Totalitarizam...

totalitarizam
► Tokvil: Moderno industrijsko društvo staviće na
raspolaganje modernom despotizmu sredstva za
akciju koja stare tiranije nisu imale (urbanizacija,
saobraćaj, naoružanje, mediji, ekonomska moć...).
Nove tiranije biće “totalne” – totalitarizam kao
moderna tiranija...
► Ipak, on nije samo podvrsta tiranije on je nešto
više.
► Totalitarizam ima odlike nekih ranijih istorijskih
pojava
 Teror (jakobinci)
 Vladavina straha (antičke tiranije)
 Kontrola nad privredom (azijske despotije)
► Kako je skovan sam izraz?
► Musolini: “Naoružana partija vodi totalitarnom
poretku...partija koja totalitarno vlada nacijom
nova je činjenica u istoriji”
► Jedna stranka, totalitarna država i period
idealističkog zanosa
► Totalitarizam vs liberalizam
 Djentile: “Sve za državu, ništa protiv države, ništa
izvan države” – država kao istinska stvarnost
pojedinca.
 Ne postoji sfera civilnog društva (javno i privatno
više nisu razdvojeni
► Nakon rata izraz dobija negativnu konotaciju
pre svega u kritici Hane Arent

 Totalitarizam nije samo zaknom neograničena i

samovoljna vlast, ona nije SAMO tiranija – to je
totalni, razobručeni teror koji treba da preobrazi u
stvarnost “otkrivene” zakone istorijskog razvoja
koje propoveda vladajuća ideologija i sprovodi
vladajuća stranka
 Tiranija razdvaja i izoluje ljude, a totalitarizam im
terorom uništava samu sposobnost da budu
slobodni – on im razara i sam privatni život.
► Institucionalne odlike
totalitarizma (Bžežinski-
Fridrih: "sindrom" šest
tačaka):
 zvanična državna
ideologija
 monopol jedne partije i
njenog vođe na vlast
 svemoćna POLITIČKA
policija, (glavno oruđe
terora i širenja STRAHA
- totalitarna država je
policijska, a ne pravna
država)
 kontrola nad medijima
 ...vojskom i
 ekonomijom
 Dve najupadljivije odlike totalitarnih sistema
1) sveprisutnost zvanične ideologije kao apsolutne istine koja je legitimaciona osnova
režima – totalitarna država je država u službi ideje. Ta ideologija je
- Mesijanska
- Radikalna (u drastičnom raskoraku sa stvarnošću)
- Isključiva
- Poput sekularne religije
 2. pribegavanje specifičnoj formi političkog nasilja –
sveobuhvatnom teroru

Najvžnije odlike terora (po Lincu):

 ogroman po obimu,
 produžen i nakon učvršćivanja na vlasti,
 žrtve: u prvoj fazi – tzv. revolucionarnom teroru - to su politički
oponenti; u drugoj fazi, tzv. totalitarnom teroru žrtve su i iz
redova establišmenta;
 bez ikakvih zakonskih jemstava za progonjene
 objektivna odgovornost progonjenih
 korišćenje državnih i organizovanih elemenata u sprovođenju
terora...

► Razlikovanje: prijatelji/neprijatelji (toga nema u demokratskimi liberalnim

porecima)
► Kategorija “objektivnog” neprijatelja
► Funkcija ove razlike (uslov održanja totalitarne vladavine + uspostavljanje
jedinstva između podanika i vlasti kroz mržnju prema neprijatelju)
►Glavni cilj totalitarizma – staviti državu i društvo u službu ostvarenja jedne
ideologije – država zato traži apsolutno ideološko i duhovno jedinstvo
stanovništva, ona ih apsorbuje i postaje gospodar i duše i tela svojih
podanika
► Jedna istina – jedna vlast – jedna partija – jedan vođa
(“Tamo gde smo mi, tamo nema mesta za druge...”)
► Totalitarizam je prvo oblik političke svesti ili načina mišljenja
(duha), pa tek nakon toga oblik političkog poretka; Kao takav
on postoji u svakom modernom društvu. Za taj način
mišljenja je svojstveno da političke suparnike posmatra kao
neprijatelje koji jedino zaslužuju uništenje
 Autoritarni režimi
► Stariji oblici: oligarhija ili apsolutna monarhija...noviji oblici su
suviše heterogeni – od jednopartijskih sistema ili kvazi
višestranačkih sistema do komunističkih ili islamističkih
diktatura
► Autoritarni režimi: na pola puta između demokratije i
totalitarizma.

► Osnovne odlike:
 Vlast u rukama manjine
 Bez smenjivosti i pravih izbora (nema odgovornosti prema
narodu)
 Nema istinske opozicije čak i kada je sistem prividno
višepartijski
 Promena vlasti je uglavnom rezultat prisile
 Osnovna razlika u odnosu na totalitarne poretke: nema
sistematskog i masovnog terora