Građevinsko-arhitektonski fakultet Univerziteta u Nišu

Studijski program Građevinarstvo

Katedra za građevinsku geotehniku

MEHANIKA TLA

1. GRAĐEVINSKO TLO.
GEOTEHNIČKA ISTRAŽIVANJA

1
1 Uvod
 Sve što čovek napravi, a da to ne leti ili plovi, oslanja se
na tlo ili stenu.
To posebno važi za građevinske objekte, koji se grade:
• na tlu (zgrade, putevi, mostovi, brane...)
• u tlu (podzemni objekti, useci, kosine...)
• od tla (nasipi, nasute brane...)

 Građevinsko tlo – prirodna mešavina zrna sitnijih od 60

mm, vode i vazduha.

G-O-43: Mehanika tla 2

1 Uvod

 Mehanika tla – naučna disciplina koja proučava svojstva tla

i na osnovu proračuna predviđa njegovo mehaničko
ponašanje.

 Međunarodno društvo za mehaniku tla i fundiranje –

ISSMFE (1936 – 1997)
 Međunarodno društvo za mehaniku tla i geotehničko
inženjerstvo – ISSMGE (od 1997)

G-O-43: Mehanika tla 3

1 Uvod

Karl Terzaghi (1883-1963)

“Erdbaumechanik” (1925)

G-O-43: Mehanika tla 4

1 Uvod

 Geotehnika – skup geoloških i građevinskih disciplina

(inženjerska geologija, hidrogeologija, geomehanika
(mehanika tla i mehanika stena), fundiranje, zemljani radovi,
tuneli, podzemni objekti...) koje se primenjuju u proučavanju
geotehničkih uslova i rešavanju tipičnih geotehničkih
problema.

G-O-43: Mehanika tla 5

1 Uvod

• Oblast geotehnike (Coduto, 1999)

G-O-43: Mehanika tla 6

1 Uvod

 Tipični geotehnički problemi:

• Ocena sposobnosti tla da primi opterećenje temelja
konstrukcija građevinskih objekata

G-O-43: Mehanika tla 7

1 Uvod

 Tipični geotehnički problemi:

• Analiza stabilnosti zemljanih konstrukcija, nasipa i
nasutih brana

Teton Dam Failure (1975)

G-O-43: Mehanika tla 8
1 Uvod

 Tipični geotehnički problemi:

• Prognoziranje kretanja vode kroz tlo

G-O-43: Mehanika tla 9

1 Uvod

 Tipični geotehnički problemi:

• Određivanje pritisaka tla na konstrukcije

G-O-43: Mehanika tla 10

1 Uvod

 Tipični geotehnički problemi:

• Stabilnost padina i kosina

G-O-43: Mehanika tla 11

1 Uvod

 Tipični geotehnički problemi:

• Poboljšanje mehaničkih osobina tla

G-O-43: Mehanika tla 12

1 Uvod

 Metodologija rešavanja geotehničkih problema:

• Prethodna geotehnička istraživanja

• Terenska istraživanja i ispitivanja
• Laboratorijska ispitivanja uzoraka tla
• Geomehanički proračuni ponašanja tla
• Izrada geotehničkog izveštaja

G-O-43: Mehanika tla 13

 1 Uvod

 Geomehanički proračuni svode se na:

a) Proračune stabilnosti tla (u kosini, ispod temelja, iza potporne

konstrukcije)
→ usvaja se krutoplastičan model materijala.
σ (τ)
3
σf (τf) 1
1 - krutoplastičan materijal
2
2 – rastresito ili meko tlo
3 – zbijeno tlo

ε (γ)
G-O-43: Mehanika tla 14
1 Uvod

b) Proračune deformacija tla (sleganje tla ispod temelja)

→ usvaja se idealnoelastičan model materijala
(u području radnih napona u tlu).

Modul deformacije tla:

σ2
Δσ Etla = Δσ/Δε
σ1
Δε

ε1 ε2 ε

G-O-43: Mehanika tla 15

1 Uvod
 Nastanak tla - raspadanjem osnovnih stena
• Geološki ciklus
(Coduto, 1999)
anje
očvršćav Sedimentne
nje
raspada stene
erupc
ije Tlo
raspadanje metamorfoza
raspadanje
Eruptivne metamorfoza
Metamorfne
stene stene
top
lje

je
hla

nje

n
lje
đe

top
nje

ije
rastopljena erupc
MAGMA

G-O-43: Mehanika tla 16

 1 Uvod
 Nastanak tla – rezultat 3 procesa:

- Raspadanje
- Transport
- Taloženje

G-O-43: Mehanika tla 17

1 Uvod

 Podela tla prema načinu nastanka:

• Rezidualna
• Transportovana
• aluvijalna, lakustrinska, marinska, estuarna
• koluvijalna
• eolska
• glečerska

G-O-43: Mehanika tla 18

Rečni tokovi ―>
Aluvijalna tla

Morska voda ―>

Marinska tla

G-O-43: Mehanika tla 19

Vetar ―> Eolska tla
1 Uvod
1.Peščane dine
 Podela tla prema načinu nastanka:
2.Les
 Rezidualna
 Transportovana
Gravitacija ―>
 aluvijalna, lakustrinska, marinska, estuarna
 koluvijalna
Koluvijalna
tla  eolska
 glečerska
1.Talus

G-O-43: Mehanika tla 20

Led ―> Glečerska tla

1 Uvod

G-O-43: Mehanika tla 21

1 Uvod

 Terenska geotehnička istraživanja i ispitivanja:

• Površinska istraživanja:
• Topografsko (geodetsko) kartiranje terena
• Aerofotogrametrijsko snimanje terena
• Inženjerskogeološko kartiranje terena
• Geofizička istraživanja:
• Mikroseizmička
• Geoelektrična

G-O-43: Mehanika tla 22

1 Uvod
• Topografsko (geodetsko) kartiranje terena

G-O-43: Mehanika tla 23

1 Uvod
• Aerofotogrametrijsko snimanje terena

G-O-43: Mehanika tla 24

1 Uvod
• Inženjerskogeološko kartiranje terena

G-O-43: Mehanika tla 25

1 Uvod
• Geofizička istraživanja:
• Mikroseizmička:

G-O-43: Mehanika tla 26

1 Uvod
• Geofizička istraživanja:
• Geoelektrična:

G-O-43: Mehanika tla 27

1 Uvod

 Terenska geotehnička istraživanja i ispitivanja:

• Površinska ispitivanja:
• Opit kružnom pločom
• CBR opit
• Opiti pomoću radioaktivnih izotopa
• Opiti probnog opterećenja

G-O-43: Mehanika tla 28

1 Uvod
• Opit kružnom pločom

G-O-43: Mehanika tla 29

1 Uvod
• CBR opit

Terenski Laboratorijski

G-O-43: Mehanika tla 30

1 Uvod

 Terenska geotehnička istraživanja i ispitivanja:

• Dubinska istraživanja:
• Istražni iskopi:
• Istražne jame
• Istražne galerije
• Istražna okna
• Istražne bušotine:
• Laka garnitura
• Teška garnitura

G-O-43: Mehanika tla 31

1 Uvod

 Terenska geotehnička istraživanja i ispitivanja:

• Dubinska ispitivanja:
• U istražnim iskopima:
• Opit džepnim penetrometrom
• Opit ručnom krilnom sondom
• Opit probnog opterećenja
• Opit direktnog smicanja in situ
• Opit hidrauličkim jastukom

G-O-43: Mehanika tla 32

1 Uvod
• Opit probnog opterećenja – ograničenje

Kružna ploča

Temelj

Zbijen sloj

Nezbijen sloj

Zona u kojoj se oseća

dejstvo opterećenja
G-O-43: Mehanika tla 33
1 Uvod
 Terenska geotehnička istraživanja i ispitivanja:
• Dubinska ispitivanja:
• U istražnim bušotinama
 Hidrogeološka ispitivanja (PPV, NPV, porni pritisak,
izdašnost, vodopropusnost)

G-O-43: Mehanika tla 34

1 Uvod
 Geomehanička ispitivanja (SPT, CPT, opit terenskom
krilnom sondom, presiometrom, dilatometrom)

G-O-43: Mehanika tla 35

1 Uvod
 Standardni (dinamički) penetracioni opit (SPT)
(SPT - Standard Penetration Test)

G-O-43: Mehanika tla 36

1 Uvod
 Statički penetracioni opit (CPT)
(CPT - Cone Penetration Test)

G-O-43: Mehanika tla 37

1 Uvod
 Opit terenskom krilnom sondom
(VST - Vane Shear Test)

G-O-43: Mehanika tla 38

2 Faze materijala u tlu

• Građevinsko tlo – prirodna mešavina zrna sitnijih od 60 mm

(čvrsta faza), vode (tečna faza) i vazduha (gasovita faza).

Voda
Vazduh

Zrno

G-O-43: Mehanika tla 39

2 Faze materijala u tlu
 Čvrsta faza (zrna tla)
• Pokazatelji:
• Veličina zrna
• Oblik zrna
• Mineraloško-petrografski sastav
• Unutrašnja struktura
Oblik zrna (preko sferičnosti i zaobljenosti ivica):

Sferičan

Izdužen

Uglast Poluuglast Poluzaobljen Zaobljen

G-O-43: Mehanika tla 40
2 Faze materijala u tlu

 Tečna faza (voda u tlu)

• Vrste vode u tlu:
• Porna
• Adsorbovana
• Konstituciona

 Gasovita faza (vazduh u tlu)

G-O-43: Mehanika tla 41

2 Faze materijala u tlu
• Vrste vode u tlu:
1. Konstituciona voda
2. Adsorbovona voda
3. Voda koja se uklanja sušenjem u sušnici
4. Voda koja se uklanja sušenjem tla na vazduhu
5. Slobodna gravitaciona voda

G-O-43: Mehanika tla 42

Recept za uspeh

Volim mehaniku tla ….

Volim mehaniku tla ….
Volim mehaniku tla ….
G-O-43: Mehanika tla 43
Literatura
1. Maksimović, M. (2005), Mehanika tla, Građevinska knjiga а.d.,
Beograd.
2. Najdanović, N., Obradović, R. (1999), Mehanika tla u inženjerskoj
praksi, Rudarski institut, Beograd.
3. Jevremović, D., Kostić, S. (2017), Inženjerska geologija, GAF, Niš.
4. Ćorić, S. (2006), Geostatički proračuni, RGF, Beograd.
5. Lukić, D., Anagnosti, P. (2010), Geotehnika saobraćajnica,
Građevinski fakultet, Subotica.
6. Coduto, D. P. (1999), Geotechnical Engineering: Principles and
practices, Prentice Hall, NJ 07458.
7. Verruijt, A. (2006), Soil Mechanics, Delft University of Technology,
2001, 2006.
8. Budhu, M. (2007), Soil Mechanics and Foundations, John Wiley &
Sons, Inc.
G-O-43: Mehanika tla 44
 Pitanja, komentari, sugestije...
Hvala na pažnji !
geotehnika@gaf.ni.ac.rs

www.gaf.ni.ac.rs/geotehnika
G-O-43: Mehanika tla 45