Professional Documents
Culture Documents
E-ISBN: 978-605-241-474-3
DOI 10.14527/9786052414743
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektro-
nik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu
kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan ki-
taplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten
uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca ta-
nınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevri-
miçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com ve
Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı ya-
zarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere
http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.
KONGRE BAŞKANLARI
Prof. Dr. Kemal Doymuş, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dekanı
Prof. Dr. Özcan Demirel, ULED Platformu Başkanı
BİLİM KURULU
Prof. Dr. A. Sibel Türküm, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Abbas Türnüklü, Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Prof. Dr. Abdulhak Halim Ulaş, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Abdurrahman Güzel, Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Abdurrahman Tanrıöğen, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Adem Başıbüyük, Erzincan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Adil Türkoğlu , Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Adnan Erkuş, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Ahmet Işık, Kırıkkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Kaçar, Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Halil Kırkkılıç, Atatürk Üniversitesi, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Ok, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Saban, Necmettin Erbakan Üniversitesi
Prof. Dr. Ahmet Zeki Saka, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Şimşek, İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet İlhan Şen, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Alaattin Canbay, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Prof. Dr. Alev Doğan, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Rıza Akdeniz, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Fuat Arıcı, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
vi
The 27th International Congress on Educational Sciences
vii
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
viii
The 27th International Congress on Educational Sciences
ix
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Prof. Dr. İsmail Demircioğlu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. İsmail Doğan, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. İzzet Görgen, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Kasım Karakütük, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Kerim Gündoğdu, Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Keziban Orbay, Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Kıymet Selvi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Kürşad Yılmaz, Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Kürşat Yenilmez, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Kurtman Ersanlı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Leman Tarhan, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Fakültesi
Prof. Dr. Leyla Küçükahmet, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Lokman Turan, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. M. Çağatay Özdemir, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mahir Kadakal, Giresun Üniversitesi Fen-edebiyat Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Arslan, Girne Amerikan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Baştürk, Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Çiçek, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Durdu Karslı, Eastern Mediterranean University, Department Of Educational Sciences
Prof. Dr. Mehmet Dursun Erdem, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Nuri Gömleksiz, Fırat Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Güçlü, Gazi Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Gültekin, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Gürol, Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Güven, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Korkmaz, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Küçük, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet Fatih Özmantar, Gaziantep Üniversitesi
Prof. Dr. Mehmet Takkaç, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Taşpınar, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Engin Deniz, Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mehmet Fatih Taşar, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Melek Çakmak, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Meral Atıcı, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Meral Güven, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mete Alım, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Metin Orbay, Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Michael W. Apple, University Of Wisconsin Faculty Of Education
Prof. Dr. Mualla Bilgin Aksu, Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Muammer Çalık, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Muammer Demirel, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Müfit Kömleksiz, Lefke Avrupa Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
x
The 27th International Congress on Educational Sciences
xi
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
xii
The 27th International Congress on Educational Sciences
Prof. Dr. Sırrı Akbaba, Üsküdar Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Soner Yıldırım, Odtü Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Songül Altınışık, Todaie
Prof. Dr. Songül Tümkaya, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Suat Ünal, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Suat Ungan, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Şükran Tok, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Prof. Dr. Süleyman Çelenk, Girne Amerikan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Süleyman Doğan, Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Süleyman Sadi Seferoğlu, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Tacettin Pınarbaşı, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Tayyip Duman, Bozok Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Telhat Özdoğan, Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Temel Çalık, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Todd Alan Price, National Louis University
Prof. Dr. Tuğba Yanpar Yelken, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Tuncay Ergene, Hacettepe Ünivesitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Turan Akbaş, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Türkan Argon, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ülkü Eser Ünaldı, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Prof. Dr. Ümit Turgut, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Vedat Özsoy, Tobb Etü Güzel Sanatlar, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi
Prof. Dr. Vladimir A. Fomichov, National Research University Higher School Of Economics
Prof. Dr. William E. Doll, University Of Victoria Faculty Of Education
Prof. Dr. Yahya Akyüz, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Yaşar Baykul, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Yaşar Özbay, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yasemin Gülbahar Güven, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Yasemin Karaman Kepenekçi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Yasin Soylu, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yavuz Demir, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yavuz Erişen, Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yavuz Kızılçim, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yavuz Taşkesenligil, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yavuz Unat, Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yücel Gelişli, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yücel Kabapınar, Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yüksel Dede, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yüksel Kavak, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yüksel Özden, İbn Haldun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yusuf Budak, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Yusuf Gürcan Ültanır, Ufuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
xiii
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Prof. Dr. Zekeriya Nartgün, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Zeynep Hamamcı, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Zeynep Deniz Yöndem, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakiütesi
Prof. Dr. Ziya Selçuk, Ted Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
HAKEM KURULU
Prof. Dr. A. Sibel Türküm, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Abbas Türnüklü, Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Prof. Dr. Abdulhak Halim Ulaş, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Abdullah Kaplan, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Abdurrahman Tanrıöğen, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Adil Türkoğlu , Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Adnan Baki, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Adnan Erkuş, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Ahmet Doğanay, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Gürses, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Işık, Kırıkkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Kaçar, Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Halil Kırkkılıç, Atatürk Üniversitesi, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Ok, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ahmet Saban, Necmettin Erbakan Üniversitesi
Prof. Dr. Ahmet İlhan Şen, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Alev Doğan, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Rıza Akdeniz, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Osman Alakuş, Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Balcı, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Ali İlker Gümüşeli, Okan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Meydan, Nevşehir Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Yıldırım , Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ali Sinan Bilgili, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Alim Kaya, Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Alipaşa Ayas, Bilkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Alper Cihan Konyalıoğlu, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Altay Eren, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Asım Çivitçi, Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Aydan Ersöz, İngilizce Eğitimi Derneği
xiv
The 27th International Congress on Educational Sciences
xv
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
xvi
The 27th International Congress on Educational Sciences
xvii
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Prof. Dr. Mustafa Şahin, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Mustafa Sözbilir, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Naciye Aksoy, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nazım Hikmet Polat, Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
Prof. Dr. Necati Cemaloğlu, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nergüz Bulut Serin, Lefke Avrupa Üniversitesi
Prof. Dr. Nezahat Güçlü, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nilay T. Bümen, Ege Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nilüfer Özabacı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nilüfer Voltan Acar, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Niyazi Can, Sütçü İmam Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nuri Doğan, Hacettepe Üniversitesi
Prof. Dr. Nuri Yavuz, Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Nurtaç Canpolat, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Oğuz Serin, Lefke Avrupa Üniversitesi, Dr. Fazıl Küçük Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Oktay Cem Adıgüzel, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ömer Adıgüzel, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Ömer Özyılmaz, İstanbul Aydın Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Orhan Karamustafaoğlu, Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Osman Titrek, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ramazan Özey, Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Raşit Özen, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Remzi Y. Kıncal, Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Reşat Peker, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Ruhi Sarpkaya, Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Sadegül Akbaba Altun, Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Sait Yücel, Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Salih Çepni, Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Salih Paşa Memişoğlu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Salih Uşun, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Samih Bayrakçeken, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Satılmış Tekindal, Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Sebahattin Arıbaş, Adıyaman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi (emekli)
Prof. Dr. Sedat Yüksel, Uludağ Üniversitesi, eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Sefer Ada, İstanbul Gedik Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Selahattin Gelbal, Hacettepe Üniversitesi, eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Selahiddin Öğülmüş, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi
Prof. Dr. Şener Büyüköztürk , Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Serap Buyurgan, Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Serap Kaya Şengören, Dokuz Eylül Üniversitesi
Prof. Dr. Servet Özdemir, Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Prof. Dr. Sevilay Karamustafaoğlu, Amasya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
xviii
The 27th International Congress on Educational Sciences
xix
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Doç. Dr. Derya Arslan Özer, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Elif Çelebi Öncü, Kocaeli Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Elvan Yalçınkaya, Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Erdal Taşlıdere, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Doç. Dr. Erkan Dinç, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Erol Duran, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Güldem Dönel Akgül, Erzincan Üniverstisi
Doç. Dr. Gülsen B. Ünver, Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Gürcü Erdamar, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Güven Dinç, Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü
Doç. Dr. Güven Özdem, Giresun Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Hakan Atılgan, Ege Üniversitesi
Doç. Dr. Hakkı Kontaş, Adıyaman Üniversitesi
Doç. Dr. Hasan Bozgeyikli, Erciyes Üniversitesi
Doç. Dr. Hasan Hüseyin Şahan, Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Hatice Akkoç, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Hüseyin Köksal, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Hüseyin Ünlü, Aksaray Üniversitesi
Doç. Dr. Ibrahım Cankaya, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. İlhami Bulut, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. İlkay Ulutaş, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. İlke Evin Gencel, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. İsmail Karakaya, Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Kamile Demir, Alaaddin Keykubat Üniversitesi
Doç. Dr. Kasım Kıroğlu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Kemal Özgen, Dicle Üniversitesi
Doç. Dr. Lale Özsevgeç, Ktü Fatih Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Levent Mercin, Dumlupınar Üniversitesi
Doç. Dr. Mediha Sarı, Çukurova Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet Arif Özerbaş, Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Mehmet Turan, Fırat Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Melek Demirel, Hacettepe Üniversitesi
Doç. Dr. Melike Özer Keskin, Gazi Üniversitesi
Doç. Dr. Meltem Düzbastılar, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Muhammet Baştuğ, İstanbul Üniversitesi
Doç. Dr. Muhammet Turhan, Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Murat Kurt, Amasya Üniversitesi
Doç. Dr. Mustafa Şahin Bülbül, Kafkas Üniversitesi
Doç. Dr. Mustafa Durmuşçelebi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Mustafa Kayıhan Erbaş, Aksaray Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi
Doç. Dr. Necmi Gökyer, Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Doç. Dr. Nedim Alev, Karadeniz Teknik Üniversitesi
xx
The 27th International Congress on Educational Sciences
xxi
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
xxii
The 27th International Congress on Educational Sciences
Yrd. Doç. Dr. İrfan Nihan Demirel, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Kazım Alat, Ondokuz Mayıs Üni. Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitim
Yrd. Doç. Dr. Lütfiye Özalemdar, Giresun Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. M. Aydın Başar, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. M. Nevra Küpana, Sakarya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Akpınar, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Toran, İstanbul Kültür Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Metin Özkan, Gaziantep Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Muammer Ergün, Kastamonu Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Müge Aygün, Giresun Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Muhammet Berigel, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Nail İlhan, Kilis 7 Aralık Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Nilüfer Okur Akçay, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Ömer Karaman, Ordu Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ömer Kutlu, Ankara Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ömer Şahin, Amasya Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Rabia Şenay Şişman, Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Recep Serkan Arık, Dumlupınar Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Riyad Şihab, Afyon Kocatepe Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Sadık Yüksel Sıvacı, Ahi Evran Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Seda Kerimgil Çelik, Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Eğitimi Abd
Yrd. Doç. Dr. Selda Aras, Başkent Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Serap Yetik, Pamukkale Üni. Eğitim Fak. Böte Bölümü
Yrd. Doç. Dr. Şeref Göküş, Akdeniz Üniv.
Yrd. Doç. Dr. Sibel Güven, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Temel Kösa, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Turgay Alakurt, Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Ümit Demiral, Ahi Evran Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ümit İzgi Onbaşılı, Mersin Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Vedat Aktepe, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yalçın Özdemir, Ömer Halisdemir Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yrd. Doç. Dr. Yasemin Kuşdemir, Kırıkkale Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yasin Ozturk, Karadeniz Teknik Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yavuz Bolat , Mustafa Kemal Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yeşim Özer Özkan, Gaziantep Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Yılmaz Mutlu, Muş Alparslan Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Zeynep Temiz, Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Zöhre Kaya, Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Arş. Gör. Dr. Mehmet Bars, Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi
Dr. Adem Çilek, Eğitim Yöneticileri ve Uzmanları Derneği
Dr. Fatih Önder, Dokuz Eylül Üniversitesi
Dr. Murat Polat, Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi
xxiii
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
xxiv
İÇİNDEKİLER/CONTENTS
ÖN SÖZ........................................................................................................................................................iii
PREFACE......................................................................................................................................................iv
KURULLAR....................................................................................................................................................v
Şevki Özer AKÇAY, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümü, Türkiye,
soakcay@atauni.edu.tr
Öz
Müzik öğretmenlerinin sahip oldukları niteliksel özelliklerin belirlenmesi müzik eğitiminin ve müzik
öğretmeni eğitiminin başarısı açısından önem taşımaktadır. Aynı eğitim programına tabi olsalar dahi her
öğretmen ve her öğrenci şüphesiz ki diğerlerinden farklıdır. Her öğretmenin ve her öğrencinin kendine ait
bir yöntemi, yaklaşımı, stratejisi, stili olması doğaldır. Burada önemli olan müzik öğretmenlerinin hem kendi
stilleri hakkında hem öğrencilerin stilleri hakkında hem de genel olarak stiller konusunda bir farkındalığa sahip
olması gerektiğidir. Bu farkındalık sayesinde müzik öğretmeni ders içi etkinliklerde, sınıf yönetimi konusunda
ve ihtiyaç duyulan diğer durumlarda kendi stilleri ile öğrencilerin stilleri arasındaki çatışmadan kaynaklanacak
olan olası sorunları öngörebilir, çözebilir, sorun olmadığı durumlarda öğrenme-öğretme süreçlerini etkili şekilde
yönetebilir.
Eğitim fakültelerinin müzik eğitimi bölümü öğrencileri ile diğer mesleki müzik eğitimi veren yükseköğretim
kurumlarında pedagojik formasyon alarak müzik öğretmeni olacak olan öğretmen adaylarının düşünme stilleri
açısından değerlendirilmesi bu çalışmanın temel amacıdır. Bu çalışma; Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar
Fakültesi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi ve Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Eğitim
Fakültesinde lisans eğitimi almakta olan 93 öğrenci ile yürütülmüştür. Araştırmanın verileri Sternberg ve Wagner
(1991) tarafından geliştirilen ve Fer (2005) tarafından Türkçe’ye çevrilerek geçerliği ve güvenirliği yapılmış olan
“Düşünme Stilleri Envanteri” kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen veriler tek yönlü varyans analizi (ANOVA)
ve betimleyici istatistiki teknikler kullanılarak analiz edilmiştir.
Çalışmanın sonuçlarına genel olarak bakıldığında müzik öğretmeni adayı olan lisans öğrencilerinden
oluşan çalışma grubunun kayıtlı olduğu Fakülte/Bölüm/Programdan, Program türünden, mezun oldukları
lise türünden, akademik başarı düzeylerinden ve bireysel çalgılarından bağımsız şekilde Yasamacı, Yürütmeci,
Yargılayıcı, Hiyerarşik, İçsel ve Liberal düşünme stillerine sahip oldukları görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Düşünme Stilleri, Müzik Eğitimi, Müzik Öğretmeni Adayları.
37
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Abstract
Defining the quality traits of music teachers who are the basic stakeholders of music teaching is important
for the success of music education and music teacher training programs. Each teacher and student is different
from each other even if they are subjected to the same educational program. Every teacher and student has his/
her own method, approach, strategy, and style. The most important thing here is the fact that music teachers
must have awareness on their own styles and the styles of their students both in terms of styles and in general
terms. With this awareness, the music teacher may predict and resolve possible problems that may stem from the
conflict between their own styles and the styles of the students in intra-class activities, in classroom management,
and in other necessary situations; and in case there are no problems, may manage the learning-teaching processes
in an efficient manner.
The basic aim of the present study was defined as determining the thinking styles of music training
department students of educational faculties and the students who are graduated from other higher education
programs who receive pedagogical formation training to become music teachers. It is also the aim of the study to
analyze the thinking styles of music teacher candidates according to various demographic variables.
The present study was conducted with 93 students who studied at Atatürk University, Fine Arts Faculty,
Atatürk University, Kazım Karabekir Educational Faculty, and Ağrı İbrahim Çeçen University, Educational
Faculty at undergraduate level. The data of the study were collected by using the “Thinking Styles Inventory”,
which was developed by Sternberg and Wagner (1991), and which was translated into Turkish and whose validity
and reliability studies were conducted by Fer (2005). The data obtained were analyzed by using One-Way Variance
Analysis (ANOVA) and descriptive statistical analyses.
When considered in general terms, it was determined according to the average scores of the students
included in the present study that the Study Group which consisted of undergraduate students who were music
teacher candidates had a thinking style profile that was Legislative, Executive, Judicial, Hierarchic, Internal and
Liberal independently from their Faculty/Department/Programs, the school they graduated, academic success
levels, and individual musical instruments. According to the study results, it was determined that the average of
the sub-scale items obtained from the thinking styles inventory were generally over the medium level although
there are some variations according to gender. The differentiation according to gender showed that the male
group had higher scores than females in Monarchic, Internal and External thinking styles sub-dimensions.
Keywords: Thinkin Styles, Music Education, Music Teacher Candidates.
38
The 27th International Congress on Educational Sciences
Giriş
Genelde öğretmen yetiştirme, özelde de müzik öğretmeni yetiştirme konusunda Cumhuriyetin ilk
yıllarından itibaren yapılan çalışmalardan okullaşma ve öğretmen yetiştirme uygulamalarının geliştirilmesine
yönelik çalışmalar konunun her dönemde önemini koruduğunu ortaya koymaktadır. 1982 yılında öğretmen
yetiştirme görevinin üniversitelere geçmesiyle birlikte bu konuda daha profesyonel yaklaşımların işe koşulduğu
görülmektedir. Ancak Türkiye’nin öğretmen yetiştirme konusunda sürekli bir arayış içerisinde olduğu ve bu
arayışa cevap vermek için sıklıkla geçici çözümlere de (hızlandırılmış eğitim, vekil öğretmenlik, mektupla
öğretim vb.) başvurduğu görülmektedir. Bununla birlikte Milli Eğitim Temel Kanunu ile her düzeydeki
öğretmenlerin genel kültür, özel alan bilgisi ve meslek formasyonu bakımından dengeli biçimde yetiştirilmeleri
yasal bir esasa bağlanmıştır (Kavak, Aydın, & Akbaba Altun, 2007). 2006-2007 eğitim-öğretim yılından itibaren
uygulamaya giren öğretmen yetiştirme programlarının geneli %50’si alan bilgisi, %30’u öğretmenlik bilgisi
ve %20’si de genel kültür bilgisi içerecek şekilde tasarlanmıştır. Bu oran ve dersler öğretmenlik dallarına göre
değişiklik göstermektedir. Özellikle belli düzeyde genel kültüre ve bilişim teknolojisi bilgisine sahip, bilimsel
araştırma yapabilen ve yapılan araştırmalardan yararlanabilen, çok yönlü aydın öğretmenler yetiştirebilmek
amacıyla yeni programlarda genel kültür derslerinin oranları artırılmış, eğitim fakültelerine de hangi derslerin
okutulabileceğine ilişkin esneklik imkânı sağlanmıştır (Yükseköğretim Kurulu [YÖK], 2007).
1924’te kurulan Musiki Muallim Mektebi’nden günümüze kadarki süreçte müzik öğretmeni yetiştirme
konusunda da pek çok yol izlenmiş, yeni metotlar, yaklaşımlar işin içine dahil edilmiş, araştırma ve
değerlendirmeler yapılmıştır. Bugüne bakıldığında ise müzik öğretmeni yetiştirmede gelinen noktanın, eğitim
fakültelerinin müzik öğretmenliği programlarında müzik öğretmeni yetiştirmenin yanı sıra diğer mesleki müzik
eğitimi veren yüksek öğretim kurumlarının müzik bölümlerinde okuyan öğrencilere pedagojik formasyon
eğitimi verilerek müzik öğretmeni yetiştirme şeklinde olduğu görülmektedir.
Uçan (2005b), dal öğretmenliğinin, dal bilgisi ile öğretmenlik bilgisinin kendine özgü bir kesişim alanı
olduğunu; bu özelliğiyle iki yönlü, karmaşık bir yapıya sahip olduğunu; güçlü bir dal öğretmenliği formasyonunun
kazanılmasının bu kesişim alanının büyüklüğüne bağlı olduğunu ifade etmiştir. Bu bağlamda bakıldığında
öğretmenliğin bir dalı olarak müzik öğretmenliğinin müzik alanı bilgisinin ve genel öğretmenlik bilgisinin bir
kesişim alanında durduğunu söylemek mümkündür. Müzik öğretmeni, müzik eğitiminin dört ana unsurundan
(öğrenci, öğretmen, çevre ve içerik) birisi olarak öğrencilerde müzik eğitiminin hedefleri doğrultusunda belirli
davranış değişiklikleri oluşturmakla görevli kişi olarak tanımlanmaktadır (Uçan, 2005a).
Günümüzde Türkiye’de müzik öğretmenleri yetiştiren eğitim fakültelerinin müzik öğretmenliği
programlarına ek olarak diğer mesleki müzik eğitimi veren yükseköğretim kurumlarında eğitim alan öğrenci ve
mezunlar da pedagojik formasyon almaları durumunda müzik öğretmeni olma hakkına sahip olabilmektedirler
(Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 2017). Pedagojik formasyon alarak müzik
öğretmeni olma hakkı tanınan mesleki müzik eğitimi alanları ve ders okutma esaslarına ilişkin bilgiler Tablo 1’de
verilmiştir.
39
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Tablo 1. Öğretmenlik alanları, atama ve ders okutma esaslarına ilişkin çizelge (MEB, 2017)
40
The 27th International Congress on Educational Sciences
(*) Bakanlık ve Yükseköğretim Kurulu (YÖK) iş birliği ile açılan / açılacak olan Ortaöğretim Alan Öğretmenliği Tezsiz Yük-
sek Lisans ya da Pedagojik Formasyon Programı / Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifikası Programını başarı ile tamam-
layanlar.
Amaçları, hedefleri, eğitim programları vb. yönleriyle değerlendirildiğinde eğitim fakültelerinin müzik
öğretmenliği programları ile diğer mesleki müzik eğitimi veren fakülte ve konservatuvarların birbirlerinden
çok farklı oldukları görülmektedir. Bu farklılıklar fakültelerin misyon ve vizyon bilgilerine bakıldığında açıkça
görülebilmektedir. Örnek olarak bir üniversitenin Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümünün ve
Eğitim Fakültesinin misyon ve vizyon tanımları aşağıda verilmiştir.
Müzik Bilimleri Bölümü yurdumuzun ihtiyaç duyduğu akademisyen, müzik bilimcisi, müzik
yapımcısı, kompozitör, ses ve saz sanatçılarını yetiştirmek, evrensel ve milli müziğin kaynağını, ta-
rihsel gelişim süreçlerini araştırmak, bu alanda araştırma ve inceleme yapmak için gerekli yöntem
ve teknikleri içeren genel kültürü öğrencilerine kazandırmak amacını taşımaktadır. Bölümümüz,
alanda yaptığı bilimsel ve sanatsal çalışmalarla, alanın bilgi repertuarına olası bilimsel bilgi katkı-
larının sağlanacak olması ve bölgesinin ve ülkesinin bilimsel, sanatsal ve kültürel kalkınmasında
itici bir güç olacağı düşüncesinden hareketle faaliyetlerini sürdürmektedir. Genellikle alan araştır-
macısı ve teorisyeni yetiştirmeyi amaçlayan Müzik Bilimleri Bölümü mezunları bu çalışmalarını
çeşitli kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde yürütme imkânı bulmakta, programın devamında
yürüttükleri yüksek lisans eğitimleri ile de seminer, rapor ve tezlerini alanın bilgi birikimine kat-
maktadırlar. Halen yürütülen lisans programından mezun olan öğrencilerin yukarıda sözü edilen
amacın gerçekleştirilmesine dönük pek çok bilimsel ve sanatsal çalışmaları olmuş ve olmaktadır.
Mevcut lisans programından mezun olan öğrencilerimiz güzel sanatlarla ilgili eğitim ve araştır-
ma kurumlarında akademik eleman, özel ve kamu kuruluşlarında müzik danışmanı, Millî Eğitim
Bakanlığı’nda Müzik öğretmeni ve TRT ve Kültür Bakanlığı gibi kurumlarda ses ve saz sanatçısı
olarak görev yapmakta, buradan elde edilen geri dönütler amacın gerçekleştirildiğini göstermekte-
dir. Bölümümüz hedeflerini daha da genişletme anlayışı ile faaliyetlerine devam etmektedir (Ata-
türk Üniversitesi, tarih yok).
Bilimsel anlayışlı, çağdaş, demokrat, üretken, ülke ve dünya sorunlarına duyarlı olup çözüm
üreten, değişen koşullara uyum gösterebilen, geleceğe yönelik hedefleri olan, ekip çalışması liderlik
ve iletişim becerilerine sahip, iletişim ve eğitim teknolojilerini kullanabilen, farklı bilim dalları ara-
sında ilişki kurabilen ve bilgilerini farklı alanlara uygulayabilen, kültüre ve sanata duyarlı, çeşitliliği
bir zenginlik olarak algılayan, teori ile uygulamayı birleştiren, özgüveni ve hoşgörüsü olan, yaşam
boyu öğrenmeyi ve kendini yenilemeyi ilke edinmiş, kendisiyle ve çevresiyle barışık, mesleğine
adanmışlık duygusuna sahip, eleştirel düşünebilen ve düşüncesini uygar bir şekilde ifade edebi-
len öğretmenler yetiştirir. Millî Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen
öğretmen yeterliliklerini (genel kültür, özel alan ve eğitme-öğretme bilgi, beceri ve alışkanlıkla-
41
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
rı) kazanmış öğretmenler yetiştirir. Genel eğitim ve özel öğretim alanlarında teorik ve uygulamalı
bilimsel çalışmalar yapar, bu çalışmaların sonuçlarını ulusal ve uluslararası yayın ortamlarında
yayımlar ve sonuçların toplum yararına kullanılması için çaba sarf eder. Millî Eğitim Bakanlığına
bağlı kurumlar başta olmak üzere yurt içi ve yurt dışındaki diğer kurumlarla iş birliği yaparak
hem onların gelişmelerine katkıda bulunur hem de onların bilgi ve deneyimlerinden yararlanır.
Lisansüstü eğitim ile alanında uzman elemanlar yetiştirir. Yetişkinlerin eğitimi ile ilgili etkinlikleri
destekler. Toplumda ve eğitim kurumlarında öğrenme ve öğretme düzeylerinin nitelik ve nicelik
açısından yükseltilmesine katkıda bulunur. Türkçenin gelişmesine, doğru ve güzel kullanılması-
na özen gösterir. Eğitim kurumlarının ve toplumun spor, kültür ve sanat anlayışının gelişmesine
katkıda bulunur. Üstün nitelikli öğretmenler yetiştirerek, genel eğitim ve özel öğretim alanlarında
bilimsel araştırmalar yaparak, ülkemizdeki ve dünyadaki eğitim sorunlarının çözümüne katkıda
bulunarak ulusal ve uluslararası düzeyde bir fakülte olmak (Atatürk Üniversitesi, tarih yok).
Burada yapılan tanımlardan da anlaşılacağı üzere Eğitim Fakültesi yalnızca öğretmen yetiştirmeye
odaklanırken, Güzel Sanatlar Fakültesinin Müzik Bilimleri Bölümü müzik alanında ihtiyaç olabilecek diğer
elemanları (müzikolog, araştırmacı, sanatçı, danışman vb.) yetiştirmeye odaklanmaktadır.
Türkiye’de müzik eğitiminin istenilen niteliğe erişmesi için eğitim-öğretim işlerinin organize edilmesinde,
programların hazırlanmasında, uygulanmasında ve ihtiyaçlara göre yeniden düzenlenmesinde ihtiyaçların doğru
belirlenmesinin yanı sıra paydaşların da iyi tanınmasında yarar vardır. Bu bağlamda müzik eğitiminin temel
paydaşı olan müzik öğretmenlerinin sahip oldukları niteliksel özelliklerin belirlenmesi müzik eğitiminin ve
müzik öğretmeni eğitiminin başarısı açısından önem taşımaktadır. Müzik eğitiminde öğretmenler, belirlenen
hedef ve davranışları gerçekleştirebilmeleri için öğrencilerine kendi öğrenmeleriyle ilgili dönütler yapmalarına
fırsat tanımalıdır. Böylece öğrencilere öğrenmeleriyle ilgili eksikliklerin ya da bireysel ihtiyaçların farkına vararak
bilinçli etkinlikler düzenleyebilme imkânı sağlanmış olur (Yokuş & Yokuş, 2010). Bu imkanların sağlanabilmesi
için müzik öğretmeninin kendi donanımını ve öğrencilerinin bireysel farklılıklarını iyi bilmesi, öğretmen-öğrenci
iletişiminde bu farklılıkları öğrenci lehine kullanabileceği stratejiler geliştirebilmesi ve uygulayabilmesi gerekir.
Aynı eğitim programına tabi olsalar dahi her öğretmen ve her öğrenci şüphesiz ki diğerlerinden farklıdır. “Her
yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır” atasözünün de ifade ettiği gibi her öğretmenin ve her öğrencinin kendine ait bir
yöntemi, yaklaşımı, stratejisi, stili olması doğaldır. Müzik öğretmenlerinin kendi stilleri hakkında, öğrencilerin
stilleri hakkında ve genel olarak stiller konusunda bir farkındalığa sahip olması gerektiği düşünülmektedir.
Bu farkındalık sayesinde müzik öğretmeni ders içi etkinliklerde, sınıf yönetimi konusunda ve ihtiyaç duyulan
diğer durumlarda kendi stilleri ile öğrencilerin stilleri arasındaki çatışmadan kaynaklanacak olan olası sorunları
öngörebilir, çözebilir, sorun olmadığı durumlarda öğrenme-öğretme süreçlerini etkili şekilde yönetebilir.
Türkçedeki sözlük tanımı “üslup, biçem” (Türk Dil Kurumu [TDK], 2016) şeklinde olan stil sözcüğü, yapılan,
yazılan, üretilen ya da söylenen herhangi bir şeydeki ayırt ediciliktir. Aynı zamanda stil resim, müzik, mimari ve edebiyatta
ya da bir kişinin bir işi yapmadaki kendine özgü karakteri olarak da tanımlanmaktadır (Webster, 1993). Burada bir
jimnastikçinin zarafetini, bir futbolcunun oyununu, bir müzisyenin yorumculuğunu betimlemek için kullanılan kişiye
özgülük anlamı içeren stil kavramı, psikoloji ve eğitim gibi alanlarda düşünme, öğrenme, öğretme şekillerini betimlemek
için kullanılmaktadır (Esmer, 2013). Zhang (2000) stil kavramını insan performansını etkileyen farklılıklar olarak
tanımlamaktadır. Stil, yetenek ile kişilik arasında bir bağlantıdır; bireyin yeteneklerini kullanmadaki tercihi, bilgi ve
becerisini uygularken kullanmayı tercih ettiği yoldur. Başka bir ifadeyle stil, bireylerin bir çalışmayı, projeyi, işi yapmayı
düşünürken ya da yaparken kullanmayı tercih ettikleri yoldur (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang, 2000).
Kişinin bilgiyi işlemede ve verilen görevle ilgilenmede tercih ettiği yol (Zhang & Sternberg, 2005 ve 2006)
olarak tanımlanan zihinsel stiller de bireysel farklıklar içinde yapılandırılmış önemli ve gelişmeye açık bir çalışma
alanıdır. Zihinsel stil kavramı düşünme stilleri, öğrenme stilleri, karar verme ve problem çözme stilleri gibi,
alan yazında stil sözcüğüyle birlikte kullanılan pek çok kavramı kapsayacak şekilde kullanılmakta ve yetenek
ya da benlik olarak değil, bu ikisi arasında yer alan arayüz olarak görülmektedir (Zhang & Sternberg, 2006).
Özellikle eğitimin en önemli paydaşlarından biri olan öğretmen adaylarının zihinsel stil tercihlerini bilmeleri
ve bu tercihlerini işe uygun olarak kullanabilme becerisini kazanmaları oldukça önemlidir. Esnek olmayan ya
da işe göre değişmeyen bir stil tercihinin üretkenliği ve mesleki beceriyi de olumsuz yönde etkileyebileceği
düşünülebilir (Esmer, 2013).
42
The 27th International Congress on Educational Sciences
Stiller üzerine yapılan araştırmalar sonucunda, her biri farklı modellere sahip çeşitli stil türleri ya da
kuramları ortaya çıkmıştır. Literatürde yaygın olarak kullanılan kapsamlı bir sınıflandırma Sternberg ve
Grigorenko (Sternberg, 1997, 2009; Sternberg & Grigorenko 1997) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmalarda stiller,
biliş odaklı, kişilik odaklı ve etkinlik odaklı olmak üzere üç başlık altında toplanmışlardır. Bu sınıflandırmada
biliş odaklı yaklaşım bilişsel stiller, etkinlik odaklı yaklaşım da öğrenme stilleri olarak bilinmektedir (Esmer,
2013).
Biliş odaklı zihinsel stillerden düşünme stilleri Sternberg (1988, 1997, 2009) tarafından geliştirilen “Zihinsel
Öz-Yönetim Kuramı”na dayanmaktadır. Kuramın temelini, düşünmeyi organize eden birey zihninin dış dünyaya
yansıma biçimi oluşturur. Kurama göre “Düşünme Stili” insanların zihin ve bilgilerini kullanmak için seçtikleri,
düşünmeyi tercih ettikleri yol olarak tanımlanmıştır. Zihinsel Öz-Yönetim kuramında zekâ ya da yetenek
olmayan düşünme stili, zekanın ya da yeteneğin kullanılma yolu olarak ifade edilmiştir. Bu bağlamda bireyler
tek bir stile değil, stillerden oluşan bir profile sahiptir. Bireyler bir işi yaparken ya işi stillerine ya da stillerini
işe uyumlu hale getirirler. Bireyler bir işte tercih ettikleri stili başka bir işte tercih etmeyebilirler. Stiller göreve,
hedeflere, kaynakların sınırlarına, bireyin yaşına göre değişiklik gösterebilir. Bireyin sahip olduğu düşünme
stili bir ölçüde sosyalleşebilir; bir dereceye kadar bireyin yaşadığı çevre ile etkileşime girerek değişebilir. Stiller
öğrenilebilir ve geliştirilebilir; okul, ev, iş, sosyal yaşam gibi yaşamın çeşitli alanlarında kullanılabilir (Sternberg,
1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000).
Zihinsel özyönetim kuramı tek değil, beş boyut altında 13 düşünme stilini açıklamaya yönelir; tek bir
stil yerine, bireyin stillerinin profili üzerinde durur; stilleri, iyi ya da kötü olarak sınıflamaz, çünkü stil tercihi,
bireyin yaptığı iş ile etkileşimini içerir; ikili karşıtlık yerine, süreklilik gösterir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009). Bu
araştırmada kullanılan ve Sternberg’in Zihinsel Özyönetim Kuramına dayalı olarak Sternberg ve Wagner (1991)
tarafından geliştirilen, 5 temel boyut altında 13 alt ölçeği bulanan düşünme stillerinin (Sternberg, 1988, 1997 ve
2009; Zhang, 2002) ana özellikleri aşağıda sunulmuştur.
I. İşgörüler (Functions)
1. Yasamacı (Legistlative): Yenilikçi, yaratıcı, fikir üreten, işleri kendi bildikleri gibi yapmayı seven, kendi
kurallarını kendileri koymaktan hoşlanan bireylerin sahip olduğu stil olarak tanımlanmıştır. Meslek olarak yazar,
şair, besteci, ressam, bilim insanı, kâşif, moda tasarımcısı, politika yapıcı, girişimci vb. olmayı tercih ederler.
2. Yürütmeci (Executive): Uyumlu, düzenli, verilen talimatları izleyen kişilerin stili olarak belirtilmiştir. Bu
stile sahip kişiler kendilerine hazır ya da planlanmış olarak verilen problemleri çözmeyi severler ve Yasamacı
stildeki kişilere sıkıcı gelen bürokratik işlere tahammül edebilirler. Meslek olarak polis memurluğu, öğretmenlik,
yöneticilik, tıp doktorluğu vb. seçme eğilimindedirler.
3. Yargılayıcı (Judicial): Yargılayan, değerlendiren, görüş belirten kişilerin stilidir. Bu stile sahip kişiler
nesneleri ve görüşleri çözümleyebilecekleri ve değerlendirebilecekleri problemleri tercih ederler. Hem yapıyı
hem de içeriği yargılamaktan hoşlanırlar. Dolayısıyla yargılayıcı kişiler yasamacı kişilerin önerilerinin gerçekten
uygun olup olmadıklarını değerlendirme işlevini yerine getirirler. Mesleki açıdan eleştiri yazmak, görüş bildirmek,
insanları ve programları değerlendirmek, öğrenci kabul görevliliği vb. işleri tercih ederler.
43
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
7. Anarşik (Anarchic): İşlere rastgele yaklaşan, sistemlerden kaçınan anarşik stile sahip kişiler, genellikle yalnız
kendileri için değil başkaları için de zor olan çok çeşitli gereksinim ve hedeflerle motive olma eğilimindedirler.
Sorunlara karşı gelişigüzel bir yaklaşım benimsemeye meyillidirler. Okul ortamında anarşik stildeki öğrenciler
uyum sorunları yaşarlar ve okuldan fiziksel ya da psikolojik olarak kopabilirler. Anarşik stilin özellikleri olumsuz
gibi görünse de özellikle sistemi sorgulama özelliği ile bu stil yararlı olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca genelde
insanların düşüncelerle eylemler arasına çizdikleri sınırlar anarşik stildeki insanları kısıtlamadığı için çoğu
insandan farklı bir yaratıcılığa sahip olabilirler.
V. Eğilimler (Leanings)
12. Liberal (Liberal): Yenilikçi, geleneğe karşı çıkan, hayalci liberal stildeki kişiler mevcut kural ve
prosedürlerin ötesine geçerek değişimi en üst düzeye çıkarmaktan hoşlanırlar. Hayatlarında bir miktar yabancı
unsur bulunması, belirsizlik durumlarından rahatsız olmazlar. Bununla birlikte yasamacı stilin aksine liberal
kişiler için yeni fikirlerin kendilerine ait olması gerekmez.
13. Tutucu (Conservative): Geleneksel, denenmişi tercih eden, gerçekçi olan tutucu stildeki kişiler mevcut
kural ve prosedürlere sadık kalmayı tercih ederler. Değişimden ve belirsizliklerden hoşlanmazlar, işlerinde ve
yaşamlarında tanıdık unsurları tercih ederler. Yürütmeci stildeki kişilerin aksine tutucu kişiler kendi fikirlerini
ortaya koymak isteyebilirler ancak bu fikirler mevcut geleneklere dayalı olurlar (Stenberg 1988, 1997, 2009;
Sternberg & Grigorenko, 1997).
Düşünme stillerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisini inceleyen yurt dışında pek çok alanda araştırma yapılmıştır.
Ülkemizde de çeşitli alanlardan araştırmacıların yaptığı pek çok düşünme stilleri araştırmaları bulunmaktadır.
Yerli ve yabancı literatüre bakıldığında çeşitli branşlarda öğretmenlerin, öğretmen adaylarının, okul yöneticilerinin
ve öğrencilerin düşünme stillerinin yaş, cinsiyet, mezun olunan okul, çalışılan okulun bulunduğu yerleşim
yeri, akademik başarı, medeni hal, mesleki kıdem, seyahat tecrübesi vb. açısından incelendiği pek çok çalışma
bulunmaktadır (Akbulut, 2006; Başol & Türkoğlu, 2009; Buluş, 2006; Cano-García & Hughes, 2000; Sternberg
& Grigorenko, 1997; Tüzer, 2016; Zhang, 1999; Zhang, 2000; Zhang & Sternberg, 2000). Türkiye’de mesleki
müzik eğitimi alan öğrencilerin dönemlere ve bireysel çalgılarına göre düşünme stillerini kullanma düzeylerini
belirlemek amacıyla yapılan bir araştırmaya göre mesleki müzik eğitimi alan üniversite öğrencilerinin 1. Tip
olarak tanımlanan düşünme stillerini (yasamacı, hiyerarşik ve liberal) yüksek düzeyde kullandıkları, bunun yanı
sıra bütünsel ve yürütmeci düşünme stilleri puanlarının da yüksek olduğu belirtilmiştir (Akbulut, 2006).
Türkiye’de bireysel farklılıkların en belirgin olduğu müzik eğitimi alanında, düşünme stilleri üzerine
çok az sayıda çalışma yapıldığı görülmektedir. Bu nedenle bu çalışma müzik öğretmeni adaylarının düşünme
stillerinin ve farklı eğitim kurumlarından yetişen müzik öğretmeni adaylarının düşünme stillerinde farklılık olup
olmadığının belirlenmesi açısından önem taşımaktadır.
44
The 27th International Congress on Educational Sciences
Yöntem
Çalışma Grubu
Müzik öğretmeni adaylarının düşünme stillerinin belirlenmesi ve bu stillerin çeşitli değişkenlere göre
durumunun incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışma; Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Atatürk
Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi ve Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Eğitim Fakültesinde lisans
eğitimi almakta olan 93 öğrenci ile yürütülmüştür. Çalışma grubuna ilişkin kişisel bilgiler Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo 2. Çalışma Grubuna Ait Kişisel Bilgiler.
Değişken Seçenekler f %
Kadın 58 62,4
Cinsiyet Erkek 35 37,6
Toplam 93 100
Eğitim Fakültesi 50 53,8
Fakülte/Bölüm/Program Güzel Sanatlar Fak. Müzik Bil. Böl. 43 46,2
Toplam 93 100
Örgün Öğretim 70 75,3
Program Türü
İkinci Öğretim 23 24,7
Toplam 93 100
GSL 44 47,3
Diğer 46 49,5
Mezun Olunan Okul Türü
Yanıtsız 3 3,2
Toplam 93 100
Bağlama 15 16,1
Keman 24 25,8
Gitar 2 2,2
Çello 6 6,5
Piyano 8 8,6
Flüt 13 14,0
Ud 2 2,2
Bireysel Çalgı Kanun 4 4,3
Viyola 6 6,5
Mey 3 3,2
Tambur 1 1,1
Şan 6 6,5
Trompet 1 1,1
Kontrbas 1 1,1
Toplam 92 100
45
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Düşünme Stilleri Envanteri, 5 temel boyut altında yer alan 13 düşünme stilinden, bireyde baskın olanları
ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Envanterin tümünden alınan bir puan yoktur. Çünkü bir temel boyut altında
yer alan alt ölçeklerle bireyde baskın olan düşünme stili diğer boyutlardan bağımsız olarak ölçülmektedir.
Puanların analizi alt ölçek puanlarının alt ölçekteki madde sayısına bölünmesiyle yapılmaktadır. Bir alt ölçekten
alınan puanlar 1 ile 8 arasında değişmekte, elde edilen sürekli puanlar ise kişileri temel boyut altında yer alan
düşünme stiline göre gruplandırmak için kullanılmaktadır. Her birey en yüksek puanı aldığı temel düşünme
boyutu altındaki alt ölçeğe ait düşünme stiline atanmaktadır. Envanter, tamamı olumlu cümlelerle kurulmuş
104 maddeden oluşmaktadır. Değerlendirme yedili likert tiptedir. Düşünme Stilleri Envanterinin İngilizce
ve Türkçe formu arasındaki tutarlılığı incelemek için yapılan Pearson korelasyon katsayıları sonucunda 4. ve
73. dışındaki tüm maddelerde 0.40 ile 0.99 arasında değişen ve 0.01 düzeyinde pozitif ve anlamlı değerlere
ulaşılmıştır. Envanterin yapı geçerliğini saptamak için yapılan faktör analizi; 5 faktörlü, 13 alt ölçekli, 70 maddeli
bir yapı ortaya koymuştur. Envanterin bütününün iç tutarlık güvenirliği 0.89 alpha katsayısıdır. Bulgular, alt
ölçek maddelerinin iç tutarlık güvenirliğinin 0.37-0.88 arasında değişen madde-toplam korelasyonu olduğunu
göstermiştir. Alt ölçeklerin dış tutarlık güvenirliği için yapılan test-tekrar test tekniği bulguları ise 0.63-0.78
arasında korelasyon değeri almıştır (Fer, 2005).
Araştırma kapsamında düşünme stilleri ile ilişkisi incelenen demografik veriler ise, araştırmacı tarafından
oluşturulan kişisel bilgi formu kullanılarak toplanmıştır. Bu bağlamda ele alınan demografik değişkenler,
“Cinsiyet, Fakülte/Bölüm/Program, Program türü, Mezun olunan okul türü, AGNO düzeyi ve Bireysel çalgı”
olarak belirlenmiştir.
Verilerin Analizi
Düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formu ile elde edilen veriler tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve
betimleyici istatistiki teknikler kullanılarak analiz edilmiştir. Varyans analizi, k bağımsız ya da k bağımlı gruptan
elde edilen verilerin grup ortalamalarının ya da işlem ortalamalarının farklılığını test etmek için kullanılır. Tek
yönlü varyans analizi, normal dağılım gösteren k toplumdan alınan k bağımsız grup nicel verilerin analizinde
kullanılır. Tek yönlü varyans analizi sonucuna göre p<0,05 ise grup ortalamaları birbirinden önemli düzeyde
farklıdır (Özdamar, 2009).
Bulgular
Bu bölümde, düşünme stilleri envanteri ve kişisel bilgi formundan elde edilen verilere ilgili istatistik analizler
yapılarak ulaşılan bulgular yer almaktadır. Çalışma grubunun genel düşünme stili profilini belirlemek amacıyla
Düşünme Stili Envanteri puan ortalamalarının genel dağılımına betimsel olarak bakılmış ve puan ortalamaları
dağılımı Tablo 3’te verilmiştir.
Tablo 3. Çalışma Grubunun Düşünme Stilleri Envanteri Puan Ortalamalarının Genel Dağılımı.
46
The 27th International Congress on Educational Sciences
Tablo 3’teki bulgular çalışma grubunun Düşünme Stilleri Envanterinden elde edilen puan ortalamalarının
tüm alt boyutlarda 4,30’un üzerinde olduğunu göstermektedir. En yüksek ortalama 5,78 puan ile Yasamacı
düşünme stili alt boyutunda görülürken, en düşük ortalama ise 4,33 puanla Tutucu düşünme stili alt boyutunda
görülmektedir. Tablo 3’te yer alan bulgular çalışma grubunun tüm düşünme stillerine ortanın üstünde düzeyde
sahip olduğunu, bunun yanında genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, İçsel ve Liberal
düşünme stillerine daha yüksek düzeyde sahip olduklarını söylemek mümkündür.
Çalışma grubunun demografik özellikleri ile düşünme stilleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla
ANOVA (Tek Yönlü Varyans Analizi) testi yapılmış, test sonuçları ve yorumları tablolar halinde verilmiştir.
ANOVA yapılabilmesi için grupların varyanslarının homojen olması şartı aranır. Homojenlik testi Levene testi
ile yapılır (Durmuş, Yurtkoru, ve Çinko, 2016).
Düşünme stillerinin cinsiyete göre homojenlik testine (Levene testi) ilişkin bulgular, düşünme stillerinin
cinsiyet gruplarının varyansları arasında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen
olduğunu göstermektedir. Cinsiyet gruplarının ANOVA testi sonuçlarına göre bakıldığında çalışma grubunun
genel olarak düşünme stillerinde cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığı görülmektedir. Yalnızca
Tutucu (F(1,92)=6,062; p< .050) düşünme stillerinde cinsiyete göre anlamlı farklılıklar olduğu görülmektedir.
Cinsiyet değişkeni için betimsel istatistik değerlerine bakıldığında, düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt
ölçek ortalamalarının, cinsiyete göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğu
görülmektedir. Kadın grubunda en düşük ortalama 4,09 puanla Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülürken
erkek grubunda en düşük ortalama 4,64 puanla Oligarşik düşünme stili alt boyutunda görülmektedir. En yüksek
ortalama puanları ise kadın (5,82) ve erkek (5,71) gruplarının ikisinde de Yasamacı düşünme stili alt boyutunda
görülmüştür. Çalışma grubunun düşünme stilleri ile cinsiyet değişkeni arasındaki ilişkiyi gösteren yüksek
ortalama bulguları kadınların ve erkeklerin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal
düşünme stillerinden oluşan bir profile sahip olduklarını göstermektedir. Cinsiyet değişkenine göre farklılaşma
erkek grubunun Monarşik, İçsel ve Dışsal düşünme stilleri alt boyutlarında görülmüştür.
Düşünme stillerinin Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre grupların homojenlik testi sonuçlarına
bakıldığında düşünme stillerinin Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre grupların varyansları arasında
anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının homojen olduğu görülmüştür. Bu değişken için yapılan
ANOVA testi sonuçları, çalışma grubunun genel olarak düşünme stillerinde Fakülte/Bölüm/Program değişkenine
göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermektedir. Betimsel istatistik sonuçlarına bakıldığında düşünme stilleri
envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının, Fakülte/Bölüm/Program değişkenine göre bazı farklılıklar
göstermekle birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğu görülmüştür. En yüksek ortalama puanları hem
Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği (5,70) programında okuyan öğrencilerde hem de Güzel Sanatlar Fakültesi
Müzik Bölümünde (5,88) okuyan öğrencilerde Yasamacı düşünme stili alt boyutunda tespit edilmiştir. En düşük
ortalama puanları ise hem Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği (4,34) programında okuyan öğrencilerde hem
de Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümünde (4,33) okuyan öğrencilerde Tutucu düşünme stili alt boyutunda
görülmüştür. Çalışma grubunun düşünme stilleri ile Fakülte/Bölüm/Program değişkeni arasındaki ilişkiyi
gösteren yüksek ortalama bulguları Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği programında okuyan öğrencilerin ve
Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümünde okuyan öğrencilerin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı,
Hiyerarşik ve Liberal düşünme stiline sahip olduklarını göstermektedir.
Düşünme stillerinin program türüne göre grupların homojenlik testi sonuçları düşünme stillerinin program
türü değişkenine göre grupların varyansları arasında anlamlı fark olmadığını (p>0,05), grup varyanslarının
homojen olduğunu göstermektedir. Bu değişkenin ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun genel olarak düşünme
stillerinde program türü değişkenine göre anlamlı farklılıklar olmadığını göstermiştir. Program türü değişkenine
göre betimsel değerlerine bakıldığında düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt ölçek ortalamalarının,
program türü değişkenine göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğu tespit
edilmiştir. En yüksek ortalama puanları hem örgün öğretim (5,77) programında okuyan öğrencilerde hem de
ikinci öğretim (5,83) programında okuyan öğrencilerde Yasamacı düşünme stili alt boyutunda görülmüştür.
En düşük ortalama puanları ise örgün öğretim (4,12) programında okuyan öğrencilerde Tutucu, ikinci öğretim
(4,24) programında okuyan öğrencilerde ise Oligarşik düşünme stili alt boyutlarında görülmüştür.
Düşünme stillerinin mezun olunan okul türü gruplarına göre homojenlik testi sonuçları düşünme stillerinin
grup varyanslarının homojen (p>0,05) olduğunu, grupların varyansları arasında anlamlı fark olmadığını
göstermiştir. Düşünme stillerinin mezun olunan okul türü gruplarına göre ANOVA testi sonuçları çalışma
47
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
grubunun mezun olunan okul türü değişkenine göre anlamlı farklılıklara sahip olmadığını ortaya koymuştur.
Mezun olunan okul türü değişkenine göre betimsel değerlere bakıldığında düşünme stilleri envanterinden
elde edilen alt ölçek ortalamalarının, mezun olunan okul türü değişkenine göre bazı farklılıklar göstermekle
birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. En yüksek ortalama puanları hem Güzel Sanatlar
Liselerinden (5,78) mezun olan öğrencilerde hem de diğer liselerden (5,79) mezun olan öğrencilerde Yasamacı
düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. En düşük ortalama puanları ise hem Güzel Sanatlar Liselerinden
(4,36) mezun olan öğrencilerde hem de diğer liselerden (4,29) mezun olan öğrencilerde Tutucu düşünme stili alt
boyutunda görülmüştür.
Düşünme stillerinin AGNO düzeyi gruplarının homojenlik testi sonuçlarına göre düşünme stillerinin AGNO
düzeyi grup varyanslarının homojen (p>0,05) olduğu görülmüştür. AGNO düzeyi gruplarına göre ANOVA testi
sonuçları çalışma grubunun AGNO düzeyine göre anlamlı farklılıklara sahip olmadığını göstermiştir. Düşünme
stillerinin AGNO düzeyi değişkenine göre betimsel değerleri, düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt
ölçek ortalamalarının, AGNO düzeyi değişkenine göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte genelde orta düzeyin
üzerinde olduğunu göstermiştir. En yüksek ortalama puanları 3,51-4,00 AGNO aralığındaki öğrencilerde (6,17)
Hiyerarşik düşünme stili alt boyutunda görülmüştür. En düşük ortalama puanları ise yine 3,51-4,00 AGNO
aralığındaki öğrencilerde (3,52) Tutucu düşünme stili alt boyutunda görülmüştür.
Düşünme stillerinin bireysel çalgı gruplarına göre homojenlik testi sonuçları Yargılayıcı (p=,043) düşünme
stilinde bireysel çalgı grup varyanslarının homojen olmadığını (p<0,05); diğer düşünme stillerinin grup
varyanslarının homojen (p>0,05) olduğunu ortaya koymuştur. Düşünme stillerinin bireysel çalgı gruplarına
göre ANOVA testi sonuçları çalışma grubunun Yasamacı (F= 3,446, p< .050), Yürütmeci (F=1,981, p< .050),
Dışsal (F=2,551, p< .050) ve Liberal (F=2,732, p< ,050) düşünme stillerinde farklılıklara sahip olduğunu
göstermiştir. Ancak bireysel çalgı gruplarının sayıları birbirine denk olmadığı için elde edilen bulgular çok
anlamlı bulunmamıştır. Bu nedenle çalışma grubundan elde edilen bulgulara bakıldığında düşünme stillerinin
bireysel çalgı değişkenine göre anlamlı farklılıklar göstermediği belirlenmiştir.
Tartışma ve Sonuç
Müzik öğretmeni adayı olan lisans öğrencilerinden oluşan çalışma grubunun genel olarak Yasamacı,
Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, İçsel ve Liberal düşünme stillerine daha yüksek düzeyde sahip oldukları
görülmüştür. Elde edilen bulgular ilgili literatürle kısmen tutarlılık göstermektedir. Yapılan önceki çalışmalarda
öğretmen adaylarının 1. Tip düşünme stilleri olarak da kavramsallaştırılan Yasamacı, Hiyerarşik, Yargılayıcı,
Bütünsel, Dışsal ve Liberal düşünme stillerini sıklıkla tercih ettikleri (Akbulut, 2006; Buluş, 2005 ve Dinçer,
2009), bunun yanı sıra Tutucu, Oligarşik, Ayrıntısal ve Bütünsel düşünme stillerini en az tercih ettikleri
saptanmıştır. Buluş’a (2005) göre öğrencilerde var olan bu eğilim, zihinsel öz yönetim gerçekleştirilirken yapılan
tercihler açısından olumlu bir durumdur. Mesleki müzik eğitimi açısından bakıldığında bu durum öğrencilerin
çalgı çalma, yorumlama, besteleme, eşlik etme, düzenleme yapma, armoni uygulamaları vb. müzik sanatının
üretim ve yeniden üretim uygulamalarında 1. Tip düşünme stillerine sahip olmalarından dolayı daha başarılı
olabileceklerini gösterebilir. Ya da diğer açıdan bu uygulamalarda yerine getirilmesi gereken görevler ve uyulması
gereken kurallar 1. Tip düşünme stillerinin bazı alt boyutlarında (Yürütmeci gibi) bireylerin gelişim göstermelerine
sebep olabilir. Zihinsel özyönetim kuramına göre düşünme stilleri zamana ve göreve göre hedeflere, kaynakların
sınırlarına, bireyin yaşına göre değişiklik gösterebilir; öğrenilebilir ve geliştirilebilir; okul, ev, iş, sosyal yaşam gibi
yaşamın çeşitli alanlarında kullanılabilir (Sternberg, 1988, 1997 ve 2009; Zhang & Sternberg, 2000) olduğundan
müzik öğretmeni adayı olan lisans öğrencilerinin düşünme stilleri de aldıkları eğitime ve müzik sanatına özgü
uygulamalardan edindikleri deneyimlere bağlı olarak değişebilir. Bu açıdan bakıldığında elde edilen bulgular
kuramın genel özellikleriyle tutarlıdır.
Zihinsel Öz Yönetim kuramına göre düşünme stilleri (kültüre göre değişiklikler göstermekle birlikte)
cinsiyete göre farklılık göstermektedir. Her kültürde kadınlar ve erkekler farklı değerlendirileceği için düşünme
stilleri de kültürel cinsiyet algısı bağlamında ele alınmalıdır (Sternberg, 2009). İlgili literatüre bakıldığında bazı
çalışmalarda kadınlar ile erkeklerin farklı düşünme stillerine sahip oldukları, erkeklerin Yasayapıcı, Oligarşik,
Anarşik, Bütünsel, Dışsal ve Tutucu; kadınların ise Yürütmeci, Monarşik ve Hiyerarşik düşünme stillerine sahip
oldukları tespit edilmiştir (Dinçer, 2009; Esmer, 2013). Bu çalışmada düşünme stillerinin cinsiyet değişkenine
göre dağılımında anlamlı bir fark olup olmadığına bakıldığında, düşünme stilleri envanterinden elde edilen alt
48
The 27th International Congress on Educational Sciences
ölçek ortalamalarının, cinsiyete göre bazı farklılıklar göstermekle birlikte genelde orta düzeyin üzerinde olduğu
görülmüştür. Çalışma grubunun düşünme stilleri ile cinsiyet değişkeni arasındaki ilişkiyi gösteren yüksek ortalama
bulguları kadınların ve erkeklerin genel olarak Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik ve Liberal düşünme
stiline sahip olduklarını göstermektedir. Cinsiyet değişkenine göre farklılaşma erkek grubunun Monarşik, İçsel
ve Dışsal düşünme stilleri alt boyutlarında görülmektedir. Bu durum müziksel bağlamda düşünüldüğünde müzik
öğretmeni adaylarının besteleme, yorumlama gibi müziksel yaratıcılığın yoğun olduğu müzik etkinliklerini tercih
etme durumlarında cinsiyete göre fark olmadığı; buna karşın erkeklerin kadınlara kıyasla bir işle uğraşırken bir
başka işe odaklanamadıkları hem kendi başlarına hem de başka çalışma arkadaşlarıyla (diğer alan ve/veya zümre
öğretmenleri vb.) çalışmayı tercih edebildikleri/edebilecekleri şeklinde yorumlanmıştır.
Düşünme stillerinin bu araştırma kapsamında ele alınan diğer değişkenler olan Fakülte/Bölüm/Program,
Program türü, mezun olunan okul türü, AGNO düzeyleri ve bireysel çalgı değişkenlerine göre elde edilen
bulgularda anlamlı farklılıklar görülmemiştir. Bu değişkenlerin tamamında çalışma grubunun en yüksek
ortalama puanları Yasamacı düşünme stilinde görülürken en düşük ortalama puanları Tutucu düşünme stilinde
görülmüştür. Bu durum ilk bakışta yaratıcılık gibi faaliyetlerde Yasamacı stil ile Tutucu düşünme stilinin değil
Liberal düşünme stilinin daha yüksek ilişkiye sahip olacağını akla getirebilir. Ancak Sternberg’e (1997 ve 2009)
göre düşünme stilleri duruma, göreve, hedefe göre değişeceğinden bir durum için tercih edilen stil profilinde
yer alan düşünme stilleri (bazıları veya tamamı) başka bir durum için tercih edilmeyebilir. Bu nedenle, müzik
öğretmeni adayı olan lisans öğrencilerinin soruları yanıtlarken soruları müzikle ilgili görev ve durumları
düşünerek cevaplamış olabilecekleri göz önüne alınarak bakıldığında, müzik alanına özgü, müziksel yaratıcılığın
yoğun olduğu görev ve durumlar için geçerli olabilecek bir düşünme stili profilinin, hayatın diğer alanlarındaki
başka görev ve durumlar için geçerli olamayabileceği unutulmamalıdır.
Eğitim fakültelerinin müzik eğitimi bölümü öğrencileri ile diğer mesleki müzik eğitimi veren yükseköğretim
kurumlarında pedagojik formasyon alarak müzik öğretmeni olacak olan öğretmen adaylarının düşünme stilleri
açısından değerlendirildiği bu çalışmanın sonuçlarına genel olarak bakıldığında müzik öğretmeni adayı olan
lisans öğrencilerinden oluşan çalışma grubunun kayıtlı olduğu Fakülte/Bölüm/Programdan, Program türünden,
mezun oldukları lise türünden, akademik başarı düzeylerinden ve bireysel çalgılarından bağımsız şekilde
Yasamacı, Yürütmeci, Yargılayıcı, Hiyerarşik, İçsel ve Liberal düşünme stillerine sahip oldukları görülmüştür.
Müzik öğretmenliğinin mesleki gerekleri açısından değerlendirildiği zaman bu stillerden oluşan stil profile
sahip bir müzik öğretmeni ders içi ve ders dışı eğitim-öğretim süreçlerinde yenilikçi (yenilik fikirleri kendilerine
ait olmak zorunda değil), yaratıcı, fikir üreten, mesleki prosedürleri yerine getirebilen (günlük, haftalık, yıllık
planlar vb.), müziksel ölçme-değerlendirme yapabilen, işleri organize ederken ve yaparken öncelikleri doğru
belirleyebilen ve kaynakları etkili kullanabilen, bağımsız, kendine yeten bir öğretmen olarak çalışabilir. Düşünme
stilleri konusunda bilinçli bir öğretmen olarak da ders içi ve ders dışı etkinliklerde, sınıf yönetimi konusunda
ve ihtiyaç duyulan diğer durumlarda kendi stilleri ile öğrencilerin stilleri arasındaki çatışmadan kaynaklanacak
olan olası sorunları öngörebilir ve çözebilir. Bu nedenle müzik öğretmenlerinin düşünme stilleri konusunda
farkındalıklarının artırılmasına yönelik daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu, ileride yapılacak olan daha fazla
sayıda katılımcıyla yürütülen pek çok araştırmanın bu alandaki eksiği kapatacağı düşünülmektedir.
49
27. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi
Kaynakça
Akbulut, E. (2006). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı öğrencilerinin düşünme stil pro-
filleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi (s. 510-528). Denizli: Pamukkale Üni-
versitesi Eğtitim Fakültesi.
Atatürk Üniversitesi. (tarih yok). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümü Genel Tanıtımı.
17.10.2017 tarihinde https://atauni.edu.tr/muzik-bilimleri-bolumu adresinden alındı.
Atatürk Üniversitesi. (tarih yok). Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Genel Tanıtım. 17.10.2017 tarihinde
https://atauni.edu.tr/kazim-karabekir-egitim-fakultesi adresinden alındı.
Başol, G., & Türkoğlu, E. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının düşünme stilleri ile kontrol odağı durumları arasındaki ilişki.
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 737-757.
Buluş, M. (2005). İlköğretim bölümü öğrencilerinin düşünme stilleri profili açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 6(1),
1-24.
Buluş, M. (2006). Assesment of thinking styles ınventory, academic achievement and student teacher’s characteristics. Eğitim
ve Bilim, 31(139), 35-48.
Cano-García, F., & Hughes, E. H. (2000). Learning and Thinking styles: an analysis of their ınterrelationship and ınfluence on
academic achievement. Educational Psychology, 20(4), 413-430.
Dinçer, B. (2009). Öğretmen adaylarının düşünme stilleri profillerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Yayımlan-
mamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Aydın.
Durmuş, B., Yurtkoru, E. S., & Çinko, M. (2016). Sosyal bilimlerde SPSS’le veri analizi (6. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
Esmer, E. (2013). Öğretmen adaylarının zihinsel stil tercihlerinin (düşünme stillerinin) incelenmesi. Yayımlanmamış doktora
tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim
Programı, İstanbul.
Fer, S. (2005). Düşünme stilleri envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 5(1),
31-68.
Kavak, Y., Aydın, A., & Akbaba Altun, S. (2007). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007) (Öğretmenin üniversi-
tede yetiştirilmesinin değerlendirilmesi). Ankara: Yükseköğretim Kurulu.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2017, 07, 05). Öğretmenlik alanları, atama ve ders okutma
esasları. Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esasları. Ankara, Türkiye: Milli Eğitim Bakanlığı.
Özdamar, K. (2009). Paket Programlar ile istatistiksel veri analizi (7. Basım). Eskişehir: Kaan Kitabevi.
Sternberg, R. J. (1988). Mental self-government: A Theory of ıntellectual styles and their development. Human Develop-
ment(31), 197-224.
Sternberg, R. J. (1997). Thinking styles. New York, USA: Cambrige University Press.
Sternberg, R. J. (2009). Düşünme stilleri. (E. Güngör, Çev.) İstanbul: SEV Matbaacılık ve Yayıncılık.
Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. L. (1997). Are cognitive styles still in style? American Psychologist, 52(7), 700-712.
Sternberg, R. J., & Wagner, R. K. (1991). MSG Thinking style inventory. Yayımlanmamış el kitabı.
Tüzer, L. (2016). Sınıf öğretmenlerinin düşünme stillerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek
lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Kahra-
manmaraş.
TDK. (2016). Tük Dil Kurumu. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.
GTS.582ee9dd5e50b2.60052982 adresinden alındı.
Uçan, A. (2005a). Türkiye’de müzik öğretmenliği eğitimi. Müzik Eğitimi. Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşomlar ve Türkiye’deki
Durum (3. Basım, s. 175-183) A. Uçan içinde,. Ankara: Evrensel Müzikevi.
Uçan, A. (2005b). Türkiye’de dal öğretmenliği eğitiminde öğretmenlik formasyonu kazandırmada karşılaşılan bazı sorunlar
ve çözüm yolları. Müzik Eğitimi: Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar ve Türkiye’deki Durum (3. Baskı, s. 184-198) A.
Uçan içinde. Ankara: Evrensel Müzikevi.
50
The 27th International Congress on Educational Sciences
Webster. (1993). The new Lexicon Webster’s encyclopedic dictionary of the English language . Lexicon.
Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2007). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara: Yükseköğretim Ku-
rulu.
Yokuş, H., & Yokuş, T. (2010). Müzik ve çalgı öğrenimi için strateji rehberi I. Ankara: Pegem Akademi.
Zhang, L. F. (1999). Further cross-cultural validation of the theory of mental self-government. The Journal of Psychology,
133(2), 165-181.
Zhang, L. F. (2000). Are thinking styles and personality types related? Educational Psychology, 20(3), 271-283.
Zhang, L. F. (2002). Measuring thinking styles in addition to measuring personality traits? Personality and Individual Diffe-
rences(33), 445–458.
Zhang, L. F., & Sternberg, R. J. (2000). Are learning approaches and thinking styles related? a study in two chinese populati-
ons. The Journal of Psychology, 134(5), 469-489.
Zhang, L. F., & Sternberg, R. J. (2005). A threefold model of ıntellectual styles. Educational Psychology Review, 17(1), 1-53.
Zhang, L. F., & Sternberg, R. J. (2006). The nature of ıntellectual styles. New Jersey, Mahwah, USA: Lawrence Erlbaum Asso-
ciates.
51