δασκάλαβμ

Η γραμματική μου
… ………………………………………………………

- Τα μέρη του λόγου …………. σελ. 4 - Επιφωνήματα…………………….. σελ. 7

- Άρθρα ………………………….. σελ. 7 - Σύνδεσμοι ,Προθέσεις, …………… σελ. 7
- Ρήματα………………………….. σελ 8 -- Αντωνυμίες ………………………… σελ.. 7 & 32
Κλίση ρημάτων α΄συζυγίας…. σελ. 13 - Σημεία στίξης …………………… σελ. 38
Κλίση ρημάτων β΄συζυγίας…. σελ. 15 - Ευθύς και πλάγιος λόγος ……………σελ 39
- Ουσιαστικά …………………….. σελ. 19 - το τελικό ν ……………………….. σελ. 40
- Επίθετα ………………………… σελ. 31 - πάθη φωνηέντων ……………….. σελ. 41
Παραθετικά επιθέτων ………… σελ. 33 - Είδη προτάσεων…………. …. …… σελ. 42
Αριθμητικά επίθετα …………… σελ. 34 - Σύνδεση προτάσεων………………. σελ 43

ΠΡΟΤΑΣΗ

Η πρόταση είναι μια ομάδα από λέξεις που τις βάζουμε τη μια δίπλα στην άλλη σε μια
συγκεκριμένη θέση κι έχουν νόημα.

Λέμε: Σήμερα εγώ δε θέλω να διαβάσω.

Δε λέμε ποτέ : Θέλω δε διαβάσω να εγώ σήμερα.

Nα θυμάσαι:
ξεκινάμε με κεφαλαίο γράμμα
και τελειώνουμε με τελεία

Βάλε στη σωστή σειρά τις λέξεις και φτιάξε προτάσεις :

την, ορθογραφία, έγραψα, σωστά

____________________________________________

από τη δουλειά , ο πατέρας, , επέστρεψε

____________________________________________

1
 ΘΥΜΑΜΑΙ ΟΤΙ οι λέξεις αποτελούνται από συλλαβές

Οι συλλαβές ανάλογα με το πού βρίσκονται στη λέξη έχουν κι ένα όνομα:

λι βά δι
προπαραλήγουσα παραλήγουσα λήγουσα

Ανάλογα με τη συλλαβή στην οποία τονίζονται οι λέξεις ονομάζονται

οξύτονες, παροξύτονες ,προπαροξύτονες

παι-δί οξύτονη α-κό-μα παροξύτονη

δά-σκα-λος προπαροξύτονη
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Θέμα Κατάληξη
λιβάδ ι

Χαρακτήρας του θέματος

Φθόγγοι

[τσ]

[τζ]

Κάθε συλλαβή αποτελείται από µικρές φωνούλες που τις ονοµάζουµε

φθόγγους στον προφορικό λόγο. Η ελληνική γλώσσα έχει 25 φθόγγους

Τους φθόγγους τους παριστάνουµε µε γραπτά σηµάδια, τα γράµµατα.

2
 Τα γράµµατα
τα χωρίζουµε στα

Φωνήεντα (7) σύµφωνα (17)

α, ε, ο, ω, ι, η, υ β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, µ, ν, ξ,
π, ρ, σ, τ, φ, χ, ψ

∆ίψηφα Φωνήεντα
∆ύο φωνήεντα που διαβάζονται µαζί και ακούγονται σαν να
είναι ένα τα λέµε δίψηφα. Τα δίψηφα φωνήεντα είναι: αι, οι,
ει, ου. Ο τόνος μπαίνει πάντα στο δεύτερο γράμμα . πχ
αίθουσα

∆ίψηφα Σύµφωνα
Εκτός από τα δίψηφα φωνήεντα υπάρχουν και τα δίψηφα
σύµφωνα. Είναι δύο σύµφωνα που όταν τα διαβάζουµε,
ακούγονται σαν να είναι ένα : µπ, ντ, γκ, γγ, τσ, τζ

Το χώρισμα μιας λέξης σε συλλαβές ονομάζεται συλλαβισμός.

Στο συλλαβισμό ακολουθούμε τους παρακάτω κανόνες:

1. Ένα σύμφωνο ανάμεσα σε δύο φωνήεντα συλλαβίζεται με το δεύτερο φωνήεν.

έ-χω, κα-λο-σύ-νε-ψε, πα-ρα-κα-λώ, πα-θή-μα-τα.

2. Δύο σύμφωνα ανάμεσα σε δύο φωνήεντα συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν,

όταν αρχίζει από αυτά τα σύμφωνα ελληνική λέξη.

λά-σπη (σπίθα), έ-βγαλα (βγαίνω), κο-φτερός (φτωχός)

3.Τρία ή περισσότερα σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζονται με το

ακόλουθο φωνήεν, όταν αρχίζει ελληνική λέξη τουλάχιστον από τα δύο πρώτα από
αυτά.
ά-στρο (στρώνω), ε-χθρός (χθεσινός), σφυρί-χτρα (χτένι), αι-σχρός (σχέδιο).

4. Τα δίψηφα μπ, ντ, γκ δε χωρίζονται στο συλλαβισμό.

μπου-μπούκι, α-μπέλι, ντα-ντά, πέ-ντε, μπα-γκέτα, μον-γχρίζω.

5. Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν κατά το συλλαβισμό τους ίδιους κανόνες.

προ-σέχω, υ-πεύθυνος, εί-σοδος, πα-ρα-κούω.

6. Τα δίψηφα φωνήεντα, οι δίφθογγοι (αι, αη, οι, οη), οι καταχρηστικοί δίφθογγοι

(ι, υ, ει, οι + φωνήεν ή δίψηφο) και οι συνδυασμοί αυ και ευ κατά το συλλαβισμό
λογαριάζονται σαν ένα φωνήεν. αί-μα, νε-ράι-δα, ά-πια-στος, ναύ-της.

-Οι σύνθετες λέξεις χωρίζονται όπως οι απλές.

3
 Τα μέρη του λόγου
1. Τα κλιτά
Κάθε λέξη ανήκει σε
μια από αυτές τις 10
Άρθρα
κατηγορίες
Α) οριστικό άρθρο: ο, η, το
Β) αόριστο άρθρο: ένας, μία ένα
Ουσιαστικά
Οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα,
ενέργεια (γράψιμο) , κατάσταση (σιωπή), ιδιότητα ( σοβαρότητα)
Επίθετα
οι λέξεις που μας δείχνουν τι λογής είναι το κάθε ουσιαστικό που συνοδεύουν και
έχουν τρία γένη
(Π.χ. Ο καλός(επίθετο) μαθητής(ουσιαστικό) ή Ο μαθητής(ουσιαστικό) είναι καλός(επίθετο)).
Ρήματα
Ρήματα είναι οι λέξεις που φανερώνουν ότι
κάτι κάνω διαβάζω
ή κάτι παθαίνω λερώνομαι
ή βρίσκομαι σε μία κατάσταση κοιμάμαι
Μετοχές
Ενεργητικής φωνής σε –οντας και –ώντας (παίζοντας, τραγουδώντας)
Παθητικής φωνής σε –μένος, μένη, μένο ή - μμένος (κλαμένος, βαμμένος)
Αντωνυμίες
Είναι οι κλιτές λέξεις που αντικαθιστούν ονόματα και
είναι οχτώ ειδών:
1) Προσωπικές ; εγώ, εσύ αυτός,
μου, σου, του, με, σε, το (ν ) , τη (ν) (αδύναμος τύπος)
2) Κτητικές : δικός, δική , δικό μου, σου, του
3) Αυτοπαθής : ο εαυτός μου, ο εαυτός σου, ο εαυτός του
4) Οριστικές ; ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο, μόνος, μόνη, μόνο
5) Δεικτικές : αυτός, -ή, -ό. εκείνος, -η, -ο, τούτος, -η, -ο, τέτοιος, -α,-ο
6) Αναφορικές: ο οποίος, -α,-ο, που, ό,τι
7) Ερωτηματικές: ποιος, -α,-ο, πόσος, -η,-ο (τίνος;)
8) Αόριστες : ένας, μία ένας, κάποιος, -α, -ο
κάθε, καθένας, καθεμία, καθένα / κανένας, καμία, κανένα / μερικοί, μερικές, μερικά /
κάμποσος, κάμποση, κάμποσο/ άλλος, άλλη, άλλο / τίποτα, κάθε, καθετί

4
 Τα άκλιτα

Επιρρήματα
Α ) Τοπικά : μέσα, έξω, πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, ψηλά, χαμηλά, εδώ, εκεί,
πουθενά, εμπρός, πίσω, δίπλα, μακριά, κοντά, πλάι, απέναντι, ανάμεσα, γύρω,
παντού, …
Β )Χρονικά : τώρα, αμέσως, σε λίγο, αργότερα, συνέχεια, συνεχώς, πάντα, ποτέ,
σήμερα, αύριο…
Γ )Τροπικά : ωραία, άσχημα, κακά, καλά, ευτυχώς, δυστυχώς, απότομα, ξαφνικά,
σιγά, ήρεμα….
Δ ) Ποσοτικά : πολύ, λίγο, ελάχιστα, καθόλου, τόσο, περισσότερο, λιγότερο,
περίπου, σχεδόν, διόλου, αρκετά .
Ε ) Βεβαιωτικά : βέβαια, βεβαίως, ασφαλώς, ναι, μάλιστα .
ΣΤ ) Αρνητικά : όχι, μη(ν), δε(ν), όχι βέβαια .
Ζ ) Διστακτικά : ίσως, πιθανόν, άραγε, τάχα, τάχατε, δήθεν

Προθέσεις
Μονοσύλλαβες : με, σε, για, συν, ως, προς, προ, εκ, εν, εις
Δισύλλαβες : ανά, αντί, από, διά, χωρίς, επί, κατά, παρά, περί, υπέρ, υπό, χωρίς .

Σύνδεσμοι
Α ) Αιτιολογικοί : αφού, γιατί, επειδή .
Β ) Αντιθετικοί : αλλά, αν και, ενώ, μα, μολονότι, μόνο, όμως, παρά, ωστόσο
Γ ) Διαχωριστικοί : είτε, ή
Δ ) Διστακτικοί : μη(ν), μήπως
Ε ) Ειδικοί : ότι, που, πως
ΣΤ ) επεξηγηματικός : δηλαδή
Ζ ) Συγκριτικός : παρά
Η ) Συμπερασματικοί : άρα, επομένως, λοιπόν, ώστε
Θ ) Συμπλεκτικοί : και (κι), μηδέ, μήτε, ουδέ, ούτε
Ι ) Τελικοί : να, για να
ΙΑ ) Υποθετικοί : άμα, αν (εάν), σαν
ΙΒ ) Χρονικοί : άμα, αφού, αφότου, ενώ, καθώς, κάθε που, μόλις, όποτε, όσο που,
όταν, πριν, προτού, σαν, ωσότου, ώσπου

5
Επιφωνήματα
Οι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν χαρά, λύπη, θαυμασμό, απορία, έκπληξη, πόνο
ευχή, έπαινο, κτλ, δηλαδή εκφράζουν συναισθήματα, λέγονται επιφωνήματα.
1. θαυμασμό: α! ποπό! ω! μπα!
2. απορία: α! ο! μπα!
3. πόνος, λύπη: αχ! α! όχου! άου! οχ! αλί! αλίμονο!
4. περίπαιγμα: ε! ου! αχαχούχα!
5. ευχή: είθε! μακάρι! άμποτε!
6. έπαινος: εύγε! μπράβο!
7. κάλεσμα: ε! ω!
8. ειρωνεία: ε! ου!
9. στεναχώρια, αηδία: ε! ου! ουφ! πουφ! πα πα πα!
10. παρακίνηση: άντε! άμε! μαρς! αλτ! στοπ! σουτ! στ! αέρα!
11. άρνηση: α μπα!
12. αβεβαιότητα: χμ!

6
 Άρθρα

Τα άρθρα μπαίνουν μπροστά από τα ονόματα (ουσιαστικά και επίθετα) και δείχνουν
το γένος της λέξης που συνοδεύουν.

Το οριστικό άρθρο ορίζει ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.

π.χ. Τηλεφώνησε ο Γιώργος. Η μητέρα μαγειρεύει. Κλαίει το μωρό.

Το οριστικό άρθρο (ο. η, το)

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Πτώσεις Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική ο η το
Γενική του της του
Αιτιατική το (ν) τη(ν) το
Κλητική - - -
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική οι οι τα
Γενική των των των
Αιτιατική τους τις τα
Κλητική - - -

Τα αόριστα άρθρα (ένας, μία, ένα)

Τα αόριστα άρθρα φανερώνουν κάτι ( πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ) που είναι άγνωστο, δηλαδή
δε μας λένε ποιο ακριβώς πρόσωπο, ζώο ή πράγμα εννοούν
ένας κήπος , μία μπάλα , ένα ποδήλατο

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Πτώσεις Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική ένας μια ένα
Γενική ενός μιας ενός
Αιτιατική ένα(ν) μια ένα
Κλητική - -

ΒΜ

7
 Ρήματα
Ρήματα είναι οι λέξεις που φανερώνουν ότι
κάτι κάνω (διαβάζω)
κάτι παθαίνω (λερώνομαι)
βρίσκομαι σε μία κατάσταση (κοιμάμαι)

παρατατικός ενεστώτας στιγμιαίος,

αόριστος παρακείμενος εξακολουθητικός
υπερσυντέλικος συντελεσμένος

.Τα ρήματα έχουν :

φωνές χρόνους εγκλίσεις

Ενεργητική Παρόν Οριστική

Ενεστώτας, φανερώνει
-ω, -ώ Παρακείμενος το πραγματικό, το σημερινό,
το βέβαιο
Παρελθόν ΠΧ ο Νίκος τρέχει, ο σκύλος γαβγίζει, το
Παρατατικός παιδί ντύθηκε, η μπάλα χάθηκε……
Παθητική Αόριστος
-ομαι, Υπερσυντέλικος Υποτακτική
-ιεμαι (να, για να, εάν, ας, όταν, αφού)
-ούμαι Μέλλον
-ώμαι φανερώνει αυτό που θέλουμε
Μέλλοντες: ή
Στιγμιαίος, αυτό που περιμένουμε να γίνει
Εξακολουθητικός,
Συντελεσμένος ΠΧ όταν δροσίζει νιώθω πιο ευχάριστα ,
όταν χιονίσει θα πάμε για σκι, πρέπει να
έχω διαβάσει μέχρι να έρθει η μητέρα μου
Έχουν ο Ενεστώτας, ο Αόριστος, ο
Παρακείμενος

Προστακτική
φανερώνει
διαταγή , παράκληση ή ευχή
ΠΧ σταμάτα τις φωνές, τρέξτε γρήγορα

Προστακτική έχουν ο ενεστώτας κι ο

Αόριστος.

8
 Τα ρήματα έχουν επίσης
Μετοχή

ενεργητική φωνή παθητική φωνή

-οντας -μενος, -μενη, -μενο
-ώντας -μμενος, -μμενη, -μμενο
(δένοντας, πηδώντας) (δεμένος, γραμμένος)
Προσοχή: όταν ο χαρακτήρας του θέματος του ρήματος είναι π, β, φ, πτ,
τότε η μετοχή κάνει σε- μμενος

Τα χωρίζουμε σε 2 μεγάλες ομάδες,

τις συζυγίες

α΄ συζυγία: β΄ συζυγία:
-ω, -ομαι -ώ, -ιέμαι, -ούμαι
Ποτίζω, ποτίζομαι αγαπώ, αγαπιέμαι
οδηγώ, οδηγούμαι

Πώς σχηματίζω την Προστακτική

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

Οριστική Προστακτική Προστακτική

Ενεστώτας
δέν-ω δένε, δένετε (δένου, δένεστε)
δρισίζ-ω δρόσιζε δροσίζετε , (δροσίζου, δροσίζεστε)
λύν-ω λύνε, λύνετε (λύνου, λύνεστε )
αγαπ-ώ αγάπα αγαπάτε _____

έδεσα δέσε, δέσετε ή δέσου, δεθείτε

Αόριστος δρόσισα δέστε δροσίσου, δροσιστείτε
έλυσα δρόσισε, δροσίστε λύσου, λυθείτε
αγάπησα λύσε, λύστε αγαπήσου, αγαπηθείτε
αγάπησε, αγαπήστε

9
 Οι χρόνοι του ρήματος
τι κάνω τώρα; τι παθαίνω τώρα;
Ενεστώτας
δένω δένομαι
αγαπώ αγαπιέμαι
- διηγούμαι

τι έκανα χτες πολύ ώρα; τι πάθαινα χτες πολύ ώρα;

Παρατατικός έδενα δενόμουν
αγαπούσα αγαπιόμουν(α)
- διηγούμουν ή διηγιόμουν(α)

τι έκανα χτες μια στιγμή; τι έπαθα χτες μια στιγμή;

Αόριστος έδεσα δέθηκα
αγάπησα αγαπήθηκα
- διηγήθηκα

τι θα κάνω αύριο μια στιγμή τι θα πάθω αύριο μια στιγμή ;

Στιγμιαίος ; θα δεθώ
Μέλλοντας θα δέσω θα αγαπηθώ
θα αγαπήσω θα διηγηθώ

τι θα κάνω αύριο τι θα παθαίνω αύριο πολλή ώρα;

Εξακολουθητικός πολλή ώρα ; θα δένομαι
Μέλλοντας θα δένω θα αγαπιέμαι
θα αγαπώ θα διηγούμαι

τι έχω κάνει ως τώρα ; τι έχω πάθει ως τώρα;

Παρακείμενος έχω δέσει έχω δεθεί
έχω αγαπήσει έχω αγαπηθεί
έχω διηγηθεί

τι είχα κάνει ως χτες; τι είχα πάθει ως χτες;

Υπερσυντέλικος είχα δέσει είχα δεθεί
είχα αγαπήσει είχα αγαπηθεί
είχα διηγηθεί

τι θα έχω κάνει ως αύριο; τι θα έχω πάθει ως αύριο;

Συντελεσμένος θα έχω δέσει θα έχω δεθεί
Μέλλοντας θα έχω αγαπήσει θα έχω αγαπηθεί
θα έχω διηγηθεί

10
 Ρ
Διακρίνω το ρήμα
από το ουσιαστικό

Βρίσκω το Υποκείμενο και το

αντικείμενο

Το Κατηγορούμενο του ρήματος

11
 Κλίση ρημάτων
1. Τα βοηθητικά ρήματα είμαι & έχω

Ο Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΕΞ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Έχω Είχα Θα έχω Να έχω -

Έχεις Είχες Θα έχεις Να έχεις Έχε

Έχει Είχε Θα έχει Να έχει -

Έχουμε Είχαμε Θα έχουμε Να έχουμε -

Έχετε Είχατε Θα έχετε Να έχετε Έχετε

Έχουν Είχαν Θα έχουν Να έχουν -

Ο Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΕΞ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

Είμαι Ήμουν Θα είμαι Να είμαι -

Είσαι Ήσουν Θα είσαι Να είσαι Να ή ας είσαι

Είναι Ήταν Θα είναι Να είναι -

Είμαστε Ήμαστε Θα είμαστε Να είμαστε -
Είστε Ήσαστε Θα είστε Να είστε Να ή ας είστε
Είναι Ήταν Θα είναι Να είναι -

1. Υπογραμμίζω τα ρήματα (Ρ) στις παρακάτω προτάσεις σημειώνω το Υποκείμενο και

το Αντικείμενο ή Κατηγορούμενο

 Εγώ πηγαίνω παίζω ποδόσφαιρο . Εσύ γράφεις .

 Το πρωί αυτός σηκώνεται νωρίς . Η Μαρία έχει ένα γατάκι .

 Το σκυλάκι είναι άρρωστο .

 Εμείς βγαίνουμε έξω.

 Βουρτσίζετε εσείς τα δόντια σας κάθε μέρα;

 Αυτοί τρώνε φρούτα.

 Ο Νίκος ήταν συμμαθητής μου.

12
 2. Κλίση ρημάτων α’ συζυγίας
( -ω, -ομαι)
Ενεργητική φωνή
Οριστική Υποτακτική Προστακτική Μετοχή
γράφω να γράφω -
γράφεις να γράφεις γράφε γράφοντας
Ενεστώτας γράφει να γράφει -
γράφουμε να -
γράφετε γράφουμε γράφετε
γράφουν να γράφετε -
να γράφουν
έγραφα
Παρατατικός έγραφες
έγραφε
γράφαμε
γράφατε
έγραφαν
Αόριστος έγραψα να γράψω -
έγραψες να γράψεις γράψε
έγραψε να γράψει -
γράψαμε να -
γράψατε γράψουμε γράψτε
έγραψαν να γράψετε -
να γράψουν
Στιγμιαίος Θα γράψω
Μέλλοντας Θα γράψεις
Θα γράψει
Θα γράψουμε
Θα γράψετε
Θα γράψουν

Εξακολουθητικός Θα γράφω
Μέλλοντας Θα γράφεις
Θα γράφει
Θα γράφουμε
Θα γράφετε
Θα γράφουν

Παρακείμενος έχω γράψει να έχω

έχεις γράψει γράψει

Υπερσυντέλικος είχα γράψει

Συντελεσμένος θα έχω γράψει

Μέλλοντας

13
 Παθητική φωνή
Οριστική Υποτακτική Προστακτική Μετοχή
γράφομαι να γράφομαι -
γράφεσαι να γράφεσαι (γράφου)
γράφεται να γράφεται -
Ενεστώτας γραφόμαστε να -
γράφεστε γραφόμαστε (γράφεστε)
γράφονται να γράφεστε -
να γράφονται
γραφόμουν
Παρατατικός γραφόσουν
γραφόταν
γραφόμαστε
γραφόσαστε
γράφονταν

Αόριστος γράφτηκα να γραφτώ -

γράφτηκες να γραφτείς γράψου
γράφτηκε να γραφτεί -
γραφτήκαμε να γραφτούμε -
γραφτήκατε να γραφτείτε γραφτείτε
γράφτηκαν να γραφτούν -

Στιγμιαίος θα γραφτώ
Μέλλοντας θα γραφτείς
θα γραφτεί
θα γραφτούμε
θα γραφτείτε
θα γραφτούν

Εξακολουθητικός θα γράφομαι
Μέλλοντας θα γράφεσαι
θα γράφεται
θα γραφόμαστε
θα γράφεστε
θα γράφονται

Παρακείμενος έχω γραφτεί να έχω γραμμένος

γραφτεί γραμμένη
γραμμένο

Υπερσυντέλικος είχα γραφτεί

Συντελεσμένος
Μέλλοντας θα έχω γραφτεί

14
 3. κλίση ρημάτων β΄συζυγίας
( (-ώ, -ιέμαι)

Ενεργητική φωνή
Οριστική Υποτακτική Προστακτικ Μετοχή
ή
αγαπώ να αγαπώ -
αγαπάς να αγαπάς αγάπα αγαπώντας
αγαπά(ει) να αγαπάει -
Ενεστώτας αγαπάμε να αγαπάμε -
αγαπάτε να αγαπάτε αγαπάτε
αγαπούν να αγαπούν -

Παρατατικός αγαπούσα ή αγάπαγα

αγαπούσες αγάπαγες
αγαπούσε αγάπαγε
αγαπούσαμε αγαπάγαμε
αγαπούσατε αγαπάγατε
αγαπούσαν αγάπαγαν

-
Αόριστος αγάπησα να αγαπήσω αγάπησε
αγάπησες να αγαπήσεις -
αγάπησε να αγαπήσει -
αγαπήσαμε να αγαπήσουμε αγαπήστε
αγαπήσατε να αγαπήσετε -
αγάπησαν να αγαπήσουν

Στιγμιαίος θα αγαπήσω
Μέλλοντας θα αγαπήσεις
θα αγαπήσει
θα αγαπήσουμε
θα αγαπήσετε
θα αγαπήσουν

Εξακολουθητικός θα αγαπώ
Μέλλοντας θα αγαπάς
θα αγαπά(ει)
θα αγαπάμε
θα αγαπάτε
θα αγαπούν

Παρακείμενος έχω αγαπήσει να έχω

αγαπήσει
Υπερσυντέλικος είχα αγαπήσει
Συντελεσμένος θα έχω
Μέλλοντας αγαπήσει

15
 Παθητική φωνή
Οριστική Υποτακτική Προστακτική Μετοχή
αγαπιέμαι να αγαπιέμαι
αγαπιέσαι να αγαπιέσαι
αγαπιέται να αγαπιέται
Ενεστώτας αγαπιόμαστε να αγαπιόμαστε
αγαπιέστε να αγαπιέστε
αγαπιούνται να αγαπιούνται

αγαπιόμουν
Παρατατικός αγαπιόσουν
αγαπιόταν
αγαπιόμαστε
αγαπιόσαστε
αγαπιούνταν
Αόριστος αγαπήθηκα να αγαπηθώ -
αγαπήθηκες να αγαπηθείς αγαπήσου
αγαπήθηκε να αγαπηθεί -
αγαπηθήκαμε να αγαπηθούμε -
αγαπηθήκατε να αγαπηθείτε αγαπηθείτε
αγαπήθηκαν να αγαπηθούν -

Στιγμιαίος θα αγαπηθώ
Μέλλοντας θα αγαπηθείς
θα αγαπηθεί
θα αγαπηθούμε
θα αγαπηθείτε
θα αγαπηθούν

Εξακολουθητικός θα αγαπιέμαι
Μέλλοντας θα αγαπιέσαι
θα αγαπιέται
θα αγαπιόμαστε
θα αγαπιέστε
θα αγαπιούνται

Παρακείμενος έχω αγαπηθεί να έχω αγαπημένος

αγαπηθεί αγαπημένη
αγαπημένο
Υπερσυντέλικος είχα αγαπηθεί

Συντελεσμένος
Μέλλοντας θα έχω αγαπηθεί

16
 4. κλίση ρημάτων –ώ, -ούμαι

Ενεργητική Παθητική φωνή

φωνή
προπονώ προπονιέμαι προπονούμαι
προπονείς προπονιέσαι προπονείσαι
προπονεί προπονιέται ή προπονείται
Ενεστώτας προπονούμε προπονιόμαστε προπονούμαστε
προπονείτε προπονιέστε προπονείστε
προπονούν προπονιούνται προπονούνται
προπονούσα προπονιόμουν προπονούμουν
Παρατατικός προπονούσες προπονιόσουν προπονούσουν
προπονούσε προπονιόταν ή προπονούνταν
προπονούσαμε προπονιόμαστε προπονούμαστε
προπονούσατε προπονιόσαστε προπονούσαστε
προπονούσαν προπονιόνταν προπονούνταν

Αόριστος προπόνησα προπονήθηκα

Στιγμιαίος Θα προπονήσω θα προπονηθώ
Μέλλοντας
Εξακολουθ. Θα προπονώ θα προπονούμαι ή θα προπονιέμαι
Μέλλοντας
Παρακείμενος έχω έχω προπονηθεί
προπονήσει
Υπερσυντέλικος Είχα είχα προπονηθεί
προπονήσει
Συντελεσμένος Θα έχω Θα έχω προπονηθεί
Μέλλοντας προπονήσει

Ανώμαλα ρήματα που πρέπει να προσέχω την ορθογραφία τους

Ενεστώτας Αόριστος Ενεστώτας Αόριστος

ανεβαίνω ανέβηκα λέω είπα

κατεβαίνω κατέβηκα πίνω ήπια
μπαίνω μπήκα παίρνω πήρα
βγαίνω βγήκα τρώω έφαγα
πηγαίνω πήγα δακρύζω δάκρυσα
έρχομαι ήρθα αθροίζω άθροισα
μένω έμεινα δανείζω δάνεισα
φεύγω έφυγα στέλνω έστειλα
πλένω έπλυνα μεθώ μέθυσα
βρίσκω βρήκα ντύνω έντυσα
βλέπω είδα

17
 Ορθογραφία ρημάτων

Τα ρήματα που
τελειώνουν σε
-αινω γράφονται με αι
Τα ρήματα σε -ίζω
γράφονται με ι
Τα ρήματα που Εκτός από τα
τελειώνουν σε δένω, μένω, πλένω
Εκτός από :
–ωνω γράφονται πήζω, πρήζω
ΠΑΝΤΑ με ω αθροίζω,
δανείζω,
δακρύζω, κ.ά

Τα ρήματα σε –αβω
γράφονται με β Τα ρήματα που τελειώνουν
Εκτός από τα παύω, σε -εύω γράφονται με ευ
αναπαύομαι ΒΜ Εκτός από τα
κλέβω, σέβομαι

Ρήματα παράγωγα από ονόματα

κλαδί κλαδεύω

πρωτότυπη παράγωγη
λέξη λέξη

παραγωγή

Τα ρήματα που παράγονται ονόματα

(ουσιαστικά κι επίθετα) τελειώνουν σε

-εύω πχ κλαδί –κλαδεύω

- ωνω κρύος – κρυώνω

-αινω ζέστη – ζεσταίνω

--ίζω χτένα – χτενίζω

-ιάζω γκρίνια – γκρινιάζω

-ύνω οξύς – οξύνω

--άζω 18 πηγή - πηγάζω

 ΒΜ

κατάσταση ιδιότητα
πείνα, λύπη καλοσύνη, σοβαρότητα

Χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες

στα

Κύρια ουσιαστικά
Κοινά ουσιαστικά
που γράφονται πάντοτε µε κεφαλαίο
π.χ. ο δάσκαλος, ο λαγός, το
το πρώτο γράµµα
θρανίο
π.χ. ο Πειραιάς, ο Νίκος, η Κρήτη

Χωρίζονται επίσης
σε

Ισοσύλλαβα Ανισοσύλλαβα
Είναι τα ουσιαστικά που έχουν τον ίδιο Είναι τα ουσιαστικά που στον
αριθμό συλλαβών και στον ενικό και πληθυντικό αριθμό έχουν περισσότερες
στον πληθυντικό αριθμό. συλλαβές .
Πχ ά-νε-μος, ά-νε-μοι , α-νέ-μων Πχ κα-φές , κα-φέ-δες - παπ-πούς,
παπ-πού-δες

19
1. Να γράψεις τα παρακάτω ουσιαστικά στη σωστή στήλη :
τεμπέλης, θεατής, πωλητής, βιβλιοπώλης, ταξιτζής, χασάπης, τραγουδιστής,
βαρκάρης, ποιητής, καθρέφτης.

ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ ΑΝΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ

2. Χωρίστε τα παρακάτω ουσιαστικά σε κοινά και κύρια.

(βασίλης, πέτρα, πλοίο, αντιγόνη, θάσος, τραπέζι, πανηγύρι, χειµώνας, σάββατο,

χαρτί, παναγία, βουνό, ήλιος, καραγκιόζης, ελλάδα, ψαλίδι, όλυµπος, παγωνιά)

ΠΡΟΣΟΧΗ: Μη ξεχάσετε να γράψετε µε κεφαλαίο γράµµα τα κύρια ουσιαστικά

Κοινά ουσιαστικά Κύρια ουσιαστικά

3. Κυκλώστε τα ουσιαστικά στο παρακάτω κείµενο:

Ένας αετός πέταξε ορµητικά από κάποιο ψηλό βράχο και άρπαξε ένα αρνί από το
κοπάδι ενός βοσκού. Μια καλιακούδα, που τον είδε, ήθελε από ζήλια να τον
µιµηθεί. Έκανε µια βουτιά µε σάλαγο και όρµησε πάνω σε ένα κριάρι. Καθώς όµως
χώθηκαν τα νύχια της στο µαλλί του και δεν µπορούσε να ξεφύγει, άρχισε να
φτερουγίζει, ωσότου ο βοσκός, που κατάλαβε τι γινόταν, έτρεξε και την έπιασε.
Έκοψε τα ακροπτέρυγά της και, µόλις βράδιασε, την πήγε στα παιδιά του. Όταν
αυτά τον ρώτησαν τι πουλί ήταν, απάντησε.
-Εγώ ξέρω πως είναι καλιακούδα, αυτή όµως νοµίζει πως είναι αετός.

20
 ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
Ισοσύλλαβα ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε –ας
Ενικός αριθμός

Ονομαστική ο αγκώνας ο μήνας ο γείτονας

Γενική του του του

Αιτιατική τον τον τον

Κλητική

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική οι οι οι

Γενική των των των

Αιτιατική τους τους τους

Κλητική

1.Γράψε την αιτιατική ενικού των παρακάτω ουσιαστικών

ο αναπτήρας τον αναπτήρα ο κήπος

ο ταμίας ο ελαιώνας
ο πευκώνας ο λοχίας

2.Σχημάτισε την ονομαστική και τη γενική του πληθυντικού αριθμού

ο καρχαρίας οι καρχαρίες των καρχαριών

ο κτηματίας
ο αχυρώνας οι αχυρώνες των αχυρώνων
ο στρατώνας

3.Ξαναγράψε τα ουσιαστικά μεταφέροντας το δεύτερο στον πληθυντικό:

το χρώμα – ο πίνακας
τα ονόματα – οι μήνες
τα χιόνια – ο χειμώνας
τα αποτελέσματα – οι αγώνες

21
 Ισοσύλλαβα ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε -ης

Ενικός αριθμός

Ονομαστική ο μαθητής ο ναύτης ο νησιώτης

Γενική του του του

Αιτιατική τον τον τον

Κλητική

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική οι οι οι

Γενική των των των νησιωτών

Αιτιατική τους τους τους

Κλητική

ΒΜ

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Βάλε το δεύτερο ουσιαστικό στη γενική

το χειροκρότημα – ο θεατής το χειροκρότημα των

ο άθλος – οι ακροβάτες
η στολή – ο ναύτης η στολή του
η προσπάθεια – οι αθλητές
η υποδοχή – οι νικητές
η προστασία - ο ενοικιαστής
το κάστρο – οι ιππότες
η ψήφος – οι πολίτες

22
 Ισοσύλλαβα ΑΡΣΕΝΙΚΑ σε –ος

ΠΡΟΣΟΧΗ!
Τα προπαροξύτονα αρσενικά σε –ος κατεβάζουν τον τόνο στη
γενική ενικού
και στη γενική κι αιτιατική πληθυντικού.
Δεν κατεβάζουν τον τόνο τα σύνθετα και πολυσύλλαβα
ΒΜ ουσιαστικά.

Ενικός αριθμός
Ονομ. ο κήπος δάσκαλος πετεινός
Γεν. του κήπου δασκάλου πετεινού
Αιτ. το(ν) κήπο δάσκαλο πετεινό
Κλητ. - κήπε δάσκαλε πετεινέ

Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. οι κήποι δάσκαλοι πετεινοί

Γεν. των κήπων δασκάλων πετεινών

Αιτ. τους κήπους δασκάλους πετεινούς

Κλητ. - κήποι δάσκαλοι πετεινοί

Ενικός αριθμός
Ονομαστική ο κυνηγός ο πρόεδρος ο μαντρότοιχος
Γενική του του του
Αιτιατική τον τον τον
Κλητική

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική οι οι οι

Γενική των των των

Αιτιατική τους τους τους

Κλητική

23
 ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.Να βάλεις στη γενική ενικού και πληθυντικού τα παρακάτω ουσιαστικά

Ονομαστική ενικού Γενική ενικού Γενική πληθυντικού

ο φίλος
ο γέρος
ο δάσκαλος
ο ανεμόμυλος

Ανισοσύλλαβα αρσενικά
Ενικός Πληθυντικός Ενικός Πληθυντικός
Αριθμός Αριθμός Αριθμός Αριθμός

Ονομαστική ο ψαράς ο παππούς

Γενική του των παππούδων

Αιτιατική τον τους ψαράδες

Κλητική.

2. Βάλε στη σωστή πτώση και αριθμό τα παρακάτω ουσιαστικά

Η ζωή των (ναυτικός) _________________ δεν είναι εύκολη.

Η εργασία των (γιατρός)________________ είναι θαυμαστή.

Το ωράριο των (έμπορος) _______________ θα είναι ατέλειωτο.

Τα χωριά του (κάμπος) ------------------------------ είναι μεγάλα.

Οι (γεωργός)------------------------ οργώνουν τον (κάμπος)…………………….

Τα δίχτυα των (ψαράς)-------------------------------- σκίστηκαν.

Οι ναυτικοί επισκέφτηκαν το γραφείο του (δήμαρχος) -------------------------------και

του (αντιδήμαρχος)---------------------------------------------

24
 ΘΗΛΥΚΑ σε -α

Θα πλακοστρωθούν όλες οι
Η πλατεία είναι μεγάλη. πλατείες.
Εγκαινιάστηκε το σιντριβάνι Λειτουργούν τα σιντριβάνια των
της πλατείας πλατειών.
Θα καθαρίσουμε την
Η βροχή ξέπλυνε τις πλατείες.
πλατεία μας.

Ενικός αριθμός
Ονομαστική η φωλιά η γυναίκα η αίθουσα

Γενική της της της

Αιτιατική τη τη την

Κλητική φωλιά γυναίκα αίθουσα

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική οι οι οι

Γενική των των γυναικών των

Αιτιατική τις τις τις

Κλητική φωλιές

1. Συμπλήρωσε

η ώρα την ώρα τις ώρες

η θάλασσα της των

η γέφυρα τη των

η εφημερίδα της τις

η τράπεζα την των

η πέρδικα την τις

η λαμπάδα της των

η αμαζόνα τη των

η ρίζα της τις

η τράπεζα την των

25
 ΘΗΛΥΚΑ σε - η

Ενικός αριθμός
Ονομαστική η πηγή η δίκη η ζάχαρη

Γενική της της δίκης της

Αιτιατική την την δίκη τη
Κλητική πηγή δίκη ζάχαρη

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική Οι οι δίκες οι ζάχαρες

Γενική των των δικών των --------

Αιτιατική τις τις δίκες τις ζάχαρες

Κλητική πηγές δίκες ζάχαρες

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Θα ήθελες να σχηματίσεις την αιτιατική του ενικού;
η αντάμωση την αντάμωση η βροντή

η γραμμή η πλώρη

η νίκη η ζέστη

η σταύρωση η λύπηση

η φώτιση η κλείδωση

2. Μπορείς να μεταφέρεις τα θηλυκά ουσιαστικά στη γενική;

το νερό η πηγή το νερό της

τα νερά οι πηγές τα νερά των

το νερό η βρύση

τα νερά οι βρύσες

το σήμα η νίκη

26
 ΘΗΛΥΚΑ σε -η (αρχαιόκλιτα)

Η τάξη μου είναι μεγάλη. Οι τάξεις του δημοτικού είναι 6.

Άναψα τα φώτα της τάξης. Έκλεισα τις πόρτες των τάξεων.
Πήγα με την τάξη μου εκδρομή. Τα παιδιά μπήκαν στις τάξεις .

Ενικός αριθμός

Ονομαστική η πόλη η είδηση η πρόσθεση

Γενική της της είδησης της πρόσθεσης

(ειδήσεως) (προσθέσεως )
Αιτιατική την την είδηση την

Κλητική είδηση

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική οι οι ειδήσεις οι

Γενική των των ειδήσεων των προσθέσεων

Αιτιατική τις τις ειδήσεις τις

Κλητική ειδήσεις

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να γράψεις τη γενική και την αιτιατική πληθυντικού:

Ονομαστική ενικού Γενική πληθυντικού Αιτιατική πληθυντικού

η πράξη των τις

η λέξη
η αφαίρεση
η κίνηση
η σκέψη

2. Να γράψεις την ονομαστική και γενική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού της
λέξης τηλεόραση μέσα σε προτάσεις:
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………

27
 Oυδέτερα σε -ο
Ενικός αριθμός
Ονομαστική το φυτό το μήλο το σύννεφο

Γενική του του μήλου του

Αιτιατική το το μήλο το

Κλητική - μήλο

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική τα τα μήλα τα σύννεφα

Γενική των των μήλων των σύννεφων

Αιτιατική τα τα μήλα τα

Κλητική μήλα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.Να σχηματίσεις τη γενική του ενικού και του πληθυντικού :

Ονομαστική ενικού Γενική ενικού Γενική πληθυντικού

το γραφείο

το αμύγδαλο

το φτερό

το δώρο

το άλογο

2.Γράψε τα ουδέτερα που σχηματίζονται όπως το παράδειγμα

γράφω το γράψιμο του γραψίματος τα γραψίματα

πλέκω το του τα

τρέχω το του τα

ντύνω το του τα

σκάβω το του τα

βάφω το του τα

28
 Ουδέτερα σε –ι
Το καράβι έφτασε στο
λιμάνι. Τα καράβια μπήκαν στο λιμάνι.
Είδα τον καπνό του Άνοιξαν τα πανιά των καραβιών.
καραβιού.
Οι ναυτικοί περιμένουν τα καράβια.
Αγόρασα ένα μικρό καράβι.

Ενικός αριθμός

Ονομαστική το ψωμί το ψάρι το χελιδόνι

Γενική του ψωμιού του του
Αιτιατική το ψωμί το το χελιδόνι
Κλητική χελιδόνι

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική τα ψωμιά τα τα χελιδόνια

Γενική των ψωμιών των των

Αιτιατική τα τα ψάρια τα χελιδόνια

Κλητική ψωμιά ψάρια χελιδόνια

1.Γράψε το δεύτερο ουσιαστικό στη γενική στον αριθμό που βρίσκεται:

Το βέλασμα – το αρνί Το βέλασμα του αρνιού

Το σφύριγμα – το καράβι Το σφύριγμα του
Το γέλιο – τα παιδιά Το γέλιο των
Τα χρώματα – τα παιχνίδια Τα χρώματα
Η μύτη – το μολύβι Η μύτη
Η κουβέρτα – το κρεβάτι Η κουβέρτα

3. Μεταφέρω τις φράσεις στον πληθυντικό αριθμό ή τον ενικό :

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

το πόδι του προβάτου τα πόδια των προβάτων
ο στίχος του τραγουδιού
τα κλάματα των παιδιών
το κλουβί του αηδονιού
οι εισαγωγές των φαρμάκων

29
 Τα ουδέτερα που τελειώνουν σε –ι γράφονται με γιώτα.
Εξαιρούνται: το βράδυ,το δάκρυ,το δόρυ,το δίχτυ,
το στάχυ,το οξύ.
Ουδέτερα σε -ος

Ουδέτερα σε -ος
Το δάσος έχει πολλά δέντρα.
Χάθηκα στο μονοπάτι του Τα δάση έχουν πολλά δέντρα.
δάσους. Τα μονοπάτια των δασών είναι
μικρά.
Η φωτιά έκαψε το δάσος.
Οι φωτιές έκαψαν τα δάση.

Ενικός αριθμός
Ονομαστική το λάθος το μέρος το έδαφος

Γενική του του μέρους του εδάφους

Αιτιατική το το μέρος το

Κλητική μέρος

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική τα τα μέρη τα εδάφη

Γενική των των μερών των

Αιτιατική τα τα μέρη τα

Κλητική μέρη εδάφη

1.Γράφω τα ουδέτερα στην γενική ενικού, ονομαστική και γενική πληθυντικού:

Ονομ. ενικού Γενική ενικού Ονομ. πληθυντικού Γενική πληθυντικού

το έδαφος
το πέλαγος
το μέγεθος
το έθνος
το είδος

2.Γράφω το δεύτερο ουσιαστικό στη γενική:

η φροντίδα – το βρέφος: η φροντίδα του……………………………………………………..

η ομορφιά – το δάσος:……………………………………………………………………………………..
οι φωνές – το πλήθος:……………………………………………………………………………………….
η διόρθωση – το λάθος:……………………………………………………………………………………….

30
 Επίθετα

Επίθετα λέγονται οι λέξεις που μας δείχνουν τι λογής είναι το κάθε ουσιαστικό
που συνοδεύουν. Δηλαδή, ποια είναι η ποιότητα ή ιδιότητα που έχει αυτό το
ουσιαστικό.
(Π.χ. Ο καλός(επίθετο) μαθητής(ουσιαστικό) ή Ο μαθητής(ουσιαστικό) είναι καλός(επίθετο)).

Έχουν τρία γένη, (αρσενικό θηλυκό, ουδέτερο), αριθμούς και πτώσεις,

όπως και τα ουσιαστικά, κλίνονται όπως αυτά
και παίρνουν το γένος, τον αριθμό και την πτώση του ουσιαστικού,
στο οποίο αναφέρονται ή το προσδιορίζουν

Π.χ.
Η τετράγωνη πινακίδα (δείχνει το σχήμα της πινακίδας)

Ο άσπρος κύκνος (δείχνει το χρώμα του κύκνου).

Η στοργική μάνα (δείχνει το χαρακτήρα της μάνας).

Το ακριβό παλτό (δείχνει την αξία του παλτού).

Τα επίθετα κλίνονται όπως και Eπίσης κρατούν τον

τα ουσιαστικά με τα οποία τόνο σε όλες τις
έχουν τις ίδιες καταλήξεις. πτώσεις στην ίδια
συλλαβή .

Ενικός αριθμός

Ονομαστική ο άγριος η άγρια το άγριο

Γενική του άγριου της άγριας του άγριου

Αιτιατική τον άγριο την άγρια το άγριο

Κλητική -- άγριε -- άγρια -- άγριο

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική οι άγριοι οι άγριες τα άγρια

Γενική των άγριων των άγριων των άγριων

Αιτιατική τους άγριους τις άγριες τα άγρια

Κλητική -- άγριοι -- άγριες -- άγρια

31
 Το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ:

Ενικός Αριθμός
Ονομαστική ο πολύς η πολλή το πολύ
Γενική - της πολλής -
Αιτιατική τον πολύ την πολλή το πολύ
Κλητική - - -
Πληθυντικός Αριθμός
Ονομαστική οι πολλοί οι πολλές τα πολλά
Γενική των πολλών των πολλών των πολλών
Αιτιατική τους πολλούς τις πολλές τα πολλά
Κλητική (πολλοί) (πολλές) (πολλά)

Το επίρρημα "πολύ" + επίθετο Είσαι πολύ κομψή

+ άλλο επίρρημα Ήρθε πολύ αργά
+ρήμα Ήπια πολύ.

Το επίθετο ο πολύς, η πολλή ,το πολύ + ουσιαστικό

πολύς κόσμος, πολλή ζέστη, πολύ νερό

1. Συμπληρώνω με το επίθετο «ο πολύς, η πολλή, το πολύ»:

……….. χρώμα ………….. φασαρία …………..μεγάλη αγάπη

……….. λόγια ………….. άνθρωποι ……………φιλικοί άνθρωποι
……….. αγώνας ………….. γλυκά …………. αγάπη

Προσέχω την ορθογραφία των επιθέτων:

- Τα επίθετα που τελειώνουν σε
–ινός( -ινή, -ινό)
–ίνος (-ίνη, ίνο)
γράφονται με ι
εκτός από τα επίθετα φωτεινός, σκοτεινός, ορεινός,
ταπεινός υγιεινός,
φτηνός
υπεύθυνος, ανεύθυνος, επικίνδυνος

32
 Παραθετικά των επιθέτων
 Θετικός βαθμός: Ο Αχιλλέας είναι ωραίος.

 Συγκριτικός βαθμός: Ο Απόλλωνας είναι πιο ωραίος από τον Αχιλλέα

ή
Ο Απόλλωνας είναι ωραιότερος από τον Αχιλλέα

 Υπερθετικός βαθμός:
Σχετικός Ο Άδωνης είναι ο πιο ωραίος
ή
Ο Άδωνης είναι ο ωραιότερος

Απόλυτος Ο Άδωνης είναι ωραιότατος

ή
Ο Άδωνης είναι (πάρα) πολύ ωραίος
Οι βαθμοί του επιθέτου είναι τρεις: ο θετικός, ο συγκριτικός και ο
υπερθετικός. Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός βαθμός ενός επιθέτου
ονομάζονται παραθετικά του επιθέτου
Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός
βαθμός
Σχετικός Απόλυτος
ωραίος ωραιότερος ο ωραιότερος ωραιότατος
πιο ωραίος ο πιο ωραίος πολύ ωραίος

βαθύς βαθύτερος ο βαθύτερος βαθύτατος

πιο βαθύς ο πιο βαθύς πολύ βαθύς
επιμελής επιμελέστερος ο επιμελέστερος επιμελέστατος
πιο επιμελής ο πιο επιμελής πολύ επιμελής

Ανώμαλα παραθετικά

Θετικός βαθμός Συγκριτικός βαθμός Υπερθετικός βαθμός

καλός καλύτερος άριστος
κακός χειρότερος (χείριστος)
μικρός μικρότερος ελάχιστος
μεγάλος μεγαλύτερος μέγιστος
πολύς περισσότερος (πλείστος)
λίγος λιγότερος ελάχιστος
απλός απλούστερος απλούστατος
γέρος γεροντότερος
ψηλός ψηλότερος ύψιστος

33
Άσκηση: Να συμπληρώσεις τα παραθετικά

Θετικός βαθμός Συγκριτικός Σχετικός Απόλυτος

υπερθετικός υπερθετικός
φωτεινός
πλατύς
επιμελής
βαρύς
ασεβής
καλός
λίγος
κακός
ψηλός

Η λειτουργία του επίθετου

Τα επίθετα άλλοτε συνοδεύουν ουσιαστικά και λειτουργούν σαν επιθετικοί
προσδιορισμοί
(επιθετικός προσδιορισμός)

Φόρεσα την κόκκινη φούστα

Κι άλλοτε είναι κατηγορούμενα (όταν υπάρχει συνδετικό ρήμα :

είμαι, γίνομαι, ονομάζομαι, φαίνομαι, θεωρούμαι, διορίζομαι…)
(κατηγορούμενο)

Η φούστα είναι κόκκινη.

Τα αριθμητικά επίθετα.

Ορθογραφία : Tα απόλυτα αριθμητικά από το 13 ως το 19

γράφονται με μία λέξη, ενώ από το 21 και πάνω με δύο.

Χωρίζονται ανάλογα με τη σημασία τους σε:

1.Απόλυτα : Είναι τα αριθμητικά επίθετα που φανερώνουν ορισμένο πλήθος από

πρόσωπα, ζώα, πράγματα, κ.λ.π.(δέκα παιδιά, είκοσι δραχμές, κ.λ.π.).

2. Τακτικά λέγονται τα αριθμητικά επίθετα που φανερώνουν τη σειρά, την τάξη των
ουσιαστικών. Π.χ. Ο πρώτος μαθητής, η δεύτερη μέρα, η έκτη τάξη, ο δωδέκατος
μήνας, ο δέκατος πέμπτος όροφος, ο εικοστός αιώνας, κ.λ.π.

34
 Πίνακας απόλυτων και τακτικών αριθμητικών
Αριθμοί Απόλυτα Αριθμητικά Τακτικά Αριθμητικά
1 ένας, μία (μια), ένα πρώτος, -η, -ο
2 δύο δεύτερος, -η, -ο
3 τρία τρίτος, -η, -ο
4 τέσσερις, τέσσερα τέταρτος, -η, -ο
5 πέντε πέμπτος, -η, -ο
6 έξι έκτος, -η, -ο
7 εφτά, (επτά) έβδομος, -η, -ο
8 οχτώ (οκτώ) όγδοος, -η, -ο
9 εννέα, εννιά ένατος, -η, -ο
10 δέκα δέκατος, -η, -ο
11 έντεκα ενδέκατος,-η, -ο / εντέκατος,-η, -ο
12 δώδεκα δωδέκατος, -η, -ο
13 δεκατρείς, δεκατρία δέκατος τρίτος, -η, -ο
14 δεκατέσσερις, δεκατέσσερα δέκατος τέταρτος, -η, -ο
15 δεκαπέντε δέκατος πέμπτος, -η, -ο
16 δεκαέξι (δεκάξι) δέκατος έκτος, -η, -ο
17 δεκαεφτά (δεκαεπτά) δέκατος έβδομος, -η, -ο
18 δεκαοχτώ (δεκαοκτώ) δέκατος όγδοος, -η, -ο
19 δεκαεννέα (δεκαεννιά) δέκατος ένατος, -η, -ο
20 είκοσι εικοστός, -ή, -ό
21 είκοσι ένας, είκοσι μία, είκοσι ένα εικοστός πρώτος, -η, -ο
22 είκοσι δύο εικοστός δεύτερος, -η, -ο
30 τριάντα τριακοστός, -ή, -ό
40 σαράντα τεσσαρακοστός, -ή, -ό
50 πενήντα πεντηκοστός, -ή, -ό
60 εξήντα εξηκοστός, -ή, -ό
70 εβδομήντα εβδομηκοστός, -ή, ό
80 ογδόντα ογδοηκοστός, -ή, -ό
90 ενενήντα ενενηκοστός, -ή,-ό
100 εκατό εκατοστός, -ή, ό
101 εκατόν ένα, εκατό μία, εκατόν ένα εκατοστός πρώτος, -η, -ο
102 εκατό δύο εκατοστός δεύτερος, -η, -ο
200 διακόσιοι, -ες, -α διακοσιοστός, -ή, ό
300 τριακόσιοι, -ες, -α τριακοσιοστός, -ή, -ό
400 τετρακόσιοι, -ες, -α τετρακοσιοστός, -ή, -ό
500 πεντακόσιοι, -ες, -α πεντακοσιοστός, -ή, -ό
600 εξακόσιοι, -ες, -α εξακοσιοστός, -ή, -ό
700 εφτακόσιοι, -ες, -α εφτακοσιοστός, -ή, -ό
800 οχτακόσιοι, -ες, -α οχτακοσιοστός, -ή, -ό
900 εννιακόσιοι, -ες, -α εννιακοσιοστός, -ή, -ό
1.000 χίλιοι, χίλιες, χίλια χιλιοστός, -ή, -ό
2.000 δύο χιλιάδες δισχιλιοστός, -ή, -ό

3. Πολλαπλασιαστικά λέγονται τα αριθμητικά επίθετα που φανερώνουν από πόσα απλά

μέρη αποτελείται κάτι. Π.χ. απλός κόμπος, διπλός κόπος, τριπλή προσπάθεια, κ.λ.π.

4. Aναλογικά λέγονται τα αριθμητικά επίθετα που φανερώνουν πόσες φορές ένα ποσό
είναι μεγαλύτερο από ένα άλλο.

Π.χ. αυτός είναι διπλάσιος σε ύψος από τον άλλο το καινούριο σπίτι μας είναι τριπλάσιο
από την παλιό, κ.λ.π.

Ορθογραφία του εννέα - εννιά: Γράφονται με δύο ν μόνο όσα επίθετα γίνονται από το
εννιά και έχουν μέσα ολόκληρες τις λέξεις εννέα ή εννιά. Π.χ. εννιά, εννιακόσιοι,
εννεαπλάσιος

Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις γράφονται με ένα ν.

( ενενήντα ενενηνταπλάσιος, ενενηκοστός, ένατος, κ.λ.π.).
35
 Ορθογραφία του δισ- και δυσ-: Το δις είναι η μορφή που παίρνει το αριθμητικό δύο
όταν είναι το α’ συνθετικό μιας σύνθετης λέξης

Δηλ.: δισ = δύο Πχ δισεκατομμύριο, δίστηλο άρθρο

Το δυσ- είναι αχώριστο μόριο και σημαίνει δυσκολία ή κακό αποτέλεσμα .

Πχ.: δύσκολη άσκηση, δυστυχία…

Άσκηση

1. Να γράψεις ολογράφως τους αριθμούς στα κενά

…………………………………………….(16) άτομα παραμένουν αποκλεισμένα στο βουνό , ενώ

………………………………………………….(25) έχουν ήδη μεταφερθεί στην πόλη. Επιβιβάστηκαν
………………………………………………..(513) επιβάτες και αποβιβάστηκαν
…………………………………………..236
ΒΜ

2. Να γράψεις ολογράφως τους αριθμούς

(Προσοχή: στη σωστή πτώση!)

- (3)………………………….μαθητές
- (3)…………………………..χρονών
- (14)………………………….μολύβια
- (1) ………………………………..δάσκαλος
- (1) ……………………………δασκάλας
- (1)…………………………….παιδί
- (18)…………………………..αυγών

3. Να γράψετε µε γράµµατα τους απόλυτους αριθµούς

Στο σπίτι µου έχω (1) …………………… σκύλο, (1) ……………………… γάτα κι (1)

………………… καναρίνι, Στο δωµάτιό µου έχω (2) ………………………………. βιβλιοθήκες (3)

………………………………. παράθυρα και (4) ………………………………. καρέκλες. .

4. Πόσες µέρες έχει: το τριήµερο: ……………………….

το τετραήµερο: ………………… το πενθήµερο: …………………

το δεκαπενθήµερο: ………………… …………………

36
 Αντωνυμίες

Είναι οι κλιτές λέξεις που αντικαθιστούν ονοματικές φράσεις και κάνουν την ίδια
δουλειά με αυτές.

Έ, αφού κάνουν την ίδια δουλειά με τα

ονόματα και τις ονοματικές φράσεις, γιατί τις
χρησιμοποιούμε; Και τις μαθαίνουμε κιόλας;

Τις χρησιμοποιούμε γιατί δίνουν στο

λόγο μας συντομία, σαφήνεια και για
να μην επαναλαμβάνουμε συνέχεια τις
ίδιες λέξεις.

Οι αντωνυμίες είναι οχτώ ειδών:

1) Προσωπικές ; εγώ, εσύ αυτός,

μου, σου, του, με, σε, το (ν ) , τη (ν) (αδύναμος τύπος)

2) Κτητικές : δικός, δική , δικό μου, σου, του

3) Αυτοπαθής : ο εαυτός μου, ο εαυτός σου, ο εαυτός του

4) Οριστικές ; ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο,

μόνο, μόνη, μόνο

5) Δεικτικές : αυτός, -ή, -ό.

εκείνος, -η, -ο,
τούτος, -η, -ο, τέτοιος, -α,-ο

6) Αναφορικές: ο οποίος, -α,-ο, που, ό,τι

7) Ερωτηματικές: ποιος, -α,-ο,

πόσος, -η,-ο (τίνος;)

8) Αόριστες : ένας, μία ένας / κάποιος, -α, -ο

κάθε / καθένας, καθεμία, καθένα
κανένας, καμία, κανένα
μερικοί, μερικές, μερικά
κάμποσος, κάμποση, κάμποσο,
άλλος, άλλη, άλλο / τίποτα, κάθε, καθετί

37
 Τα σημεία στίξης

Τα σημεία της στίξης είναι τα εξής: η τελεία (.),η άνω τελεία (.), το κόμμα (,),το
ερωτηματικό (;), το θαυμαστικό
Λιγότερο χρησιμοποιούμε: τη διπλή τελεία (:),την παρένθεση ( ),τα
αποσιωπητικά(…), την παύλα (-), τη διπλή παύλα (- -)και τα εισαγωγικά(« »)

Τελεία (.) Τη σημειώνουμε μετά το τέλος μιας φράσης με ακέραιο νόημα.

Άνω τελεία (.)Τη σημειώνουμε όταν θέλουμε να δείξουμε μικρότερο σταμάτημα

από την τελεία, αλλά μεγαλύτερο από το κόμμα.

Κόμμα(,) Με αυτό δείχνουμε πολύ μικρό σταμάτημα της φωνής.

Πότε χρησιμοποιούμε το κόμμα;

 πχ: Τα αγαπημένα μου χρώματα είναι το κόκκινο, το πράσινο, το κίτρινο, το ροζ και
το μωβ
Όταν θέλουμε να χωρίσουμε ασύνδετες λέξεις ή φράσεις που είναι στη σειρά.

 πχ: Μάρκο, δώσε μου την ξύστρα

Όταν θέλουμε να χωρίσουμε την κλητική προσφώνηση από την υπόλοιπη πρόταση.
.
 πχ: Η Αθήνα, η πρωτεύουσα της Ελλάδας, οργάνωσε τους Ολυμπιακούς αγώνες
του2004
Όταν θέλουμε να χωρίσουμε μικρότερες φράσεις που εξηγούν κάτι μέσα σε μία πρόταση.

Προσοχή: Δεν μπαίνει κόμμα πριν απ' το και, το ούτε, το μήτε και το ή.

Ερωτηματικό (;)Μπαίνει στο τέλος μιας ερωτηματικής φράσης.

πχ Πού είναι το ποδήλατο;

Θαυμαστικό(!) Μπαίνει μετά από επιφωνήματα ή ύστερα από κάθε φράση που
δηλώνει θαυμασμό, χαρά, ελπίδα, πόνο, φόβο, προσταγή
πχ Τι όμορφη παραλία! Χρόνια πολλά! Αχ, τι έπαθα! Μπράβο! Τα κατάφερες.

Διπλή τελεία (:) Σημειώνεται εμπρός από λόγια που αναφέρονται κατά λέξη πχ
Ο Στέλιος ρώτησε: :«Πότε θα πάμε στη θάλασσα»;

Εισαγωγικά (« ») Μέσα τους κλείνουμε τα λόγια ενός άλλου όταν τα

αναφέρουμε όπως ακριβώς τα είπε.
Παύλα (-) Τη σημειώνουμε στο διάλογο για να δείξουμε αλλαγή στο πρόσωπο
που μιλάει.

Παρένθεση( ) Μέσα της κλείνουμε μια φράση που συμπληρώνει ή εξηγεί τα

λεγόμενα.
Διπλή Παύλα (- -) Έχει ίδια χρήση με την παρένθεση.

Αποσιωπητικά(…)Δείχνουμε πως η φράση έμεινε ατέλειωτη.

38
 Ευθύς και πλάγιος λόγος
Ευθύς λέγεται ο λόγος μέσω του οποίου μεταδίδονται τα λόγια ενός προσώπου άμεσα,
δηλαδή έτσι ακριβώς όπως τα είπε.

πχ: -Γιατί φεύγεις; τον ρώτησε ο Άρης

- Έχω κάποια δουλειά, απάντησε εκείνος

Πλάγιος λόγος λέγεται ο λόγος μέσω του οποίου μεταδίδονται τα λόγια ενός προσώπου
έμμεσα, δηλαδή όχι ακριβώς όπως τα είπε αλλά όπως μας τα μεταφέρει ένα τρίτο πρόσωπο.
πχ: Ο Γιάννης τον ρώτησε γιατί φεύγει.
Εκείνος απάντησε πως έχει κάποια δουλειά.

πχ: Ευθύς λόγος: Ο δάσκαλος είπε: "Ανοίξτε τα βιβλία σας".

Πλάγιος λόγος: Ο δάσκαλος είπε ν' ανοίξουν τα βιβλία τους.

1. Να ξαναγράψεις τον παρακάτω διάλογο

μεταφέροντας τα λόγια των προσώπων σε πλάγιο
λόγο.
- Ποια είσαι; τη ρώτησε ο μικρός πρίγκιπας.
- Είμαι μια αλεπού, είπε η αλεπού.
- Έλα να παίξεις μαζί μου, της πρότεινε ο μικρός πρίγκιπας.
- Δεν μπορώ να παίξω μαζί σου, είπε η αλεπού.
- Για ποιο λόγο; ρώτησε απορημένος ο πρίγκιπας.
- Γιατί δε με έχουν ημερώσει, απάντησε η αλεπού.

_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
________________________________________________
___________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________

39
 ΤΕΛΙΚΟ

«Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του θηλυκού γένους του οριστικού άρθρου
(τη[ν]/στη[ν]) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή[ν], τη[ν]), καθώς και το τελικό ν των
αρνητικών επιρρημάτων δε(ν) και μη(ν) διατηρείται στον γραπτό λόγο, μόνο όταν η
επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα παρακάτω: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ,
ξ, ψ

Π.χ.

Μίλησε με την κόρη του, αλλά παρακολουθούσε με προσοχή τη ροή του νερού.

Αν και ήρθε αργά, τη δέχτηκαν με χαρά,

Αλλά:

Όταν μιλούσε η Θάλεια δεν την άκουγε κανένας.

Το τελικό ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού και του αόριστου
άρθρου (τον/στον, έναν), καθώς και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτόν, τον) διατηρείται
στον γραπτό λόγο πάντοτε

(στον προφορικό όμως λόγο προφέρεται συνήθως μόνο στις περιπτώσεις που ακολουθούν
φωνήεντα ή τα: κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ )

Π.χ.

Ο Σωτήρης χθες πήγε βόλτα με έναν συμμαθητή του στον ζωολογικό κήπο.

40
 Πάθη φωνηέντων

Πολλές φορές τα φωνήεντα παθαίνουν κάποιες αλλαγές.

Τις αλλαγές αυτές τις λέμε πάθη φωνηέντων. Θα μάθουμε
- την έκθλιψη
- την αφαίρεση
- την αποκοπή
Στη θέση του φωνήεντος που χάνεται βάζουμε
απόστροφο(΄) .

Έκθλιψη
Με έδιωξε – μ’ έδιωξε , του ουρανού – τ’ ουρανού .

Όμως και άλλος – κι άλλος

Αφαίρεση
μου έδωσε – μου ‘δωσε , θα έχει – θα ‘χει

Αποκοπή
Κάνε το – καν’ το

Προσοχή

Το επίρρημα μέσα παθαίνει έκθλιψη όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει

από φωνήεν: πχ μέσα από – μεσ’ από

και αποκοπή (χωρίς απόστροφο!)όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από

σύμφωνο: μέσα στην τάξη – μες στην τάξη

1. Να γράψεις με έκθλιψη τις φράσεις

για αυτό………………………………… από όλους………………………………

σε αγαπώ……………………………… μέσα από ………………………………

2. Να γράψεις με αφαίρεση τις φράσεις

το έμαθες………………………………… πού είσαι…………………………………………

σου έστειλα…………………………… του έγραψα ………………………………………

3. Να γράψεις με αποκοπή τις φράσεις

φέρε την ………………………… μέσα στην αυλή …………………………

δείξε τους………………………… μέσα στη θάλασσα………………………………

41
 Είδη προτάσεων

1. Ως προς τη δομή τους οι προτάσεις διακρίνονται σε:

• Απλές : είναι οι προτάσεις που περιλαμβάνουν μόνο τους κύριους όρους της
πρότασης, δηλαδή υποκείμενο, ρήμα και, αν είναι αναγκαίο, αντικείμενο ή
κατηγορούμενο.

Υ+Ρ
Υ+Ρ+Κ
Υ+Ρ+Α (αν είναι απαραίτητο)
π.χ. Η Μαρία διαβάζει το βιβλίο της. Η Λυδία είναι μαθήτρια.

• Ελλειπτικές: είναι οι προτάσεις από τις οποίες λείπει κάποιος κύριος όρος
(Υποκείμενο, Ρήμα, Κατηγορούμενο), γιατί εννοείται .

π.χ. [εγώ ] Βλέπω.

•Επαυξημένες: είναι οι προτάσεις που περιλαμβάνουν, εκτός από τους κύριους

όρους, και άλλους προσδιορισμούς, οι οποίοι λειτουργούν ως συμπληρώματα της
έννοιας που δίνουν οι κύριοι όροι, όπως επίθετα, επιρρήματα κτλ.,

Υ+Ρ
Υ+Ρ+Κ }+ προσδιορισμός
Υ+Ρ+Α
π.χ. Η Μαρία είναι καλή μαθήτρια.

• Σύνθετες: είναι οι προτάσεις που περιλαμβάνουν περισσότερα από ένα υποκείμενα

ή αντικείμενα ή κατηγορούμενα,

π.χ. Η Λυδία και η Μαρία είναι μαθήτριες.

Έφαγα ψωμί και τυρί.

42
 Παραδείγματα
Ελλειπτική: Είναι γιατρός.
Απλή: Η Εύα είναι γιατρός
Επαυξημένη: Η Εύα είναι καλή γιατρός
Σύνθετη : Η Εύα είναι γιατρός και μητέρα.
Σύνθετη – Επαυξημένη : Η Εύα είναι καλή γιατρός και μητέρα

2. Ως προς τη σχέση τους με άλλες διακρίνονται σε

Α. Κύριες προτάσεις ή ανεξάρτητες είναι αυτές που μπορούν να σταθούν μόνες

τους στο λόγο.
ΠΧ Ήρθαμε χτες αργά.

Β. Εξαρτημένες προτάσεις είναι αυτές που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους
στο λόγο, αλλά χρησιμεύουν για να προσδιορίσουν μία άλλη πρόταση ή έναν όρο
μιας άλλης πρότασης.

ΠΧ. Ήρθαμε χτες αργά, γιατί είχε πολλή κίνηση.

Μου έδωσε το τετράδιο, που ήταν πάνω στο θρανίο

43