VIRUSI

Virusi

 Acelularni organizmi, biološki

objekti

 Osobine živih bića pokazuju unutar

ćelija, sposobnost razmnožavanja

 Isključivo paraziti (obligatni) kod

biljaka, životinja, bakterija

 Malih dimenzija 15 – 300 nm

 Vidljivi samo elektronskim

mikroskopom

 Virion je zrela vanćelijska virusna

čestica sposobna da inficira ćeliju

 Ulaskom u ćeliju virion postaje

aktivan tj. virus
Virusi

Bakteriofage
(Kombinovani
(Kombinovani oblik)
oblik)
Virus mozaične bolesti duvana Adeno
Adeno virus
virus
(Zavojičast
(Zavojičast oblik)
oblik) (Poliedrični oblik)

Herpes virus
(Ikosoedar)
(Ikosoedar) Poxvirus
Poxvirus
(Kružni oblik)
Kapside virusa mogu imati
zavojičastu ili poliedričnu
simetriju ili pak kombinaciju ova
dva tipa.
Virusi

Adenovirus Poliovirus
Virus gripa 75 nanometara 30 nanometara
Bakterija HIV virus 100 nanometara
Streptococcus 110 nanometara
1 mikrometar Flavivirus
Rabies virus 22 nanometara
125 nanometara

Herpes virus
150 nanometara
T2 bakteriofag
65 nanometara HEMOGLOBIN
Pox virus
250 nanometara 15 nanometara

Bakterija
Eukariotska E. Coli
ćelija kvasca 2 mikrometara
7 mikrometara

Mikro milioniti deo metra 10−6

Nano milijarditi deo metra 10−9
Virusi

12 nanometra

60-140nm
Virusi
Izgrađeni od dve komponente
1. Proteina koji grade omotač KAPSID
2. Nukleinskih kiselina DNK ili RNK. N.K može biti
jednolančana, dvolančana, linijska, kružna.
Po tipu nukleinske kiseline virusi se mogu podeiti na RNK i DNK
viruse.
Kapsid i N.K. zajedno obrazuju nukleokapsid.
Virusi mogu, pored navedenih jedinjenja, sadržati i enzime koji
im omogućuju da napadnu ćeliju kao i enzime za razmnožavanje
u toj ćeliji.

Kapsid

N.K
Virusi

Kapsid je omotač, izgrađen od

proteina, koji obavija nukleinsku
kiselinu. Sastoji se od jednakih
proteinskih jedinica – kapsomera.
Kapsid ima više uloga:

 štiti nukleinsku kiselinu od

razarajućeg dajstva enzima
ćelije domaćina Kapsomere
 omogućava prenošenje
nukleinske kiseline od jedne do
druge ćelije domaćina
 reaktivne grupe u kapsidu Kapsid
DNK
omogućavaju da se virus veže
za receptore (osetljiva mesta)
na ćeliji domaćina.

Bodlje

Šema građe virusa

Virusi

Pojedini virusi osim kapsida poseduju i dodatni omotač

izgrađen od lipida i glikoproteina
Proteini na osnovu zapisa virusne DNK
Lipidi poreklom od plazma membrane domaćina.

Kapsid

N.K
Virusi

BAKTERIOFA
GE
(FAGE)
su virusi koji
parazitiraju
kod bakterija

DNK
Glava

Kapsid

Kontraktilni
proteini

Rep

Pločica sa
pipcima
Bakteriofage snimnjene elektronskim
Šema bakteriofaga mikroskopom
Virusi
Virusi
Litički ciklus umnožavanja faga Replikacija virusne RNK
odvija se u citoplazmi a u
1 slučaju virusa DNK najčešće
Pričvršćivanje u jedru ćelije domaćina.
virusa za
5 bakterijsku ćeliju
Oslobađanje
novonastalih virusa 2
Ubrizgavanje
virusne DNK u
bakterijsku ćeliju

4
Sinteza proteina
kapside i stvaranje
novih virusa 3
Replikacija virusne
DNK
Virusi
Lizogeni ciklus umnožavanja faga PROFAG –VIRUSNA
NUKLEINSKA KISELINA
1 integrisana u hromozom
Pričvršćivanje domaćina.
virusa za
7 bakterijsku ćeliju
Oslobađanje
novonastalih virusa
2
Ubrizgavanje
virusne DNK u
bakterijsku ćeliju

3 Ugradnja virusne
DNK u hromozom
bakterije.
PROFAG

4 Deobe bakterijskih
6 ćelija i sa njima
Sinteza proteina
umnožavanje
kapside i stvaranje
profaga
novih virusa
5
Replikacija virusne
DNK
Virusi

DNK
NK Kapsid

Kapsid

Herpes i adenovirusi izazivači infekcija

usne duplje, organa za disanje i varenje.
Biljni virus mozaične bolesti duvana. Pojedine vrste onkogene.
Antigen RNK

RNK virusi izazivaju rubeole, zauške, grip, sidu…

Virus gripa
Omotač Kapsid
Virusi
Načini
Načini prenošenja
prenošenja SIDE
SIDE

Reverzna Omotač Putem

Putem krvi
krvi
transkriptaza

Seksualnim
Seksualnim kontaktom
kontaktom

Sa
Sa inficirane
inficirane majke
majke na
na dete
dete u
u toku
toku trudnoće
trudnoće

RNK Kapsida

Model virusa side - retrovirus sa RNK molekulom Izlazak virusa side iz ćelije
Virusi
HIV virus pripada RNK virusima, veličine oko 100 nm, sa geometrijski pravilnom strukturom. Među RNK
virusima on pripada tzv. retrovirusima koji imaju jednolančanu RNK, obavijenu kapsidom i dodatnim
omotačem. Smatra se da ovaj virus može provesti u latentnom (mirujućem) stanju u domaćinu duži niz
godina, pre nego što izazove bolest.

Retrovirusi su posebna grupa RNK

virusa.
U virusnoj čestici postoji enzim
reverzna transkriptaza, enzim koji
RNK genom virusa prevode u DNK
lanac, pa onda nastaje iRNK virusa.

Model virusa side - retrovirus sa RNK molekulom

Virusi
Virusi
Virusi

Vrsta N.K. Bolest Vrsta N.K. Bolest

Respiratorne infekcije,
HIV R.N.K. Sida Adenovirus D.N.K.
konjuktivitis

Virus varičela-
Koksaki virus R.N.K. Miokarditis, meningitis D.N.K. Ovče boginje, herpes
zoster

Epštajn - Barov
Virus gripa R.N.K. Grip D.N.K. Infektivna mononukleoza
virus
Groznicu na usnama 1
Virus herpes
Virus morbila R.N.K. Male boginje D.N.K. Oboljenja genitalnih organa
simlex
2

Virus Rubella R.N.K. Rubeole Citomegalovirus D.N.K. Kongenitalne anomalije

Polimijelitis Dečija
Polio virus R.N.K. Hepatitis B D.N.K. Hepatitis (oboljenje jetre)
paraliza

Virus Mumpsa R.N.K. Zauške

Virus Rabijesa R.N.K. Besnilo

Hepatitis (oboljenje
Hepatitis A R.N.K.
jetre)
Virusi