İş Sağlığı ve Güvenliği

3. HAFTA
Meslek Hastalıklarının İş Gücü ve
Ekonomiye Etkileri
ILO’ya göre ülkelerin gayri safi millî hasılalarının
(GSMH) %4’ü iş kazası ve meslek hastalıkları
nedeniyle kaybolmaktadır. İş yerlerinin ise kârının
%5-15’i iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle
yok olmaktadır. Bu kayıp iş kazası ve meslek
hastalığı sonrası işin durması ve aksaması, tazminat,
ekipmanın zarar görmesi, işten uzak kalma, tedavi
ve mahkeme masrafları, itibar kaybı gibi
unsurlardan kaynaklanmaktadır.
MESLEK HASTALIĞI TANIMI 1

Mesleki risklere maruziyet sonucu

zamanla ortaya çıkan hastalıklara
Meslek Hastalıkları denir.
MESLEK HASTALIĞI TANIMI 2

Bir iş yerinde çalışanın yaptığı iş veya iş

ortamından kaynaklanan ve sürekli
tekrarlanan bir sebeple uğradığı geçici veya
sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal
özürlülük hâllerine MESLEK HASTALIĞI denir.
MESLEK HASTALIĞI TANIMI 3

5510 sayılı SS‐GSS (2006) kanununa göre meslek

hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin
niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya
sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük
hâlleridir.
Meslek Hastalıklarının Genel Özellikleri

 Kendine özgü ve kronik seyirli bir klinik tablo,

 Hastalık etkenine uzun süreli tekrarlanarak maruz kalma,
 Belirli mesleklere özgü olması
 Hastalığın o meslekte çalışanlarda insidansının yüksek
olmasıdır
Meslek Hastalıklarının İş Kazalarından
Farkı

 Hastalık etkeninin devamlı/tekrarlayan biçimde olması

 Hastalığın ilerleyici oluşu
 Başlangıç tarihinin kesin olarak saptanamaması
Meslek hastalıklarına neden olan
etkenler
1) Kimyasal etkenler
2) Fiziksel etkenler
3) Biyolojik etkenler
4) Psikolojik etkenler
5) Ergonomiye özensizlikten kaynaklanan etkenler
1) Kimyasal etkenler

 Ağır metaller (berilyum, krom, manganez, arsenik,

cıva, Kurşun, vanadyum, antimon, nikel, bakır,
kalay, çinko bileşikleri)

 Çözücüler (Solventler)

 Gazlar (flor, hidroflorik asit, karbon monoksit, azot

oksit, ozon, fosgen)
2) Fiziksel etkenler

 Gürültü ve titreşim
 Yüksek ve alçak basınçta çalışma
 Soğuk ve sıcakta çalışma
 Tozlar
 Radyasyon
3) Biyolojik etkenler

 Bakteri kaynaklı olanlar (tüberküloz,

lejyonellozis, tifo, leptospirozis, şarbon,
şistozomazis, tetanoz, lyme hastalığı)
 Virüskaynaklı olanlar (Hepatit A, Hepatit B,
Hepatit C)
 Biyoteknoloji kaynaklı olanlar
4) Psikolojik etkenler

 iş stresi,
 post‐travmatik stres bozukluğu,
 Tükenmişlik sendromu,
 iş yerinde psikolojik taciz (mobing)
5) Ergonomiye özensizlikten kaynaklanan etkenler

(Ergonominin görevi, insana yönelik bir iş düzenlemesinin

temel bilgilerini sağlamaktır. Böylece işin insana ve insanın
işe uyumu için gerekli koşulları belirler.)

Çalışma sırasında sağlığa uygun olmayan duruş ve çalışma

şekilleri, ağırlık kaldırma ve taşıma, hızlı çalışma temposu
gibi faktörler
MESLEK HASTALIKLARI

 Ülkemizde ise meslek hastalıkları 1972 yılında çıkarılan sosyal sigortalar

sağlık işlemleri tüzüğünde belirtilmiş, 1978’de güncellenmiş sonrasında
ise 1985’de tüzük yenilenmiştir. Sağlık İşlemleri Tüzüğüne Göre Meslek
Hastalıkları
 A Grubu: kimyasal etkenlerle olan meslek hastalıkları
 B Grubu: mesleki cilt hastalıkları
 C Grubu: pnömokonyozlar ve solunum sisteminin diğer meslek hastalıkları
 D Grubu: mesleki bulaşıcı hastalıklar
 E Grubu: fiziksel etkenlerle oluşan meslek hastalık
 Kimyasal Kaynaklı Meslek Hastalıkları
 Endüstrinin birçok kolunda (uzay endüstrisi, otomotiv sanayi, nükleer enerji, medikal ve elektronik
endüstrisi) kullanılmaya başlamıştır. Berilyum vücutta az miktarda çözünmesine rağmen özellikle
akciğerlerde çökmekte ve o bölgede hasar yapmaktadır.
 Kadmiyum: Pil yapımında, plastik ve diğer madde kaplamalarında oldukça yoğun kullanılıp vücuda hava,
su ve hatta gıdalarla girebilmektedir. Kadmiyum maruziyeti böbrek, kemik ve akciğerlerde hasar
yapmaktadır.
 Manganez: Çok büyük oranda demiri sertleştirmek için çelik sanayinde kullanılıp aynı zamanda boya,
cam, seramik, tekstil endüstrisi, ahşap koruyucu, deri işleme işlerinde de kullanılmaktadır. Cilt, göz ve
mukoz membranlarda irritasyona ve pnömoniye neden olabilmektedirler.
 Cıva: Altın ve gümüş üretiminde; laboratuvar gereçleri, ayna, termometre, akkor lambaları, röntgen
tüpleri, diş amalgamı, galvanik pil, cephane ve patlayıcı fitili yapımında kullanılmaktadır. Özellikle
evlerde kullanılan floresan lamba kırılması da cıva temasına neden olabilmektedir. Sinir sitemi ile ilgili
birçok rahatsızlığa neden olan cıva böbreklerin de fonksiyonunu da bozmaktadır.
 Nikel: Çelik üretimde kullanılıp giriş yolu solunum sistemidir. Nikel maruziyeti dermatit, astım, solunum
yolu irritasyonu ve son olarak kansere neden olabilmektedir.
 Kalay: Kaplama sektörlerinde kullanılan kalay, ağız ve solunum yoluyla alınmaktadır. Kalay
maruziyetinde pnomokonyoz gelişebilmekte olup kalaya bağlı pnomokonyoza “stannozis” denilmektedir.
Mesleki Cilt Hastalıkları

Deri hastalıkları denince ilk olarak dermatitler akla gelmekte olup meslek
hastalıkları dışında da sıkça görülürler. Özellikle kontakt dermatit denilen
dermatit şeklinde kimyasal, biyolojik ve fiziksel temaslara bağlı olarak ortaya
çıkmaktadır. Kontakt dermatitler tüm meslek hastalıkları içinde en sık görülen
hastalık olup mesleki deri hastalıklarının % 90’ından fazlasını oluşturmaktadır
Pnömokonyozlar ve Solunum Sisteminin
Diğer Meslek Hastalıkları
Çalışma ortamında en çok etkilenebilecek ve en çok dikkat edilmesi
gereken iki organ bulunmaktadır. İlki cilt diğeri ise akciğerlerdir.
Akciğerler solunum sisteminin en önemli organı olup geniş yüzey alanı ve
direkt çevremizle ilişkili olan bir organdır. Bu nedenden dolayı işçi sağlığı
konusunda en çok üzerine düşmemiz gereken organ olması gerektiği
söylenebilir. İş ortamı ile ilgili olarak solunum sistemimiz aerosollar,
irritan gazlar, havadaki toz partikülleri, mikroorganizmalar, buharlarla
sürekli olarak temas hâlindedir. Bu değişik türdeki maddelerle temas
akciğerlerde alerji, enfeksiyon, spazm, mukus artışı, fibrozis ve kansere
neden olabilir. Silikozis, siliko‐tüberkuloz, kömür işçisi pnömokonyozu,
asbestozis, sideroz ve sert metal tozları ile meydana gelen meslek
hastalıkları ve meseki bronşiyal astıma bu başlıkta sıralanabilir.
Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

Çalışanın iş ortamı kaynaklı mikroorganizmalar sonucu oluşan enfeksiyon

hastalıklarıdır. Bu mikroorganizmalar: Bakteri, virüs, parazit veya mantar
olabilir. Bazı iş grupları enfeksiyon hastalıkları için oldukça risklidir.
Sağlık çalışanları, veterinerler, mezbaha çalışanları, kanalizasyon işçileri
özellikle risk grubunda olup bu gruplarda çalışanların bu hastalıklar
konusunda eğitimi ve korunması özellikle önem taşımaktadır. Bakteri
kaynaklı mesleki bulaşıcı hastalıklar (tüberküloz, Lejyonellozis, tifo,
Leptospirozis, şarbon (Antraks), tetanoz), viral kaynaklı mesleki bulaşıcı
hastalıklar (hepatit A‐B‐C), parazit kaynaklı mesleki bulaşıcı hastalıklar
(şistozomazis) olarak sıralanabilir.
Fiziki Etmenlerle Olan Meslek
Hastalıkları
Fiziksel etmenlerle olan meslek hastalıkları arasında iyonlayıcı
ışınlarla olan meslek hastalıkları, enfraruj ışınları ile katarakt,
gürültü sonucu işitme kaybı, hava basıncındaki değişiklerle
olan meslek hastalıkları, titreşim sonucu kemik‐eklem zararları
ve anjionörotik bozukluklar, sürekli lokal baskı sonucu oluşan
meslek hastalıkları ve maden işçileri nistagmusu bu hastalıklar
arasında sayılabilir
SORU 1

Mesleki risklere maruziyet sonucu zamanla ortaya çıkan hastalıklara ne denir?

A) İş kazası
B) Meslek Hastalığı
C) Geçici İş Görememezlik
D) Sürekli İş Görememezlik
E) Ön Tanı
SORU 2
I. Ağır Metaller
II. Gazlar
III. Çözücüler
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri meslek hastalıklarına neden olan
kimyasal etkenlerdendir?
A) I-II
B) I-III
C) II-III
D) Yalnız I
E) I-II-III
SORU 3
Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıklarına neden olan
fiziksel etkenlerden değildir?

A) Gürültü ve titreşim
B) Yüksek ve alçak basınçta çalışma
C) İş stresi
D) Soğuk ve sıcakta çalışma
E) Tozlar
SORU 4

Aşağıdakilerden hangisi bakteri kaynaklı meslek hastalığı

değildir?
A) Tüberküloz
B) Tetenoz
C) Tifo
D) Hepatit A
E) Şarbon
SORU 5

Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıklarına neden olan

psikolojik etkenlerden değildir?
A) Mobing
B) İş stresi
C) Çözücüler
D) Post‐travmatik stres bozukluğu
E) Tükenmişlik sendromu
SORU 6

Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıklarına neden olan

kimyasal etkenli gazlardandır?

A) Berilyum,
B) Krom,
C) Manganez,
D) Cıva
E) Ozon
SORU 7

Aşağıdakilerden hangisi meslek hastalıklarının genel

özelliklerinden biri değildir?
A) Kendine özgü ve kronik seyirli bir klinik tablo
B) Hastalık etkenine uzun süreli tekrarlanarak maruz kalma
C) Başlangıç tarihi kesin ve bellidir
D) Belirli mesleklere özgü olması
E) Hastalığın o meslekte çalışanlarda insidansının yüksek
olmasıdır
SORU 8

Meslek hastalıkları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) İşin niteliğine özgüdür

B) Hastalık etkeni devamlıdır
C) İş kazası ve meslek hastalığı aynı şeydir
D) Geçici veya süreklidir
E) Fiziksel veya ruhsal hastalıklardır
SORU 9

Cilt ve deri hastalıklarının aşağıdaki durumlardan hangisinde

oluşma olasılığı yüksektir?
A) Yüksek sesli ortamda çalışanlarda
B) Tahriş edici maddelerle temas ederek çalışanlarda
C) Devamlı bilgisayara bakarak çalışanlarda
D) Devamlı solunabilen tozlu ortamda çalışanlarda
SORU 10

Devamlı solunabilen tozlu ortamda çalışan bir kişide

aşağıdaki rahatsızlıklardan hangisinin oluşması diğerlerine
göre daha muhtemeldir?
A) Mide rahatsızlıkları
B) Akciğer rahatsızlıkları
C) Karaciğer rahatsızlıkları
D) Bağırsak rahatsızlıkları
E) Pankreas rahatsızlıkları
SORU 11

Sürekli radyasyona (X ışınlarına) maruz kalarak çalışan bir kişide

aşağıdaki hastalıklardan hangisinin oluşması diğerlerine göre daha
muhtemeldir?

A) Ülser
B) Kanser
C) Kalp ritim bozukluğu
D) Renk körlüğü
E) Reflü
SORU 12

Sağlık İşlemleri Tüzüğüne aşağıdakilerden hangisi C Grubu meslek

hastalıklarındandır?
A) Fiziksel etkenlerle oluşan meslek hastalık
B) Kimyasal etkenlerle oluşan meslek hastalık
C) Pnömokonyozlar ve solunum sisteminin diğer meslek hastalıkları
D) Mesleki cilt hastalıkları
E) Mesleki bulaşıcı hastalıklar
SORU 13

Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Sağlık İşlemleri Tüzüğüne hangi

grupta ki meslek hastalıklarındandır?
A) A Grubu
B) B Grubu
C) C Grubu
D) D Grubu
E) E Grubu
KAYNAKÇA

 Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği (MESLEKİ GELİŞİM).

Ankara: Mesleki ve Teknik Eğitim Programlar ve Öğretim Materyalleri.

 Bu notlar, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan çerçeve öğretim

programlarında yer alan kazanımların gerçekleştirilmesine yönelik öğrencilere
rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalinden alınmıştır.

 Akduman, S. (t.y.). İSG Özet Ders Notları. www.isguygulama.com adresinden

erişildi.

 Turhan, M. (2020). İş Kazaları. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, İş Sağlığı

ve Güvenliği Ders Notları.