Η συμβολή του

Παθολογοανατομικού
Εργαστηρίου στη σύγχρονη
διαγνωστική

Παθολογοανατομικό Εργαστήριο
3ου Νοσοκομείου Ι.Κ.Α. Αθηνών
( Νοσοκομείο Βραχείας Νοσηλείας )

Ησαϊάδης Δημήτρης
 Σκοπός και στόχος της ομιλίας είναι η
παρουσίαση της ειδικότητας της Παθολογικής
Ανατομικής στη διαγνωστική προσπέλαση του
σήμερα, με την υπεροπλία των διαθέσιμων
τεχνικών, τεχνολογικών έως και ηλεκτρονικών
μέσων, εργαλείων και υποδομών που υπάρχουν.

Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον αναντικατάστατο

ρόλο του ανθρώπινου δυναμικού ενός
Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου ( ιατροί –
τεχνολόγοι-διοικητική υποστήριξη ).
 Ορισμός ειδικότητος Παθολογικής
Ανατομικής
Η Παθολογική Ανατομική (Αγγλικά: Pathology ) είναι
η ειδικότητα της ιατρικής που ασχολείται με την
παθογένεια και τη φύση των διαφόρων παθήσεων,
καθώς επίσης και με τη μελέτη των ανατομικών και
λειτουργικών αλλοιώσεων που παρατηρούνται σε αυτές
τις παθήσεις.

Η παθολογοανατομική ( ιστολογική ) διάγνωση

βασίζεται στην μακροσκοπική (φυσική εξέταση με γυμνό
μάτι ) και την μικροσκοπική εξέταση ( με το μικροσκόπιο)
των υλικών, εξετάζοντας κύτταρα, ιστούς και όργανα
ασθενών.
 Με τις πληροφορίες τις οποίες λαμβάνει από τη
μακροσκοπική ή μικροσκοπική εξέταση υλικού των
πασχόντων και μη ιστών η Παθολογική Ανατομική συμβάλλει
στη διάγνωση,
( αποφαίνεται για την καλοήθεια ή την κακοήθεια)
θεραπεία,
( βοηθά τον κλινικό γιατρό να επιλέξει την κατάλληλη
θεραπεία).
παρατήρηση και κατανόηση της εξελίξης μιας πάθησης.
ερμηνεία
( κατάλληλη επιστημονική διερεύνηση και εκπαίδευση στην
πρόληψη)
στατιστική συμπερασματολογία
(S.N.O.P. –κωδικοποίηση Π.Α. παθήσεων / Ε.Α.Ν )
Μεγάλη συμβολή για την πληρέστερη, καλύτερα
τεκμηριωμένη και εξειδικευμένη ερμηνεία,
αναγνώριση, και διάγνωση επιτυγχάνεται με τη
χρήση διάφορων μεθόδων, όπως η ιστοχημεία, η
ανοσοϊστοχημεία και οι τεχνικές της μοριακής
βιολογίας, επιτυγχάνοντας αποτελεσματικότερη και
εξατομικευμένη – στοχευμένη θεραπεία.

Π.χ. με την αναγνώριση ορμονικών υποδοχέων και

του ογκογονιδίου c-erbB-2, στο καρκίνο του μαστού,
ή με τις μεταλλάξεις του Κ-RAS γονιδίου στο καρκίνο
του παχέος εντέρου.
 Σύντομη ιστορική αναδρομή –ανασκόπηση της
Παθολογικής Ανατομικής
στην εξελικτική πορεία της Ιατρικής.

• Η Ιστοπαθολογία των οργάνων είναι από τη θέση της στην ιστορία της Ιατρικής ο
αρχαιότερος από τους κλάδους. Έχει τις επιστημονικές της ρίζες στην Ευρώπη, όπου κατά
την αναγέννηση του 15ου αιώνα θεμελιώθηκε σταθερά με την έκδοση του 1761 του
κλασσικού συγγράματος De sedibus et causis morborum του Jiovanni Batista Morgagni που
τότε κατείχε την έδρα της Ανατομίας στην Padova.
• Το Des sedibus αντιπροσωπεύει την καταγραφή των ακριβών κλινικών του παρατηρήσεων
και των λεπτομερών νεκροτομικών του ευρημάτων και επιχειρούσε συχνά με επιτυχία να τα
συνδυάσει με ένα λογικό τρόπο.
• Όσον αφορά στην διαδρομή της Παθολογικής Ανατομικής στην Ελλάδα από τα τέλη του
19ου αιώνα που άρχισε να διδάσκεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας(η
έδρα που ιδρύθηκε το 1867 είχε χαρακτηρισθεί ως έδρα Γενικής Παθολογίας και
Παθολογικής Ανατομικής.) και ακόμη περισσότερο από το 1964 που ιδρύθηκε η
Παθολογοανατομική Εταιρεία, μέχρι σήμερα, χαρακτηρίζεται από τη συνεχή, ποιοτική και
ακούραστη συμβολή των Ελλήνων Παθολογοανατόμων στην αναβάθμιση της Ελληνικής
Ιατρικής και στη φροντίδα του Ελληνα ασθενή με την ενεργό συμμετοχή τους στην πρόληψη,
διάγνωση και θεραπευτική αγωγή.
 Η Παθολογική Ανατομική σήμερα.

• Με τη σημερινή εξέλιξη της Παθολογικής Ανατομικής είναι

σχεδόν αδύνατο σε κάποιον να έχει πλήρη γνώση του
αντικειμένου και η τάση για εξειδίκευση αυξήθηκε ώστε ο
αριθμός αυτών που εξειδικεύονται μεγαλώνει καθημερινά τόσο
στον Ακαδημαϊκό χώρο όσο και στη Νοσοκομειακή πρακτική.
Ετσι δημιουργήθηκαν εξειδικεύσεις που αφορούν στη γνώση
των αλλοιώσεων συστημάτων π.χ. η δερματολογία, η
αιματοπαθολογία, η νευροπαθολογία, κ.λ.π. που καλύπτουν
κυρίως διαγνωστικές ανάγκες.
Δημιουργήθηκαν επίσης ή τείνουν να δημιουργηθούν και κλάδοι
ολόκληροι με περισσότερο ερευνητικούς στόχους, όπως η
υπερμικροσκοπική Παθολογική Ανατομική, η Ανοσοπαθολογία
και η Μοριακή Παθολογία.
 Tεχνικές Μοριακής και Κυτταρικής
Βιολογίας.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της ειδικότητας είναι η

ενσωμάτωση νέων τεχνικών μοριακής βιολογίας στην εξέταση των
κυττάρων και ιστών.

Περιλαμβάνουν τεχνικές που αναλύουν πρωτεΐνες, DNA και

RNA και βοηθούν στην ταυτοποίηση νεοπλασμάτων,  ταυτοποίηση
λοιμωδών παραγόντων, ανάλυση δεικτών επιθετικότητας και δεικτών
προβλεπτικών της αντίδρασής του όγκου σε συγκεκριμένα φάρμακα.

π.χ. ορμονικοί υποδοχείς, ογκογονίδιο c-erbB-2, που είναι ένας πολύ

σημαντικός παράγων  για την  αποτελεσματικότερη και
εξατομικευμένη θεραπευτική παρέμβαση. (στοχευμένες Θεραπείες ).
 Η κλασσική ανάλυση των ιστών στο Παθολογοανατομικό
Εργαστήριο βασιζόταν μέχρι τώρα
στην μακροσκοπική εξέταση
των χειρουργικών και βιοπτικών παρασκευασμάτων
και ακολούθως μετά από
επεξεργασία, μικροτομή, και χρώση αυτών,
στη μικροσκοπική εξέταση.

Με βάση τις διαφορές της αρχιτεκτονικής, του σχήματος, του χρώματος,

κ.λ.π. των ιστών ή κυττάρων οι Παθολογοανατόμοι μπορούσαν, σε
συνδυασμό με τις κλινικές πληροφορίες και τις υπόλοιπες εργαστηριακές
αναλύσεις, να θέσουν την τελική διάγνωση για την ασθένεια ενός
ατόμου.

 
 
 
 
 
 Οι πρόσφατες όμως επαναστατικές εξελίξεις στους τομείς της
οπτικής,
βιοπληροφορικής και
μοριακής βιολογίας,
έχουν επιτρέψει στα σημερινά εργαστήρια Παθολογικής
Ανατομικής να εισχωρούν πέραν των ορίων της
μικροσκοπικής μορφολογίας και να λαμβάνουν πληροφορίες
για τη λειτουργία ή την κατάσταση του
κυττάρου ή ενός άλλου υποκυτταρικού
συστατικού.

 
 
 
 
 
 Αυτό επιτυγχάνεται με τις τεχνικές της Μοριακής
Παθολογικής Ανατομικής, οι οποίες ανάλογα με το
μηχανισμός λειτουργίας τους , μπορούν να διακριθούν
στις εξής κατηγορίες :

• 1) κυτταροφωτομετρικές τεχνικές
• 2) Μορφολογικές τεχνικές ανάλυσης DNA,RΝΑ και πρωτεινών
• 3) Κλασσικές μοριακές τεχνικές
• 4) Τεχνικές βιοπληροφορικής

(ορισμός) Η Μοριακή Παθολογική Ανατομική ( ΜΠΑ) έχει ως σκοπό

τη μελέτη της παθογένειας και εξέλιξης των νόσων με
βάση τις διαταραχές των γονιδίων και των προιόντων
τους.
 
 
 
 
 
 
• Τεχνικές Μοριακής Παθολογικής Ανατομικής /1
Κυτταροφωτομετρικές τεχνικές
( αξιοποιούν την επίδραση των οπτικών κυμάτων στα
βιολογικά υλικά και την επακόλουθη επεξεργασία των
αποτελεσμάτων της δράσης αυτής με ηλεκτρονικούς
υπολογιστές ).
α) σύστημα αναλυτού εικόνας ή στατικό  
( αναλύει κύτταρα υπό μορφή επιχρίσματος με τη βοήθεια οπτικού
μικροσκοπίου και ταυτόχρονο έλεγχο από τον εξεταστή γιατρό ).
  β) κυτταρομετρία ροής  
  ( εξετάζει κύτταρα υπό μορφή εναιωρήματος με υψηλότατο
βαθμό 10.000 κυττάρων /sec χωρίς άμεση παρέμβαση του
εξεταστή).
 
•
• Τεχνικές Μοριακής Παθολογικής Ανατομικής /2

Μορφολογικές τεχνικές ανάλυσης DNA,RΝΑ και

πρωτεινών
α) in situ υβριδισμός ( η μοναδική μέθοδος μοριακής βιολογίας που συνδυάζει τη
γενετική πληροφορία με τη μορφολογία, βασίζεται στη θεμελιώδη ιδιότητα των
πυρηνικών οξέων να σχηματίζουν σταθερά διμερή – υβρίδια ).
β) in situ PCR ( αποτελεί παραλλαγή του in situ υβριδισμού )
γ) ανάλυση πρωτεϊνών ( ανάλυση του κυτταρικού φαινότυπου / πληθώρα εμπορικά
διαθέσιμων μονοκλωνικών αντισωμάτων και αντιορρών ) Δ.Δ. / τυποποίηση
νεοπλασιών
δ) δείκτης απόπτωσης ( ο προσδιορισμός του ποσοστού των κυττάρων που
υφίστανται προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο σε άμεση σύγκριση με την
κυτταρική μορφολογία)  
 
 
•  
•  
•
• 1) κυτταροφωτομετρικές τεχνικές
α) σύστημα αναλυτού εικόνας ή στατικό
β) κυτταρομετρία ροής

• 2) Μορφολογικές τεχνικές ανάλυσης DNA,RΝΑ και πρωτεινών

α) in situ υβριδισμός
β) in situ PCR
γ) ανάλυση πρωτεϊνών
δ) δείκτης απόπτωσης

• 3) Κλασσικές μοριακές τεχνικές

α) υβριδισμός κατά Southern/Northern
β) Αλυσιδωτή Αντίδραση Πολυμεράσης
γ) Προσδιορισμός αλληλουχίας ( Sequencing)

• 4) Τεχνικές βιοπληροφορικής
Τεχνολογία microchip

 
 
 
 
 
• Τεχνικές Μοριακής Παθολογικής Ανατομικής /3

Κλασσικές μοριακές τεχνικές

( χρησιμοποιούν DNA ή RNA που έχει απομονωθεί από
κύτταρα ή ιστούς )

α) υβριδισμός κατά Southern/Northern

β) Αλυσιδωτή Αντίδραση Πολυμεράσης

(Polymerase Chain Reaction, PCR)
( σχετικά απλή και ταχεία μέθοδος πολλαπλασιασμού μιάς αλληλουχίας DNA με τη
βοήθεια του ενζύμου πολυμεράση ).

γ) Προσδιορισμός αλληλουχίας ( Sequencing)

 
 
 
•  
•  
•
• Τεχνικές Μοριακής Παθολογικής Ανατομικής /4

Τεχνικές βιοπληροφορικής

• Τεχνολογία microchip
( ανάπτυξη μικροτσίπ εφοδιασμένων με μεγάλο αριθμό
{3-250 χιλιάδες} ολιγονουκλεοτιδίων υπό μορφή κηλίδων ).
 
 
 
 
 
• 1) κυτταροφωτομετρικές τεχνικές
α) σύστημα αναλυτού εικόνας ή στατικό
β) κυτταρομετρία ροής

• 2) Μορφολογικές τεχνικές ανάλυσης DNA,RΝΑ και πρωτεινών

α) in situ υβριδισμός
β) in situ PCR
γ) ανάλυση πρωτεϊνών
δ) δείκτης απόπτωσης

• 3) Κλασσικές μοριακές τεχνικές

α) υβριδισμός κατά Southern/Northern
β) Αλυσιδωτή Αντίδραση Πολυμεράσης
γ) Προσδιορισμός αλληλουχίας ( Sequencing)

• 4) Τεχνικές βιοπληροφορικής
Τεχνολογία microchip

 
 
 
 
 
• Σημαντικότερες εφαρμογές τους αποτελούν

η διάγνωση,
η ταυτοποίηση και ποσοστοποίηση
των ιογενών λοιμώξεων
η μελέτη των νεοπλασμάτων.
Η τελευταία περιλαμβάνει την
α) διαφορική διάγνωση
β) σταδιοποίηση
γ) πρόγνωση,
δ) προσδιορισμό της γενετικής
προδιάθεσης
για ανάπτυξη νεοπλασίας και
ε) πρώιμη διάγνωση.
  
 
 
 
 
 Ιδιαιτερότητες Παθολογοανατομικού
Εργαστηρίου
• 1. Οργάνωση Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου
-) στο συντομότερο δυνατόν χρόνο,
-) με την διασφάλιση των καλύτερων συνθηκών συντήρησης -
επεξεργασίας του υλικού,
-) το μικρότερο δυνατό κόστος - όσο είναι εφικτό,
-) άριστο ποιοτικά αποτέλεσμα - τελική έκθεση ).

• 2. Η έννοια της βιοψίας – εγχειρητικού παρασκευάσματος.

Επεξεργασία των ιστών.
Ιστοχημικές χρώσεις
Επίλυση τεχνικών προβλημάτων
 Ιδιαιτερότητες Παθολογοανατομικού
Εργαστηρίου

• 3. Σχέση με υπόλοιπες ειδικότητες.

Συνεργασία α) κλινικές - χειρουργικές ειδικότητες,
β) εργαστηριακές ειδικότητες.
Κοινή επιστημονική γλώσσα – σύνταξη ιστολογικής έκθεσης.

• 4. Η σημασία της Ταχείας Βιοψίας.

• 5. Διενέργεια νεκροτομών.
• 6. Οργάνωση - Αρχειοθέτηση
• 7. Ποιοτικός έλεγχος - Ασφάλεια εργαστηρίου - Απόβλητα
 Παθολογοανατομικό Εργαστήριο 3ου Νοσοκομείου ΙΚΑ
Αθηνών –
Νοσοκομείο Βραχείας Νοσηλείας.
• Αποτελεί κέντρο αναφοράς και παραλαβής
παθολογοανατομικού υλικού, ασφαλισμένων του Ι.Κ.Α και
άλλων ταμείων, καλύπτοντας περίπου 65 προορισμούς από το
λεκανοπέδιο, την νότια Ελλάδα και νησιά, ( Νοσοκομείων Ι.Κ.Α. /
Γ. Νομαρχειακών Νοσοκομείων της επαρχίας/ Κλινικών /
Υποκαταστημάτων Ι.Κ.Α. )
• Στο Παθολογοανατομικό Εργαστήριο εργάζονται σήμερα 6
γιατροί, 1 βιολόγος, 4 τεχνολόγοι και 3 διοικητικοί υπάλληλοι.
• Η ετήσια στατιστική κίνηση των 10.000 περίπου
παθολογοανατομικών εξετάσεων τον χρόνο καθώς και η συνεχώς
αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια, θεωρείται άκρως
ικανοποιητική και αυξημένη, σε σχέση με αντίστοιχα
εργαστήρια του Ε.Σ.Υ.
 Στατιστική - κίνηση εξετάσεων
Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου -5ετία
 Στατιστική - κίνηση εξετάσεων
Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου -10ετία