM
OT
o
a)
yK=3 m
K
RA
K
RA
Ao
f=4m
RB
o
aK= 4,5 m
9m
P1=20 kN
b)
Ao
9m
P2=30 kN
q =10 kN/m
4,5 m
oB
K
4,5 m
9m
7,2 m
4,5
1,6875
c)
MK n T.
1,125
0,9138
0,4569
d)
TK n T.
0,4569
4,4306 m
9m
e)
NK n T.
0,4124
0,4061
0,8185
1,231
f L tg K
4.18.(0,4444)
=
= 4,4306 m .
l 2 f tg K 9 4.(0,4444)
nc sfr noktasnn yeri belirlendikten sonra sol mesnetin (kesit sa paraya ait olduunda
sa mesnetin) altnda aksi iaretle sinK ordinat iaretlenip sfr noktasnn (ONnin) izdm
ile birletirilir ve Cden indirilmi dey doruyla kesiene dek bu doru devam ettirilir.
Kesime noktas sa mesnetin (kesit sa paraya ait olduunda sol mesnetin) altnda sfrlanr.
Sonra Knn izdm birinci izilmi dorunun zerine alnr ve izdmnden sinKya eit
bir ordinat yukarya doru izilerek sol mesnetin (kesit sa paraya ait olduunda sa
mesnetin) altnda sfrlanarak NKnn tesir izgisi elde edilmi olur (ekil 8.1.3e).
182
c) Kesit tesirlerinin, izilmi tesir izgileri yardmyla hesabnda gereken ordinatlar genlerin
benzerliinden belirlenmitir.
M K = P1 .(1,6857) P2 .(1,125) q.
9.(1,125)
9.(1,125)
= 20.(1,6857) 30.(1,125) 10.
=
2
2
= 50,66 kN .m .
9.(1,231)
= (20.(0,81856) + 30.(1,231) +
2
9.(1,231)
= 108,696 kN ,
2
9.(1,231)
) = 100,575 kN .
2
Sol
K
Sa
K
-9,138
-9,138
(kN)
-108,704
-108,696
0,008
(kN)
-100,581
-100,575
0,006
rnek 8.2. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.2de verilmi olan daire eksenli gergili
kemer (ekil 8.2.1) iin
a) Verilmi K kesitinde i kuvvetlerin (MK, TK ve NK) tesir izgilerini sfr noktalar yntemiyle
iziniz,
b) Bu byklklerin deerlerini T. .leri yardmyla hesaplaynz,
c) Bu byklklerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla belirlenmi deerlerini
karlatrnz.
zm:
rnek 8.1de verilmi olan aklamalara dayanarak, i kuvvetlerin T. .lerinin izimi iin
nemli olan nc sfr noktasnn yerinin belirlenmesi ekil 8.2.2ada gsterilmitir. RA ve RB
bilekelerinin uygulama yeri, yukardaki rnekden farkl olarak, dey ve yatay bileenlerinin
dorultularnn kesime noktasdr (ekil 8.2.2a). Sfr noktalarnn mesnetten olan mesafesi,
hareketli P =1 birim yknn bu noktalarla ayn bir dey doru zerinde olma halinde uygun
i kuvvetin sfra eit olma artndan ve ekil 8.2.2adan, rnek 8.1e benzer ekilde
belirlenmitir.
183
q1=20 kN/m
q2=15 kN/m
15 m
15 m
o
yK =4,05 m
f=6 m
3m
6m
3m
o
L=30 m
ekil 8.2.1
OM
o
Ao
6m
RB
o
yK
f=6 m
y1=2,39 m
RA
a)
ON
P =1
OT
RB
oB
6
3,4206
b)
MK nn T. .
0,4488
0,40455
c)
uM =13,956 m
0,52594
0,38436
uT =10,3848 m
d)
TK nn T. .
0,9103
uN =3,6852 m
NK nn T. .
0,6737
1,0875
0,4138
2,098
184
uM =
6.(6 2,39).30
= 13,956 m ,
(4,05 2,39).15 + (6 2,39)
uT =
30.(6 2,39)
= 10,38487 m ,
(6 2,39) + 15.(0,454575)
uN =
30.(6 2,39).(0,454575)
= 3,6852 m .
15 (6 2,39).(0,454575)
b) Tesir izgileri yardmyla i kuvvetlerin belirlenmesi rnek 8.1de olduu gibi yaplr.
Gereken ordinatlar tesir izgilerinde genlerin benzerliinden hesaplanmtr.
(0,44884).()1,044
(3,42046).(13,956)
15.(0,44884)
q2 .
+ q2 .
=
2
2
2
15.(0,44884)
(0,44884).(1,044)
(3,42046).(13,956)
20.
15.
+ 15.
= 287,18 kN .m .
2
2
2
M K = q1 .
(0,40455).15
(0,40455).(4,6152)
(0,38436).(4,3848)
6.(0,52594)
+ q2 .
q2 .
+ q2 .
=
2
2
2
2
(0,40455).(4,6152)
(0,38436).(4,3848)
6.(0,52594)
(0,40455).15
20.
+ 15.
15.
+ 15.
=
2
2
2
2
= 85,709 kN .
TK = q1 .
15.(2,098)
2,098 + 1,086
(0,674).6
+ q2 .
.9 + q 2 .
)=
2
2
2
15.(2,098)
2,098 + 1,086
(0,674).6
(20.
+ 15.
.9 + 15.
) = 559,95 kN .
2
2
2
N K = (q1 .
kuvvetler
MK (kN.m)
TK (kN)
NK (kN)
Analitik
yntemle
287,2
85,71
-560,06
T. .leri Fark
yardmyla
287,18
0,02
85,709
0,001
-559,95
0,11
rnek 8.3. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.3de verilmi olan, ekseni 20 den parabol
eklinde olan mafsall sistem (ekil 8.3.1) iin
P2= 15 kN
q = 12 kN/m
7m
7m
h= 6 m
yK= 4,5 m
7m
f= 6 m
7m
Ao
L=28 m
ekil 8.3.1
zm:
a) kuvvetlerin T. .lerinin izimi sfr noktalar yardmyla bundan nceki rneklere benzer
ekilde yaplmtr (ekil 8.3.2c,d ve e). MK , TK ve NK deerlerinin sfr olduu noktalarn
mesnetten olan mesafeleri uM , uT ve uN iin yukardaki rneklerde verilen formller ile
belirlenir. nceki rneklerden farkl olarak formllerde yK ve f yerine, ekil 8.3.1den
grld gibi srasyla (yK + 6) ve (f + 6) kullanlmas gerektiine dikkat edilmelidir.
uM =
aK f L
7.(6 + 6).28
=
= 10,181 m ,
y k .l 2 + f .a K (4,5 + 6).14 + (6 + 6).7
uT =
fL
(6 + 6).28
=
= 18,6666 m ,
f + l 2 tg K (6 + 6) + 14.(0,42857)
uK =
f Ltg K
(6 + 6).28.(0,42857)
=
= 16,25803 m .
l 2 f tg K 14 (6 + 6).(0,42857)
186
P =1
o
yK= 4,5 m
f= 6 m
OM
ON
OT
RA
RA
A o
RB
RA
h= 6 m
a)
L=28 m
P1= 20 kN
P2= 15 kN
q = 12 kN/m
b)
7m
7m
7m
7m
7
2,1871
c)
MK nn T. .
d)
0,9191
uM =10,181 m
2,6257
1,3128
0,5744
0,22977
0,11488
TK nn T. .
0,3447
e)
uT =18,6667 m
0,3939
uN =16,258 m
NK nn T. .
0,1696
0,3665
0,5635
0,733
187
2,1871.(3,181)
2,6257.(3,819)
2,6257 + 1,3128
.7 P2 .(1,3128)
q.
q.
2
2
2
2,1871.(3,181)
2,6257.(3,819)
2,6257 + 1,3128
= 20.(2,1871) + 12.
12.
12.
.7
2
2
2
15.(1,3128) = 159,789 kN .m .
M K = P1 .(2,1871) + q.
0,5744 + 0,22977
0,22977 + 0,11488
.7 + q.
.7 + P2 .(0,11488) =
2
2
0,5744 + 0,22977
0,22977 + 0,11488
20.(0,5744) + 12.
.7 + 12.
.7 + 15.(0,11488) =
2
2
61,462 kN .
TKSol = P1 .(0,5744) + q.
N kSol = ( P1 .(0,5635) + q.
kuvvetler
MK (kN.m)
TKSol (kN)
TKSa (kN)
43,08
43,08
N KSol (kN)
-117,415
-117,4
0,015
-109,53
-109,5215
0,008
Sa
K
(kN)
rnek 8.4. Boyutlar ve yklemesi rnek 7.4de (ekil 8.4.1) verilen, eksen erisi dairesel
olup, kolonlar zerine oturan mafsall kemer iin
a) Kemerin sa parasnda verilmi K kesitinde (ekil 8.4.1) i kuvvetlerin tesir izgilerini
iziniz,
b) T. .leri yardm ile i kuvvetlerin deerlerini hesaplaynz,
c) Verilmi ykleme durumu iin i kuvvetlerin analitik yntemle ve tesir izgileri yardm ile
belirlenmi deerlerini karlatrnz.
zm:
a) K kesiti kemere ait olduu iin, kesit tesirlerinin tesir izgilerinin izimi iin gereken
ilemler sistemin kemer ksmnda (ekil 8.4.2b) yaplr (ekil 8.4.2a). Bylece, kesit
tesirlerinin izilmi tesir izgileri ekil 8.4.2c,d ve ede gsterilmitir.
188
P = 25 kN
8m
o
8m
K
yK= 6,3303m
h= 8 m
f= 8 m
16 m
q2 = 20 kN/m
q1 = 15 kN/m
L=32 m
ekil 8.4.1
b) Tesir izgileri yardmyla verilmi olan ykleme durumundan (ekil 8.4.2b) kesit tesirlerinin
deerlerini hesaplamak iin nc sfr noktalarnn yeri ekil 8.4.2adan ve bu noktalarda i
kuvvetlerin sfr olma artndan elde edilmi olan formllerle belirlenir.
uM =
aK f L
8.8.32
=
= 12,3907 m ,
y K l 2 + f a K (6,3303).16 + 8.8
uT =
fL
8.32
=
= 17,0859 m ,
f + l 2 tg K 8 + 16.(0,436443)
uN =
f L tg K
8.32.(0,436443)
=
= 8,93231 m .
l 2 f tg k 16 8.(0,436443)
Bundan sonra tesir izgileri yardm ile verilmi ykleme durumu iin i kuvvetlerin (MK, TK ve
NK) deerleri hesaplanr.
16.(2,3303)
8.(2,8348)
P.(2,3303) + q 2 .
= 15.8.(2,3303) 25.(2,3303)
2
2
+ 20.4.(2,8348) = 111,1095 kN .m ,
M K = q1 .
16.(0,05825)
8.(0,4291)
P.(0,05825) + q 2 .
= 15.8.(0,05825) 25.(0,05825)
2
2
+ 20.4.(0,4291) = 25,872 kN ,
TK = q1 .
N K = (15.
16.(1,1165)
8.(0,35825)
+ 25.(1,1165) + 20.
) = 190,5525 kN .
2
2
189
ON
P= 1
OM
m1o
R m1
q1 = 15 kN/m
P = 25 kN
aK = 8 m
R m2
R m2
f= 8 m
a)
yK= 6,3303m
OT
m2
q2 = 20 kN/m
b)
8m
16 m
8m
uM =12,466 m
2,8348
c)
MKnn T. .
2,3303 u =17,0859 m
T
0,4291
d)
TKnn T. .
0,05825
0,48737
0,9165
uN =8,9323 m
e)
NKnn T. .
0,35825
1,1165
0,75825
0,4
190
kuvvetler
MK (kN.m)
TK (kN)
NK (kN)
Analitik
yntemle
-111,105
25,883
-190,5525
T. .
yardmyla
-111,109
25,872
-190,5525
Fark
0,004
0,011
0
rnek 8.5. Boyutlar ve ykleme durumu rnek 7.5de (ekil 8.5.1) verilmi olan mafsall
sistemin K kesiti (ekil 8.5.1) iin
a) kuvvetlerin tesir izgilerini iziniz,
b) Tesir izgileri yardm ile verilmi ykleme durumundan bu i kuvvetlerin deerlerini
hesaplaynz,
c) kuvvetlerin verilmi ykleme durumundan analitik yntemle ve tesir izgileri yardmyla
hesaplanm deerlerini karlatrnz.
q1= 8 kN/m
P1= 20 kN
6m
q2= 10 kN/m
6m
6m
K
6m
oC
f=6m
aK = 9 m
P2= 14 kN
Ao
oB
12 m
12 m
L = 24 m
ekil 8.5.1
zm:
a) K kesiti sistemin yatay doru eksenli parasnda verildiinden, kesitte TK ve NKnn tesir
izgilerinin ifadeleri analitik yntemden bilinen bantlarla elde edilir.
TK = TK0 . cos K H . sin K = TK0 . cos 0 0 H . sin 0 0 = TK0 ,
N K = (TK0 . sin K + H . cos K ) = (TK0 . sin 0 0 + H . cos 0 0 ) = H .
K kesitinde eilme momentinin tesir izgisi bundan nceki rneklerde olduu gibi sfr
noktalar yntemiyle izilir. Bantlardan alnan sonulara ve MKnn T..sinin izimi iin
olan aklamaya dayanarak i kuvvetlerin T. .leri ekil 8.5.2c,d ve fde izilmitir. Sfr
noktasnn mesnetten olan mesafesi (uM) bilinen formlle belirlenir.
191
aK f L
9.6.24
=
= 10,2857 m .
y K l 2 + a K f 6.12 + 9.6
P=1
a)
oC
aK = 9 m
f=6m
uM =
Ao
oB
12 m
12 m
L = 24 m
q1= 8 kN/m
P1= 20 kN
q2= 10 kN/m
P2= 14 kN
b)
6m
6m
6m
6m
0,75
c)
1,125
uM= 10,2857 m
1
1,5
0,625 0,5
d)
0,75
MK nn T. .
0,25
TK nn T. .
12
0,25
0,375
1
e)
MC0 n T. .
f)
NK nn T. .
0,5
2
0,5
192
b) kuvvetlerin, verilmi ykleme durumu iin tesir izgileri yardm ile hesaplanmas:
(0,75).6
(1,5).12
+ P1 .(0,75) q 2 .
P2 .(0,75) =
2
2
(0,75).6
(1,5).12
8.
+ 20.(0,75) 10.
14.(0,75) = 67,5 kN .m ,
2
2
M K = q1 .
6.(0,25)
12.(0,5)
P1 .(0,25) + q 2 .
+ P2 .(0,25) =
2
2
6.(0,25)
12.(0,5)
8.
20.(0,25) + 10.
+ 14.(0,25) = 22,5 kN ,
2
2
TK = q1 .
6.(0,5)
12.1
P1 .(0,5) q 2 .
P2 .(0,5) =
2
2
8.(1,5) 20.(0,5) 10.6 14.(0,5) = 89 kN .
N K = q1 .
kuvvetler
MK (kN.m)
TK (kN)
NK (kN)
Analitik
yntemle
-67,5
22,5
-89
T. .
yardmyla
-67,5
22,5
-89
193
Fark
0
0
0
KAYNAKLAR
1. akrolu , A. , etmeli, E . Yap Statii Cilt I , Beta , stanbul , 1988 301 syf.
2. Darkov ,A. V. , aponikov , N. N. Stroitelnaya Mexanika , Moskova , Vsaya kola ,
1986 , - 607 syf.
3. Ekiz , . Yap Statii I zostatik sistemler , stanbul , 1995 525 syf.
4. Fuat Erbatur Structural Analysis , Part I and Part II , Ankara , 1994 116 syf.
5. Hanali , S. A. Yap Statii , Teknik Yaynevi , Ankara , 2003 344 syf.
6. Hanali , S. A. , Memmedov , Z. A. naat Mexanikas , Bak , 1988 77 syf.
7. Harry H. West , Louis F. Geschwindner Wiley Fundamentals of Structural Analysis ,
2002 600 syf.
8. sayev , E. M. , Memmedsadgov , H. H. naat Mexanikas , aolu , Bak , 2003
362 syf.
9. Kleyn , G. K. , Reka , B. G. , Rozenblat , G. . Rukovodstvo k praktieskim
zanyatiyam po kursu Stroitelnoy Mexanike , M. Vsaya kola ,1972 320 syf.
10. Kasmzade , A. A. Yap Statii , Birsen Yaynevi , stanbul , 2004 351 syf.
11. Mfit Yorulmaz , Kaya zgen. Yap Statii , stanbul , 1992 156 syf.
12. Mustafa nan. Cisimlerin Mukavemeti , . T. . Yaynlar , Yayn No: 25 , stanbul
1988 560 syf.
13. Memmedov , Z. A. , Hanali , S. A. , Eliyeva , G. M. Uygulamal Mukavemet , Bak ,
1994 48 syf.
14. Sinitko , N. K. Stroitelnaya Mexanika , M. Vsaya kola , 1980 431 syf.
15. Wang , C. K. Intermediate Structural Analysis , McGraw Hill Book Company , 1983
790 syf.
194