OCHRONA WD

PODZIEMNYCH
Wykad nr 8

Na podstawie podrcznika HYDROGEOLOGIA z podstawami geologii, Jerzy KOWALSKI, WUP, Wrocaw 2007 OPRACOWA dr hab.in.Wojciech Chmielowski prof.PK Instytut Inynierii i Gospodarki Wodnej Zakad Gospodarki Wodnej, PK

SPOSOBY Wykorzystania wd podziemnych WAHANIA i pomiary zwierciada wd podziemnych

SPOSOBY WYKORZYSTANIA wd podziemnych

1.

Rolnictwo

Wody podziemne wykorzystywane s w szerokim stopniu do nawadniania terenw rolniczych oraz w produkcji zwierzcej. Obecnie istniej tendencje do budowania zintegrowanych systemw nawadniajco - odwadniajcych, ktre pozwol na stworzenie optymalnych warunkw dla rozwoju rolin.

Na terenach o suchym klimacie i znikomej iloci wd powierzchniowych, wody podziemne (szczeglnie artezyjskie) s jedynym rdem zaopatrzenia rolnictwa jak te ludnoci. Przykadem takich terenw jest Australia, kontynent na ktrym znajduje si najwiksza niecka wd artezyjskich o rednicy ok. 1500 km i miszoci 2 km. Zawiera ona ok. 1,6 mln km3 wody.
Schemat budowy niecki artezyjskiej: 1. Warstwa wodonona 2. Warstwa nieprzepuszczalna 3. Obszar zasilania 4. Studnia artezyjska 5. Poziom rwnowagi hydrostatycznej 6. Studnia subartezyjska 7. rdo artezyjskie

Podobnie due zbiorniki wd artezyjskich wystpuj w rodkowej czci Sahary. Ujcia wd na tych obszarach s podstaw istnienia osadnictwa i gospodarowania ziemi. Enklawy osadnicze na pustyni, skupione wok studni artezyjskich lub naturalnych wysikw wd podziemnych, nosz nazw oaz.
http://www.google.pl/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Artesian_aquifer_scheme.svg/300pxArtesian_aquifer_scheme.svg.png&imgrefurl=http://pl.wikipedia.org/wiki/Niecka_artezyjska&usg=__JPNgrvjDJdacy_XpLWoKl3wzDzs=&h=157&w=300&sz=29&hl=pl&start=5&tbnid=C hdw_9VETRzjsM:&tbnh=61&tbnw=116&prev=/images%3Fq%3Dstudnie%2Bartezyjskie%2Bw%2Baustralii%26um%3D1%26hl%3Dpl%26sa%3DN%26rlz%3D1T4SUNC_plPL355PL 356%26tbs%3Disch:1&um=1&itbs=1

ZAOPATRZENIE LUDNOCI W WOD PITN

2.

Wody podziemne wykorzystywane s do zaopatrzenia ludnoci przewanie na terenach wiejskich i maych miast.

Due orodki miejskie posiadaj najczciej systemy zaopatrzenia w wod zasilane wodami powierzchniowymi np.: Warszawa, Wrocaw - zasilane wodami rzecznymi, Szczecin, Olsztyn zasilane wodami jeziornymi.

Na terenach, gdzie brakuje duych rzek czy jezior miasta korzystaj z zasobw wd podziemnych np. : Lublin.
Wszystkie wody wykorzystywane do celw pitnych musz by poddawane procesom uzdatniania, polegajcym na dostosowaniu ich wasnoci i skadu do wymaga wynikajcych z ich przeznaczenia. Wody podziemne w Polsce posiadaj na og dobre waciwoci fizykochemiczne. Najczciej przekroczone s normy dotyczce dopuszczalnych iloci manganu i elaza. Woda jest wykorzystywana przez ludzi do spoycia oraz do potrzeb gospodarczych. Tylko 3% wd w sieciach wodocigowych jest spoywane. Pozostaa cz wody jest wykorzystywana na inne cele.
Struktura zuycia wody w gospodarstwie domowym

http://wios.rzeszow.pl:8888/monitoring_pliki/raporty/raport02_pliki/r5_2.gif

3.

Przemys

Istniej gazie przemysu wymagajce dostarczania do procesw technologicznych wody o jakoci odpowiadajcej wodzie pitnej. S to zakady przemysu spoywczego: piekarnie, browary, gorzelnie, mleczarnie, krochmalnie, zakady produkcji konserw oraz przemys farmaceutyczny. Woda podziemna jest uywana do procesw produkcyjnych take w innych gaziach przemysu: papiernictwo, hutnictwo, przemys wydobywczy, energetyka i in.

4.

Energetyka Geotermalna
Zoa wd geotermalnych wykorzystywane s w elektrowniach i ciepowniach geotermalnych.
Wody w geotermi mog by zagospodarowane na dwa sposoby: po odebraniu energii cieplnej schodzone wody s zrzucane do wd powierzchniowych lub zawracane ponownie do zoa. Drugi sposb jest korzystniejszy dla rodowiska, poniewa z reguy wody te odznaczaj si wysok mineralizacj i zrzuty do rodowiska powoduj zasolenie wd powierzchniowych. Poza tym zawracanie wody do zoa sprawia, i nie s naruszane zasoby tych wd.

Najwiksze wykorzystanie wd pod tym wzgldem istnieje w Chinach. W Polsce warunki geologiczne pozwalaj wykorzystanie tego typu w rejonach: szczeciskim, dzkim, yrardowskim, podhalaskim. Projekty geotermalne zrealizowano w : Pyrzycach na Pomorzu Zachodnim, Biaym Dunajcu, Bukowinie Tatrzaskiej, Zakopanem na Podhalu, Mszczonowie.

Wprowadzanie tego typu rde ciepa przyczynia si do eliminacji kotowni opalanych wglem i znaczco wpywa na popraw jakoci powietrza.

http://www.ekoenergia.polskadroga.pl/images/stories/ogrzewanie/geotermia/geo termia1/geotermia04.jpg

Mapa zasobw geotermalnych Polski na gbokoci 3000m

http://www.pga.hostit.pl/pliki/all/ geotermia_polska_1.jpg

5.

Lecznictwo i Rekreacja
Termin "wody lecznicze" okrela wody podziemne mineralne lub sabo zmineralizowane, bakteriologicznie i chemicznie bez zarzutu o niewielkich wahaniach skadu chemicznego i wasnoci fizycznych, o waciwociach leczniczych udowodnionych na podstawie bada naukowych lub dugotrwaej obserwacji lekarskiej.
Dzia medycyny zajmujcy si badaniem waciwoci leczniczych wd podziemnych nosi nazw balneologia. Wody lecznicze stosuje si w kuracjach pitnych, kpielowych i irygacyjnych.

Wykorzystuje si je do produkcji ubocznych rodkw leczniczych: soli kpielowych, tabletek zawierajcych wglan sodu. Wody lecznicze wystpuj w ponad 60 miejscowociach, z czego ponad 50 przypada na poudniowy obszar kraju, obejmujcy Sudety, Karpaty i lece przed nimi zapadliska.
Duy problem stanowi wykorzystane wody lecznicze. Najczciej zrzucane s do wd powierzchniowych, przyczyniajc si do ich degradacji.

Wody termalne czerpane w ujciach sztucznych, jak te wypywajce na powierzchni w sposb naturalny w formie gorcych rde - cieplic, mog by spoytkowane do celw rekreacyjnych np. do budowy basenw kpielowych, parkw wodnych, urzdze do hydromasau.
Przykadem kpieliska zasilanego ciep wod podziemn jest basen wybudowany w Zakopanem na Antawce.

II

WAHANIA I POMIARY zwierciada wd podziemnych

Rne dziay gospodarki narodowej zainteresowane s w uregulowaniu stosunkw wd podziemnych .

W szczeglnoci caa dziaalno melioracyjna skierowana jest na

stworzenie waciwych dla rozwoju rolin warunkw, ( rolnictwo) Regulacja stosunkw wodnych w glebie polega na obnieniu poziomu wd gruntowych na terenach lub w okresach o nadmiernym uwilgotnieniu i nawadnianiu terenw uprawnych w strefach lub Lata suche okresach niedostatecznej wilgoci. W okresie wegetacyjnym wystpuj rne potrzeby wodne rolin , a jednoczenie z potrzebami tymi nie id w parze naturalne zasoby wd podziemnych - ich poziom i opady.

http://geoinfo.amu.edu.pl/wngig/ig/MONITORING%20IG/Rys_4.gif

Std konieczno okresowego obniania poziomu wd gruntowych lub te konieczno nawodnienia terenu.
Drugim dziaem gospodarki narodowej zainteresowanym w znajomoci ksztatowania si wd podziemnych jest

budownictwo.

Posadowienie budowli na terenach o wysokim poziomie wd gruntowych wymaga moe odwodnienia wykopu fundamentowego na okres prowadzenia prac oraz koniecznoci dokadnej analizy wpywu wd gruntowych na budowl w okresie eksploatacji. Bardzo czsto zachodzi konieczno staego obniania wd gruntowych albo zabezpieczenia budowli przed szkodliwym dziaaniem wody , w szczeglnoci przed podtopieniem , zawilgoceniem, jak i przed niszczcym dziaaniem chemicznym wody na materiay konstrukcyjne

Pomiary zwierciada wody podziemnej

Okrelenie zmian gbokoci wystpowania zwierciada wody podziemnej naley do podstawowych zada monitoringu.
Do pomiaru gbokoci zwierciada wody podziemnej wykorzystuje si punkty, w ktrych zwierciado jest odsonite jak studnie, wykopy, szyby itp. Lub specjalne studzienki obserwacyjne - piezometry W punkcie badawczym naley zaoy znak wysokociowy, nawizany do pastwowej sieci niwelacyjnej, od ktrego stale naley mierzy gboko zwierciada wody gruntowej. Do pomiaru zwierciada wody uywane s : ata, prt z podziak, pywak, gwizdek studzienny (wistawka), wietlik studzienny, limnigraf

www.staff.amu.edu.pl

www.favore.pl

http://www.google.com/images?q=piezometr&rls=com.microsoft:pl:IE-SearchBox&oe=UTF8&rlz=1I7GGLL_en&um=1&ie=UTF-8&source=og&sa=N&hl=pl&tab=wi&biw=1419&bih=751

Rzgw.gliwice.pl

Pomiar gwizdkiem studziennym

Gwizdkw uywamy, gdy gboko studni nie przekracza 50m, a sygna dwikowy ze wzgldu na natenie haasu w rejonie bada nie jest zaguszany. Gwizdki studzienne to rury mosine lub innego nierdzewnego materiau o rednicy zewntrznej 28 lub 36 mm.

Dugo gwizdka wynosi odpowiednio 22 lub 30 cm.

Od dou s otwarte , a gry zakoczone rurk o rednicy okoo 10 mm z otworem gwizdkowym. Po zanurzeniu przyrzdu do wody powietrze znajdujce si wewntrz zostaje wyparte i wychodzc otworem gwizdkowym wydaje gwizd. Przyrzd zawiesza si zwykle na tamie pomiarowej. Przy pomiarze stanu wody w studni naley opuci gwizdek studzienny do wody, a usyszawszy gwizd zaprzesta dalszego opuszczania , przyoy tam do znaku mierniczego i wykona odczyt na tamie.
http://market.eotech.pl/product_info.php/products_id/5338

Pomiar wietlikiem studziennym

lampa

Pomiar wietlikiem stosujemy przy gbokociach przekraczajcych 50m, a take wwczas gdy z jakichkolwiek powodw sygna dwikowy jest niesyszalny.
Bate ria

Cz rodkowa wietlika studziennego ma wewntrz ma lampk elektryczn z urzdzeniem kontaktowym i such bateri . W dolnej czci znajduj si dwie kulki celuloidowe , ktre przy zanurzeniu przyrzdu do wody unosz si do gry naciskaj spryn, powoduj kontakt i wiecenie lampki.

Punkt zerowy umieszczony jest na ciance zewntrznej na wysokoci odpowiadajcej takiemu zanurzeniu wietlika, przy ktrym lampka zaczyna wieci.

Graficzne odwzorowanie zwierciada wody podziemnej

Ksztat zwierciada wody podziemnej najlepiej odwzorowuje si za pomoc linii rwnych wysokoci nazywamy

izohips.

Izohipsy zwierciada wody gruntowej

hydroizohipsami.

Przez izohips rozumiemy lini czc punkty swobodnego zwierciada wody lece na tej samej wysokoci wzgldem przyjtego poziomu odniesienia ( poziom morza)
http://www.gorzow.pios.gov.pl/komunikaty/raport%20gorzow%2 02001/Stan/6.WodyPodziemne/q_ryc_2.jpg

Wysoko zwierciada wody okrela si w rnych punktach badanego terenu w odsoniciach wody ( naturalnych i sztucznych).

Punkty pomiarowe i odpowiadajce im wysokoci zwierciada wody nanosi si na plan a droga interpolacji wykrela si hydroizohipsy.

150,0

150,0

Hydroizohipsa 148,0 m n.p.m

148,0 148,0
3

146,0
2

146,0

144,0 142,0
1

140,0

150,0 148,0 146,0 144,0 144,0 142,0 140,0 142,0 142,0

1 2

Z przebiegu i ukadu hydroizohips na mapie hydrogeologicznej mona wnioskowa o ksztacie i wysokoci zwierciada wody podziemnej oraz o kierunkach przepywu wody podziemnej, ktre ukadaj si wzdu linii najwikszego spadku, tj. pod ktem prostym do hydroizohips

W przypadku wd pod cinieniem linie czce jednakowe wysokoci zwierciada piezometrycznego nazywamy

hydroizopiezami

Gboko zwierciada wody podziemnej wzgldem powierzchni terenu

przedstawia si na mapie za pomoc linii zwanych

hydroizobatami

Hydroizobaty s to linie czce punkty zwierciada o jednakowej gbokoci w stosunku do powierzchni terenu.

Hydroizobaty wykrela si w sposb podobny jak hydroizohipsy na podstawie gbokoci zwierciada wody w stosunku do powierzchni terenu , innymi sowy mapa hydroizobat przedstawia miszo strefy areacji, jak rwnie na podstawie izobat mona wyznaczy przyblion objto zoa wdy podziemnej

http://www.naukowy.pl/encyklopedia/Izobaty

Mapy tego rodzaju maj due zastosowanie i due znaczenie praktyczne przy rozwizywaniu rnych zagadnie technicznych w budownictwie, rolnictwie, lenictwie, grnictwie i innych dziaach gospodarki narodowej.

1m

1m

http://www.zgapa.pl/zgapedia/Izobata.html

r1

przybliona objto zoa wdy podziemnej wg. wzoru

R1

1 V 3,14 h R12 r1 R1 r12 3

R1

1m

1m

r1

III

Wyznaczenie kierunku spywu i spadku zwierciada wody podziemnej

Kierunki przepywu wd podziemnych moemy atwo wyznaczy , jeeli mamy map hydrogeologiczn z naniesionymi hydroizohipsami lub hydroizopiezami.
Kierunki przepywu odpowiadaj liniom najwikszego spadku, tzn. s prostopade do przebiegu hydroizohips.

160 m

hydroizihipsa

120 m

140 m

hydroizihipsa trjkata badawczego

140 m

120 m A 130 m

150 m
140 m 150 m 160 m
C

160 m 165 m

160 m

hydroizihipsa
140 m

120 m

Chcc wyznaczy lokalnie kierunek przepywu wd podziemnych naley w co najmniej trzech miejscach ( otworach obserwacyjnych ) , rozmieszczonych na wierzchokach trjkta ( zblionego do rwnobocznego) , zniwelowa bardzo dokadnie wysoko zwierciada wody podziemnej. Odlegoci miedzy wierzchokami przyjmujemy w zalenoci od terenu 30m do 500m. Punkty obserwacyjne z wysokoci zwierciada wody podziemnej nanosimy na plan sytuacyjny, krelimy boki trjkta, na ktrych przez interpolacj znajdujemy punkty rwnych wysokoci.

czc te linie prostymi otrzymamy izohipsy trjkta badawczego. Kierunki przepywu

bd prostopade do izohips

hydroizihipsa trjkata badawczego

120 m

B
120 m A

Wyznaczenie trjkta badawczego ma pierwszorzdne znaczenie. Jak wida na przykadzie pomiary przeprowadzone w zbyt Bdna interpretacja pomiarw w odniesieniu do odlegych punktach rzeczywistych terenowych, mog warunkw terenowych wskazywa na zupenie inne uksztatowanie zasobw wd podziemnych w odniesieniu do spadku zwierciada wody i ewentualnej maksymalnej gbokoci warstwy wodononej.

130 m

130 m
140 m

160 m
140 m

C 150 m

hydroizihipsa
140 m

120 m

OCHRONA WD

PODZIEMNYCH
Wykad nr 8

Na podstawie podrcznika HYDROGEOLOGIA z podstawami geologii, Jerzy KOWALSKI, WUP, Wrocaw 2007 OPRACOWA dr hab.in.Wojciech Chmielowski prof.PK Instytut Inynierii i Gospodarki Wodnej Zakad Gospodarki Wodnej, PK

SPOSOBY Wykorzystania wd podziemnych WAHANIA i pomiary zwierciada wd podziemnych