RSK DEERLENDRME

METOTLARI

RSK DEERLENDRME
METOTLARI
150den fazla Risk Deerlendirme
Metodunun varlndan sz edilmektedir.
Risk Deerlendirme Metotlar;
-Nitel Risk Deerlendirme Metotlar,
-Nicel Risk Deerlendirme Metotlar,
-Karma Risk Deerlendirme Metotlar
olarak snflandrlabilir.

RSK DEERLENDRME
METOTLARI

Matris
Kontrol Listeleri (Check- List)
Fine - Kinney
Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA)
Hata Aac Analizi (FTA)
Tehlike ve allabilirlik Analizi (HAZOP)
Kaza Sonu Analizi (ETA)

1-Matris
Metodu:
Kullanm kolay ve uygulamas en yayn
metotlardan birisidir.
Bu metot dier bir ok metodun temelini
tekil eder.
Karma bir RD metodudur.
Risk skoru R: x D elde edilir.
= htimal
D = Sonucun derecesi

=O
O XX
RR=

2-Kontrol Listeleri-eklist
Metodu
Bir tesisin veya prosesin tm donanmnn ve
(Birincil
Analizi
)
aletlerinin Risk
tam olup olmadn
veya kusursuz
ileyip
ilemediini
saptar.
ki
admda
gerekletirilir.

Check listelerindeki zel sorularla, analizi yaplan

tesisin eksiklikleri saptanr.
Bir nlemler katalogu ile, yaplmas gereken
dzeltmeler nerilir.
En verimli sonular, uzun deneyimlere dayal
veya deneyimli uzmanlar tarafndan hazrlanm
listelerden alnr. (rnek:uaklarda pilotlarn
kulland check listler gibi)

Uygu
n

EK-LST LE RSK
Kontrol yaplan konu
ANALZ
RNE

Yetersi
z

Yok

Tehlikeli alan yeterince tanmlanmsnrlanm m?

Alana giriler kontrol altnda m?
Gerekli uyar iaretleri var m?Uyar iaretleri
doru ve grlebilir mi?
Yangn tedbirleri prosedrlere uygun mu?
Alanda alanlar uygun ve yeterli eitimleri
almlar m?
Kiisel koruyucular var m? Uygun mu?
Acil durum plan var ve grlebilir mi?

Dnceler

2-FNE- KNNEY
METODU
Kullanm kolay, yaygn olarak
kullanlan bir metottur.
yeri istatistiklerinin kullanmna
imkan salar.
Risk Deeri= x F x D olarak
hesaplanr.
= htimal, (0,2-10 aras bir deer)
F=Frekans, (0,5-10 aras bir deer)
D=Sonularn Derecesi

Tablo 1-htimal Skalas

ihtimal : Zarar ya da hasarn zaman iinde gerekleme
ihtimali

Deer

Kategori

0,2

Pratik Olarak mkansz

0,5

Zayf htimal

Olduka Dk htimal

Nadir fakat Olabilir

Kuvvetle Muhtemel

10

ok Kuvvetli htimal

Tablo: 2 Frekans (maruziyet)

Skalas
Frekans: Tehlikeye maruz kalma
Deer Aklama Kategori
skl

0,5

ok Nadir

Ylda bir ya da daha az

Olduka
Nadir

Ylda bir ya da birka kez

Nadir

Ayda bir ya da birka kez

Ara sra

Haftada bir ya da birka kez

Sklkla

Gnde bir ya da daha fazla

10

Srekli

Srekli ya da saatte birden fazla

Tablo: 3 Etki/Zarar-Sonu
Skalas
Derece: Tehlikenin gereklemesi halinde insan,
iyeri ve evre zerinde oluturaca zarar ya da
hasarn iddeti
Deer Aklama

Kategori

Dikkate
Alnmal

Hafif-Zararsz veya nemsiz

nemli

Minr-Dk i kayb, kk hasar, ilk Yrd.

Ciddi

Majr-nemli Zarar, D tedavi, ign kayb

15

ok
Ciddi

Sakatlk, uzuv kayb, evresel etki

40

ok Kt lm, Tam maluliyet, Ar evr. etkisi

100

Felaket

Birden ok lm, nemli evre felaketi

Risk Dzeyine Gre Karar

ve Eylem
S
ra

Risk Deeri

Karar

EYLEM

1 R<20

Kabul
Edilebilir
Risk

Acil tedbir gerekmeyebilir

2 20<R< 70

Kesin Risk

Eylem planna alnmal

3 70 <R<200

nemli Risk

Dikkatle izlenmeli ve yllk

eylem planna alnarak
giderilmeli

4 200 <R< 400 Yksek Risk Ksa vadeli eylem planna

alnarak giderilmeli
5 R>400

ok Yksek
Risk

almaya ara verilerek

derhal tedbir alnmal

yeri Blm :

Deerlendiren :

Tarih :

RSK DEERLENDRME FORMU

Nu

RSK

TEHLKELER

Aksiyonlar ve
Ek Kontroller

RSK DEERLENDRMES

htimal

Frekans

Etki

Risk
Deeri

1
2
3
4
5
6
ONAYLAYAN
Ad Soyad :
mza

Tarih:

Sorumlu

Sre

3-Olas Hata Trleri ve Etki

Analizi
(Failure Mode
and
Effects
En yaygn kullanlan metodlardan
biridir.
Analysis Herhangi birFMEA)
sistemin tamam

veya
blmleri
ele
alnp,
bunlardaki
ksmlar,
aletler,
kompenentlerde
ortaya
kabilecek
arzalardan
hem
blmlerin hem de btn sistemin
nasl etkilenebilecei ve ortaya
kabilecek sonular analiz edilir.

FMEA ETLER
1) Sistem FMEA
2) Tasarm FMEA
3) Proses FMEA
4) Servis FMEA

Sistem
FMEA
AMACI; Sistem ve alt sistemleri
analiz ederek, sistemin eksiklerinden
doan sistem fonksiyonlar arasndaki
potansiyel
hata
trlerini
belirlemeyektir.
HEDEF; Sistemin
gvenirliini
ve
artrmaktr.

kalitesini,
korunabilirliini

Servis FMEA
AMACI; Organizasyondaki
aksaklklarn
analiz
edilmesidir.
HEDEF;
Organizasyonun
kalitesini, gvenirliini ve
korunabilirliini artrmaktr.

Proses FMEA
AMACI;
retim veya
montaj
prosesindeki
eksiklerden
doabilecek
hata
trlerini
ortadan
kaldrmak ve retim ve
montaj prosesini analiz
etmektir.
HEDEF; Prosesin kalitesini,
gvenirliini
ve
korunabilirliini artrmaktr.

FMEA Metodunun
Unsurlar

FMEAnn temel unsuru vardr.

a.htimal: Hatann zaman iinde gerekleme

skln gsteren deer, (1-10 aras)
b.iddet: Hatann gereklemesi durumunda
sonularn derecesini gsteren deer, (1-10
aras)
c.Tespit edilebilirlik: T Hatann istenmeyen
sonulara sebep olmadan tesbit edilebilme
derecesini gsteren deer, (1-10 aras)

SSTEM FMEA DDET ETK SINIFLAMASI

ETK

DDETN ETKS

Felakete yol aabilecek etkiye sahip ve uyarsz gelen potansiyel

Uyarsz
Gelen Tehlike hata

DERECE

10

Yksek hasara ve toplu lmlere yol aabilecek etkiye sahip ve

Uyarsz
Gelen Tehlike uyarsz gelen potansiyel hata

ok Yksek

Sistemin tamamen hasar grmesini salayan ykc etkiye sahip

ar yaralanmalara,3.derece yank,akut lm vb. etkiye sahip hata

Yksek

Ekipman tamamen hasar grmesine sebep olan ve

lme,zehirlenme,3.derece yank,akut lmcl hastalk vb. etkiye
sahip hata

Orta

Sistemin performansn etkileyen,uzuv ve organ kayb,ar

yaralanma,kanser vb. yol aan hata

Dk

Krk ,kalc kk i grmemezlik,2.derece yank,beyin sarsnts

vb. etkiye sahip hata

ok Dk

ncinme, kk kesik ve syrklar,ezilmeler vb. hafif yaralanmalar

ile ksa sreli rahatszlklara neden olan hata

Kk

Sistemin almasn yavalatan hata

ok Kk

Sistemin almasnda kargaaya yol aan hata

Yok

Etki yok

HATA OLASILII

HKS
HATA KMLATF SAYISI

DERECE

ok Yksek:Kanlmaz Hata

den fazla

10

1/3

1/8

1/20

1/80

1/400

1/2.000

1/15.000

1/150.000

1/1.500.000den dk

Yksek:Tekrar Tekrar Hata

Orta:Ara Sra Olan Hata

Dk:Nispeten Az Olan Hata

Pek Az:Olas Olmayan Hata

TESBT
EDLEBLRLK

TESBT EDLEBLRLK OLASILII

DERECE

10

Tespit Edilemez

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii

mmkn deil

ok Az

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii ok

uzak

Az

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii uzak

ok Dk

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii

dk

Dk

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii ok

dk

Orta

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii orta

Yksek Ortalama

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii

yksek ortalama

Yksek

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii

yksek

ok Yksek

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii ok

yksek

Hemen Hemen
Kesin

Potansiyel hatann nedeninin ve takip eden hatann kefedilebilirlii

hemen hemen kesin

Risk ncelik Deeri

(RD)
Risk ncelik Deeri
R..D.= x D x T
0-1000 arasnda bir deer
alabilir.

Risk ncelik Deeri

(RD)
Sra Risk ncelik
Deeri
1 01 - 50 aras

Karar
Dk Riskli

50 - 100 aras

Orta Riskli

100 - 200 aras

Yksek Riskli

200 - 1000 aras

ok Yksek Riskli

RNEK FMEA
Hata
Tr

Hatann
Sonula
r

Pompa
Pompa Enerji
Kayna almyor 9
Arzas

Hatalarn
Nedenleri

Kontrol
nlemle
ri

jenerat
r
arzas

Yedek
jenerat
ralnmas

2 90
09
0

Tavsiye
Sorumlu & Harek
Edilen
Tamamlam et
yiletirmeler a Tarihi
Tarihi
/ Eylemler

Jeneratr
mazot
tanknn
doluluk
takibinin
yaplmas iin
prosedr
hazrlanmas

Teknik
Emniyet,
15.12.20
08

Yeni
RPN
Yeni (T)
Yeni ()
Yeni ()

Siste
m
/Par
a

T D

01.12.200
8

2 21 4

RNEK FMEA
Hata
Tr

Hatann
Sonula
r

Pompa Sigorta Devre

Hatas Ar
Ykleniyor

Hatalarn
Nedenleri

Kablo
Arzas

Kontrol
nlemle
ri

Bakm ve
Onarm
8
Blmnn
gerekli
grd
hatlarn
derhal
deitirilm
esi
(Mhendisli
k Kontrol)

336

Tavsiye
Sorumlu & Harek
Edilen
Tamamlam et
yiletirmeler a Tarihi
Tarihi
/ Eylemler

Belirli
aralklarla
elektrik
tesisatnn
kontroln
n yaplmas

Yeni RPN
Yeni (T)
Yeni ()
Yeni ()

Siste
m
/Par
a

T T

01.12.2008 2
Teknik
Emniyet,
15.12.200
8

2 4 16

4-Hata Aac Analizi

(Fault Tree Analysis - FTA)
1962
Ylnda
Bell
Telefon
Laboratuvarlar.nda
Amerikan
Hava Kuvvetleri iin gelitirilmitir.
Bir tepe olayn gereklemesi
veya
gereklememesi
iin
alnmas
gereken
nlemler
ayrntl bir ekilde analiz
edilir.
Olmamas
saptanp,
olabilecek
edilir.

istenen
tepe
olay
bu
olaya
neden
tm faktrler analiz

Testerede Parmaklarn Kesilmesi

VE

Parmaklar
testereye temas
ediyor

Koruyucu yok

Testere dnyor

VEYA
VEYA

Koruyucu
kartlm

Tezgahn Koruyucusu
Yok

Para Ufak

VEYA
VE
Para
Krlyor

Para
Skyor

Koruyucu ie
uygun deil

Umursanmam

veren
kartm

VE

Kullanm Hatas

Tezgahla Birlikte
Verilmemi

alan kartm

veren
Aldrmam

5-Tehlike ve alabilirlik
Analizi
(Hazard and Operability
Kimya
endstrisi
tarafndan,bu
StudiesHAZOP)
sanayinin zel tehlike potansiyelleri
dikkate alnarak gelitirilmitir.

Multi disipliner bir tim tarafndan,kaza

odaklarnn saptanmas, analizleri ve
ortadan kaldrlmalar iin uygulanr.
Belirli klavuz kelimeler kullanarak yaplan
sistemli bir beyin frtnas almasdr.
almaya katlanlara, belirli
yapda
sorular sorulup, bu olaylarn olmas veya
olmamas halinde ne gibi sonularn ortaya
kaca sorulur.

HAZOP AKIM EMASI

PROSESN VEYA OPERASYONUN BR BLMN

FZKSEL PARAMETRELER

KMYASAL
PARAMETRELER

HAZOP SAPMA MATRKS

(ANAHTAR KELMELER + KLAVUZ KELMELER)

TEHLKEL SAPMA

NEDEN
ARATIRMASI

SONU
ARATIRMASI

HAZOP METODOLOJS
ANAHTAR KELMELER ANLAMI
FAZLA (MORE)

Kantitatif oalma

AZ (LESS)

Kantitatif Azalma

H (NONE)

Mevcut Deil

Ters (Reverce)

ngrlen Ynn Aksine

PARASI (PART OF)

Sistemin Bir Blm Olmas

Gerekenden Farkl

...Kadar yi (As Well As)

Ayn Derecede

...DAN BAKA (OTHER

THAN)

Tamamen Farkl

KILAVUZ KELMELER

Ak
Basn
Scaklk
Viskozite
Seviye,
Kompozisyo
n veya
Durum
Reaksiyon
Zaman
Sra

Reakt
r

A
Kimyasa
l
Deposu

Soutm
a Suyu
Deposu

B
Kimyasa
l
Deposu

Kimyasal A, kimyasal B reaksiyona

girerek kimyasal Cyi retmektedir.
Reaksiyon; ekzotermik reaksiyondur
ve bundan dolay reaktrn scakl
ile
kullanlan
soutma
suyunun
scaklnn
kontrol
edilmesi
gerekmektedir.
A+B
H

C +

Kimyasal
A
ve
B'nin
eklenme oran tepkime
yolunu
etkilemektedir.
Tepkime yolu deimekte
ve D kimyasal oluaktadr,
D kimyasal yanc normal
artlar aldnda patlaycdr.

HAZOP UYGULAMA EKL

ANAHTAR KELME

KILAVUZ KELME

TEHLKEL SAPMA

HAZOP UYGULAMA EKL

H

AKI

AKI YOK

Anahtar
Kelime

Klavuz
Kelime

AKI

Tehlikeli
Sapma

AKI
YOK

Olas
Nedenler

A Kimyasal
depolama
taknda yeterli
hammadde
yok

Sonular

2) Reaktre
beslemenin
kesilmesi

1) Ak
olmamas
sebebiyle
reaktr
ierisinde D
kimyasal
oluumu

Gerekli
Aksiyonlar

1) A
kimyasal
hammade
tankna
dk
seviye
alarmnn
2) Depolama
kurulmas
alan
operatr ile
iletiimin
salanmas

HAZOP UYGULAMA EKL

ANAHTAR KELME

KILAVUZ KELME

TEHLKEL SAPMA

HAZOP UYGULAMA EKL

FAZLA

SICAKLIK

YKSEK SICAKLIK

Anahtar
Kelime

Klavuz
Kelime

Tehlikeli
Sapma

Olas
Nedenler

1) Su
deposunda
yeterli su
yok
YKSEK 2) Soutma
FAZLA SICAKLIK SICAKLIK suyu
pompasnda
arza
3)Soutma
suyu
borulama
hattnda
krlma

Sonular

Reaktr
ierisinde
scaklk
ve basn
art

Gerekli Aksiyonlar

1) Su
deposununa alt
seviye alarmnn
kurulmas
2) Soutma suyu
pompas zerine
ters tepki hatt
kurulmas
3) Belli aralklarla
boru hatlarnn
denetlenmesinin
salanmas

6-Olay Aac Analizi

(Event Tree Analysis
- ETA) Her hangi
P(P1)

P(D)

Q(P1)

Q(D)

Q(EP)

Q(P2)2-P
P(P2)3-P

Q(P2)4-F

P(EP)

Balatma

P(P2)1-S

5-F

6-F

bir
tehlikeli
olayn yaratabilecei eitli
senaryolar analiz edilir.

deal olarak, birden fazla

proses ve koruma sistemlerinin
olduu tesislerde kullanlr.
Kazalarn
skl
olaslklar
saysal
belirlenebilir.

ve/veya
olarak

Duman
Dedekt
r

Springler Sistem

YANGIN BALADI

ALARM

YANGIN
DEDEKTR

ALGILADI

YANGIN
ALARMI
ALITI

SPRNGLE
R SSTEM
ALITI
EVET
Dk
Oranda
Zarar

EVET
HAYIR

EVET
EVET
HAYIR
YANGIN

Byk Oranda Zarar ve

Muhtemel nsan Kayb
(nsanlarn byk
ksmnn acil ktan
kabilecei var
saylmtr.)
Dk Oranda
Zarar, Dumandan
Etkilenme ve
Islak nsanlar

HAYIR
Byk Oranda
Zarar ve nsan
Kayb

BALADI

HAYIR

Byk Oranda
Zarar ve nsan
Kayb

RNEK ALIMA (I)

RNEK ALIMA (II)

RNEK ALIMA (III)

KONTROL LSTES
Sra
No:

Alnan nlemler

Sorumlu

Tarih

(Kim?)

(Ne zamana Kadar?)