DOKUZ EYLL NVERSTES DENZCLK

LETMELER VE YNETM YKSEKOKULU

DZEL MOTORLAR
MUSTAFA NURAN
BORA KAYACAN
ZMR,2007

Gemi Makinelerinin Tarihi ve

Tanm
nsanolu su zerinde yzen aralara sahip
olduundan beri onlar istedikleri yerlere sevk
etmenin eitli yollarn aratrmaya ve
gelitirmeye almlardr. lk tekneler kazk ve
kreklerle sevk edilmeye allm ve ksa
srede rzgar enerjisinin farkna varmlardr.
Denizcilikte insan ve yk tama kapasitesi
artmaya balaynca rzgar enerjisiyle deniz
ulamnn salanmas yetersiz kalmtr. Bu
nedenle birok mucit ve giriimci teknelerin
tonajn ve hzn arttrmak iin eitli bululara
imza atm ve patent yarna girmitir.

1769da skoyal James Watt endstriyel devrim yaparak

pistonlu bir buhar makinesinin gelimi bir versiyonunun
patentini ald. Pervaneli teknelerde buhar gc kullanlmas fikri
Wattn yeni motoru gelitirildikten hemen sonra giriimcileri
ortaya kard. Buhar makinesi a Amerikada 1787de
balamt. 22 Austos 1787de John Fitch Delaware nehrinde
13,73 metrelik (45 foot) bir buharl teknesi denemesini baarl
bir ekilde yapt. Fitch daha sonra Philadelphia ve Burlington
arasnda yk ve yolcu tayan daha byk bir tekne yapt.
1791de buharl bir gemi iin Amerikada ilk patentini ald.
Bununla birlikte ayn icatta hak iddia eden James Rumsey ile
birlikte bir sava gemisi patentini de ald. John Fitch 1785 ve
1796 yllar arasnda drt farkl buharl gemi ina etti.
Fitch ldkten sonra Robert Fulton ilk gemisini gelitirdi ve
bu, ona buharl geminin babas unvann aldrd. 7 Austos
1807de Fultonun Clermont gemisi New Yorktan Albanyye
saatte be millik ortalama bir hz ve 32 saatlik seyirle tarihe
geti.

Pistonlu Buhar Makinesi

Ardndan buhar trbinine geildi. Buhar trbini,

basnl buhardan sl enerjiyi mekanik ie eviren
bir makineydi. Neredeyse tamamen pistonlu buhar
makinesinin yerini ald. Thomas Newcomen
tarafndan bulundu ve James Watt tarafndan
gelitirildi.
Yke gre daha gl ve sl verimi daha
byk olduu iin tercih edilmiti. Balant sistemi
yerine direkt dnel hareketi olduu iin zellikle
jeneratrler iin uygundu.
Dnyadaki jeneratrlerin %86s buhar
trbinlidir. Dier buhar trbini kullanm
gemilerdedir. nk, kk ebatlar, daha az
bakm, hafiflik ve az titreim sahip olduu
stnlklerdi.

lk mekanizma belki de birinci yzylda Msr

Romasnda skender tarafndan gelitirilen ve bir
oyuncaktan daha fazla bir ey olmayan
Aeolipiledi. lk kullanl buhar trbini Msr
Osmanlnda Taqi al-Din tarafndan 1551
sonlarnda icat edildi. Daha sonra, buhar trbini
1629 ylnda talyan Giovanni Branca tarafndan
gelitirildi. Aslnda bunlar modern buhar
trbininden ok farklydlar. 1884 ylnda ngiliz
mhendis Charles A. Parsons tarafndan icat
edilen ilk model 7,5 kWlk bir jeneratre baland.
Patenti belgelendi ve trbin ksa bir sre sonra
Amerikal George Westinghouse tarafndan
gelitirildi.

Birok insan 1860larda iten yanmal

motorlarn icadn dnmyordu ama sadece bir
kii drt zamanl almann patentine sahipti.
1867de bir alman mhendis olan Nikolaus August
Otto bugn bile geni bir alanda kullanlan drt
zamanl Otto evrimini gelitirdi. Otto drt zamanl
iten yanmal motoru gelitirdii zaman 34
yandayd.
Dizel motor 1892 baka bir alman mhendis
olan Rudolph Diesel tarafndan gelitirildi. Dizel
motor benzinli motorlardan daha gl ve daha
farkl bir tasarma sahipti ve yakt olarak motorin
kullanyordu. Bu motorlarn zaman ierisinde
verimleri ve gleri gelitirildi ve halen tekneler
dhil birok arata kullanlmaya devam
edilmektedir.

1906 ylnda
tasarlanp
imal edilen
tek silindirli
ilk dizel motor

Bu arada 1791 de bir ngiliz olan John Barber

ilk gaz trbininin patentini ald. Onun buluu
gnmzdeki modern gaz trbinlerinin imdiki
paralarnn ouna sahipti. Trbin dk gte
tasarlanmt. 1800l yllarn sonlarnda gaz
trbini birok mhendis ve giriimci tarafndan
gelitirilmeye devam edildi ve bu gnk modern
ekline ulald. Ancak gaz trbinleri, yksek
gcne ramen ilk kurulu giderleri ve ar yakt
sarfiyatlar nedeniyle uaklarda, ar sanayi enerji
retiminde veya ar tonajl gemilerin bir ksmnda
hizmet vermek zorunda kald.

Gemilerde ve deniz ulatrmasnda en

yaygn ekilde kullanlan iten yanmal
dizel motorlardr.

DZEL MOTORLAR
1- Dizel Motorlarnn alma lkeleri
2- ki ve Drt Zamanl Motorlarnn alma lkeleri
3- Dizel Motorlarnn Devre ve Sistemleri
4- Motor Elemanlarnn Tantlmas
5- Dizel Motorlarnn Bakm ve Arzalar

DZEL MOTORLARININ ALIMA LKELER

Snflandrma
Dizel motorlar; sktrlarak basn ve scakl ykseltilen hava
ierisine pskrtlen yaktn kendiliinden tutuma ilkesine gre
alrlar.Buna gre snn ie dnm yle olmaktadr.nce temiz
hava motor silindirleri ierisine emilir veya doldurulur.

Piston tarafndan sktrlan havann basnc ve dolaysyla

scakl ykseltilir.Kompresyon oranna bal olarak sktrlan
havann basnc 30-40 kg/cm2 ve scakl ise 400-600 civarndadr.
Bylece , tutumay yanma izler ve 40-80 kg/cm basn ve 400-600
scaklnda gazlar oluur.Bu yksek basnl kzgn gazlar piston,
biyel(piston kolu) yardmyla ii krank miline aktarr.

Bu olay srasnda, yaktn yanmasyla oluan s enerjisinin

byk bir blm, krank milinin dnmesini salayan mekanik enerjiye
dntrlr.Krank mili kendisine iletilen devir hareketini alternatrn
rotorunu evirerek elektrik enerjisinin retilmesini salamaktadr.
kursu sonunda basn ve scaklklar azalan gazlar atmosfere atlr ve
silindirlerin yeni bir evrim iin, temiz hava ile doldurulmas
tekrarlanr.

 A-

DZEL MOTORLARININ SINIFLANDIRILMASI :

Dizel motorlarn daha iyi tanyabilmek ve birbirleriyle karlatrma

yapabilmek iin, bu motorlarn ayrm zelliklerine gre snflandralm.
1. alma prensiplerine gre
2. Silindir tertip ekillerine gre
3. Devir saylarna gre
4. Piston balantlarna gre
5. Piston hareketlerine gre
6. Yakt pskrtme sistemlerine gre
7. Kullanlan yakta gre

 1.ALIMA PRENSPLERNE GRE

Dizel motorlarn alma prensiplerine gre ikiye ayrabiliriz;
a- ki zamanl dizel motorlar
b- Drt zamanl dizel motorlar

2-SLNDR TERTP EKLLERNE GRE

Dizel motorlarnda tertip ekilleri
a- Sra tipi
b- V tipi
c- Yatk boksr tipi
d- Yldz tipi
e- W tipi
f- X tipi
g- H tipi

3-DEVR SAYILARINA GRE

Dizel motorlarn devir saylarna gre e ayrlmaktadr
Dk devirli dizel motorlar: Genellikle devirleri 600 d/d olan
Orta devirli dizel motorlar: Devirleri 1200 d/d'ya kadar olan
Yksek devirli dizel motorlar: Devirleri 1200 d/d'dan byk olan

 4-PSTON BALANTILARINA GRE

Piston, piston koluna (biyele) iki ekilde balanr.
Dorudan doruya piston pimi ile(direkt) balama
Kroshed vastas ile(indirekt balama)

5-PSTON HAREKETLERNE GRE

Piston hareketlerine gre dizel motorlar ;
Tek tarafl alan motorlar
ift (ki) tarafl alan motorlar
Kar(opposit) pistonlu motorlar

6-YAKIT PSKRTME SSTEMLERNE GRE

Dizel motorlar yakt pskrtme sistemlerine gre ikiye
ayrlmaktadr.
Hava ile pskrtme
Mekanik pskrtme

 7-YAKIT TRNE GRE

Dizel oil(motorin)
Fuel oil
LPG
LNG

B- DZEL MOTORLARININ ALIMA LKELER

Drt zamanl dizel motorlarnn alma ilkelerinin iyi
anlalabilmesi iin; l nokta, kurs, kurs hacmi, l hacim,
sktrma (kompresyon) oran, etki kavramlarnn neler olduunun
bilinmesi gerekmektedir.

L NOKTA
Pistonun silindir iinde kabildii en st noktaya st l nokta ve
inebildii en alt noktaya ise alt l nokta adlar verilir.ou zaman
st l nokta N ve alt l nokta ise AN ksaltmalar ile
belirtilmektedir.

C- KURS VE KURS HACM

Alt ve st l noktalar arasndaki mesafeye kurs boyu veya ksaca
kurs ismi verilir. l noktalar arasndaki hacme de kurs hacmi ad
verilir. Bu hacim genellikle litre(dm) veya cm trlerinden belirtilir.
Sadece beygir gc g hesaplarnda, kurs hacmi birimi olarak m
kullanlmaktadr.

L HACM VE L HACM YKSEKL

Piston N'da olduu zaman, piston kafas ile silindir kapa
arasnda kalan dey mesafeye <l hacim ykseklii> ad verilir.
Piston N da iken kendisi ile kapak arasndaki hacme de <l
hacim> olarak isimlendirilmektedir. Bu hacim sktrma basnc ve
dolaysyla yanma ile nemli ilikisi vardr. Bu nedenle kapak
contasnn deitirilmesi srasnda ok dikkatli olmak gerekmektedir.

D- KOMPRESYON (SIKITIRMA) ORANI

Piston AN'da bulunduu zaman, silindirin tm hacminin, piston
N'da iken oluan l hacme orandr.

E- ZAMAN
ten yanmal dizel motorlarnda, bir i evriminin
oluturulmas iin gerekli emme (giri), sktrma, yanma,
genileme ve egzoz srelerinden her birine zaman ad verilir.

F-SUBAPLAR
Drt zamanl dizel motorlarnda havann silindire girmesini ve
egzoz gazlarnn silindirden kmasn salayan ve mekanik olarak
alp kapatlan hareketli ksmdr.

G-ETK (TESR)
Dizel motorlarnn byk bir ounluunda sadece pistonun
st tarafnda g retilir. Bylece motorlara tek etkili
motorlar denir. Eer pistonun hem alt ve hem de st tarafnda
g retilirse, byle motorlara da ift etkili motorlar ad
verilir.

 DRT ZAMANLI DZEL MOTORLARININ ALIMASI

Krank milinin iki tam devirde veya pistonun drt kursunda
yada 720 derecelik krank asnda bir i evrimi oluturan
motorlara drt zamanl motor ad verilir.
Piston N'dan AN'ya doru inerken, silindir iinde giderek
byyen bir hacim ve dolaysyla bir vakum oluturur. Bylece
alan emme supabndan atmosfer basncndaki hava silindire
emilmeye balanr.
Piston AN'y bir sre geinceye kadar, ak bulunan emme
supabndan silindire girii srer. Havann silindire emildii bu
sre emme zaman denir. Emme zaman sonunda, sktrmann
hemen balangcnda silindirdeki havann scakl 40~60
dolayndadr.

Piston ikinci zamannda, N'ya doru karken hem

emme ve hem de egzoz supaplar kapal olduundan, silindirde
emilmi bulunan havay sktrr. Sktrma sonucu havann
basnc 35~ 45 kg/cm ve scakl ise, sktrma oranna bal
olarak 550~700 C'ye kadar ykselir. Bu olay piston N'ya
10~15 yaklancaya kadar srer. Bu srece de sktrma zaman
ad verilmektedir.

Sktrma sonuna doru silindirdeki kzgn havann

iine, 10~15 mikron apnda ve ok kk krecikler halinde sv
yakt pskrtlmeye balanr. Silindire pskrtlen yakt, ok
ksa bir zaman aralndan sonra tutuur ve yanma balar. Piston
N'y yaklak olarak 10~15 geinceye kadar yakt
pskrtldnden, yanma giderek byyen hacim iinde
gerekleir. Yanma srasnda silindir iindeki basn 35~45 kg/cm
ve scaklk ise 550~700 C dolaylarndadr.Yksek basn ve
scaklktaki bu gazlar, pistonu AN'ya doru itmekte ve bu arada
silindir iindeki hacim, hzl bir ekilde bymektedir. Byyen
hacim nedeniyle, i yapan gazlarn basnlar kurs sonuna doru
iyice azalr. evrimin nc zamann oluturan bu olaya ise
genileme ad verilir.

Genileme olaynn sonuna doru gazlarn basnc 1,5~3

kg/cm dt bir srada ve piston henz AN'ya varmamken
egzoz supaplar alr ve basnl gazlar, ak bulunan supaptan
silindirin dna kamaya balar. Bu olaya egzoz denir. Serbest
egzoz srerken piston AN'ya varr ve yn N'ya doru deiir.
Bu andan itibaren piston, serbest egzoz gazlarn silindir dna
sprmeye balar.bu olaya cebri egzoz ve srece de egzoz
zaman ad verilmektedir. Egzoz srecini, yeni evrimin emme
kursu izlemektedir.

Piston egzoz zamann srdrerek N'ya yaklatnda,

emme supab alr. Bu arada egzoz supab da henz
kapanmamtr. Bylece N civarnda her iki subap bir sre
birlikte ak kalmaktadr. Buna supap bindirmesi ad verilir. Supap
akmasnn yararlar unlardr.

1-Egzoz kursunda yksek hzla atmosfere atlan

gazlar, momentumlar nedeniyle, ak bulunan emme
supabndan havann emilmesini salarlar. Bylece yanma
odasnda kalmas olas gazlarda silindir dna atlmakta, yani
yanmann oluturduu hacim sprlmektedir.

2-Yanma srasnda silindir iinde en az 550 C ve en ok

700 C'lik bir scaklk olumaktadr.Bu scaklktan motorun zarar
grmemesi iin, soutulmas gerekmektedir. Bu grevi bir
yandan silindirlerin evresinden kanatklarn arasndan geen
hava, bir yandan da supap akmas srasnda yanma odasna
emilen souk hava yerine getirmektedir.
Piston N'y bir sre getikten sonra, egzoz supab
kapanmaktadr. Bundan sonraki olay, yeni evrimin emme sreci
olacaktr.

K ZAMANLI MOTORLARININ ALIMA LKELER

Drt zamanl motorlarda bir i evrimi 4 piston strokuna

tekabl etmektedir. Drt piston strokunda krank mili 2 devir
yapmaktadr. ki zamanl motorlarda bir i evrimi iki piston
strokunda tamamlanmaktadr.
ki zamanl bir motorda sktrma ve genileme olaylar
birbirini takip eden iki strokun N tarafnda olmaktadr. Emme
ve egzoz olaylar ise ayn stroklarn AN tarafnda olmaktadr. ki
zamanl motorlarda emme ve egzoz olaylar i ie girmi
durumdadr.

1. STROK: EGZOZ VE SPRME

Piston N'dan AN'ya doru giderken silindir
ierisinde, yksek basnl gazlarn yani yanm i gaznn
bulunduunu dnelim. Bu gazlar genileyecek ve genileme
esnasnda piston N'ya doru itmeye devam edecektir. Piston
AN'ya doru yaklatnda egzoz supaplar almakta ve
yanm supaplardan dar kmaya balamaktadr. Piston
AN'ya doru gitmesine devam ederken taban yzeyi sprme
portlarnn S.P. ile iaretlenen kenarn amaya
balayacaktr.Alan portlardan blower silindir ierisine hava
gnderecektir.

Bu esnada silindir ierisindeki gazlarn basnc

sprme portu tarafnda bulunan taze gazlarn basncnn
altna dm olacaktr.Dolaysyla sprme portundan
gelen taze gazlar, egzoz gazn nne katarak ak olan
egzoz supaplarndan dar atacak ve silindiri, bir evelki
evriminde i yaparak enerjisini kaybetmi bulunan egzoz
gazlarndan temizleyip hava ile dolduracaktr.Silindirin
sprlmesi ve ayn zamanda, 4 zamanl motorlardaki
emme olaynn benzeri olan taze gazlarla doldurulmas
taban yzeyinin S.P. ile iaretlenen kenarn kapadktan
sonra silindir ierisine taze gaz akm duracak tr.Bu
durumda egzoz supaplar henz ak vaziyettedir; ve
pistonun N'ya doru hareketi srasnda hasl olan hacim
daralmas sebebiyle bir miktar taze hava dolgusu dar
kaacaktr.

 2. STROK : SIKITIRMA VE
Piston AN'dan N'ya doru giderken, yani ikinci strokunda,
egzoz supaplar kapand zaman silindir ile darsnn irtibat
kesilir.Sprme maddesi olarak silindire giren taze dolgu bu
andan itibaren sktrlmaya balar. Sktrma zaman N'ya
gelinceye kadar devam eder. Piston N'ya yaklarken karm
tpk 4 zamanl motorlarda olduu gibi enjektrden yakt
pskrtlr ve yanma balatlr.

Yanma neticesinde serbest kalan s enerjisi sebebiyle

gazlarn scaklk ve basnc ykselir.Olaylarn bundan sonraki
ksm balangta anlatld gibi devam eder.ki zamanl
motorlarda silindir ierisine taze gazlarn alnmas, sktrlmas,
tututurulmas genileyerek i yapmas ve egzoz gibi olaylardan
mteekkil bulunan evrim pistonun iki strokuna yani krank
milinin bir devrine sktrlmtr.

KVEDRTZAMANLIDZELMOTORLARININ

BRBRYLEKIYASLANMASI
Daha nce belirtildii gibi, termodinamik olaylar
ynnden, iki ve drt zamanl dizel motorlar arasnda hi bir fark
bulunmamaktadr. Bu nedenle iki cins makinann kyaslamasn
yapsal ve mekanik ynlerden ele almak gerekir. Kuramsal olarak iki
zamanl dizel motorlarnn yararlarn u ekilde belirtmek
mmkndr:

1- Drt zamanllara gre eit ana ller, eit silindir

says ve devir saysnda iki misli g retirler.Yani, eit g
retmeleri durumunda ana ller, drt zamanllarn yars
kadar olacak tr.Bylece zgl makine arl ve makinenin
kaplad hacim, drt zamanllardan nemli ekilde kk olur.

2- zellikle silindir saysnn 4'den fazla olduu

makinelerde, krank milinin moment dalgalanmalarna kar iyi
dengelenmesi nedeniyle ar bir volana gerek yoktur.

3- Drt zamanllara gre daha yksek mekanik verim

deerleri salamaktadrlar. Oysa, iki zamanl motorlarn gerek
olarak rettikleri g, kuramsal olandan daha kktr.nk
fazla sprme havas kullanldnda zayf yanma olumakta, bir
yandan da silindirler iyi doldurulmadndan, oksijen miktarndaki
azalma nedeniyle, yakt iyi yaklamamaktadr ve kk deerde
ortalama basnlar olumaktadr.Bunun anlam makinann sl ve
fren sl verimlerinin azalmas demektir.

Yksek devirli, 4 zamanl,4 silindirli motorlarda kranklarn

bir dzlem zerinde olmamalar nedeniyle krank milinin
dengelenmesi olduka zordur.Ayn saknca biraz daha az olmakla
birlikte alt ve sekiz silindirli makinalar iin, olduka ar bir volan
gerektirirler.
ki zamanl motorlarn zgl yakt sarfiyatlar, yksek gl
ve sperarjl olanlar istisna edilirse, drt zamanl makinalardan daha
fazladr.
ki zamanl dizel motorlarnn drt zamanllara
stnlklerinin bir baka nedeni de yaplarndaki sadeliktir. zellikle
4 zamanl makinalarda supap hareket mekanizmasnn karmak
yapda oluu ve iletme srasnda byk bir grlt oluturmas da
dikkate alnmas gereken bir sakncadr.

Hareketsiz Paralar ;
1- Silindir Balklar (Kaver)
2- Silindirler
3- Krankkeys
4- Bedpleyt
5- Gaytlar
6- Ana Yataklar

Silindir Balklar (Kaverler)

Silindir balklar balca iki grevi yerine getirmektedirler.
Bunlardan birincisi ; sktrma stroku srasnda hava ve yanma sonucu
oluan yksek basntaki gazlarn silindir dna kamasn nlemek ve
bylece yanmaya yardmc olmaktr.kincisi ise tadklar donanmlar
yardmyla yakt pskrtme,ilk hareket,silindirlere hava verilmesi,egzost
gazlarnn atlmas grevlerini yerine getirmektedirler.Bunlar genellikle
dkme demir bazen de dkme elik ve aliminyum alamlarndan
yaplrlar.

Silindirler : Dizel motorlarnn byk bir blmnde

silindirler dkme demirden yaplm,tek para bir blok
grnmndedirler. Silindirler eit aralklarla bu blok ierisine
almlardr. Yksek gl,orta ve ar devirli motorlarn
ounda ise, tek paradan yaplm bloklar yerine,her silindir iin
ayr bloklar kullanlr.

Wartsila 64 Cylinder Liner &

Jacket

Krankkeys
Dizel makinelerin orta blmn oluturan silindirleri veya
silindir bloklarn tayan ksma krankkeys ya da st karter ad
verilir.Krankkeysler freym denilen birbirlerine paralel ve her bir silindir
iin,bir kutu grnmn veren paralardan olumaktadr.krankkeys
zerinde makinenin onarmn yapabilmek,krankaft yataklarn
denetleyebilmek, baz makinelerde pistonlar darya alabilmek iin
kapaklar bulunmaktadr.Byk ve gl makinelerde bu kapaklar
alarak krankkeyse girmek ve makinenin i temizliini,boya v.b. lerini
yapmak mmkndr. ou zaman krankkeys kapaklar zerinde, yay
ykyle altrlan emniyet valfleri bulunur.

Bedpleyt
Makinenin arln tamakla grevli olan bedpleytler ayn
zamanda alt karter de denilen sump tanka da yataklk yaparlar.Kk
gl makinelerin bedpleytleri tek para olarak dkme demirden
yapldklar halde,yksek gl ve zellikle ok silindirli makinelerin
bedpleytleri ayr paralar halinde yaplmakta ve bu paralar birbirlerine
balanmaktadr.

Gaytlar
Kroshedli makinelerde gaz basn kuvvetlerinin yatay bileenini
karlayan ve bylece silindirlerin anmasn en aza indiren, piston rodun
eksenel hareketini salayan hareketsiz(sabit) bir blmdr.

Ana Yataklar
Krankaft tayan yataklara ana yataklar (palamar yataklar)
denir.ki yarm paradan oluan ana yataklarda alt yarm para bedpleyt
giderlerine yerletirilmektedir.Dieri ise freyme balanmaktadr.Genel
olarak bu yataklar dkme elikten yaplm iki elden olumaktadr.Yatak
ellerinin i yzeyleri vaytmetal ile kaplanr.

Dizel Motorlarn Hareketli

Paralar
1.
2.
3.
4.
5.

Piston
Piston Rod (biyel kolu)
Kroshed ve gayt (kzak)
Krankaft (krank mili)
Volan

1. Pistonlar
Piston, bir silindir iine hassas olarak yerletirilmi ve ileri-geri
hareket eden silindirik veya disk eklinde paradr.

Pistonlarn grevleri :
1- Emme zaman veya sprme havas periyodunda silindirlere
emilen ya da doldurulan havann sktrlmas,basn ve
scaklnn ykseltilmesini salarlar.
2- Drt zamanl makinelerde silindirlere hava emilii ve yanma
rnlerinin silindirlerden atlmasn temin ederler.
3- Yanma srasnda oluan gazlarn oluturduklar ii varsa
piston rod,kroshed ve biyel yardmyla krank miline iletirler.
4- Pistonlar biyel ile dorudan krank miline bal
makinelerde,biyelin meyili nedeniyle gaz basn kuvvetinden
gelen normal kuvveti zerlerine alarak silindir duvarlarna
aktarrlar.

5- Yanma odasn, szdrmayacak bir ekilde krank milinden veya st

karterden ayrrlar.
6- Yanma srasnda ve genileme zamannn hemen balarnda kzgn
gazlardan emdikleri snn bir blmn segmanlaryla silindir
ceketindeki soutma suyuna aktarrlar.
7- ki zamanl ters akm sprmeli makinelerde,sprme ve egzost
portlarn; doru akml makinelerde ise sadece sprme portlarn
kapatrlar.
8- ki zamanl kroshedsiz motorlarda Nda bulunduklar
zaman,etekleri yardmyla portlar kapal tutarlar.

Pistonlarda genellikle elik veya alminyum

alam tercih edilmektedir. Alminyum elie
gre daha hafiftir ve pistonlarn ktlelerinin
yatak yklerine olan etkileri nedeniyle mmkn
olduu kadar hafif malzemeden yaplmak
zorundadrlar. Bu nedenle alminyum pistonlar
yllarca tercih edilmilerdir. Yksek devirli
motorlarn bir ksmnda (otomotivde) pistonlarn
ta ksm yksek sya dayankl olmasndan
dolay porselen kaplanmaktadr.
Pistonlar kullanldklar makine trlerine gre
balca iki snfa ayrlrlar
1. Trank pistonlar
2. Barl pistonlar (kroshedli makine pistonlar)

Trank (trunk) Pistonlar

Otomobil motorlarnn tm ile gc 4000 beygir
gcn gemeyen motorlarn ounda kullanlan
pistonlar bu snfa girmektedir. Bu tr pistonlar; perno
(gacin pin), biyel (piston kolu) ve krank pin yata (kol
yata) ile dorudan krankafta balanrlar.
Trank pistonlar ou zaman tek, bazen iki veya
paradan yaplp birbirlerine balanmaktadrlar.
Pistonun soutulmas, piston kolunun st tarafndan
verilen yalama ya ile salanr. Piston kafasna
verilen ya, olduka iyi bir soutma temin eder ve
pistonun i ksmndan kartere dklr.

Trank piston

Kroshedli Motor
Pistonlar
(Barl Piston)

Kroshedli dizel motorlarnda kullanlrlar. Tek ve

ift etkili olarak ikiye ayrlrlar. Piston koluyla
birlikte sabittirler, kroshead ve konnektin rod ile
birlikte hareketi krankafta iletirler.
Kroshedli motorlarda kullanlan barl piston iki
paradan olumaktadr. Birinci ksm (ta ksm)
segmanlar tamaktadr ve genel olarak elikten
yaplmtr. kinci ksm (etek ksm) piston rodun
alt flanna cvatalarla balanr. Dkme demirden
yaplmtr ve teleskobik borudan gelen yalama
yann (veya soutma suyunun) piston kafasna
aktarlmasn salar.

Kroshedli Motor Pistonu

Perno veya Piston Pin

(Gacin Pin)
Silindir iinde oluturulan tm g piston pin ad
verilen perno (gacin pin) tarafndan piston
koluna aktarlr. Bylece piston kolu ile piston
arasndaki tek irtibat gacin pin tarafndan
salanr. Pistonlara yerletirilmi bronz burlar
tarafndan tanan gacin pinler piston kolunun st
ucuna yerletirilmi baka bir bur iinde hareket
ederse byle pinlere tam salnml denir. Eer
gacin pin birer setuskur ile pistona balanrsa
byle pinlere de sabit pin ad verilir.

Gacin pinlerin piston iindeki bur yataktan

dar kmamalar iin piston gacin pin deliinin
her iki tarafnda yatak bitimlerine kanal alm
ve bu kanallara yay segmanlar yerletirilmitir.
Gacin pinlerin yalanmas ya dikey ekseni
boyunca delinen piston kollar ierisinden verilen
basnl ya ile ya da arpma etkisiyle silindir
yzeyine verilen yan ii oyuk olan gacin pin
yardmyla burlara erimesi eklinde
gerekletirilir.
Not: Gacin pin trank pistonlarda bulunmaktadr,
barl pistonlarda piston kolu sabit olduu iin
gacin pine gerek duyulmamaktadr.

Piston, piston kolu ve

gacin pinin silindir
iindeki pozisyonu

Piston Segmanlar (Piston

Piston segman, silindir
blou iinde hareket eden
Ringler)

pistonlarn zerine alm segman kanallarnn iinde

alan gri dkme demirinden ya da elik alamlarndan
yaplan halka biimindeki paralardr.
Segmanlar, sktrma zaman srasnda silindir ierisine
alnan havann kartere szmasn engelleyerek
kompresyonun olumasn salar. Karterdeki yan ve
havannda silindir boluuna szmasn engeller.
Piston segmanlarnn yapmnda tercih edilen malzeme,
sert perlitik ve grafitli yapda dkme demirdir. Dkme
demir yapsnn ya tutabilir ve grafitin kendiliinden
yalayc zellikte olular, segman yapsnda niin
dkme demir kullanldnn yantdr.
Genel olarak motorlarda 2 eit segman bulunur. Bunlar
Kompresyon segman ve Ya segmandr.

Kompresyon
Segmanlar
Dizel motorlarnn
devir saylarna bal
olarak pistonlar zerinde saylar 2-9
arasnda deien kompresyon segmanlar
bulunur. En stte bulunan kompresyon
segmanna ate segman ve sonrakilere
gaz segmanlar adlar verilmektedir.

1.

2.

3.

4.

Kompresyon segmanlarnn yararlar unlardr:

Sktrma kursu srasnda basnl hava ve
yanma srasnda, yksek basnl gazlarn
kartere kamasn nleyecek biimde piston ile
silindir arasnda szdrmazlk salamak.
Yanma srasnda piston kafasna aktarlan
snn bir blmnn, hava ile soutulan
silindire aktarlmasn salamak.
Piston rodun meyili nedeniyle oluan yan
basnc veya ona edeer normal kuvvetin bir
blmn zerine almak.
Normal kompresyon oluturarak, havann
yakt kendiliinden yakacak scakla
erimesini temin etmek.

Segmanlarn piston zerindeki pozisyonlar

Segman aplar, alacaklar silindirlerin

aplarndan byk yaplr. Bu nedenle
silindirlere sokulan bir segman her eyden
nce gmlek duvarna ap ynnde bir
basn uygular. Bu basn szdrmazlk
salamasna yardmc olur.
Ate segman, en yksek gaz basnc
etkisinde olduu iin, szdrmazla en
byk katkda bulunan segmandr. kinci
segman ise, daha dk gaz basncnn
etkisindedir. Sonraki segmanlarda basn
giderek azalr.

Ya Segmanlar
Bu segmanlarn kullanlmasnn nedeni, arpma
etkisiyle veya mekanik yadanlk tarafndan
silindir blok veya gmlek yzeyine verilen
yalama ya fazlasnn kartere syrlmas ve
gmlek yzeyinde ince bir ya katmannn
olumasn salamaktr. Bylece, yalama ya
fazlasnn yanma odasna gtrlmesi ve orada
yaklmas tehlikesi de nlenir. Ayn zamanda, iyi
bir yalama salamak zere pistonun yukar
kursunda, silindir gmleinin st ksmlarnn ve
kompresyon segmanlarnn yalanmasnda bu
segmanlar tarafndan oluturulur.

2. Piston Rod (Biyel

Bir ucu gacin pin (perno)
yardmyla pistona ve dier ucu
Kolu)
veya byk taraf ise krank pin ile krankafta balanan
piston rodlar, pistonun silindir iinde yapt eksenel
hareketi, devir hareketine evirerek krankaftn
dnmesini salar.
Motorlarda kullanlan piston rodlar, st veya kk u,
gvde veya shank (ank) ve alt veya byk taraf olmak
zere, balca 3 ana blmden meydana gelirler. Piston
rodlarna, dikey eksen ynnde bir ya kanal almtr.
Bu kanal araclyla krank pin yataklarndan gelen
yalama ya, gacin pin yatana ve oradan da soutma
amacyla piston kafasna verilir. Rodun kk tarafna
ounlukla bir paradan yaplm bir bur veya yatak
yerletirilir. Piston rodlarnn alt veya byk taraflar ise
iki paradan yaplm bir yatak ile krank pine balanr.

Piston rodlar genellikle elik alamlarndan, g

zamannda oluan itme kuvvetini eilip
burulmadan tayabilecek, alma koullarna
uyum salayabilecek kadar kuvvetli bir yapda
ve ayn zamanda yataklar zerine binen
merkezka ve atalet kuvvetlerinin gereinden
fazla olmamas iin mmkn olduu kadar hafif
olacak ekilde presle dvlerek yaplrlar.
Motorda titreim ve dengesizlikleri nlemek iin
takm halindeki biyellerin arlklar eit olmaldr.

3. Piston rod, Kroshed,

Kzak ve Gaytlar,
Konnektin Rod

Genellikle iki zamanl ve uzun stroklu motorlarda

piston rodun eksenel hareketi dairesel harekete
evirmesi ve krankafta iletmesi iin boyu ok
uzun olacandan ve motor blounun yana doru
genileyeceinden dolay araya bir mafsal
yerletirilmitir. Barl piston kolu bu mafsala yani
kroshede balanp gayt ve kzaklarla eksenel
hareketini gerekletirir. Kroshedin alt ksmndan
krankafta balanan dier bir rod (connecting
rod) eksenel hareketi dairesel harekete evirir.

Uzun stroklu
motorlarda
piston kolu,
kroshed ve
konnektin rodun
pozisyonu

4. Krankaft (Krank
mili)
Dizel motorlarnda, silindirlerde oluturulan iin
aktarld mile Krankaft (krank mili) ad
verilmektedir. Krankaftlar: 1) Jurnal, 2) Krank
kollar (krank veb) ve 3) krank pinlerden
olumaktadr.
Krankaftlar tm dizel motorlarnn en pahal ve
en nemli paralardr ve yapmlarnda oluacak
kusurlarn sonradan dzeltilmesi son derece
zordur. Krankaftlar dvme elikten tek para
olarak yaplmaktadr.

Krankaftlarn ba taraflar flan eklindedir ve

dier flanl ucuna ise volan balanmaktadr.
Motorlarn supap hareket mekanizmalar,
krankafta bal bir diliden hareket almaktadr.
Yakt pompalar ve ilk hareket supaplarnn
almalarn salayan kemaft (eksantrik mili)
de krankaft tarafndan dndrlmektedir.
Krank pin yataklar ile jurnalleri arasndaki
srtnme yzeylerinin yalanmasnda, krankaft
iine alan ya kanallarndan
faydalanlmaktadr. Bu kanallar hem krankaft ve
hem de krank pin yatay eksenleri ynnde alr
ve aralar krank kollarna paralel olarak alm
kanallarla birletirilir.

Kar arlklar
Dizel motorlarnn krankaftlarnn dengelenmesi
bakmndan balca iki nemli kuvvet sz konusudur.
1.Atalet kuvveti
2.Merkezka kuvvet
Atalet kuvvetleri birincil (primer) ve ikincil (sekonder)
kuvvetler olmak zere iki blme ayrlr. Bu kuvvet,
eksenel hareket yapan piston ve piston kolunun arlk
merkezinin st tarafnda kalan ve eksenel hareket
yapt varsaylan paralarn ktleleri nedeniyle
olumaktadr. Merkezka kuvvet ise dner hareket
yapan motor paralar, rnein krank pin, krank kolu ve
piston kolunun arlk merkezi altnda kalan blmlerinin
ktleleri tarafndan meydana getirilmektedir.

Merkezka kuvvetin dengelenmesinde krank pini

aksi tarafna, krank kollarnn alt tarafna
yerletirilen, birinciye eit deerde ve zt ynde
merkezka kuvvetler oluturan kar
arlklardan yaralanlr. Bunlara; merkezka
kuvveti giderek bir yandan krankafttaki eilme
gerilmeleri ve dier yandan da ana yataklarn
yk azaltlr.
ok silindirli motorlarda birbirlerini izleyen
kranklar, merkezka kuvvetin etkisini gidererek
titreime engel olabilirler. Ancak, krank mili ana
yataklarnn, merkezka kuvvetten gelen ek
yklerini ortadan kaldrmak mmkn deildir. Bu
nedenle, ok silindirli motorlarda da merkezka
kuvveti dengelemek iin kar arlklara ihtiya
vardr.

5. Volan
Volanlarn kullanm nedenleri, i kursu srasnda,
motor silindirleri iindeki gazlar tarafndan
retilen enerjiyi depolamak motorlarda egzoz,
emme ve sktrma kursu srasnda gazlar
tarafndan silindir iinde bir g deiimi
oluturulmad anda, bu enerjiyi krankafta
vermektir. Genel olarak, hz artmaya balad
zaman volan enerjiyi toplar, hz azalmaya
balad zaman ise bu enerjiyi krankafta verir.
Bu bakmdan, volan kullanlmasnn
nedenlerinden biride krankaft devir saysnn
sabit tutulmas isteidir.

Volanlar birok grevi stlenmektedir. Bunlar;

1.Her evrim srasnda nlenemeyen hz
deiimlerini belirli snrlar iinde tutmak.
2.Ykn anlk deimesi srasnda motor hznn
geici dme ve ykselmesini salamak
3.Ar devirler ve bota almalarda pistonlar
zerindeki l hacim de sktrmay temin
etmek
4.lk hareket srasnda, asal avans ve rtarlar
belirli snrlar iinde tutarak mkemmel bir asal
hz elde etmektir.

Volan evresinde bazen sadece birinci

pistonun, bezen de tm pistonlarn
N'larn (st l nokta) gsteren
iaretler bulunmaktadr. Volan bir kol veya
elik bir ubuk ile dndrlerek, bu
iaretlerden biri motor karteri zerinde
bulunan sabit bir gsterge ile ayn hizaya
geldii zaman, piston N'dadr. Bu,
motorun emme ve egzost spap
boluklarnn ayarlanmasnda kullanlr.
Volanlar genel olarak, dkme demir veya
dkme elikten yaplrlar.

Dizel Motorlarnn Devreleri

Dizel motorlarnn altrlabilmeleri iin :
1.
Soutma Suyu
2.
Yalama Ya
3.
Yakt
4.
Hava Giri
5.
Egzost Sistemlerine gerek vardr.

Soutma Suyu Devreleri

Dizel makinelerin almalar srasnda yanma
odalarnda ok yksek bir scakln olumas ve
silindirlerin yalanmas gerei,dizel makinelerin iyi bir
ekilde soutulmas gerekir.
Gemi dizel makinelerinin soutulmasnda balca
iki tr devreden yararlanlr.Bunlar ak ve kapal
soutma devreleridir.

Ak Soutma Devreleri
Bu devreler daha ok kk gl dizel makinelerde
uygulanmaktadr.Dolam pompas yardmyla denizden alnan
su,makinenin soutulmas gereken yerlerinden geirilerek tekrar
denize verilmektedir.
Kinistin valfi aldnda,su gravite ile filtreden geerek
dolam pompasnn alc tarafna gelmektedir.Genel olarak
sentrfigal (mekezka) tipinde olan dolam pompas,suyu
yaklak 2-4 barlk bir basn ile pompaya verir.

Deniz suyu nce silindirler ceketlerine girer,oradan silindir

balna (kaver) ykselir ve soutma grevini yerine getirdikten
sonra disar valfinden dar atlr.
Bu tr soutmann en byk sakncas ise deniz suyu
zamanla soutma yzeylerinde bir tuz tabakas meydana
getirir.Bu olay soutmann bozulmasna sebep olur.

Kapal Soutma Sistemleri

Kapal soutma sistemlerinde soutucu olarak tatl su
kullanlr. Makinenin trl ksmlarn soutan tatl
su,snacandan bir soutucuya(kuler) verilir ve orada deniz
suyu yardmyla soutulur.Bu tatl su,makine ceketlerine
verilir,oradan silindir balndaki soutma hcrelerine geen
tatl su,bazen enjektrleri de souttuktan sonra pompann alc
tarafna gelir.

Diesel Motor Soutma Suyu Devresi

Diesel Motor Soutma Suyu Devresi

Tatl su devresi

Tatl su
tank

Trboarjer

Dili ya
soutucusu
Tatl su
n
stcs

Tatl su
yedek
pompas

Tatl su
pompas

Hava
soutucusu

Deniz suyu
pompas

Yalama ya
soutucusu

Deniz suyu
yedek
pompas

Deniz suyu
filtresi

Deniz suyu
sand

Deniz suyu devresi

Tatl su
soutucusu

Ekspenn (genleme) Tank

Soutma devrelerindeki suyun scakl, makinenin
almas srasnda ykselir.Scakl ykselen su
geniler,hacmi byr. Bu hacim bymesinin karlanmas
gerekir.
Ayrca devredeki kaaklar nedeniyle azalan su miktarnn
da normal dzeye getirilmesi gerekmektedir.Bunlar salamak
amacyla soutma devrelerinin en yksek yerine bir tank
yerletirilir.Bu tanka Ekspenn(genleme)tank ad verilir.

Soutucular(Kulerler)
Dizel makinelerinde tatl suyun soutulmasnda ounlukla
borulu (surface) tipi kulerlerden faydalanlmaktadr.ki boru
aynas arasna ounlukla bakr veya pirinten yaplan ve iyi bir
s transferi salayan kk apl borular donatlmtr.
Soutma devrelerine deniz suyu kullanldnda,kuler
kapaklar iine korozyonu nlemek amacyla inko koruyucular
(tutya) konur.

Kapal soutma sistemlerinde dier yararlanlan tip pleyt

kulerlerdir. Pleyt kulerler zellikle yalama ya ve soutma
suyu kuleri olarak kullanlrlar.Bu tr soutucularn yzeylerinde
titanyum elementinden faydalanlmaktadr.Deniz suyunun
paslandrc etkisine kar ok dayankl olmakla birlikte
titanyumun tek sakncas ok pahal olmasdr.

Yalama Ya Devreleri
ki yzey arasna birbirlerine dokunmakszn hareket
edebilmelerini salamak amacyla,basn altnda ya
verilmesine yalama denir.
Yalamann amalarn ylece sralamak mmkndr
Anmay azaltmak zere srtnmeyi en aza indirmek
Srtnme dolaysyla oluan sy yatak dna aktararak,yatak
yzeylerinin soumasn salamak.
Anma sonucunda meydana gelen metal partikllerini tayarak
yatak yzeylerini temizlemek.
Silindir duvarlar ile piston arasnda szdrmazlk salamak

ten yanmal makinelerin zellikle srtnme yzeylerinin

dikkatle yalanmas gerekmektedir.Bu srtnme yzeyleri:
Piston ve silindirler
Krankaft ve ana yataklar
Krankpin ve yataklar
Kroshed pin yataklar ve gaytlar
Piston pin ve yataklar
Valf hareket mekanizmas
Kemaft yataklar ve hareket mekanizmasdr.

1.
2.

Gemi dizel makinelerinde yalama

arpma ile yalama
Cebri yalama yntemleri ile olur.

arpma ile Yalama

Bu yntem daha ok yksek devirli,kk gl iten yanmal
makinelere uygulanmaktadr.Bu tr makinelerde yalama ya kartere
depolanr ve tesviye(seviye) ubuu yardmyla kontrol edilir.
alma srasnda krank pin yataklarnn alt yarm paralarnn
pabular,krank ukurlarnda biriken ve ana krankaft yataklar ile
krankpin yataklarndan gelen yalama yana arparak,onun pus
eklinde krankkeysi doldurmasna yardmc olur.Sis biimindeki
yalama ya hzl hareketli paralar,silindirler ve pistonlar iin yeterli
yalama salar.
Bu yntem daha ok krankkeysinde sabit dzeyde yalama ya
bulunan makinelere uygulanr.

Cebri Yalama Sistemi

Cebri yalama sisteminde makine krankaftndan hareket
alan (akuple) ya da elektrik motorlar tarafndan evrilen
pompalar ya basnla, makinenin yalanmas gereken
blmlerine verirler.
Krankafttan hareket alan pompalar krankkeyste bulunan
yalama yan emer ve onu ya hederi araclyla krankaft
ana yataklarna verir.Ana yataklar yalayan ya krankaftn
dairesel ya kanallar yardmyla krankpin yataklarna
gelir,kk bir blm krankkeyse dklr.Geri kalan
ise,konnektin rodun dikey ekseni boyunca alm kanallar
yardmyla piston pin yatan yalar.

Byk gl ar devirli makinelerde yalama ya samp

tankta muhafaza edilir.Yalama ya samp tanktan bir pompa
yardmyla alnr.Pompann salad basnl ya kulerlere
iletilir.Burada deniz suyu tarafndan soutulan yalama ya
dubleks streyner den geirildikten sonra bir taraftan ana
makinenin palamar yataklarna dier taraftan da piston soutma
(eer ya ile souyorsa) verilir.Buradan ya krankpin yataklar,
piston pin ve yataklar en son kroshed ve yataklarn yalayarak
kartere geri dner.
Bu tr makinelerde silindir ve pistonlarn yalanmas
mekanik bir yadanlk (lubrikeyter) yardm ile olur.

Diesel Motor Yalama Ya Devresi

Diesel Motor Yalama Ya Devresi

Yalama ya
santrifj
Yalama ya
soutucusu
Yalama ya
g pompas
Yalama ya
yedek g
pompas

Yalama ya
seperatr
Yalama ya
n stcs

Emme
szgeci

Transfer
pompas
Yalama ya
tank

Yakt Devreleri
Gemi dizel motorlarnn en nemli devrelerinden biri de
yakt devreleridir.Gemi dizel motorlarnn bir blm marine dizel
oil ad verilen hafif yakt ile alrlar.zellikle yksek gl gemi
ana makinelerinde ise fuel oil kullanlmaktadr.Bazen de
gemilerin manevralar srasnda ince yakt ve seferler srasnda
ise iyice stlarak vizkozitesi azaltlan fuel oil kullanlmaktadr.

Fuel oil ya da dizel oil geminin dabl batm ad verilen dip

tanklarnda depolanr.Transfer pompas yardmyla dip tanklarda
bulunan yakt dinlendirme(settling) tanklarna alnr.Buradan
seperatr geirilerek temizlenen yakt servis tankna gelir.Bu
operasyon srasnda fuel oil kullanlyorsa tanklarda stim
kangallar, seperatrde ise bir stc (hiter) vastasyla yksek
scakla ular.
Daha sonra gravite ile kartrma tankna(miksing tank)
ulaan fuel oil buster(besleme) pompas ile ana stclara
gelir.Yakt filtrelerinden geirilen yaktn yapkanl(vizkozitesi)
bir vizkozitemetre yardm ile denetlenir.
Son olarak yakt makine silindirlerinin yakt pskrtme
pompalarna ve buradan da enjektrlere iletilerek yanma
odasna pskrtlr.Yaktn fazlas bazen enjektr bazen de
yakt pompas zerinden tekrar kartrma tankna geri dner.

Eer makine yakt olarak sadece dizel oil kullanyorsa bu

kez yaktn bir hiter vastasyla stlmasna gerek yoktur.Byle
sistemlerde fuel oil kullanlmadndan bir kartrma tank
yoktur.
Manevra ya da baka bir sebeple makine fuel oilden dizel
oile geirilmek isteniyorsa bu kez sre biraz daha
karktr.Fuel oil iin tm stmalar kapatlr ve scakln 70-75
C aralna dmesi beklenir.Daha sonra bir ynl valf
vastasyla makinenin yakt fuel oilden dizel oile evrilir.Geri
dn devresi zerindeki dreyn musluklarndan tamamen ince
yakt geldii kontrol edildikten sonra gemi manevra yapmaya
hazrdr ve yol kesilebilir.

Diesel Motor Yakt Devresi

Diesel Motor Yakt Devresi

Diesel yakt
gnlk tank

yakt yedek
besleme pompas
yakt
filtresi

yakt n
filtresi

yakt n
stc

yakt besleme
pompas

yakt transfer pompas

(gnlk tank)

yakt
seperatr

yakt n
stc

yakt transfer pompas

(seperatr)

Diesel
yakt tank

Diesel yakt
toplama tank

Yakt Devrelerinin Elemanlar

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Besleme(buster) pompalar
Yakt Tanklar
Yakt filtreleri
Yakt Seperatrleri
Yakt Pskrtme Pompalar
Enjektrler

Yakt Tanklar
Yakt Tanklarn
Dablbotum
Asma
Servis
Settling tanklar olarak snflandrmak mmkndr.

Yakt Pskrtme Pompalar

Dizel motorlarnda yakt byk bir basnla ve sis eklinde
pskrtlr.Pskrtlecek yakt miktarnn strok hacmine kyasla
ok kk oluu ve yksek basn gerektirmesi,zel bir
pompaya ihtiya gsterir. Genellikle plencerli olan bosch tipi
pompalar bu i iin kullanlr.Bu tiplerde her bir silindir kendine
ait bir yakt pompasna sahiptir.
Bazen de sulzer makinelerde olduu gibi bir yakt pompas
birden fazla silindiri besleyebilir.

Fuel Injection Pump - L27/38

Fuel

Service
School

Lubrication oil

2000-03-16

T:SERVICESCHOOL/L2738/OH 2016-01 P1

Fuel Injection Pump and Valve - L27/38

Injection oil
Lub oil and sealing oil
No nozzle cooling !
2000-03-16

T:SERVICESCHOOL/L2738/OH Fuel Injection Pump A

Service
School

Return oil

Service
School

Fuel Injection Pump - L27/38

2000-03-16

T:SERVICESCHOOL/L2738/OH 2016-01 P2

Enjektrler
Yakt pskrtme pompalarnn salad basnl yakt,bir
boru yardmyla silindir balklar zerine donatlm enjektrlere
verilir.Yksek basnl yakt,ine(nidl) valfin altndaki hacmi
doldurur ve onu yukar doru kaldrarak silindirin iine
pskrtlr.Bu basn 100-2000 kg/cm2 arasnda olduundan,
meme(nozul) ucundaki dairesel kanaldan pskrme srasnda
yakt ok kk(10-15 mikron)paracklara ayrlr. Bylece iyi
yanmay salayan sis eklinde bir pskrtme salanm olur.

Fuel Injection Valve - L27/38

Fuel inlet

Service
School

O-ring

2000-03-16

T:SERVICESCHOOL/L2738/OH 2018-01

Diesel Engine With Open

Combustion Chamber

Hava Devreleri

1.
2.
3.
4.

Dizel motorlu gemilerde

Giri
Sprme
Sperarj
lk hareket olmak zere trl hava devrelerinden faydalanlr.

Giri Hava Devreleri

1.
2.
3.
4.

Silindirlere hava salamaya yarayan tm cihazlarn

topland devrelere giri havas sistemleri denir.
Giri havasn arttrmak
Giri srasndaki grlty arttrmak
ki stroklu makineler iin sprme
Tm ar doldurmal makineler iin, sperarj havasn
salamak zere kullanlrlar.

Sprme
Dizel motorlarnda silindirlerin egzost gazlarndan temizlenmesi
olayna sprme veya skavencin ad verilir.
Drt zamanl dizel makinelerde silindirlerin egzost gazlarndan
arndrlmas emme ve egzost valfleri yardmyla piston tarafndan
salanr.
ki zamanl makinelerde ise iki farkl yntem uygulanmaktadr.
Bunlar : 1) dn (ters) akml sprme 2) Doru akml sprme

Sperarj (Ar doldurma)

Silindir iine normal bir emme strokunda emilenden daha
fazla miktarlarda basnl hava verme yntemine ar doldurma
ya da sperarj ad verilir. Silindirlere daha fazla hava verilmesi,
daha fazla yakt yaklmas ve oluan fazla miktardaki snn daha
byk bir blmnn ie evrilmesi demektir.

1.

2.
3.

Sperarj uygulanan bir dizel makinesinden aadaki

yararlar salanabilir.
Makinenin kaplad hacim ve arlklar azalr. Bylece ticaret
gemileri iin yk ve yolcuya ayrlacak yararl hacim
oalmaktadr.
Beygir gc bana bir saatte tketilen yakt miktar azalr.
Bunun anlam genel verimin ykselmesidir.
Makinenin gc atmosfere atlacak egzost gazlar zerinde
bulunan s yardmyla ykseltilir.

lk Hareket Havas Devreleri

Gemi dizel makinelerinin byk bir blmnn ilk
hareketleri basnl hava ile yaplr.Bu gibi devrelere ilk hareket
devresi ad verilir.lk hareket devreleri kompresrler,hava
tpleri,ilk hareket havas valfleri (starting valfler) ve pnmatik
valf gruplar ile bunlar birbirine balayan boru devrelerinden
olumaktadr.
Elektrik enerjisi retiminde kullanlan yardmc dizel
motorlarnn ilk hareketleri yine bu devreden salanr.

Spap (Valf) Hareket

Mekanizmas

Drt zamanl bir motor, emme,

sktrma, yanma ve egzoz stroklarna
sahiptir. Ancak supap almas iin
sadece iki stroka gerek vardr: Emme ve
egzoz stroklar. Bu yzden supap
mekanizmas tek bir motor evrimini
tamamlamak iin krankaftn her iki
turunda eksantrik mili (kemaft) bir kez
dnerek emme ve egzoz supaplarn
altracak tarzda tasarlanmtr.

Krankaft zamanlama dilisi krank

milinin bir ucuna balanmtr ve eksantrik
mili (kemaft) zamanlama dilisine ara
dililer vastasyla hareket vermektedir.
Eksantrik mili (kemaft) zamanlama
dilisinin di says krankaft zamanlama
dilisinin di saysnn iki katdr.(Bylece
eksantrik mili, krank milinin her iki turunda
bir tur dner.)

Spap hareket
mekanzmasnn paralar
Kemaft (eksantrik veya kam mili)
Kadeh (Cam follower)
tici ubuk (Push rod)
Klbtr (Rocker arm)
Spap (Valve)
Spap yay (Valve spring)
Spap yay tutucu ve trna (Valve keeper)
Spap klavuzu (Valve guide)

Eksantrik (kam) mili veya

zerinde kam Kemaft
ad verilen eksantrikleri tayan,

spaplarn alp kapanmasn salayan, yakt pompalar,

hz ayar ve ar hz reglatrlerinin almalarn temin
eden mile Kam mili (kemaft) veya eksantrik mili ad
verilir. Silindir blou iine yerletirilmitir ve krankafttan
zincir veya dili araclyla hareket alr.
Kemaft kk gl, yksek devirli motorlarda
kamlartla birlikte dkme demir veya dvme elikten tek
para olarak yaplmaktadr. Baz orta devirli ve tm ar
devirli motorlarda iki veya daha fazla saydaki
paralardan yaplrlar ve flanlar, cvata ve somunlarla
birbirlerine balanrlar.
Her silindir iin zerinde emme, egzost ve yakt
pompas loblar bulunmaktadr. Blok ierisinde
yataklanmlardr ve bu yataklar motor yalama sistemi
veya karter iindeki yala yalanmaktadrlar.

Dizel motor kemaft (eksantrik mili)

Benzinli motor
kemaft (eksantrik mili)

Kemaft (eksantrik mili) krankaft

tarafndan zamanlama dilisi, zamanlama
zinciri veya triger kay gibi eitli
yntemlerle tahrik edilebilir.
Supaplar amak kemaftn en nemli
vazifesidir. Bununla birlikte bir veya daha
fazla mekanizmaya hareket (yardmc
src) olana salar. rnein, yakt
pompasna da (dizel motorlarda) hareket
verir veya ateleme distribtre hareket
veren helisel bir diliye de sahiptir.

1.
2.
3.

Kemaft, silindir blounun iinde olmakla

beraber baz motorlarda, spap hareket
mekanizmasnda kullanlan baz ara paralar
kaldrarak yer kazanmak veya kayplar
azaltmak iin silindir kapann zerine de
konumlandrlm olabilirler.
Kemaftn konumlar u ekildedir:
OHV Tip (Overhead valve - stten supapl)
OHC Tip (Overhead camshaft - stten
kemaftl)
DOHC Tip (Double overhead camshaft -stten
ift kemaftl)

1. OHV Tip (Overhead valve- stten supapl)

Eksantrik mili silindir blou iine, supaplar
ise yanma odasnn stne yerletirilmitir.
Silindir kapa basit bir yapya sahip
olmasna ramen supap ile eksantrik
arasnda supap fincan, itici ubuk ve
klbtr kolu gibi pek ok para
bulunmaktadr.

2. OHC Tip (Overhead camshaft- stten

kemaftl)
Bu tipte, kemaft silindir kapa iine
yerletirilmitir ve kamlar klbtr
(rokerarm) kollarn ve supaplar kadehler
ve itici ubuklar olmakszn direkt olarak
altrr. Kemaft krankaft tarafndan bir
zincir veya bir kay vastasyla tahrik
edilir.

3. DOHC Tip (Double overhead camshaft -stten

ift kemaftl)
Silindir kapann stnde biri emme supaplarn
dieri ise egzoz supaplarn altran iki adet
kemaft vardr. Kam milleri supaplar direkt
olarak ap kapadklarndan klbtr kollarna
gerek kalmamtr. Neticede, hareketli paralarn
arl azalr ve supaplar yksek hzlarda ok
daha kusursuz bir ekilde alp kapanrlar. Her
ne kadar bu tipin konstrksiyonu ok karksa
da yksek hz performans bu tip arasnda en
yksek olandr.

DOHC

OHC

OHV

Kam izleyicisi (kadeh): Kamlara dokunarak

onlarn devir hareketlerini, spap iteceklerine
eksenel hareket olarak ileten ve bylece
spaplarn alp kapanmalarn salayan
paralara denir. Makara eklinde olanlar da
mevcuttur.
Spap itecei (push rod): Kam makaras veya
kadehin hareketini klbtre (rokerarma) ileten,
ii dolu, dairesel kesitli elik ubuklardr.
Klbtr, piyano (roker arm): Dvme elikten
yaplm ve ounlukla orta ksmlara yakn
yataklandrlm kollardr. Salnm hareketi
yapmakta ve bylece spap sapna basarak,
spab silindir iine doru amakta ve serbest
brakarak kapanmasn salamaktadr.

Spap: Silindirlere hava emilmesi ve yanma

sonucu oluan ve i gren gazlarn silindirden
atlmas iin kullanlrlar. Disk ve sap olarak iki
ksmdan olumaktadr ve disklerin kaver zerine
basan yzeyleri belli bir ada torna edilmitir.
Spap gaytlar (klavuzlar): Spaplarn alma
ve kapanma srasnda klbtrler spap sapna
bir yan itme kuvveti uygular. Bu kuvvet nedeniyle
spaplarn dzgn bir ekilde yuvalandrlmas,
szdrmazln salanmas ve kompresyonun
zayflamamas iin yataklandrlmalar
gerekmektedir. Bunu yapan elemanlara spap
klavuzu veya gayt denir.

Spap yaylar: ten yanmal makinelerin spaplar,

hareket mekanizmas tarafndan alr. Alan ve grevini
tamamlayan spapn klbtr basks kalknca tekrar
eski konumuna gelmesi yaylar tarafndan salanr. Yaylar
genellikle dairesel kesitli elik tellerden yaplmaktadr.
Baz drt zamanl dizel ve benzinli motorlarda kare kesitli
tellerden yaplm yaylar da kullanmaktadr.
Spap yay tutucular: Spap yaylar yerlerine hafife
sktrlm olarak balanrlar. Oluturulan yay kuvveti
spab yuvasnda tutar ve spap aldnda yayn
sktrlmas nedeniyle basnc daha da artar. Alttan
kavere basan yaylar spabn sapnn ucundaki kanala
oturtulan trnaklarla yay tutucularna sabitlenirler. ki sabit
ksm arasndaki spap yay bu sayede sktrlm olur.