II svjetski rat TENKOV!I Eric Grove Predgovor: Mladen Paver Sp The County Studio, Coleorton, LeicesterSadrZaj Strana Strana Predgovor ... bers 7 Tetkout 2a lrstarenje Mark Njemaéka 2 +. to TeV 89 Pekpfw 1 i IL 12. Tenk za kes starenje Mark’ V1 PeKpfw HT... . 17 Crusadk 2 PeKpfw IV... ....)) 24 Tenkovi za krstarenje’ Mark Prk piw 35(0) 13800, 3) VILE Cromwell i Comet on PeKpfw Tiger ~ 3g Eepouske a ae Pekiby Tenia: a Serija Char... 9g PeKpiw Tiger Ausf B..... 43 ‘Laki tenk R35 vince od 100 Tati 223) kat tenk #35 102 Laki tenkovi L3 i 16. 54 Apel teak Ss =e. Oe Srednji tenk M 11/39. Si aR St nics bg Selle M 13/4 e gg Tenk va krstarenje RAM... . 108 Teas T2555 Gh Sovjetskt Savez 10 Sredinji tenk tip 88 | | a Sete Pas - Serija lakih tenkova tip 95 op Sete TAR TOE as Ae Serija srednjih tenkova aupst. 69 geal Be ue Poljska tie 1 OR Tet us ‘Se Te 49 Sovietski lakitenkovi 122 Laki tenkovi VAU 331 77P.. 72 — Serije KV i JS. say am Velika Boiantie 74 Sjedinjene Ameriéke Driave . 130 vaki tenkovi Mark IVE.) 7g Stednji tenk M3 Lee/Grant |. 132 Pjesadijski tenkovi Mark Ti Tf Taki tenk M3/M5. Stuart i Matilda. = | 79 Srednji tenk M¢ Shermar 138 Pielarlijatl’ canke Mack TIT Vo. Laki tenk (zrabnodesantni) M22 lentine |. 82 Locust 147 PieSadijski tenk | Mark IV Chur Laki tenk M24 Chaffee . 149 chill... 85 Tedki M26 Pershing . . 151 sCromvell VilePredgovor ‘Tenkovi su, uz avijacju, bili glayna poluge nacisti¢kih ‘smunjevitih ratovss 1939-41. godine. U_njima su jedna za deugom padale, Cchoslovatka, Poljska, Danska i NorveSka, Nizozemska, Belgija, Francuska (britanski ekspedicioni kor- ppus kod Dunquerquea jedva se spasio, ostavljajudi sve tebe fhaoruianj:), Jugoslavija i Gréka, a do bitke pod Moskvom bial sn zntdene, knatene i tutene po dijlovima velike je Crvene amie. casts forsli sPenons vad Baka bila j samo najpotpunije tazvijena ona ista doktrina 0 oklopnim snagama, koja é@ tokom drugog svjetskog rata nadi svoju prem arom lustrijski najrazvijenijih xema- ia shijedegim broj- ‘godine gotovo i Statistike su obiéne dosadno étivo, kama 0 proizvedenim tenkovima 1940. ne ticba komentara, U tom je razdobliu Njemacka proizvela ukupno {63.800 tenkova, Za napad na SSSR 1941. godine bila je pri- upila 3.712 tenkova u 21 oklopnoj diviziji, a posetkom 1945, imala je 45 takvih formacija, Na temelju Zakona 0 zajmu | najmu, SAD su samo srojim saveznicima tokom rata isporutile 37.000 tenkova, Najvige ih je dobila V, Britanija, a SSSR — prema sovjet- skim ivorima — 10.800 komadi. U prvoj godini rata, sovjetska industrija mogla je proiz- vsti maksimalno 550 tenkova. Tada je u zapadnim prigrani- aim snagama, tj uw najyecim grupacijama syojih vojnih efek- tuva, SSS no. 1,800 tenkova. Vee sijetnja 1943, ima ih sedam puia vise — 13.200 komada su ih u Sovjetskom savezu proizveli samo u_ drugo} polovini 1942, godine. Industija V. Britanije proizvela. je 1940, godine jedva 538 tenkova, ai u svih pet ratnih godina dat ée ih Gitavih 25,770 komada. ‘Ako se zna kakye institute, laboratorije, rudnike, tyor- nice i izvore nafte treba imati da bi se stvorila i pokrenula jedna oklopna armija, onda je tako zakljutiti da je tenk bio nnagin da industnijske metropole izraze svoju nadmoé prema ‘ostatku svijet, pa iw medusobnom odmjeravanju snaga, Koristedi znanstvene i tehni¢ke potencijale Njemaéke, revan- Sistitki militarizam samo je prvi do’ao do najpodesnijih oblika upotrebe tenka: do taktike iznenadenja 1 masovne primjene tenkovske vatre i pokreia za duboke prodore, u uh munjevitog rata ‘Onaj tko je pretivio samo jedan napad »3tukas i ten- ova, nece nikada zaboraviti kako su se ova orugja u jury = uz bombe i rafale — slutila i nesnosnim zavijanjem si- rena, Bio je to zaista kompletan tandem psiholoskog retova- nia, koji je prijetio da Ge nesmiljeno zguziti svakog tke mu se ispijet sOstatku svijeta: — dobrano nageiZenom petokolonaé- kim pritama o neuniStivosti tenka — kao da zaista nije preo- stajao nike drago nego da bet lavom bez obziea ih poled ‘orugje pred monstrumom oklopnih armija, loguénot fine male ert u draft oklopnih go sostasa move se sagledati na skoro Skolskom primjeru kralje- vine Jugoslavije. ‘jee nav Tolo, 27, mba Do 1941, godine ona je formirala dva bataljona i jedan ceskadron bornib: kola, § ukupno stotinjak tenkova, Osnovni tenk te vojske bio je francuski PT-17 iz prvog, syjetskog rata § najvecom brzinom kteianja od sedam kilometara na sat i 5 akcionim radijasom od 24 km po dobrom putu. Tek neSto ‘vecubrzinu postizao je tenk Renault-Kegresse. Suvremeniji u ajenom nsorudanja bio je Renault 35 al jedina oklopna ‘vouila koja su raspolagala efikasnijim protutenkovskim ofu2- jima bili su laki tenkovi Skoda-SID. Citava bivsa jugosio- venska vojska imala ih je — slovom i brojem — osam ko- ‘moda, Ostali su imali topove bez t2v. pancir-granata (protiy oklopa). Doktrina i pravilajedinica bornih kola vjerno su odria- yall tay polukoloniin} polofs)kraljevine “faosiaie. To je bila doslovna kopija francuskih pravila iz prvog svjetskog rata, Kao Sto je poznato, Francuska se ni do drigog svjet- og. ras nije uses oxlobodit promafene koncepce pot 10 defenaivnin, usinjenih terkovskih jediniea, Pukovnik tharles De Gaulle, sa svim razlofnim argumentima, ostao je pred vojnim konzervativcima soje zemlje samo gas vapai- “g W pustinjt Feds u vthovima mona i raulo vojke u apd skom ratu 1941. nisu mimoisli ni njene jedinice bornih ko (Oni koji su se borli, ostali su prepaitent sami sebij uni’tent tu jednom naletu, Ali mnogo je tipigniji bio slutaj tenkovske ete zagiebatkom gacnizon, koje nije a alae hasarne: tu je dogelala dolazak Nijemaca, abi im se odmah predala ‘Ako bi mala zemlja u drugom syjetskom ratw proma- tala svoje mogucnosti pred oklopnim armijama agresora je- dino kroz omjer tenkova, morala bi doti do tmurnih zaklju- %aka, Izgledi da se sa svojim tenkovima suprotstavi istom, ‘orutju. osvajaéa bili su minimalni. To se i devavalo, keda se sya xojna mudtoat sete w prebrojnanj i usporedivanja rua, Ali kad se u opéenarodnom obrambenom rat kkrenu sve snage jedne zemlje na otpor ageesaru ~ kao ih je moblisiale Jugosiavii 1941/45, godine — pote je temeljto zakazivati i formula napada, koja se svodila na sve- ‘mo€ tenkovskog. manevza, vatre i oklopa. To onda potinje rat u kojem se borbe ne vode onako kako bi Zelio agresor, niti po receptima tudih tkola. Politika oslonca na viastte snage zahtijeva i vlastitu ratnu vieStinu, koja ée oklopne ar- ije osvajaéa svoditi na relativne velidi Uaprilskom rau, w podsvijest vojnika (i ne samo tuvulkao se pred svertioénim tenkom strah, koji Ge jugoslaven: 3 para jo8 dao i uporno mort dt subg, Dab do 15. maja 1941. godine izbacli iz stroja Eitavu ollopnw ar- iiju od preko 900 neprijaceljskih tenkova: Zetyrtinu od ono likog broja, s Kojim je Hitler 1941, krenuo da pokori Rusijur U prvoj godini rata se dedavalo da veé i sama pojava tenkova izazove paniku. u, inaée Cvrstim, partizanskim ée- tama i bataljonima, To je, zapravo, bio sttah pred nepozns Sim, Ako se fone anbora, Bt Ge pve ocenjen pode vial parinane Catenekog | Kragyevatog odreda,nardal heroja Save Kovatevien i Vlade Seprta,litkih boraca s Lju- hhova, Kozartana i drugih junaka koji su th prvih tatnih mje-