Człowiek jako czysty duch

platonizm
gnostycyzm
joga
 Platon
 człowiek to dusza w ciele;
 dusza i ciało są przeciwnej natury;
 ciało przeszkadza duszy w pełnieniu jej
naturalnych funkcji, osłabia ją i ogranicza;
 ciało jest więzieniem duszy, do którego
dostała się w wyniku nieszczęśliwego
wypadku lub popełnionej winy;
 Celem filozofii jest
umieranie
 umieranie to oddzielenie duszy od
ciała
 umieranie to wyzwolenie i
oczyszczenie duszy
 poprzez śmierć dusza może
urzeczywistnić swoją prawdziwą
naturę
Człowiek powinien wyzwolić się
jak najbardziej od oczu i uszu i,
powiem nawet, od całego ciała;
bo ono mąci widok i nie
pozwala duszy posiąść prawdy
i poznania, jak długo się to
ciało duszy trzyma. (Fedon,
66a)
A oczyszczenie czyż nie na tym
właśnie polega, o czym teraz
wciąż mówimy, żeby najwięcej
duszę od ciała oddzielić i
przyzwyczaić ją do tego, żeby się
sama w sobie ze wszystkich
zakątków ciała umiała skupiać i
zbierać, i mieszkać, ile możności i
dziś, i potem, w odosobnieniu, w
samej sobie; wyzwolona z ciała,
niby z kajdan? (Fedon, 67c-d)
 Ostateczny cel
 ostateczny cel osiąga dusza poza
ciałem
 wciela się w kolejne ciała na skutek
swojej winy, ale może się wyzwolić z
kolejnych wcieleń
 wyzwolenie jest stanem czysto
duchowego poznania i szczęśliwości
 ponowne złączenie z ciałem byłoby dla
duszy nieszczęściem
 Gnostycyzm
 duch i materia są sobie przeciwne,
toczą walkę
 świat materialny powstał w wyniku
pychy istot duchowych lub na skutek
wojny między siłami ciemności i
światła
 człowiek jest duszą – cząstką Boga,
która została uwięziona w materii
 Nienawiść do ciała
 gnostycy bądź propagowali skrajne
odcięcie od potrzeb ciała – dieta,
brak seksu, prokreacji itp., albo
skrajne folgowanie ciału przy
poczuciu, że nie ma ono nic
wspólnego z duszą
 Wyzwolenie
 celem jest wyzwolenie duszy z więzów
ciała i wydostanie jej poza kosmos, który
jest więzieniem, strzeżonym przez
złowrogie istoty, ku Pleromie, a więc
wymiarowi czysto duchowemu;
 dokonuje się to przez wiedzę (gnosis),
mistyczne poznanie natury własnej duszy i
jej przeznaczenia;
 Klasyczna joga
Patandżali (III w n.e.?)

 istnieją dwa różne elementy

 (a) prakriti (materia)
 (b) purusza (duch, świadomość)
 człowiek stanowi ich połączenie
 Prakriti przejawia się w trzech
gunach:

 sattwa – element świetlisty, lekki,

najbliższy duchowi;
 radżas – element ruchliwy,
niespokojny;
 tamas – element ociężały, ciemny,
najdalszy od ducha;
 Prakriti w człowieku

 ciało
 emocje, uczucia, namiętności
 wyobrażenia, myśli
 sądy, rozum, decyzje, poczucie „ja
jestem”
To, co zwykle uważamy za
nasz umysł, myślenie,
pragnienia, za nasze „ja”,
jest materialne – jest to
wynik spontanicznego
działania prakriti.
 Purusza
 jest niematerialnym, czystym duchem
 jest to Widz, który widzi wszystko, co się
dokonuje w świecie, w ciele i umyśle, ale
jest od nich całkowicie różny
 poprzez błędne utożsamienie Widza z
materialnymi narządami widzenia, nie
mamy świadomości, że jesteśmy puruszą,
ale uważamy się za prakriti
 Widz
 nie myśli – widzi myślenie
 nie jest poruszany przez uczucia –
widzi uczucia
 nie podejmuje decyzji – widzi jak
decyzje się podejmują
 nie działa – widzi jak działania są
podejmowane etc.
 Wyzwolenie
 jest to rozpoznanie, że Widz nie ma
nic wspólnego z materią i w ogóle nie
jest przez nią zdeterminowany ani
uwięziony: to iluzja;
 wtedy natura Widza staje się jasna i
oczywista, a człowiek utożsamia się z
nim, a nie z funkcjami prakriti
 Wtedy mamy poczucie, że to nie my
działamy, decydujemy i myślimy, ale
że robi to nasze „ciało i umysł”
(prakriti), a my jesteśmy tylko
obserwatorami, co daje poczucie
uwolnienia, lekkości, błogości,
bezpieczeństwa, nieśmiertelności
etc.
 Obrazowo (Upaniszady):
na gałęzi siedzą dwa ptaki –
jeden zjada owoc, drugi
siedzi i patrzy.