Tema 4.

: Uticaj saobraćaja na okolinu

Prof.dr Mirsad Kulović, dipl.ing.saobr.

 Uticaj saobraćaja na okolinu
 Uticaj na prostor
 Uticaj na životnu sredinu (zagađenje vazduha, saobraćajna buka,
zagađenje voda...)

Raspoloživi prostor - ograničen resurs koji se mora razumno i osmišljeno

koristiti imajući u vidu potrebe današnjih i budućih generacija
 Direktno zauzete površine (površine zauzete saobraćajnicom,
terminalom, raskrsnicom..)
 Indirektno zauzete površine (zbog zahtjeva bezbjednosti i uticaja
saobraćaja mora se ograničiti i kontrolisati korištenje u druge svrhe)
Uticaj saobraćaja na okolinu
Različiti vidovi prevoza različito utiču na prostor
Uzimajući u obzir direktne i indirektne zauzete površine, za jednovremeni
prevoz 1000 putnika različitim sredstvima, neophodno je:

Putnički automobil Autobus Metro

 Uticaj saobraćaja na okolinu
 Prevozni učinak pojedinog vida prevoza je nesrazmjeran sa
saobraćajnom površinom koju taj vid prevoza zahtijeva

PREVOZNI UČINAK PA = 33,4/89,4 = 0,37

putnički pješaci JP = 47,3/7,7 = 6,16
automo 19.3% PJ = 19,3/2,9 = 6,66
bil
33.4% javni
prevoz
47.3% ZAUZIMANJE
POVRŠINE
pješaci javni
2.9% prevoz
putnički
automo 7.7%
bil
89.4%
Uticaj saobraćaja na okolinu
 Ekstremni zahtjevi putničkih automobila za gradskim zemljištem
dovode u sumnju opravdanost , pa i fizičku mogućnost njegovog
masovnog korištenja u gradovima sa visokim stepenom
motorizacije

 Prostorni zahtjevi individualne motorizacije se moraju ograničiti

određenim regulativnim i drugim mjerama kako bi se korištenje
putničkih automobila svelo u prihvatljive granice, a kretanje putnika
usmjerilo na prostorno racionalnije vidove prevoza

 Negativni ekološki efekti nezavisno od godina starosti, socijalnog

statusa ...na relativno malom i ograničenom prostoru na kojem se
odvijaju svakodnevne aktivnosti građana
 Uticaj saobraćaja na okolinu
Zagađenje vazduha je posljedica rada motora sa unutrašnjim
sagorjevanjem
Prilikom sagorjevanja goriva u motoru se ne može postići potpuna
oksidacija. Izduvni gasovi sadrže preko 100 komponenti od kojih najveći
uticaj imaju CO – ugljenmonoksid, Nox – azotoksidi, HC – ugljovodonici,
Sox – sumporoksidi, C – čestice ugljenika, Pb – olovo

Količina i struktura aerozagađivača zavisi od:

 Kvaliteta goriva
 Konstrukcije motora
 Starosti i održavanja voznog parka
 Režima kretanja vozila
 Saobraćajnog opterećenja
 Spoljnih uslova (kombinacija širine uličnog profila, pravca vjetra, visine
objekata...)
Uticaj saobraćaja na okolinu

Dvostruko veća širina uličnog profila pri istoj visini objekta i pravcu vjetra,
umanjuje nivo koncentracije aerozagađenja za 7-8 puta
Uticaj saobraćaja na okolinu
Zagađenje vazduha od saobraćaja u gradovima predstavlja složen
problem koji se može rješiti (ublažiti):

 Radikalnim inovacijama
• Promjena pogonskog goriva
• Unapređenje konstrukcije motora (poboljašanje oksidacije)
• Unapređenje sistema za odvod izduvnih gasova

 Planersko – regulativnim mjerama

• Stimulisanje korštenja ekološki prihvatljivijih vidova prevoza
• Restriktivnim mjerama upotrebe putničkih aitomobila
• Povećanjem protočnosti na saobraćajnicama
• Tehničkim mjerama zaštite
Uticaj saobraćaja na okolinu
Saobraćajna buka
Nastaje od rada motora i kretanja vozila (kotrljanje točka po kolovozu i
strujanje vazduha)
Faktori od kojih zavisi jačina saobraćajne buke:
 Snaga motora
 Tehnička ispravnost vozila
 Brzina i struktura saobraćajnog toka
 Kvalitet kolovoznog zastora
 Podužni nagib
 Režim saobraćaja (raspored raskrsnica)

Buka prvenstveno zavisi od veličine (količine) saobraćaja

Ako je protok Q>500 vozila / h u oba smjera tada buka ima kontinualno
dejstvo, dostiže jačinu od 80 dB i ugrožava ljude
Uticaj saobraćaja na okolinu
Uticaj saobraćajne buke:
 Na organ sluha – nejneposrednije i primarno (slušni zamor i oštećenje
sluha)
 Fiziloški efekat - promjene fizioloških indikatora i biohemijskih
parametara (hormonalna lučenja, promjene koncentracije holesterola,
reakcije uznemirenja, reakcije prestrašenosti...)
 Poremećaj spavanja
 Radni učinak

Prihvatljiv nivo saobraćejne buke:

 Unutar zatvorenog prostora za stanovanje i duži boravak – oko 35 dB
 Na fasadama objekta – oko 60 dB
Uticaj saobraćaja na okolinu
Zaštita od saobraćajne buke
• Planersko - urbanističke mjere
• Projektantski pristup vođenju trase puta (ulice)
• Građevinsko - tehničke mjere

Kontinualni ivični objekat kao zaštita unutrašnjeg prostora

Uticaj saobraćaja na okolinu
Zaštita od saobraćajne buke

Oblikovanje objekta u zavisnosti od širenja zvuka

Uticaj saobraćaja na okolinu

Stepenovanje objekata uz primjenu nasipa za zašitu od saobraćajne buke

Uticaj saobraćaja na okolinu
Zaštita od saobraćajne buke
Uticaj saobraćaja na okolinu
Zaštita od saobraćajne buke
Uticaj saobraćaja na okolinu
Nivo buke
Uticaj saobraćaja na okolinu
Nivo saobraćajne buke
 Uticaj saobraćaja na okolinu
 Građevinsko – tehničke mjere smanjuju nivo saobraćajne buke za 5-20
dB

 Obratiti pažnju na prateće probleme i posljedice: odvodnjavanje,

vizuelni efekti,, fenomen odbijanja i prelamanje zvučnih talasa,
angažovanje prostora

 Neophodno izraditi proračun efekta građevinsko – tehničkih mjera

 Uticaj saobraćaja na okolinu
Zagađenje voda
 Sa saobraćajnih površine se slivaju vode sa koncentracijama
određenih polutanata (ulje, čvrste čestice, organski ugljenik, hlor,
olovo, cink, kadmijum...)
 Dio zagađivača se nalazi u biljnom pokrivaču na kosinama i spiraju ga
padavine

Izvori zagađenja:
 Taloženje izduvnih gasova
 Habanje guma
 Procjeđivanje karoserije
 Rasipanje tereta
Drumski saobraćaj i klimatske
promjenje
Drumski saobraćaj je značajan izvor stakleničkig gasova (Greenhouse Gas-
GHG)
Staklenički gasovi: vodena para (H2O), karbon - sumpor dioksid (CO2),
metan (CH4), nitrogen suboksid (N2O), tropsverski ozon (O3)

Omogućavaju da sunčeva energija dopre do zemlje i zemlja se zagrijava.

Bez stakleničkih gasova temperatura na zemlji bi bila za oko 33 stepena
niža. Povećana koncentracija staklenčkih gasova utiče na povećanje
temperature

Sektor saobraćaja troši više od od dvije trećine ukupne potrošnje tečnih

goriva i saobraćajna sredstva emituju 28% ukupne emisije GHG
Staklenički gasovi
• Sunce zrači na Zemlju i ona se zagrijava i reflektuje oko 70% sunčevog zračenja
dospjelog na njenu površinu.
• Staklenički gasovi u atmosferi apsorbuju dio tog zračenja čime dolazi do
zagrijavanja atmosfere, što se naziva 'učinak staklenika'.
 Drumski saobraćaj i klimatske
promjenje
Od 1990. godine porast emisije GHG, u apsolutnom iznosu, u saobraćaju je
veći nego u bilo kojem drugom sektoru.

 Zemlje OECD (Organization for Economic Development) učestvuju sa

oko 2/3 svjetske dnevne potrošnje nafte.
 U periodu 1991-1997 potražnja za naftom je u OECD zemljama porasla
za 11%, a u ostalim zemljama 35%.
 Potrošnja nafte u zemljama OECD je 5,3 litra dnevno, a u ostalim
zemljama 0,76 litara dnevno

Dnevna potrošnja nafte po stanovniku u SAD, EZ i nekim evropskim

zemljama prikazana je u tabeli
Drumski saobraćaj i klimatske
promjenje
Potrošnja nafte*

* Rang u odnosu na 213 svjetskih zemalja

Drumski saobraćaj i klimatske
promjenje
Drumski saobraćaj i klimatske
promjenje
Drumski saobraćaj i klimatske
promjenje
Strategije za smanjenje emisije GHG
 Strategije tehnoloških inovacija i alternativnih goriva
• Hibridna vozila sa kombinovanim pogonom (tečno gorivo-elktrična
energija)
• Hibridna tzv. plug-in vozila (električna vozila koja dopunjuju baterije
manjim električnim motorom)
• Alternativna goriva (biodizel, etanol, električna energija, propan,
prirodni gas i vodonik)
 Saobraćajno-planerske strategije
• Upravljanje potražnjom za putovanjima
• Preferiranje nemotirozovanog i javnog prevoza
 Operativne saobraćajno-sistemske strategije
 Ponašanje vozača i naplaćivanje vožnje
 Pitanja za provjeru znanja
1. Objasniti na koji način saobraćaj utiče na okolinu
2. Na koje načine se može riješiti (ublažiti) problem negativnog uticaja
saobraćaja na okolinu?
3. Kakav je odnos različitih vidova transporta putnika (PA/BUS/METRO) u
zauzimanju prostora?
4. Faktori od kojih zavisi jačina saobraćajne buke
5. Šta su to staklenički gasovi
6. Koliko je procentualno učešće saobraćaja u emisiji stakleničkih gasova
7. Osnovne strategije za smanjenje emisije stakleničkih gasova
8. U čemu je suština saobraćajno planerske strategije za smanjenje emisije
stakleničkih gasova?
9. U čemu je suština saobraćajno-sistemske strategije za smanjenje emisije
stakleničkih gasova?
10. Objasniti na koji način ponašanje vozača i druge mjere u saobraćaju mogu
doprinijeti smanjenju emisije stakleničkih gasova