Universiteti”Nënë

Tereza”
Administratë publike dhe menaxhimi i
resurseve humane
 Hyrje
 Objektivat e operatorit publik realizohen përmes
shpenzimeve publike, e shpenzime të cilat financohen nga
burime të ndryshme (tatim-taksat) që paraqesin të ardhurat
publike.

 Mjete financiare që i realizon shteti dhe organet

tjerajurodiko-publike për financimin e shpenzimeve që dalin
nga funksionet e tyre, paraqesin të ardhurat publike.
 Ato kanë tri karakteristika:
 -janë mjete financiare;
 -i realizon shteti dhe organet tjera shtetërore, në bazë të
sovranitetit të tyre fiskal; dhe destinohen për financimin e
shpenzimeve publike.
 Dallimi i nocioneve
 Tatimi – është vjelja e detyruar e një shumë të
hollash nga individë,pavarësisht nga përdorimi
efektiv i tij, i mallit dhe shërbimit të prodhuar dhe
respektivisht.

 Taksa – është kompensimi më i ulët nga

kostoja,që paguan përdoruesi për një mall apo një
shërbim për të cilën paraqet një kërkesë të qartë.
 Kontributi – paraqet rikuperimin e detyruar të një
pjesë të kostos të një shërbimi të bërë,
pavarësisht nga kërkesa e individit.
 Tatimet si burimi kryesor
 Tatimet janë të ardhura në para të shtetit, që
përcaktohen dhe imponohen me ligj dhe nuk janë të
kthyeshme dhe as që ka kompensim të caktuar
paraprakisht për ta. Tatimet kanë disa karakteristika:
 Imponimi i tatimeve-
 Derivimi i tatimeve
 Pakthyeshmëria e tatimeve,
 Mungesa e komepensimit të drejtëpërdrejtë
 Padestinueshmëria e tatimeve
 Tatime mblidhen për interes publik
 Tatimet janë të ardhura-para të shtetit
 Klasifikimi dhe llojet e tatimeve
 Ekzistojnë klasifikime të ndryshme të tatimeve:
 Tatimet e drejtëpërdrejta si p.sh:tatimi në të ardhura, nga
pasuria; dhe të tërthorta si p.sh:tatimet në konsum
 Tatimet mund të jenë të përgjithshme apo speciale,varësisht
a aplikohen në të gjitha elementet e një gjinie (p.sh: tatimet
në të ardhura apo në konsum apo tatimet në mallrat
luksoze, në duhen etj).
 Tatimet ad valorem që bazohen në vlerën e bazës së
imponuar tatimore (18% tvsh në mallrat) apo edhe
 tatime specifike (si p.sh. 15.3 den akcizë në litër naftë)
 Tatimet të zakonshme dhe jo të zakonshme, varësisht a
përtërihen periodikisht apo kanë një karakter të
jashtëzakonshëm (tatimi i luftës MK).
 Klasifikimi i OECD-së

 Tatimet në të ardhura, në fitim

 Kontributet për sigurime të detyrueshme shoqërore

 Tatime në paga dhe në forcën e punës

 Tatimet në pasuri

 Tatimet në konsum (mallra dhe shërbime)

 Parimet e tatimeve
 Sistemi tatimor duhet të ketë disa parime mbi të cilat ndërtohet (sipas
J.Stiglic):

 -efikasiteti ekonomik-sistemi tatimor nuk duhet të prishë alokimin efikas të

resurseve;

 -thjeshtësia administrative-sistemi tatimor të jetë i thjeshtë dhe ekonomik në

aplikim;

 -elasticiteti- sistemi tatimor duhet t’u përshtatet kushteve ekonomike të

vendit;

 -përgjegjësia politike-sistemi tatimor dhe ngarkesa tatimore të jenë rezultat i

vullnetit politik të qytetarëve, dhe
 -drejtshmëria- të jetë i drejtë në raport me qytetarët me të ardhura të
ndryshme.
 Parimet e tatimeve
 Sipas ekonomistit gjerman A.Wagner, ka formuluar nëntë parime të
sistemuar në katër grupe:

 -parimet financiare – vendosen dy kritetre:ai i produktivitetit dhe i

elasticitetit;

 -parimet ekonomike – vendosen kritere si: parimi i zgjedhjes së drejtë të

burimit tatimor dhe parimi i zgjedhjes së drejt të normës tatimore;

 -parimet socio-politike – ku përcaktohetn:parimi i përgjithësimit të

detyrimit tatimor dhe parimi i njëtrajtshmërisë në shpërndarjen e barrës
tatimore;

 -parimet tekniko-tatimore – ku përcaktohen: parimi i përcaktimit të tatimit,

parimi i përshtatjes dhe parimi i ekonomizimit në mbledhjen e tatimit.
 Parimet financiare
 Parimi i produktiviteti – ka të bëjë me atë, që tatimitë
sigurojë efekte të mjaftueshme financiare për financimin
e shpenzimeve publike. Rreth 90% e të ardhurave
publike në vendet e OECD-se përbëjnë tatimet.

 Parimi i elasticitetit – paraqet mundësinë që sistemi

tatimor të jetë elastik, ku të rritë ose të zvogëlojë të
ardhurat varësisht periudhave të recesionit ose rritjes
ekonomike.

 “Të gjitha tatimet e reja janë të këqija, kurse tatimet e

vjetra janë të mira”
Parimet ekonomike të tatimit
 Parimi i efikasiteti – kërkon që tatimi sa më pak të ndikojë në
vendimet ekonomike dhe iniciativën e biznesit (tatimi neutral,
jo distorziv).

 Tatimet shkaktojnë efektin e të ardhurave dhe të zëvendësimit

dhe kjo paraqet një sjellje distorzive (mendohet për tatime
paushalle).

 Parimi i stabilitetit të sistemit tatimor – ky lloj parimi është

faktor tërheqës për biznesin e sidomos për investitorët e huaj.

 Ndryshimet e shpeshta, qofshin edhe përmes uljes së

tatimeve paraqesin një ambient refuzues për biznesin.
 Parimet socio-politike të tatimit
 Një nga kriteret fondamentale bashkëkohore është
“drejtshmëria” e sistemit tatimor dhe kjo
vlerësohetduke parë: parimin e gjithëpërfshirjes dhe
parimi i njëtrajtshmërisë në tatim.

 Parimi i gjithëpërfshirjes – nënkupton përfshirjen e

të gjithë personave në pagesë të tatimit pavarësisht
pozicionit të tyre social dhe ekonomik (u
kundërvihet privilegjeve, lehtësimeve tatimore). Në
R.M.V zbatohet sistemi i lirimit personal për tatimin
në të ardhura personale (7456 den në muaj).
 Parimet socio-politike të tatimit
 Parimi i njëtrajtshmërisë – nënkupton shpërndarjen e ngarkesës tatimore në
mënyrë të njëtrajtshme sipas aftësisë tatimore.

 Drejtshmëria horizontale nënkupton që të gjithë detyruesit tatimor që kanë

kapacitet të njejtë ekonomik duhet të paguajnë tatimin e njejtë

 Drejtshmëria vertikale nënkupton që detyruesit tatimor me forcë të ndryshme

ekonomike të paguajnë shuma të ndryshme të tatimeve

 Të ardhurat

 Regresive

 Proporcionale

 Progresive
 Parimet socio-politike të tatimit
Të Ardhurat Regresive Proporcionale Progresive
20,000 30% 6000 20% 4000 15% 3000
30,000 20% 6000 20% 6000 20% 6000
40,000 10% 4000 20% 8000 25% 10,000
Total 90000 16,000 18,000 19,000
 Parimet teknike-tatimore
 Parimi i përcaktueshmërisë, ligjshmërisë dhe
precizitetit -nënkupton përcaktimin ligjor të
tatimevenë vlera precize dhe në procedura të
caktuara.
 Detyruesi tatimor të dijë paraprakisht detyrimin, dhe
ky detyrim të jetë i sjellë në procedurë formalo-
juridike.
 Parimi i ekonomizimit të tatimeve – nënkupton
ekonomizim dhe administrim efiçient të mbledhjes së
të ardhurave. Tatimet të arkëtohen pa “kokëdhembje”
për shtetin dhe jo me shpenzime të larta (zvogëlim i
formularëve tatimore, thjeshtimin e sistemit).
Punuan:AMIR LATIFI
BESIR ARIFI