Socijlana ekologija

Prof. dr Esad Jakupović

Opis predmeta
Obrazovni i profesionalni ciljevi:
Kompetencije/obrazovni ishodi:
Savladane vještine:
Sadržaj predmeta:
Razvijanje specifičnih znanja i vještina polaznika. Sticanje znanja o odnosu društva (čovjeka) i
okoliša (prirode) u istorijskom i a aspektu, teorijskoj i empirijskoj dimenziji.
Sistematski uvid u svu širinu i dramatiku ekologije, ali istovremeno otvara pitanja na kojima će
se nadolazećim dekadama susretati strategije društvenog razvoja, naučno-kritičko mišljenje i
emancipatorsko-humanističko nastojanje čovječanstva.
Na temelju već stečenih socioloških znanja studenti će usvojiti dodatna teoretska i empirijska
znanja i interpretacije o odnosu čovjeka i prirode, te o savremenom fenomenu socijalno-
ekološke krize. Shvaćanje kompleksne povezanosti čovjeka i okoliša pridonijet će povećanju
interpretativne sposobnosti empirijskih činjenica u kontekstu teorijskih vidika kao i razvoju
teorijskog mišljenja o mogućim perspektivama čovječanstva.
Ekologija; Ekološki faktori; Ekosfera; Ekosistem
Osnovni faktori životne sredine; Prirodni resursi;
nastanak i razvoj socijalne ekologije; Predmet socijalne ekologije;
Socijalna ekologija i i društveni razvoj;
Čovjekova sredina ili okolina;
Definisanje čiste tehnologije;
Energetska politika i okoliš;
Ekologija
• DEFINICIJE EKOLOGIJE
• RAZVOJ EKOLOGIJE
• GRANE EKOLOGIJE
▫ FITOEKOLOGIJA
▫ ZOOEKOLOGIJA
▫ AUTEKOLOGIJA - EJDEKOLOGIJA
▫ DEMEKOLOGIJA
▫ SINEKOLOGIJA
▫ EKOLOGIJA ČOVJEKA
▫ SOCIJALNA EKOLOGIJA
▫ KULTURNA EKOLOGIJA
▫ EKOLOGIJA ZAGAĐENIH SREDINA
▫ RADIJACIONA EKOLOGIJA
▫ URBANA EKOLOGIJA
▫ SISTEMSKA EKOLOGIJA
▫ KOSMIČKA EKOLOGIJA
▫ PREDEONA EKOLOGIJA
▫ PRIMIJENJENA EKOLOGIJA
Ekologija je...
Definicije ekologije
• Izraz ekologija potiče od grčke riječi oikos koja znači:
dom, stanište.
• Izučavanje “prirodnog doma” obuhvata istovremeno
i proučavanje svih živih organizama koji obitavaju u
njemu, svih elemenata koji čine taj “dom”, kao i svih
funkcionalnih procesa u okviru njega.
• Drugi dio naziva ekologija, potiče od riječi λògos a
znači: slovo, riječ pojam, znanje, učenje, nauka.
Definicije ekologije
• “Pod ekologijom podrazumijevamo zbir znanja koja se
odnose na ekonomiku prirode: izučavanje sveukupnosti
uzajamnog odnosa živog svijeta sa sredinom koja ga
okružuje, i to kako organskom (prijateljskih ili
neprijateljskih odnosa sa životinjama i rastinjem sa kojima
direktno ili indirektno stupa u kontakt) tako i
neorganskom. Jednom riječju: ekologija je nauka o
izučavanju svih složenih uzajamnih odnosa, koje Darvin
naziva uslovima i bespoštednom borbom za opstanak”.
Definicije ekologije
• Ekologija je biološka disciplina, njen je osnovni zadatak da proučava
uzajamne odnose između organizama i sredine, od kojih zavisi
održavanje jedinki i populacija organskih vrsta kao i njihovih
zajednica u prirodi, njihov raspored i gustina njihovog naselja na
pojedinim mjestima Zemljine površine, način života i ponašanja pod
datim uslovima opstanka.

• Kao termin „ekologija”, malo se koristio sve do 1895. godine kada je

danski botaničar Varming objavio rad o ekološkoj geografiji biljaka.
• Od tada su se ekologija biljaka i ekologija životinja (fitoekologija i
zooekologija) razvijale kao samostalne nauke i nezavisne jedna od
druge. Kasnije je takav stav prevaziđen, pa iako su i dalje samostalne,
one su i međuzavisne i sjedinjene u opštu ekologiju.
Razvoj ekologije
• Već smo naglasili da se jednim od utemeljivača ekologije,
smatra Darvin, iako u svoje vrijeme on nije koristio izraz
„ekologija“.
• To je i razumljivo, jer je Darvin radio i svoju knjigu „Poreklo
vrsta“ (1859) napisao prije nego što je Heackel (1866)
upotrebio pomenuti naziv.
• Ovom knjigom, u kojoj je Darvin iznio svoja shvatanja i
istraživanja o promjenljivosti vrsta pod uticajem faktora
spoljašnje sredine, izazvalo je pravu revoluciji u biološkim
naukama, kao i u geografiji biljaka. On je ustanovio tri
značajna faktora evolucije:
▫ svojstva organizama,
▫ uticaj spoljašnje sredine i
▫ uzajamne odnose između organizama.
Razvoj ekologije
• Razvoj ekologije od Haeckela i Darvina do danas išao je postepeno. U
početku sporo, a posljednjih dekada veoma ubrzano:

• Od 1866. do početka 20. vijeka naziv ekologija se odnosio na jednu

disciplinu zoologije koja je proučavala odnose pojedinačnih životinjskih
vrsta i njihove organske i neorganske okoline. U to vrijeme ekologija je
bila neka vrsta istorije prirode i njenog opisnog proučavanja.

• Početkom 20. vijeka proučavanja ekologije se usredsređuju na sredinu u

kojoj žive pojedine vrste, kao i na njihove odnose u toj sredini. Tada su se
proučavanja odnosila na pojedinačne vrste. Danas je ovo samo jedna od
grana ekologije koja se naziva autekologija. Ona ima važnu ulogu za
čovjeka: u biološkoj kontroli biljnih štetočina, kao i u istraživanjima o
prenosiocima bolesti i antiparazitskoj preventivi. Međutim, kako je svaka
vrsta organizama samo dio živog svijeta, to na nju djeluju i druge vrste,
kao što i ona ima uticaja na njih.
Razvoj ekologije
• Dvadesetih godina ovoga vijeka dolazi do razvoja ekologije zajednica vrsta, odnosno, danas grane
ekologije - sinekologije sa njenim osnovnim pojmom: lanac ishrane koji je nalik na piramidu. Lanac
ishrane počinje od nižih vrsta koje služe kao ishrana višim vrstama. Tako na primjer, neki insekti se
hrane raznim biljkama koje su u sklopu istog staništa ili ekosistema, a insekti su hrana pticama,
ptice manjim zvijerima i tako dalje. U svakom lancu ishrane broj jedinki sljedeće karike u lancu se
smanjuje (u piramidi, to je od osnove prema vrhu). Na vrhu piramide stoji najviša vrsta. To u nekim
slučajevima može da bude čovjek.

• Između 20-tih i 50-tih godina 20. vijeka u ekologiji za proučavanje dinamike populacije koriste se i
matematički zakoni, matematički modeli i osnove sistemske analize. Matematičko modelovanje
biotičke prirode zasniva se na zakonima termodinamike (neuništivosti i očuvanju materije i
energije) (Bertalanffy, 1942, Volterra, 1976, Moiseev 1982).Ovakva proučavanja su naročito
korisna u ekologiji akvatičnog svijeta, u morskom ribolovu, u razjašnjavanju najezde skakavaca,
pojavi velikog broja mrava ili drugih insekata.
• Početkom 50-tih godina došlo se do zaključka da je ekologiji potrebna osnovna jedinica za
proučavanje. Još 1935. godine engleski naučnik Sir Alfred Tensley predložio je da to bude
ekosistem.
• Izraz potiče od:
▫ eko (grč. oikos) = stan, stanište i
▫ sistem = sastav, određen poredak
Razvoj ekologije
• Znači, izraz ekosistem ustanovio je Tensley 1935. godine. To je bio jedan
od rezultata razvoja naučne misli u ekologiji toga doba, kome je pripadao i
Tenslev. U to vrijeme, došlo se do zaključka “da ekologija prevazilazi svoje
monodisciplinarne barijere” i da je sistem organizama tijesno povezan sa
neorganskom sredinom u svojoj međuzavisnosti.
• Lindeman je 1942. godine postavio konceptualne i metodološke osnove u
proučavanju složenih sistema toka energije i ciklusa ishrane, koji kruže
kroz sve žive i nežive komponente ekosistema.

• Pedesetih i šezdesetih godina 20. vijeka, primjenom koncepcije

ekosistema, proučavan je proces fotosinteze i efikasnost transformacije
materije kad ona prelazi iz jedne karike lanca u drugu (prirodnoj reciklaži).
• Usvajanju termina ekosistem pomogle su knjige: “Opšta teorija sistema”
Bertalanffvja (1950) i “Osnovi ekologije” Odurna (1953)”
Razvoj ekologije
• Sedamdesetih godina 20. vijeka u ekologiji se čini korak dalje.
Dolazi se do shvatanja da su u proučavanjima najkritičnija područja
preklopne zone na mjestima gdje se dodiruju pojedini ekosistemi.
Ustanovljeno je da je veoma teško da se odrede granice između
pojedinih ekosistema: obale mora i okeana, ivice šuma, zone
između pustinje i drugog predjela i slično.
• Na primjer: gdje prestaje šuma, a gdje počinje livada ili prerija?
Zbog toga se došlo do zaključka da su ekosistemi međusobno
zavisni i da je neophodno globalno proučavanje cjeline: biosfere.

• Sedamdesetih godina dolazi se do opšte prihvaćenog mišljenja o

dominantnoj ulozi čovjeka u biosferi. Čovjek svojim raznovrsnim
aktivnostima u sredini u kojoj živi mijenja sve ekološke faktore.
Razvoj ekologije
• Početkom osamdesetih godina 20. vijeka Commoner
je formulisao četiri zakona o ekosistemima:
▫ zakon: sve je povezano sa svim, svako utiče na sve, sve
utiče na svakog;
▫ zakon: sve negdje treba da ide;
▫ zakon: priroda bolje zna i
▫ zakon: ništa ne može da se uzme a da se ne nadoknadi
(“nema besplatnog ručka”).
Razvoj ekologije
• Može se reći da je i u našoj zemlji razvoj ekologije bio
kontinualan. Započeo je velikim aktivnostima Josifa Pančića
(od sredine 19. vijeka) na polju proučavanja prirode i njenog
biodiverziteta, zatim nastavljaju Luj Adamović i Nedeljko
Kašanin (Janković, 1995). Međutim, oni su svi proučavali
prirodu, faunu i floru, ne koristeći terminologiju iz ekologije u
današnjem smislu. Tek pojavom Siniše Stankovića (između I i
II svjetskog rata), započinju prava ekološka istraživanja.
• Sa buđenjem opšte ekološke svijesti krajem 60-tih i početkom
70-tih godina 20. Vijeka ekološki način mišljenja počinju da
usvajaju i mnogi drugi naučnici i stručnjaci, unoseći ga u svoje
struke, ili interdisciplinarno ili multidisciplinarno sarađujući.
Grane ekologija
• Najstarija i osnovna podjela ekologije je na sljedeće
dvije grane:

▫ ekologiju biljaka - fitoekologiju i

▫ ekologiju životinja - zooekologiju.

Grane ekologija
• Uslovno rečeno, grane ekologije su:
 
▫ autekologija - ejdekologija,
▫ demekologija,
▫ sinekologija,
▫ humana ekologija,
▫ socijalna ekologija,
▫ kulturna ekologija
▫ ekologija zagađenih sredina,
▫ radijaciona ekologija,
▫ urbana ekologija
▫ sistemska ekologija,
▫ kosmička ekologija,
▫ predeona ekologija i
▫ primijenjena ekologija.
AUTEKOLOGIJA - EJDEKOLOGIJA
• Autekologija proučava interakcije individualnih organizama. Ova grana ekologije se naziva još i
ejdekologija. Naziv potiče od grčke riječi εiδos=vrsta, što znači da je to ekologija vrste. Ona
obuhvata vrstu kao nivo organizacije žive prirode, tretirajući je kao najorganizovaniji biološki
makrosistem.
• Međutim, ova grana ekologije nije mnogo razvijena zbog toga što je interes proučavanja u ekologiji
manje usmjeren ka vrsti a više ka organizmima (autekologiji), pa se od jedinke prelazi preko
populacije na biocenozu (ekosistem) do biosfere.
• U osnovi integracije živih organizama u sistemu sljedeća je šema:

Šema 1. Integracija živih organizama

JEDINKA  POPULACIJABIOCENOZA (EKOSISTEM)  BIOSFERA

  
• Autekologija (idioekologiju) i sinekologija (fitocenologiju) su discipline fitoekologije, a to isto važi i
za zooekologiju. Autekologija ima za predmet proučavanja odnos biljaka i biljnih vrsta prema
spoljašnjoj sredini, kao i karakter njihovih ekoloških adaptacija. Istovremeno, autekologija i
sinekologija su discipline zooekologije, kada za predmet istraživanja uzimaju odnos životinja i
životinjskih vrsta prema spoljašnjoj sredini.
DEMEKOLOGIJA
• Demekologija (od grčke riječi ( δημos) = narod, populacija),
naziva se još i ekologija populacije. Ona izučava odnose u
pojedinim populacijama, njihovu uzajamnost, organizaciju
(strukturu), dinamiku brojnosti populacije, rast i drugo.
• U proučavanja se uključuje i ekologija čovjekovih populacija
(demografija), koja istražuje prostorni raspored stanovništva
na Zemlji, dinamiku populacije, natalitet, morbiditet, prirodni
priraštaj i ostale kategorije populacije.
• U savremenom razvoju ljudskog društva demografija ima
prioritetni značaj, jer se cijeli razvoj ljudske civilizacije bazira
upravo na demografskoj politici, odnosno demografskim
instrumentima u smislu održivosti biosfere i kapaciteta njenih
ekosistema.
SINEKOLOGIJA
• Sinekologija (od grčke riječi συv=zajedno) proučava
akcije i uzajamne odnose organizama u zajednici i
okolini: razne oblike života, način njihovog
formiranja i razvoja, strukturu i dinamiku,
produktivnost, njihovo uzajamno dejstvo sa
faktorima sredine i drugo.
• Sinekologija ima svoje podgrane: ekologiju voda
(limnologiju-ekologiju kopnenih voda) okeanologiju
(ekologiju mora i okeana) i iperologiju (ekologiju
kopna).
EKOLOGIJA ČOVJEKA
• Predmet proučavanja ekologije čovjeka jeste složeni splet
međuodnosa čovjeka i njegove životne sredine. Ona se naziva
i humana ekologija.
• Termin „humana ekologija“ prvi je upotrebio Barrow (1922).
Humana ekologija u svom začetku shvatana je kao jedna od
disciplina medicine. Ona je izučavala uticaj sredine na ljudsko
zdravlje.
• Kako se čovjek svojim fizičkim i mentalnim specifičnostima
postavio kao najznačajniji faktor u životnoj sredini, od koga
praktično zavisi život na planeti, to je ova grana ekologije,
zajedno sa demografijom kao posebnom naukom, uključena u
nauku o životnoj sredini. Rezultati njihovih istraživanja
značajni su za planiranje budućnosti, odnosno za dalji razvoj
ljudske civilizacije - održivi (usklađeni) razvoj.
SOCIJALNA EKOLOGIJA
• Socijalna ekologija proučava društvene činioce
(pojave, procese, akcije i tvorevine) koji utiču na
promjene u životnoj sredini, kao i uticaj te sredine na
razvoj društva.
• Socijalna ekologija se razvijala paralelno sa
humanom ekologijom, jer je za predmet izučavanja
životne sredine prihvatila, osim prirodnih, i
društvene činioce: društvene procese i društvene
tvorevine.
SOCIJALNA EKOLOGIJA
• Socijalna ekologija je posebna sociološka nauka koja za predmet svog proučavanja
ima specifične veze koje postoje između čovjeka i njegove životne sredine,
istražujući uticaj životne sredine, i ukupnosti prirodnih i društvenih činilaca na
čovjeka, kao i uticaj čovjeka na njegovu životnu sredinu.

• Predmet proučavanja socijalne ekologije je: utvrđivanje elemenata čovjekove

životne sredine (prirodni i društveni činioci, društveni procesi i društvene
tvorevine), polazeći od shvatanja čovjeka istovremeno kao prirodnog i kao
društvenog bića .

• Naziv socijalna ekologija prvi su primijenili Park i Burgess 1921. godine. Prilikom
proučavanja ljudskih naselja oni su pokušali da sociologiji daju ekološki pristup.
Nešto kasnije socijalna ekologija proširuje svoja izučavanja na prostor-sredinu, a za
potrebe regionalnog (prostornog) planiranja. U sklopu regionalnog planiranja
razmatra odnos čovjeka prema ambijentu (životnoj sredini) sa namjerom da se
unapredi odnos čovjeka prema sredini.
SOCIJALNA EKOLOGIJA
• Iako je socijalna ekologija egzistirala u sklopu humane ekologije, kao sasvim
zasebna, ona je mlada nauka (datira od 60-tih godina 20. vijeka), koja objašnjava
položaj i odnos čovjeka prema životnoj sredini paralelno sa društvenom sredinom i
društvenim pojavama (Cifrić, 1989). Kako sistem društvenog razvoja stvara velike
ekološke probleme u životnoj sredini, to je značajna interakcija: društvo-životna
sredina.

• Prema tome, socijalna ekologija je dio sociologije koja ima ekološki pristup, a
istovremeno je grana ekologije. S obzirom da su grad i ljudska naselja kao najveće
ljudske tvorevine motivisane sociološkim razlozima, to se u planiranju gradova
koriste i rezultati istraživanja socijalne ekologije. Kako ljudske naseobine zavise i
od ostalih sistema (infrastrukturnih) koji obezbjeđuju njihovo funkcionisanje, to se
rezultati istraživanja socijalne ekologije uključuju u šira planiranja (planiranje
prostora, planiranje i uređivanje predjela, planiranje područja posebnih namjena i
slično). Svaka vrta planiranja je usmjerena ka budućnosti i treba da obezbijedi
ljudskoj zajednici neki novi razvoj i zadovoljenje ljudskih potreba, pa tako i
socijalna ekologija ima značaj u sprečavanju rizika i sprovođenju koncepcije
održivog razvoja.
KULTURNA EKOLOGIJA
• Kulturna ekologija proučava odnos kulture i sredine, i adaptaciju društva u sredini u kojoj živi. Odnos čovjeka i
sredine posmatra se kao sistem kulturnih uzoraka: niz vrijednosti i problema u fizičkoj životnoj sredini, društvenoj i
uže kulturnoj.
• Kulturna ekologija proučava adaptaciju društva u sredini u kojoj živi. I ne samo adaptaciju već i čitav splet svih
ljudskih intervencija u sredini koje stvaraju novi-kulturni milje: razne zelene površine i živi svijet u njima, ili
pojedinačne zasade kako u pogledu novih vrsta tako i jedinki, ili onih koje su prilagođene novim uslovima života.
Kulturna ekologija znači ima antropološki pristup, koji je doprinio humanizaciji planiranja razvoja sredine. Sa ovoga
stanovišta, odnos čovjeka i sredine posmatra se u kulturnoj (antropogenoj) sredini, nastaloj posredstvom čovjeka.
U takvoj sredini, problemi su drugačije prirode nego u prirodnoj sredini. Ali, čovjek i dalje neprekidno djeluje na
obe sredine (prirodnu i kulturnu).
• Kulturna ekologija ima velikog značaja za nauku o životnoj sredini. Primjenjuju i rezultate istraživanja kulturne
ekologije, nauka o životnoj sredini se obogaćuje i tehničkim i biološkim pristupom. Upravo ova sinteza ima
izuzetnog značaja za održivi razvoj jer omogućava ublažavanje posljedica dosadašnjeg agresivnog tehničko-
tehnološkog napretka na račun biosfere. Njen značaj se može šematski prikazati na način pokazan u nastavku:

Šema 2. Održiva ekonomija

ODRŽIVA EKONOMIJA

KULTURNA EKOLOGIJA + ODRŽIVE ENERGETSKE + INDUSTRIJSKE I URBANISTIČKE AKTIVNOSTI= ODRŽIVI RAZVOJ

EKOLOGIJA ZAGAĐENIH SREDINA
• Ekologija zagađenih sredina proučava odnose organizama u
promijenjenim uslovima i promijenjenoj-zagađenoj sredini. Kako
danas skoro da nema medijuma (vazduha. vode, zemljišta) u kome
zagađenja nisu velika, to je i zadatak ove grane ekologije sve
obimniji.
• Mnogi organizmi koji imaju svoja staništa u veoma zagađenoj
sredini ( na primjer kada riječni tok postaje kaljuga), nisu u
mogućnosti da opstanu, a oni koji se na izvjestan način prilagode,
obično im se umanjuje broj. Takav je primjer ptica u gradskim
sredinama u kojima je vazduh zagađen. Mnoge ptice su iščezle iz
takvih sredina, a broj vrsta koje mogu da žive u gradu se svodi na
manji broj (na primjer : vrapci, golubovi, vrane…). Rezultati
istraživanja ove grane ekologije značajne su u oblastima
obnavljanja i revitalizacije degradiranih područja, kao i u
stimulisanju sukcesije.
RADIJACIONA EKOLOGIJA
• Radijaciona ekologija se bavi proučavanjem
promjena na organizmima koje su izazvane raznim
vrstama zračenja. Ova grana ekologije je ekologija
jonizujućih zračenja koja se proučavaju kao ekološki
faktor. Ona se bavi radioaktivnim supstancama,
radijacijama i životnom sredinom, odnosno
izučavanjem efekata zračenja na nivou jedinki,
populacija, životnih zajednica i ekosistema, kao i
praćenjem sudbine radioaktivnih supstanci
oslobođenih u okolnu životnu sredinu.
URBANA EKOLOGIJA
• Urbana ekologija (“system urbs”: urbs (latinski) = grad ) proučava odnose i procese u
izgrađenoj urbanoj, vještačkoj sredini, odnose koji podrazumijevaju promjene faktora
sredine, uključujući uzajamnost biotičkih i abiotičkih faktora koji čine tu sredinu. Kao svaki
ekosistem i grad je otvoren sistem za razmjenu energije i materije u okviru sopstvene
sredine. Urbani sistem u sebi sadrži razne podsisteme, na primjer: centar grada, industrijski
kompleks, predgrađe, parkove, saobraćaj i dr.
• Grad se posmatra kao kulturni-heterotrofni nesamostalni ekosistem. Grad je dio tehnosfere-
sfere ljudskih izuma, nastao kao tvorevina ljudskog uma i ljudskih djelatnosti.
• Naziv ekourbologija se ne odnosi samo na urbanu ekologiju već na kompletno opisno
proučavanje gradskih sredina, svih elemenata u tim sredinama, odnosa i procesa,
posmatrajući ih ekosistemski, a za potrebe daljeg razvoja određene urbane sredine. To znači
da je predmet proučavanje, osim elemenata urbane ekologije, takođe i veliki dio svega onoga
što urbanizam, kao planerska disciplina koristi kao svoje ulazne podatke za planiranje, ali
sada obogaćena ekosistemskim pristupom, dakle, posmatranjem grada kao ekosistema. U
planiranju, rekonstrukciji i obnovi urbanih prostora, ekourbologija ima značaja u primjeni
ekoloških dimenzija koje vode ka održivom (usklađenom) razvoju.
SISTEMSKA EKOLOGIJA
• Sistemska ekologija je nova, posebna oblast ekologije. Ona proučava
ekološke sisteme uz primjenu metodologije matematičkog modeliranja,
simulacije i sistemske analize. Ona je nastala kao potreba za
obuhvatanjem sistema u cjelini (generalistički pristup), u cilju efikasnijeg i
racionalnijeg korištenja prirodnih resursa, pa se sistemska analiza
primjenjuje i na ekološke sisteme. Sistemska ekologija nalazi svoj veliki
oslonac u tehničkim naukama.
• Sadržaj savremene ekologije-opšte ekologije može da se objasni nivoom
organizacije sveopšteg biološkog spektra:
 
Šema 4. Sadržaj savremene ekologije
 
ZAJEDNICA POPULACIJA ORGANIZAM ORGAN ĆELIJA GEN
 
• Znači to se može predstaviti prethodnom šemom. Ovaj biološki spektar
nivoa može da se produžava do beskonačnosti sa obe strane.
KOSMIČKA EKOLOGIJA
• Ekologija kosmičkih letova je nastala 70-tih godina
istovremeno sa osvajanjem kosmosa. Ona izučava
adaptaciju čovjeka u potpuno vještačkim uslovima
stvorenim u kosmičkim brodovima. Rezultati
istraživanja i iskustva o adaptaciji ljudskog organizma
i ljudske psihe u zatvorenim vještačkim sredinama
imaće značaja za dalju budućnost, kada će se tragati
za novim mogućnostima življenja van uslova koje
danas pružaju prirodni ekosistemi.
PREDEONA EKOLOGIJA
• Predeona ekologija proučava ekološke faktore, biotičke i abiotičke u
jednom predjelu. Termin „predeona ekologija“ (landscape ecology), uzeta
je iz sjeverno-američke literature, a proizašla je iz obimnog sadržaja
humane ekologije kao interdisciplinarne nauke. Ona se javila kao potreba
da objedini polja: pejzažne arhitekture, prostornog planiranja, očuvanja
(konzervacije) prirode i primijenjene ekologije uopšte (Naveh, Lieberman,
1984).
• Izraz „pejzaž“, „predio“ („landscape“ -engl.. „landschaft“- njem.) poznat je
mnogo ranije. Ovaj termin je početkom 19 vijeka koristio Alexandar Von
Humboldt, naučnik, geograf poznat kao pionir moderne geobotanike i
fizičke geografije da bi izrazio „totalni karakter regiona zemlje“.
• Predeona ekologija uključuje proučavanje efekata topografije i zemljišta u
razvoju bioloških zajednica. Ona ima konkretnu primjenu u planiranju i
uređivanju predjela, kao i u širem-prostornom planiranju i planiranju
područja posebnih namjena (na primjer: nacionalnih parkova,
saobraćajnog sistema, industrijskog kompleksa i slično).
PRIMIJENJENA EKOLOGIJA
• Primijenjena ekologija je sinteza svih ovih grana ekologije. Ona se uključuje u
nauku o životnoj sredini u cilju daljeg razvoja i korištenja životne sredine, kako na
manjem-lokalnom nivou, tako i u planiranju većih prostornih cjelina, kao što su
čitavi regioni, u kojima je bezbroj ekosistema. Primijenjena ekologija u razvoj
ljudskog društva unosi ekosistemski pristup.
• Primijenjena ekologija nije neka posebna grana ekologije niti su njena polja
istraživanja nešto što nije obuhvaćeno nekom drugom disciplinom ekologije, već
su to istraživanja koja se mogu primijenili. Znači da primijenjena ekologija
sintetizuje znanja, istraživanja (rezultate istraživanja), svih grana ekologije u cilju
planiranja. Danas je najznačajnije da se znanja i istraživanja ekologije mogu
primijeniti za održivi razvoj životne sredine.
• Polja istraživanja ovih, uslovno nazvanih grana ekologije, nisu uvijek striktno
izdvojena, kao na primjer primijenjene ekologije, za koji smo naglasili da ona
predstavlja sintezu ostalih kako bi se uključila u rješavanje određenih problema u
životnoj sredini. Takođe, neke od grana su u samoj stvari discipline ili poddiscipline
neke od grana ekologije (kao na primjer sinekologija koja je sadržana u
fitoekologiji ili zooekologiji i drugo).