Stehiometrijski zakoni

ZAKONI HEMIJSKOG SJEDINJAVANJA

LOMONOSOV (1748.) – LAVOISIEROV (1789)

ZAKON
PRUSTOV ZAKON (1799)
DALTONOV ZAKON UMNOŽENIH PROPORCIJA
(1804)
RICHTEROV ZAKON EKVIVALENATA (1789)
GAY-LUSSACOV ZAKON ZAPREMINSKIH
ODNOSA (1805)
AVOGADROVA HIPOTEZA (1811), KOJU JE
KANICARO PROMOVIRAO U ZAKON 1860. U
KARLSRUHEU NA KONGRESU HEMIČARA
LAVIOSIEROV ZAKON – PRIMJERI:

1. Hg (100 g) + ½ O2 (16 g) HgO ( 116 g)

( x g) + ( y g) = (x g + y g)

2. Na + ½ Cl2 NaCl
5,75 g + 8,86 g = 14,61 g

3. HgS + Fe Hg + FeS
23,26 g + 5,59 g = 20,06 g + 8,79 g
28,85 g = 28,85 g
LANDOLTOVI EKSPERIMENTI (ispravnost
zakona dokazao : 1: 107):

4. 2 AgNO3 + K2CrO4 Ag2CrO4 + 2 KNO3

5. (CH3COO)2Pb + Na2S PbS + 2 CH3COONa

6. AgNO3 + NaCl AgCl + NaNO3

U termodinamički zatvorenom sistemu,
zbir količine materije (supstancije) i
energije, prije i poslije hemijske
promjene, ostaje isti – ne mijenja se.
2. PROUSTOV ZAKON – PRIMJERI:

1. a) 2 Mg + O2 2 MgO
2 . 24,3 g/mol + 32 g/mol Mg : O = 3 : 2
3.

a) C + O2 CO2 C:O=3:8
12 g/mol + 32 g/mol

b) 2 CO + O2 2 CO2 C:O=3:8

c) CH4 + O2 CO2 + 2 H2O C:O=3:8

d) CaCO3 CO2 + CaO C:O=3:8

e) CaCO3 + 2 HCl CO2 + CaCl2 C:O=3:8

Elementi se međusobno jedine uvijek u stalnom masenom

odnosu, kada daju isto jedinjenje.
DALTONOV ZAKON UMNOŽENIH
PROPORCIJA, PRIMJERI:

1. CO C : O = 12 : 16 / : 4 = 3 : 4
CO2 C : O = 12 : 32 / : 4 = 3 : 8

2. SO S : O = 32 : 16 / : 16 = 2 : 1
– SO2 S : O = 32 : 32 / : 16 = 2 : 2
– SO3 S : O = 32 : 48 / : 16 = 2 : 3
 1. OKSIDI NITROGENA:
Oksid Sadržaj nitrogena Sadržaj oksigena O/N (O/N)
nitrogena g mol-1 (w/w) % g mol-1 (w/w) % (w %/w %)
ili (M/M) 0,58
N2O 28 63,7 16 36,3 0,58 1
N2O2 28 46,7 32 53,3 1,14 2
N2O3 28 36,8 48 63,2 1,72 3
N2O4 28 30,4 64 69,6 2,29 4
N2O5 28 25,9 80 74,1 2,86 5

Različite količine jednog elementa (O)koje se jedine s istom količinom

drugog elementa (C, S, N) odnose se kao mali cijeli brojevi.
To potvrđuje postojanje cijelih atoma, kao i da se reakcije vrše samo
sa cijelim atomima (1, 2,2, 3 .... itd.)
 Daltonova atomistička teorija

1. Atomi su sitne, dalje nedjeljive čestice.

2. Atomi određenog elementa isti su po:
težini, obliku i veličini.
3. Atomi nekog elementa ne mogu se uništiti,
niti iz ničega stvoriti.
4. Atomi različitih elemenata međusobno se
jedine u odnosu prostih cijelih brojeva:
(1 : 1 ), (1 : 2), .... (2 : 3) i dr.
Pri tome nastaju «složeni atomi» -
molekule hemijskih jedinenja.
Richterov zakon ekvivalenata, primjeri:
Najmanji maseni odnosi elemenata u
navedenim jedinjenjima su:

CH4 H : C = (4 . 1) g : 12 g /:4 = 1 g H : 3 g C

H2O H : O = (2 . 1) g : 16 g /:2 = 1 g H : 8 g O

HCl H : Cl = 1 g H : 35,5 g Cl
Zaključak:

Sa 1g H reagira 3 g karbona, 8 g oksigena, 35,5 g

hlora, što znači da ovi elementi (C, O, Cl) moraju
reagirati i međusobno u istim odnosima njihovih
masa.

3gC:8gO/.4 C : O = 12 g : 32 g CO2

3 g C : 35,5 g Cl / . 4 C : Cl = 12 g : 142 g CCl4

35,5 g Cl : 8 g O /.2 Cl : O = 71 g : 16 g O Cl2O

Mase dva elementa (C, O, Cl), koje
reaguju sa jednom istom masom nekog
trećeg elementa (H), reaguju i
međusobno, a isto tako, moraju
reagovati i sa određenom masom nekog
četvrtog elementa.

Ove mase elemenata s kojima oni ulaze

u hemijske reakcije nazivaju se spojne
ili ekvivalentne mase.
 GAY-LUSSACOV ZAKON ZAPREMINSKIH ODNOSA (1805)

Primjeri:

Pri hemijskom spajanju gasova postoji prost odnos

između zapremina gasova koji se može izraziti malim
cijelim brojevima.

Gay-Lussac je eksperimentalno dokazao da:

1. 1 L oksigena reaguje sa 2 L hidrogena, pri istim uslovima

temperature i pritiska, pri čemu se obrazuje 2 L vodene
pare:
1.
+
+

1 + 2 2
zapremina zapremine zapremine
oksigena hidrogena vode

2. SINTEZA
2.HCl ++

1 + 1 2
zapremina zapremina zapremine
hlora hidrogena hidrogen hlorida
3.Sinteza amonijaka
+

1 + 3 2
zapremina zapremine zapremine
nitrogena hidrogena amonijaka

1.

Zapremine gasova koji reaguju, kao i onih koji

pri reakciji nastaju nalaze se u odnosu malih
cijelih brojeva, pri stalnom pritisku i
temperaturi.
Bez obzira na agregatno stanje proizvoda reakcije,
zapremine reagujućih gasova odnose se kao mali
cijeli brojevi:

4. NH3(g) + HCl(g) NH4Cl(s)

1 zapremina + 1 zapremina

5. 2 NH3(g) + CO2(g) (NH4)2CO3 (s)

2 zapremine + 1 zapremina
– To je objasnio Avogadro (1811), koji je
predpostavio da su molekule gasova diatomne i
postavio svoju hipotezu:

– Pri istoj temperaturi i pri istom pritisku, jednake

zapremine gasova sadrže isti broj molekula.

– U tom slučaju, navedeni primjeri mogu se

prikazati hemijskim jednačinama:

2 H2(g) + 1 O2(g) 2 H2O(g)

1 H2(g) + 1 Cl2(g) 2 HCl(g)

3 H2(g) + 1 N2(g) 2 NH3(g)