BAB 1

Pengenalan Kepada Kimia

www.sagadbl.com
1.1 Kimia dan Kepentingannya

'Alchemy' berasal dari perkataan

Arab, 'al-kimiya' (kimiya = seni
yang bertukar-tukar/berubah-ubah).

www.sagadbl.com
1.2 Kepentingan Kimia

 Kimia – kajian berkaitan Jirim

 Ilmu kimia (chemistry) ialah bidang kajian

sains yang berkenaan dengan komposisi ,
struktur, sifat dan interaksi antara jirim.

www.sagadbl.com
 1.2 Kepentingan Kimia

 Berikut adalah beberapa contoh kepentingan kimia.

Perubatan:
 untuk memerangi penyakit dan memanjangkan jangka hayat.
 Baja dan racun perosak: meningkatkan hasil tanaman.
 Pengawet: membantu memanjang masa penyimpanan makanan.
 Bahan yang digunakan untuk membuat pakaian seperti kapas
(cotton), sutera (silk) dan nilon (nylon).
 Bahan binaan seperti simen (cement), konkrit (concrete) dan kaca
(glass).
 Komponen (components) automobil dan komputer.
 Produk pengguna seperti sabun (soap) dan bahan pencuci
(detegent).

www.sagadbl.com
1.2 Kepentingan Kimia

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

 Kimia ialah cabang sains yang amat

mementingkan eksperimen sama seperti
Biologi dan Fizik yang mana ianya
memerlukan kajian saintifik.
 Kaedah saintifik adalah satu pendekatan
yang sistematik dalam penyelidikan. Ianya
terdiri daripada langkah-langkah berikut:

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

1. Membuat pemerhatian tentang situasi.

Penyelidikan saintifik bermula dengan pemerhatian. Sebagai
contoh, seorang pelajar mengalami dan memerhatikan
keadaan seperti berikut:

Apabila dia menambah 20g gula 100cm3 air panas dan dikacau,

semua gula tersebut yang dilarutkan. Walau bagaimanapun,
apabila 20g gula ditambah kepada 100cm3 air pada suhu bilik dan
dikacau, masih terdapat sebahagian gula tidak larut dalam air.
Beliau juga mendapati bahawa jika 20g gula ditambah 200cm 3 air
pada suhu bilik dan dikacau, semua gula larut di dalamnya, tetapi
tidak semua 20g gula akan larut dalam 100cm3 air pada suhu bilik.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik
2. Mengenal pasti pemboleh ubah.
Pemboleh-ubah adalah satu faktor yang memberi kesan kepada keputusan eksperimen.Faktor-faktor yang
mempengaruhi kelarutan gula di dalam air adalah dipanggil pemboleh-ubah. Didapati bahawa suhu dan isipadu air
mempengaruhi kelarutan gula di dalam air.

Pemboleh-ubah dikawal adalah faktor yang dimalarkan sepanjang eksperimen.Untuk mengkaji kesan suhu
terhadap kelarutan gula di dalam air, isipadu air yang digunakan didalam eksperimen mestilah dimalarkan. Isipadu
air tersebut dipanggil pemboleh-ubah dikawal (controlled variable).

Pemboleh-ubah yang bertukar sepanjang eksperimen dijalankan dipanggil pemboleh-ubah dimanipulasi. Satu
eksperimen boleh dijalankan dengan memanaskan air kepada suhu 30°C, 40°C, 50°C, 60°C dan 70°C. Jisim gula yang
larut pada suhu air yang berbeza kemudiannya disukat. Suhu air tersebut dipanggil pemboleh-ubah dimanipulasi
(manipulated variable).

Pemboleh-ubah bertindak balas adalah pemboleh-ubah yang memberi respons kepada perubahan yang disebabkan
oleh pemboleh-ubah dimanipulasi. Jumlah gula yang larut dalam air pada suhu yang berbeza dipanggil pemboleh-
ubah bertindak balas (responding variable).

Oleh itu,
Pemboleh-ubah dimanipulasi → Suhu air.
Pemboleh-ubah bertindak balas → Jumlah gula yang larut dalam air pada suhu yang berbeza.
Pemboleh-ubah dikawal → Isipadu air.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

3.Mencadangkan satu kenyataan masalah.

Ini adalah soalan yang mengenal pasti masalah
yang berkaitan dengan pemerhatian.

'Adakah kebolehlarutan gula meningkat

berkadar terus dengan peningkatan suhu air?'

Seterusnya, ini akan membawa kepada
pembentukan hipotesis.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

4.Membentuk/membuat hipotesis.
Hipotesis adalah cadangan, idea, teori, atau apa-
apa pernyataan lain yang diterima pakai sebagai
titik permulaan untuk perbincangan, penyiasatan
atau kajian. Sebagai contoh, untuk mengkaji
kesan suhu air pada jumlah gula yang larut,
hipotesis akan berbentuk seperti berikut;

'Semakin tinggi suhu air, lebih besar jumlah gula

yang boleh larut di dalamnya.'
www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

5.Radas dan bahan-bahan.

Apabila merancang eksperimen, radas yang
sesuai dan bahan-bahan yang diperlukan
untuk menjalankan eksperimen mestilah
dipilih.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

6.Penyenaraian prosedur kerja.

Prosedur adalah senarai langkah-langkah
yang perlu diambil untuk menjalankan
eksperimen. Adalah lebih baik untuk
menyenaraikan langkah-langkah dalam
bentuk fakta (point).

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

7.Menjalankan eksperimen.
Selepas merancang eksperimen, ahli sains
akan menjalankan eksperimen mengikut
prosedur.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

8.Mengumpul data.
Kemudian, seseorang ahli sains itu mestilah
merekodkan keputusan eksperimen dengan
tepat. Beliau juga tidak sepatutnya
mengubah keputusan eksperimen dan mesti
bersikap jujur.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

9.Mentafsir data.
Selepas mengumpul data, seseorang ahli
sains akan menganalisis keputusan
eksperimen tersebut. Keputusan boleh
dipersembahkan atau dibentangkan dalam
pelbagai bentuk seperti jadual, graf atau
pengiraan..

www.sagadbl.com
10 Membuat kesimpulan

 Kemudian, seseorang ahli sains itu perlu

kepada membuat satu kesimpulan
berdasarkan keputusan eksperimen.

www.sagadbl.com
1.3 Kaedah Saintifik

11.Menulis laporan.
Akhir sekali, seseorang ahli sains itu perlu
menulis sebuah laporan tentang hasil serta
kerja-kerja yang telah dilakukannya. Ini bagi
membolehkan serta memudahkan beliau
untuk berkomunikasi dengan ahli-ahli sains
yang lain.

www.sagadbl.com
TAMAT………

www.sagadbl.com
 Kaedah dalam menjalankan
penyiasatan saintifik
1. Buat pemerhatian (making observation) tentang sesuatu kejadian / masalah / persoalan.

2. Mengenal pasti masalah tersebut (identifying the problem).

3. Mengenal pasti sebarang kemungkinan yang menyumbang kepada permasalahan tersebut

(identifying the variables).

4. Membuat hipotesis (making a hypothesis).

5. Membuat perancangan penyelidikan/penyiasatan (planning the the investigation).

6. Menjalankan penyelidikan/penyiasatan (carrying out the investigation).

7. Mengumpul data (collecting data).

8. Menganalisis dan mentafsir data (analysing and interpreting data).

9. Membuat kesimpulan (making a conclusion).

10. Menulis laporan (writing a report) tentang penyelidikan saintifik yang dijalankan.
www.sagadbl.com
CONTOH PENULISAN LAPORAN

1. Topik: Kadar Eksperimen Reaksi No: ........ 1.3

.......
2. Matlamat : Untuk menyiasat kesan suhu ke
atas kadar tindak balas.
3. Pernyataan masalah: Bagaimana suhu
mempengaruhi kadar tindak balas?
4. Hipotesis: Semakin tinggi suhu bahan tindak
balas, semakin tinggi kadar tindak balas.

www.sagadbl.com
5. Pembolehubah

 Pembolehubah dimanipulasikan:
Suhu natrium tiosulfat penyelesaian

Pembolehubah bergerakbalas:
Masa yang diambil untuk salib `X` kepada hilang dari penglihatan.

Pembolehubah terkawal:
Kepekatan dan jumlah kedua-dua asid sulfurik dan natrium
 tiosulfat penyelesaian

www.sagadbl.com
6.Bahan:
0.2 mol dm-3 250 cm3 natrium tiosulfat penyelesaian, 1.0
mol dm-3 25 cm3 asid sulfurik, kertas putih bertanda `X`
di pusat

7. Radas :

50 cm3 silinder penyukat, 10 cm3 silinder penyukat, 150

cm3 kelalang kon, berhenti menonton, termometer,
pembakar bunsen, tripod pendirian dan kasa dawai.

www.sagadbl.com
 8. Prosedur

1. 50 cm3 0.2 mol tiosulfat penyelesaian dm-3 natrium diukur dengan

menggunakan silinder penyukat dan dituang ke dalam sebuah
kelalang kon.
2. Suhu larutan diukur dengan termometer.
3. Kelalang kon diletakkan di atas kertas putih ditanda `X`.
4. 5 cm3 1 mol dm-3 asid sulfurik diukur menggunakan silinder penyukat.
5. Asid cepat dicurahkan ke dalam larutan natrium tiosulfat.
6. Jam randik dimulakan serta-merta dan kelalang kon berpusar.
7. Tanda `X` dilihat dari atas.
8.The jam randik dihentikan secepat tanda hilang dari penglihatan.
9.Time diambil direkodkan.
10. Langkah 1 hingga 9 diulangi dengan menggunakan suhu yang
berbeza larutan natrium tiosulfat pada 400C, 500C, 600C dan 700C.

www.sagadbl.com
9. Data CONTOH JAWAPAN:

www.sagadbl.com
10.

www.sagadbl.com
 11.Mentafsir data

1. Berdasarkan graf, semakin tinggi Suhu
larutan natrium tiosulfat, pendek masa
yang diambil untuk salib `X` untuk hilang
dari pandangan
2. Kadar tindak balas berkadar terus dengan
suhu larutan natrium tiosulfat digunakan.

www.sagadbl.com
12.Kesimpulan:

Hipotesis diterima.
( Semakin tinggi suhu bahan tindak balas, semakin
tinggi kadar tindak balas).

www.sagadbl.com
LATIHAN

www.sagadbl.com
 JAWAPAN: Pelajar
a) Pernyataan Masalah

Bagaimanakah saiz bahan mempengaruhi kadar tindabalas?

b) Pembolehubah

a) Pembolehubah dimanipulasikan : Saiz bahan

b) Pembolehubah bergerakbalas : Masa yang diambil untuk mengumpulkan gas

c) Pembolehubah dimalarkan : Isipadu asid hidroklorik cair

www.sagadbl.com
c) Radas dan bahan
-2g ketulan kalsium karbonat
-20cm3 asid hidroklorik cair
-buret
-jam randik

d) Penjadualan data

Saiz bahan tindak balas Masa /s

Ketulan 59.00
Serpihan 29 .00
Serbuk 14 .00

www.sagadbl.com
e) Lakaran Graf
Masa (s)

Saiz bahan

f) Kesimpulan

- Saiz bahan dalam keadaan serbuk bertindak balas dengan cepat

berbanding ketulan dan serpihan.

www.sagadbl.com
 LATIHAN PENYIASATAN SAINTIFIK ...............
CONTOH 1 : Seorang pelajar menjalankan satu kajian tentang bahan yang boleh mengalirkan elektrik .

BAHAN PENGALIRA BAHAN PENGALIRA

N ELEKTRIK N ELEKTRIK
Kaca Tidak Boleh Jubin Tidak Boleh
Kuprum Boleh Timah Boleh
Kayu Tidak Boleh Emas Boleh
Plastik Tidak Boleh Polistirena Tidak Boleh
Besi Boleh Nikel Boleh
Aluminium Boleh Pasu Tidak Boleh
Getah Tidak Boleh Kapur Tidak Boleh

Soalan:-
1. Dalam eksperimen ini apakah keadaan fizik semua bahan yang diuji?
______________________________________________________
2. Apakah inferens yang boleh diperolehi dari eksperimen ini?
_______________________________________________________
www.sagadbl.com
 (JAWAPAN) LATIHAN PENYIASATAN SAINTIFIK ...............
CONTOH 1 : Seorang pelajar menjalankan satu kajian tentang bahan yang boleh mengalirkan elektrik .

BAHAN PENGALIRA BAHAN PENGALIRA

N ELEKTRIK N ELEKTRIK
Kaca Tidak Boleh Jubin Tidak Boleh
Kuprum Boleh Timah Boleh
Kayu Tidak Boleh Emas Boleh
Plastik Tidak Boleh Polistirena Tidak Boleh
Besi Boleh Nikel Boleh
Aluminium Boleh Pasu Tidak Boleh
Getah Tidak Boleh Kapur Tidak Boleh

Soalan:-
1. Dalam eksperimen ini apakah keadaan fizik semua bahan yang diuji?
Pepejal
2. Apakah inferens yang boleh diperolehi dari eksperimen ini?
Semua logam boleh mengalirkan arus elektrik
www.sagadbl.com
CONTOH 2 : Satu eksperimen dijalankan untuk mengkaji tindak balas antara bahan dengan asid
hidroklorik. Keputusan eksperimen adalah seperti jadual dibawah.

BAHAN DICAMPURKAN DENGAN ASID BAHAN DICAMPURKAN DENGAN ASID

HIDROKLORIK CAIR HIDROKLORIK CAIR
Zink Zink larut bebas gas hidrogen Fosforus Tidak ada tindak balas

Magnesium Magnesium larut bebas gas hidrogen Karbon Tidak ada tindak balas

Argentum Tidak ada tindak balas Stanum Tidak ada tindak balas

Sulfur Tidak ada tindak balas Plumbum Tidak ada tindak balas

Kuprum Tidak ada tindak balas Besi Besi larut bebas gas hidrogen

Iodin Tidak ada tindak balas Kalsium Kalsium larut bebas gas hidrogen

Aluminium Aluminium larut bebas gas hidrogen Emas Tidak ada tindak balas

SOALAN:-
1. Dalam eksperimen ini nyatakan
i. Pembolehubah yang dimanupulasikan?
_________________________________
ii. Pemboleh ubah yang dimalarkan?
_________________________________
iii. Pembolehubah yang bergerak balas?
_________________________________
iv. Inferens yang diperolehi?
___________________________________
www.sagadbl.com
 (JAWAPAN) LATIHAN PENYIASATAN SAINTIFIK ...............
CONTOH 2 : Satu eksperimen dijalankan untuk mengkaji tindak balas antara bahan dengan asid
hidroklorik. Keputusan eksperimen adalah seperti jadual dibawah.

BAHAN DICAMPURKAN DENGAN ASID BAHAN DICAMPURKAN DENGAN ASID

HIDROKLORIK CAIR HIDROKLORIK CAIR

Zink Zink larut bebas gas hidrogen Fosforus Tidak ada tindak balas

Magnesium Magnesium larut bebas gas hidrogen Karbon Tidak ada tindak balas

Argentum Tidak ada tindak balas Stanum Tidak ada tindak balas

Sulfur Tidak ada tindak balas Plumbum Tidak ada tindak balas

Kuprum Tidak ada tindak balas Besi Besi larut bebas gas hidrogen

Iodin Tidak ada tindak balas Kalsium Kalsium larut bebas gas hidrogen

Aluminium Aluminium larut bebas gas hidrogen Emas Tidak ada tindak balas

SOALAN:-
1. Dalam eksperimen ini nyatakan
i. Pembolehubah yang dimanupulasikan?
Unsur logam dan bukan logam
ii. Pemboleh ubah yang dimalarkan?
Jenis asid yang sama
iii. Pembolehubah yang bergerak balas?
Gas yang terbebas
iv. Inferens yang diperolehi?
Kebanyakkan logam boleh bertindak balas dengan asid membebaskan gas hidrogen
www.sagadbl.com