Sejarah

Masyarakat
Malaysia dan
Hubungan
Etnik
1
 Pengenalan
Telah wujud interaksi di alam Melayu
sejak abad ke 5 masehi lagi
Interaksi antara orang Arab, Hinduisme,
Buddhisme dan Eropah
Pertembungan ini melahirkan fenomena
sosial iaitu kepluralitian budaya

2
Pluraliti Budaya Alam Melayu
Realitinya, Malaysia adalah sebuah negara unik
yang memiliki keistimewaan wujudnya
masyarakat plural yang ketara.

Proses pembentukan masyarakat plural adalah

berbeza dahulu dan sekarang.

Pembentukannya di zaman sebelum penjajahan

adalah berbeza berbanding selepas penjajahan.

3
Masyarakat plural wujud pelbagai bangsa mendiami sesuatu
kawasan di Alam Melayu seperti Melayu, Cina, India, Eropah,
Jepun dan lain-lain lagi

Masyarakat pelbagai bangsa pada zaman sebelum kedatangan

orang Eropah terbentuk melalui proses semula jadi tanpa
sebarang rancangan pemaksaan di sebaliknya

Hasilnya, mereka berjaya mewujudkan interaksi harmoni dengan

penduduk, alam sekitar dan sistem sosial, politik dan agama telah
sedia ada dalam dunia baru mereka.

Mereka secara suka rela sanggup berkahwin dengan penduduk

tempatan. Contohnya, masyarakat Cina Baba ialah keturunan
Cina telah berkahwin dengan masyarakat tempatan
Namun, fenomena wujudnya negara bangsa telah mengubah
konsep yang berasaskan kehudupan sosial merupakan
fenomena sejagat dan tanpa sempadan

Kesannya wujud istilah Methodological Nationalism iaitu membina

dan menggunakan ilmu berasaskan kewilayahan sesebuah
negara
4
Sejarah membuktikan tamadun Melayu awal banyak dipengaruhi
budaya Buddaisme dan Hinduisme

I-Tshing mengataka terdapat 1000 orang sami di Srivijaya

Di kalangan bangsawan, pengaruh Hindu lebih ketara

Namun, Menurut al-Attas, pengaruh Hindu-Buddha tidaklah begitu

mendominasi masyarakat di Alam Melayu berbanding dengan
kekuatan pengaruh ajaran Islam.

Antara bukti bagi perkara ini, tiada kitab-kitab klasik mereka yang
membincangkan secara meluas dan mendalam aspek-aspek
falsafah, metafizik, sistem sosial dan sebagainya.

Namun, dalam beberapa aspek pengaruhnya agak jelas, seperti

dalam aspek kesusasteraan dan pemerintahan

5
6
7
Kehadiran penjajah telah mengubah
epistemologi metafizik bersifat bukan
material (kepercayaan kepada alam ghaib)
kepada epistemologi bersifat rasional atau
saintifik

8
Sosio-Budaya
Pembentukan Masyarakat dalam
Alam Melayu
Pengaruh Tamadun China di Alam Melayu
Wujud zaman melaka- perkahwinan campur,
urusan diplomatik
Bahasa
Senibina
Budaya
Masyarakat

14
Proses Indianisasi di Alam Melayu.
Bahasa

Budaya

Kasta

Agama

Proses Islamisi di Alam Melayu.

Ekonomi

Politik

Sossial
15
Melaka Sebagai Pusat
Pertemuan Masyarakat

16
17
18
19
20
 Politik
Pelantikan pegawai
Perdagangan:
Aktiviti perdagangan antarabangsa juga berjalan
dengan baik hasil dari sistem urus tadbir
berteraskan Islam.
Kependudukan:
Masyarakat Melaka pada waktu tersebut terdiri
dari pelbagai etnik antarabangsa yang hidup
dalam suasana aman dan damai.

Kebudayaan:
Kedatangan para pedagang antarabangsa ke
Melaka juga telah menyumbang kepada multi
budaya yang tersendiri.
22
23
24
Pembentukan Masyarakat Pluralistik oleh Penjajah
Ketibaan Inggeris adalah titik pemisah antara pluraliti dan masyarakat
plural.

Alam Melayu berubah epistemologi iaitu berlakunya pemisahan antara

negara dan agama

Pemisahan Agama dan Negara (sekularisme), Agihan Kuasa, Federalisme.

Agama dianggap penyumbang kepada perselisihan, manakala sains

dianggap penyumbang kepada kemajuan.

Pemerintahan negara dikuasai oleh penjajah dan agama diserahkan

kepada Sultan

Inggeris turut memperkenalkan sistem pentadbiran berasaskan 3 unsur

penting, iaitu:Kehakiman, Eksekutif dan Perundangan

25
 Pembentukan Masyarakat
Pluralistik Di Malaysia
Kedatangan orang China dan India ke
Tanah Melayu di akhir abad ke 19 dan
awal abad ke 20 yang bertujuan untuk
memenuhi peluang-peluang perkerjaan
seperti perlombongan, perladangan dan
perniagaan yang disediakan oleh pihak
penjajah British, orang-orang China, India
dan Melayu.

26
Kewujudan peluang perkerjaan yang
banyak, kekalutan ekonomi dunia serta
galakan daripada British yang menjajah
Tanah Melayu pada waktu itu telah
menjadi faktor penggerak yang seolah-
olah memaksa kedatangan orang-orang
China dan India ke Tanah Melayu.

27
Telah berlaku interaksi yang baik di antara orang-orang
China dan India yang datang dengan orang-orang
Melayu yang telah sekian lama mendiami Tanah Melayu
ini. Semenjak itu telah berlaku akomodasi cara hidup
yang harmoni di antara ketiga-tiga etnik utama.

Kolonialisme British memberi impak sangat besar

terhadap masyarakat negeri di Malaysia sama ada
dalam bentuk material mahu pun non-material.
Walaupun dari sudut fakta British mempunyai
sumbangan terhadap penambahbaikan kehidupan
rakyat Malaysia.

28
Al-Attas ; kehadiran kolonialisme Barat membawa dasar
memisahkan orang Islam daripada agama mereka

British mula bertapak kukuh menerusi satu

campurtangan secara tidak langsung pada tahun 1786
apabila Pulau Pinang diperolehi dari Kedah.

Bagi memastikan penaklukkan mereka berjalan lebih

tersusun dan sistematik penasihat British kemudiannya
turut di tempatkan di Negeri Melayu Tidak Bersekutu
(NMTB). Perjanjian Pangkor pada tahun 1874
merupakan titik permulaan penguasaan British di Tanah
Melayu. Hal yang sama juga berlaku di Sabah dan
Sarawak

29
Perkembangan ini dengan jelas
memperlihatkan agama dipisahkan
daripada urusan politik, pentadbiran,
undang-undang, ekonomi, pendidikan dan
sebagainya. Ringkasnya, agama Islam
dan adat istiadat Melayu terletak di bawah
urustadbir.

30
 Masyarakat Pluralistik Selepas Merdeka
Dilihat dari sudut politik, perlembagaan, pendidikan dan ekonomi.

Politik:

Walaupun berhadapan dengan berbagai cabaran, Malaysia masih

lagi dianggap sebagai sebuah negara yang berupaya melaksanakan
sistem demokrasi dengan berkesan.

Dalam konteks politik domestik, demokrasi di negara ini telah berjalan

lancar terutamanya semenjak pilihan raya umum pertama tahun
1955, di mana tiga kumpulan etnik utama, iaitu Melayu, Cina dan
India telah bersatu untuk mendesak British memberikan
kemerdekaan. n T.Melayu melalui Perikatan yang mnrima kepimpinan
Melayu tanpa menjejaskan keharmonian kaum

Selepas era 1960an perjalanan politik Malaysia terus berkembang

dinamik. Kerjasama parti-parti politik dalam pakatan parti pemerintah
telah berkembang dengan peningkatan keahliannya. Hal ini terbukti
melalui penubuhan Barisan Nasional pada tahun 1974.

31
32
 Perlembagaan:

Kewujudan perlembagan telah melahirkan Kontrak sosial

merupakan satu kesepakatan yang telah
dirunding,pembentukan parti-parti politik etnik dan coalition
sebagai model permuafakatan politik (Parti Perikatan, Barisan
Sosialis, Barisan Nasional, Barisan Alternatif).

Perlembagaan merupakan panduan asas kepada

perlaksanaan sistem politik di negara ini. Perlembagaan
mencatatkan kontrak sosial dipersetujui bersama antara kaum
di negara ini. Dari segi sejarah terdapat dua peringkat kontrak
sosial di Alam Melayu.

33
34
 Pertama, berlaku pada zaman pluraliti iaitu janji taat
setia dan saling menghormati antara rakyat dan raja.
Janji taat setia dan saling menghormati ini diistilahkan
sebagai waad.

Sosial kedua berlaku dalam konteks masyarakat plural

hasil daripada syarat dikenakan oleh pihak British untuk
memberikan kemerdekaan kepada Malaysia.
Setiap etnik mempunyai wakil dalam bentuk parti
politik dan mencapai persepakatan untuk hidup dalam
aman dan damai.

Dengan itu terbentuklah CLC (Communities Liason

Commitiee/Perhubungan Antara Kaum) pada tahun
1948 bagi menyelesaikan masalah isu-isu antara etnik.
35
36
 Pendidikan
Pendidikan zaman penjajah terbahagi 3 iaitu pendidikan British,
pendidikan Melayu, pendidikan Vernakular

Sistem pendidikan kebangsaan telah dibentuk berasaskan

keseragaman kurikulum, sukatan mata pelajaran dan orientasi. Ia
penting sebagai satu wadah bagi menyatukan kepelbagaian
budaya.

Usaha ke arah ini sebenarnya telah dilakukan semenjak sebelum

merdeka lagi khususnya melalui dua laporan iaitu Laporan Razak
tahun 1956 dan Laporan Rahman Talib tahun 1960.

Matlamat utama dasar pendidikan menurut kedua-dua laporan

tersebut ialah untuk menyatukan kanak-kanak daripada berbilang
etnik di bawah satu sistem pendidikan kebangsaan dengan
menggunakan satu bahasa pengantar tunggal iaitu bahasa Melayu
(Wan Hashim 1983).

37
38
39
Walau bagaimanapun, pucuk pimpinan parti Perikatan telah
mencapai kesepakatan pada tahun 1956 dan bersetuju dengan Akta
Pendidikan 1957 di atas prinsip:

(i) sekolah berbagai aliran dibenarkan dan pengajaran dalam

bahasa ibunda masing-masing dibenarkan;
(ii) oleh kerana Bahasa Melayu adalah merupakan bahasa
kebangsaan, maka sekolah Cina dan Tamil wajib mengajar Bahasa
Melayu sebagai salah satu daripada mata pelajaran;
(iii) pendekatan dalam mata pelajaran sejarah, geografi dan buku-
buku teks yang lain mestilah berteraskan Malaysia, dan
(iv) bukan lagi berteraskan negara Cina dan India (John Lowe
1960).

40
Kesannya, Persetujuan kepimpinan Parti Perikatan terhadap
Penyata Razak 1956 dan Rahman Talib 1960 adalah melalui proses
musyawarah telah secara langsung mengikhtiraf penggunaan
Bahasa Melayu sebagai alat untuk penyatuan tanpa menjejaskan
bahasa etnik-etnik lain.

Kerajaan juga telah mengambil langkah memperbanyakkan

penubuhan institusi pengajian tinggi bagi mempertingkatkan
bilangan pelajar Melayu ke universiti. Kesan daripada dasar ini
kemasukan pelajar Melayu ke universiti telah meningkat daripada
20% tahun 1960 1964 menjadi 65% pada tahun 1975 (Milne dan
Mauzy 1986).

41
Pada masa yang sama, golongan bukan Bumiputera
khususnya masyarakat Cina merasakan satu keperluan
untuk melindungi budaya warisan nenek moyang
dengan menggunakan wadah pendidikan.

Oleh yang demikian, masyarakat Cina masih

mempertahankan sekolah jenis kebangsaan Cina.
Namun begitu, sukatan pelajaran di sekolah-sekolah
jenis kebangsaan Cina adalah selaras dengan apa yang
ditetapkan oleh Kementerian Pelajaran Malaysia. Hal ini
penting untuk memastikan perpaduan negara dan
pembinaan bangsa Malaysia dapat dicapai.

42
 Ekonomi:

Pada tahun 1957 kerajaan telah menggiatkan usaha untuk mengatasi

pelbagai masalah sosio-ekonomi dan sosio-politik. Rancangan
pembangunan ekonomi negara dibahagikan kepada empat peringkat;

Rancangan pra-merdeka iaitu meliputi Rangka Pembangunan

Persekutuan Tanah Melayu (1950-1955) dan separuh Rancangan

Persekutuan Tanah Melayu Pertama (1956-1960)

Perancangan lepas merdeka, merangkumi Rancangan Persekutuan

Tanah Melayu Kedua (1961-1965) dan sebahagian daripada
Rancangan Malaysia Pertama (1966-1970)

Perancangan dalam era Dasar Ekonomi Baru.

Dasar Pembangunan Negara hingga kini.

43
44
45
Sistem ekonomi dualisme ini merujuk kepada dua
orientasi dan tumpuan yang berbeza namun bergerak
seiringan dengan garis etnik:

Pertama, sistem ekonomi moden yang mendominasi

keseluruhan organisasi pengeluaran.

Kedua, sistem ekonomi tradisional yang diidentifikasikan

dengan sektor ekonomi pertanian. Komoditi utamanya
ialah padi dan perikanan. Teknik pengeluarannya,
pemasaran, tenaga kerja serta modal adalah didominasi
oleh etnik Melayu. Ia bercirikan budaya luar bandar
(Ness 1967).

Ini memisahkan etnik mengikut sektor ekonomi pertama,

kedua dan ketiga

46
47
Berdasarkan gambaran umum di atas ketara sekali isu yang
berkaitan dengan ekonomi memerlukan iltizam yang kuat daripada
semua pihak untuk merapatkan jurang yang sedia ada.

Keperluan untuk memperbetulkan kedudukan dimensi ekonomi ini

amat mendesak kerana ia menjadi sebagai salah satu asas utama
dalam memupuk kerjasama antara etnik.

Ketidakseimbangan kedudukan ekonomi berdasarkan etnik juga

harus diatasi kerana ia dapat menjadi sumber pencetus konflik.
Dalam hal ini, isu ketidakseimbangan ekonomi telah dianggap
sebagai salah satu faktor yang mencetuskan peristiwa 13 Mei 1969.

48
MASYARAKAT SABAH DAN
SARAWAK
Jadual 3.2: Jumlah Penduduk di Sabah
Mengikut Etnik Utama 2010
Kadazan-Dusun 568,575, Murut 102,393
Bajau 450,279, Melayu 184,197
Bumiputera lain 659,865, Cina 295,674
Lain-lain etnik 55,980, Warga asing
889,779

49
Umumnya, struktur masyarakat Sabah kini dapat
dibahagikan kepada tiga
kelompok besar iaitu:
(a) Bumiputera Melayu-Islam Kaum Melayu, Brunei,
Suluk, Bugis, Bisaya,
Bajau, Idaham, Banjar, Tidong, Orang Sungei, Iranum,
Kadayan dan Cocos.
(b) Bumiputera Bukan Islam Kadazan-Dusun, Murut,
Kwijau, Lotud,
Rungus, Tambanuo, Dumpas, Maragang, Paitan,
Minokok, Rumanau,
Mangkaak dan juga Sino-Filipina.
(c) Bukan Bumiputera Kaum Cina, India dan lain-lain.

50
 Proses Pembentukan
Masyarakat Sarawak
Jadual 3.6: Jumlah Penduduk di Sarawak
Mengikut Pecahan Etnik Utama 2010
Melayu 551,567, Iban 693,358
Bidayuh 192,960, Melanau 119,897
Bumiputera lain 152,074, Cina 560,150
India 7,188, Lain-lain etnik 8,873
Warga asing 113,772

51
Peratusan ini mula berkurangan kerana penghijrahan
mereka ke bandar bermula sejak 1970-an dan selepas
itu, ia kian meningkat.

Bagi yg masih tinggal di luar bandar, kebanyakan

tertumpu kpd aktiviti tradisional spt pertanian dan
nelayan peringkat sara diri.

1980-an, ramai di antara mereka yg terlibat dlm bidang

pertanian secara besar-besaran di estet dan ladang
komersial yg mengusahakan tanaman kelapa sawit.

Namun sebahagian besar Melayu di bandar masih

tertumpu kpd perkhidmatan awam, w/p tdpt sebilangan
kecil berjaya dlm sektor perdagangan dan perniagaan.
Cina adalah etnik kedua terbesar di Semenanjung.
Masyarakat ini penganut pelbagai agama spt ajaran
Buddha dan Konfusius, Kristian, kepercayaan tradisional
dan segelintir yg memeluk Islam.
Sbhgn besar - tertumpu kpd sektor perdagangan dan
komersial.
- tertumpu di bandar-bandar utama, khasnya di Lembah
Klang.

India adalah etnik ketiga di Semenanjung.

Sbhgn besar masih tertumpu di estet-estet,
(penempatan tradisional mereka).
namun, tdpt kalangan mereka yg berpindah ke bandar-
bandar dan menerokai pekerjaan serta penghidupan yg
berbeza dpd ibu-bapa mereka.
Terdapat antara mereka berjaya menembusi sektor
perdagangan dan komersial.

India Malaysia terdiri dpd pelbagai puak berasaskan asal

usul mereka di Tanah Besar India.

Kepelbagaian ini jarang diakui dlm data-data rasmi spt -

puak Sikh, Tamil, Malayalee dan Singhalese.

Mereka juga menganut pelbagai agama seperti - Hindu,

Sikh dan juga Islam.
Orang Asli merupakan etnik terkecil di Semenanjung.
Kebanyakan penduduk pendalaman di beberapa negeri di
Semenanjung.
mengikut kepercayaan tradisional, animisme, Kristian dan Islam.

Terdapat juga kelompok-kelompok kecil lain:

Baba-Nyonya di Melaka dan Penang - menghasilkan
percantuman elemen-elemen budaya Cina dan budaya Melayu
Portugis di Melaka - mengamalkan budaya Portugis yg di-
Malaysia-kan.
Siam di beberapa kawasan di negeri-negeri di utara
Semenanjung.
 Sarawak

Hampir semua etnik Dayak, sama ada Iban, Bidayuh

atau Orang Ulu, merupakan penganut kepercayaan
tradisional atau Kristian, sebilangan kecil sahaja
menganut agama lain terutamanya Islam.

Dayak:
penduduk luar bandar, walaupun peratusan ini menurun
semenjak tahun 1970-an.
Penduduk di luar bandar dan pendalaman di rumah panjang,
aktiviti utama ialah pertanian sara diri.
Aktiviti ini semakin berkurangan dan kebanyakan mereka bergiat
dalam sektor pembalakan dan juga buruh upahan.
sebilangan mereka telah berjaya menerokai sektor perdagangan
atau komersial di bandar-bandar utama negeri berkenaan.
Etnik Melayu:
merupakan penghuni luar bandar terutama di
pinggiran bandar Kuching, Kota Samarahan dan
Sibu.
Aktiviti utama yg tinggal di luar bandar adalah
pertanian sara diri.
Tinggal di bandar, tertumpu di sektor perkhidmatan
awam.

Etnik Melanau:
Penduduk pantai Sarawak.
Menganut agama Islam, Kristian dan juga
kepercayaan tradisional.
Tinggal di kawasan tradisional, bekerja sbg nelayan
dan petani serta pengutip sagu.
Etnik Cina:
Tinggal di kwsn bandar, terdapat sebilangan
kecil tinggal di luar bandar.
Tertumpu pada perdagangan.
Menganut pelbagai agama seperti ajaran
Buddha, Konfusianis dan Kristian.
 Sabah

Kadazandusun menganut agama asal dan Kristian, sementara Bajau,

Murut dan bumiputera lain menganut agama Islam.

Purata bilangan penduduk yg menganut Islam dan Kristian di kalangan

etnik bumiputera ini hampir sama jumlahnya.

Kebanyakan mereka adalah penduduk :

luar bandar dan terlibat dalam pertanian sara diri sbg aktiviti utama,
disamping mencari produk hutan.
Di bandar-bandar, tertumpu kpd sektor perkhidmatan awam.

Masyarakat Cina:
Tertumpu di pusat-pusat bandar utama.
Terlibat dlm aktiviti perdagangan dan sektor komersial.
Penganut pelbagai agama spt Buddha, Kristian dan sebilangan kecil yg
memeluk Islam.