Ustavno pravo I

doc.dr. Lejla Balić

Pojam ustava - istorijat

 lat.constitutio –u „vladarska zakonska naređenja“

 Korijen riječi constitutio, kao nazv za ustav i danas je u
mnogim evropskim jezicima (engleski, francuski, talijanski,
španski i dr.)
 U filozofskim spisima velikih mislilaca Grčke, Platona i
Aristotela, nalaze se i razmatranja o ustavima grčkih državica –
polisa. Izraz ustav koristi se prvenstveno u značenju osnovnih
obilježja političkog uređenja konkretnog polisa. Ovim se
nazivom ne označava pravni akt, već konkretan sistem
državnog i društvenog uređenja polisa
 U našem jeziku izvorno tumačenje pojma ustav je: brana,
ustava, prepreka, ograničenje, obuzdavanje. Ustav kao pravni
akt je akt ograničavanja državne vlasti.
Pojam ustava - istorijat

 Ideja ustava počinje iz tri izvora;

a) postojanje glavnog i višeg zakona.
b) lična prava
c) povelja (charter) – pisani dokument

 Pojavu ustava obilježavaju prvi pisani i svečani tekstovi kojima

se počela ograničavati dotle neograničena državna

 Takvi pisani i svečano proglašaveni tekstovi pojavili su se

najprije u srednjovjekovnoj Engleskoj
Pojam ustava - ustav u materijalnom i ustav u
formalnom smislu

 Upravnoj teoriji postoje različita stanovišta o pojmu ustava. I

pored značajnih razlika među njima moguće je izdvojiti i neke
osnovne zajedničke karakteristike pojedinih teorija oslonjene
na pristup pojmu ustava, a dva osnovna su:

a) Materijalni ustav

b) Formalni ustav
Materijalni ustav
 Osnovno obilježje pojma ustava u materijalnom smislu je
oslanjanje na sadržaj odnosa uređenih ustavom (ustavna
materija), nezavisno od toga da li su ti odnosi stvarno uređeni
ustavnom normom, nekim drugim propisima ili običajem.

 Različita poimanja materijalnog ustava

a) Sadržaj ustavne materije vezan za državu
b) Sadržaj ustavne materije vezan za pravni sistem
c) Sadržaj ustavne materije vezan za državu i pravni sistem
d) Sadržaj ustavne materije vezan za političku vlast
e) Sadržaj ustavne materije vezan za socijalno-ekonomske
odnose
Materijalni ustav - definicije
 “Ustav države obuhvata pravna pravila koja određuju najviše
organe države, koja utvrđuju način njihovog obrazovanja,
njihove uzajamne odnose i domen djelovanja i najzad osnovno
mjesto svakog od njih u odnosu na državnu vlast” (G.Jelinek)
 “Ustav u materijalnom smislu sastoji se od onih pravila koja
regulišu stvaranje opštih pravnih normi, posebno stvaranja
zakona”...Bitna funkcija ustava u materijalnom smislu je da
odredi zakonodavne organe i zakonodavni postupak i takođe,
do izvesne mjere sadržinu budućih zakona” (H.Kelsen)
 “U mjeri u kojoj utvrđuje status Države i građana Ustav nema
ničeg pravnog. To je čisto politički zakon, koji Država to jest
Vlada stvara po svojoj volji i isto tako ga mijenja. Ustav
garantuje ne političke interese svih građana, već samo onih na
vlasti, koji pripadaju određenoj političkoj grupi” (A. Kožev)
Formalni ustav

 Ustav u formalnom smislu je pisani opšti pravni akt koji nosi

naziv ustav, a koji u pravilu obuhvata pretežit broj normi
ustavnog prava određene države.

 Pojam ustava u formalnom smislu određen je:

a) sadržaj ustava (materiae constitutionis)
b) formu ustava

 Elementi koji određuju formu ustava:

a) pisana forma
b) kodifikacija materiae constitutionis
c) najveća pravna snaga u hijerarhiji pravnog sistema

legitimitet ustava
Vrste ustava

 U nauci ustavnog prava postoje različite sistematizacije i

klasifikacije ustava

 Tradicionalna podjela ustava na:

a) pisane i nepisane ustave
b) kodifikovane i nekodifikovane ustave
c) Oktroisane, ustave ugovore i narodne ustave
d) Čvrste i meke ustave

Moderna podjela ustava:

Normativne, nominalne i semantičke