BIÊN SOẠN: Bộ môn Triết học

Email: triethoc@tmu.edu.vn

09/05/21
 NỘI DUNG SỐ TIẾT

Giờ HD - Giao nhiệm vụ 1 tiết

Thực hành - Kiểm tra 2 tiết

7 tiết
- Chương 1
14 tiết
Giờ giảng - Chương 2
12 tiết
- Chương 3

9 tiết
Giờ thảo luận
09/05/21
- Thảo luận trên lớp
 Tài liệu tham khảo
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo trình Triết học Mác –
Lênin (Sử dụng trong các trường đại học – hệ không
chuyên lý luận chính trị, Hà Nội, 2019). (Tài liệu dùng
tập huấn giảng dạy năm 2019)
2. Giáo trình Triết học (Dùng trong đào tạo trình độ thạc
sĩ, TS các ngành KHXH không thuộc chuyên ngành
triết học), NXB ĐHSP
3. Nguyễn Hữu Vui (Chủ biên) (1998), Lịch sử triết học,
NXB CTQG Hà Nội.

09/05/21
 Đề tài thảo luận
• Đề tài 1: Vấn đề bản thể luận trong triết học Mác – Lênin và sự vận
dụng của Đảng ta trong thực tiễn cách mạng Việt Nam.
• Đề tài 2: Quan niệm về phát triển trong triết học Mác – Lênin và sự
vận dụng lý luận này ở Việt Nam.
• Đề tài 3: Vấn đề nhận thức luận trong triết học Mác – Lênin. Liên
hệ với quá trình học tập và nghiên cứu khoa học của sinh viên.
• Đề tài 4: Nội dung cơ bản của học thuyết hình thái kinh tế xã hội và
ý nghĩa của vấn đề này với con đường đi lên CNXH ở Việt Nam
• Đề tài 5: Nội dung của nguyên lý tồn tại xã hội quyết định ý thức
xã hội và ý nghĩa của vấn đề này ở Việt Nam
• Đề tài 6: Vấn đề giai cấp trong cách mạng xã hội chủ nghĩa và ý
nghĩa của lý luận này ở Việt Nam
• Đề tài 7: Vấn đề con người trong triết học Mác Lênin và ý nghĩa
của lý luận này ở Việt Nam
 Chương 1: TRIẾT HỌC VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT
HỌC TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI
1. Khái lược về triết học
I. TRIẾT HỌC VÀ
VẤN ĐỀ CƠ BẢN 2. Vấn đề cơ bản của triết học
CỦA TRIẾT HỌC
3. Biện chứng và siêu hình

1. Sự ra đời và phát triển của triết học

II. TRIẾT HỌC Mác – Lênin
MÁC - LÊNIN
VÀ VAI TRÒ 2. Đối tượng và chức năng của triết
CỦA TRIẾT HỌC học Mác – Lênin
MÁC - LÊNIN
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin
TRONG ĐỜI
SỐNG XÃ HỘI trong đời sống xã hội và trong sự
09/05/21
nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay
1. Khái lược về Triết học

09/05/21
 a. Nguồn gốc của triết học
• Triết học ra đời vào khoảng từ thế kỷ VIII đến thế
kỷ VI tr.CN tại các trung tâm văn minh lớn của
nhân loại thời Cổ đại (phương Đông: Ấn Độ và
Trung hoa, phương Tây: Hy lạp)

09/05/21
a. Nguồn gốc của triết học
• Triết học là một hình thái YTXH, là một bộ phận
của KTTT
• Nguồn gốc nhận thức:

• Nguồn gốc xã hội:

09/05/21
b. Khái niệm triết học
Triết học là gì ?
Trung Quốc: Triết = Trí: sự truy tìm bản chất
của đối tượng nhận thức, thường là con người,
xã hội, vũ trụ và tư tưởng
Ấn Độ: Triết = “darshana”, có nghĩa là
“chiêm ngưỡng” là con đường suy ngẫm để dẫn
dắt con người đến với lẽ phải, thấu đạt được
chân lý về vũ trụ và nhân sinh

Phương Tây:
philosophia vừa mang nghĩa là giải
thích vũ trụ, định hướng nhận thức và
hành vi, vừa nhấn mạnh đến khát vọng
tìm kiếm chân lý của con người.
b. Khái niệm triết học
Đặc thù của triết học:
Sử dụng các công cụ lý tính, các tiêu chuẩn lôgíc và những kinh
nghiệm mà con người đã khám phá thực tại, để diễn tả thế giới
và khái quát thế giới quan bằng lý luận.

Triết học khác với các khoa học khác ở tính đặc thù của hệ thống
tri thức khoa học và phương pháp nghiên cứu.

Quan niệm của triết học Mác – Lênin:

Triết học là hệ thống quan điểm lí luận chung nhất về thế giới và
vị trí con người trong thế giới đó, là khoa học về những quy luật
vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy.
09/05/21
c. Vấn đề đối tượng của triết học trong lịch sử

Triết học nghiên cứu mọi lĩnh vực của thế giới
Thời kỳ Cổ Triết học phương Đông thiên về con người và XH
đại Triết học phương Tây thiên về giới tự nhiên

Triết học lệ thuộc vào thần học và có nhiệm vụ lý

Thời Trung cổ giải và chứng minh cho Kinh Thánh

Thời kỳ phục Triết học thoát ra khỏi thần học, đề cao CN nhân
hưng, cận đại đạo và gắn với các thành tựu của khoa học tự
nhiên

Triết học từ TK Trên lập trường DVBC để nghiên cứu những quy
XIX đến nay
09/05/21
luật chung nhất của TN, XH tư duy
d. Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan
Thế giới quan Là khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri
thức, quan điểm, tình cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về
thế giới và về vị trí của con người (bao hàm cả cá nhân, xã
hội và nhân loại) trong thế giới đó. Thế giới quan quy định
các nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định hướng nhận thức
và hoạt động thực tiễn của con người.

 Cấu trúc của TGQ: Tri thức và niềm tin; lý trí và tình cảm
Các hình thức cơ bản của thế giới quan
Thế giới quan huyền thoại (thần thoại)
Thế giới quan tôn giáo
Thế giới quan triết học
09/05/21
 d. Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan

Thứ Bản thân triết học chính là thế giới quan

nhất
Trong các thế giới quan khác như thế giới quan, TGQ
Thứ triết học bao giờ cũng là thành phần quan trọng, đóng
hai vai trò là nhân tố cốt lõi
Triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng và chi phối các
Thứ thế giới quan khác như: thế giới quan tôn giáo, thế
ba giới quan kinh nghiệm, thế giới quan thông thường…,

Thế giới quan triết học quy định các quan niệm khác
Thứ của con người
tư
TGQ DVBC là đỉnh cao của TGQ do đó phải dựa trên
09/05/21 nguyên lý về mối liên hệ phổ biến và phát triển
d. Triết học, hạt nhân lý luận của thế giới quan
 Vai trò của thế giới quan: đóng vai trò đặc biệt quan
trọng trong cuộc sống của con người và xã hội:

Thứ nhất Thứ hai

Thế giới quan là tiền đề quan
Tất cả những vấn đề trọng để xác lập phương thức tư
được triết học đặt ra và duy hợp lý và nhân sinh quan tích
tìm lời giải đáp trước hết cực; là tiêu chí quan trọng đánh
là những vấn đề thuộc giá sự trưởng thành của mỗi cá
thế giới quan. nhân cũng như của mỗi cộng
đồng xã hội nhất định.
 Triết học với tính cách là hạt nhân lý luận chi phối
09/05/21
mọi thế giới quan
2. Vấn đề cơ bản của triết học

09/05/21
 a. Nội dung vấn đề cơ bản của triết học
VĐCB CỦA TRIẾT HỌC
(MQH VC- YT)

Bản thể luận Nhận thức luận

YT -> VC KHẢ TRI LUẬN

VC -> YT

CNDV

CNDT
BẤT KHẢ TRI
09/05/21
b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

Duy tâm
khách quan

Chủ
nghĩa
duy tâm
Duy tâm
chủ quan

09/05/21
b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

Đặc điểm
CNDT cho rằng tinh thần có trước vật chất có sau, thừa
nhận sự sáng tạo thế giới của các lực lượng siêu nhiên
Chủ
nghĩa - Là thế giới quan của giai cấp thống trị và lực
duy tâm lượng phản động xã hội

- Liên hệ mật thiết với thế giới quan tôn giáo

- Chống lại CNDV & KHTN

09/05/21
- Nhất nguyên luận và nhị nguyên luận trong triết học
b. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
CNDVBC
CNDVSH
Do C.Mác &
(TK XVII-XVIII) Ph.Ănghen sáng lập –
Quan niệm thế giới V.I.Lênin phát triển:
CNDV chất phác như một cỗ máy Khắc phục hạn chế
(TK cổ đại) khổng lồ, các bộ của CNDV trước đó
phận biệt lập tĩnh => Đạt tới trình độ:
Quan niệm về tại. Tuy còn hạn chế DV triệt để trong cả
thế giới mang về phương pháp TN & XH; BC trong
tính trực quan, luận siêu hình, máy nhận thức; là công cụ
cảm tính, chất móc nhưng đã để nhận thức và cải
phác nhưng đã chống lại quan điểm tạo thế giới
lấy bản thân giới duy tâm tôn giáo về
tự nhiên để giải thế giới. Hình thức cao nhất
09/05/21
thích thế giới. của CNDV
c. Thuyết có thể biết (Khả tri) và thuyết không
thể biết (Bất khả tri)
Thuyết khả tri Bất khả tri Hoài nghi luận

09/05/21
3. Biện chứng và siêu hình

09/05/21
a. Khái niệm biện chứng và siêu hình trong lịch sử
Phương pháp siêu hình
Nhận thức đối tượng ở trạng
thái tĩnh cô lập, tách rời
Là phương pháp được đưa từ
toán học và vật lý học cổ điển
vào các khoa học thực nghiệm
và vào triết học
Có vai trò lớn trong việc giải
quyết vấn đề của cơ học nhưng
hạn chế khi giải quyết vấn đề
vận động, liên hệ
09/06/21
Phương pháp biện chứng
Nhận thức đối tượng trong
các MLH phổ biến vận động,
phát triển
Là PP giúp con người vừa
thấy sự tồn tại của sự vật
đồng thời thấy cả sự sinh
thành, phát triển và sự tiêu
vong của sự vật
PP tư duy biện chứng trở
thành công cụ hiệu quả giúp
con người nhận thức và cải
tạo thế giới
 b. Các hình thức cơ bản của PBC

Là học thuyết về PBCDv

TGQ: DV - PPL: BC
PHÉP BIỆN CHỨNG

MLH phổ biến &PT

BC của ý niệm PBCDT

 BC của sự vật PPL: BC- TGQ: DT

Vũ trụ vận động PBC cổ đại

Biến hóa Trực quan, tự phát
II. TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN VÀ VAI TRÒ CỦA TRIẾT
HỌC MÁC - LÊNIN TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

09/06/21
1. Sự ra đời và phát triển của triết học Mác – Lênin

09/06/21
Karl.Marc (1818-1883) F.Engghen (1820-1895)
a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học
Mác (nhân tố khách quan)
 Điều kiện kinh tế xã hội

Sự củng cố Sự xuất hiện

Sự củng cố Mâu thuẫn XH
và phát triển
và phát triển Của
TínhGCVS
chất XHHtrên
Giữa GCVS
của PTSX TBCN Của
của PTSX TBCN vũ đài LLSX
lịch và
sử Và GCTS
trong điều kiện
trong điều kiện - nhân
Tính tố
tư CT-XH
nhân
CM CN dẫn đến
CM CN Của
quanQHSX
trọng
những ><

09/06/21 28
 Triết học
MÁC-
LÊNIN
CNXH KHÔNG TƯỞNG PHÁP

KTCT HỌC TS CĐ ANH

TRIẾT HỌC CĐ ĐỨC

TƯ TƯỞNG NHÂN LOẠI

29
 •Sự phát triển của KHTN thời kỳ cuối TK
18 đầu TK 19, đặc biệt là 3 phát minh:

Định luật bảo toàn

và chuyển hóa Học thuyết tế bào
năng lượng Học thuyết tiến
hóa của Đac-Uyn
30
a. Những điều kiện lịch sử của sự ra đời triết học
Mác (nhân tố chủ quan)

09/06/21
b. Những thời kỳ chủ yếu trong sự hình thành
và phát triển của Triết học Mác (TNC)

09/06/21
c. Thực chất và ý nghĩa cuộc cách mạng trong
triết học do C.Mác và Ph.Ăngghen thực hiện
 C.Mác và Ph.Ăngghen, đã khắc phục tính chất trực quan,
siêu hình của chủ nghĩa duy vật cũ và khắc phục tính chất
duy tâm, thần bí của phép biện chứng duy tâm, sáng tạo ra
một chủ nghĩa duy vật triết học hoàn bị, đó là chủ nghĩa
duy vật biện chứng.
 C.Mác và Ph. Ăngghen đã vận dụng và mở rộng quan điểm
duy vật biện chứng vào nghiên cứu lịch sử xã hội, sáng tạo
ra chủ nghĩa duy vật lịch sử - nội dung chủ yếu của bước
ngoặt cách mạng trong triết học.
 C.Mác và Ph. Ăngghen đã sáng tạo ra một triết học chân
chính khoa học, với những đặc tính mới của triết học duy
vật biện chứng.
09/06/21
d. Giai đoạn Lênin trong sự phát triển Triết học Mác

Hoàn cảnh lịch sử V.I.Lênin phát triển Triết học Mác

 Cuối XIX, đầu XX: CNTB chuyển sang giai đoạn CNĐQ,
xuất hiện những mâu thuẫn mới ngày cang gay gắt đặc biệt là
GCTS >< GCVS
Trung tâm cách mạng thế giới chuyển sang nước Nga và
xuất hiện phong trào giải phóng dân tộc tại các nước thuộc địa
cần hệ thống lý luận mới soi đường
KHTN phát triển mạnh (vật lý học) dẫn đến một số nhà
khoa học sự khủng hoảng về TGQ…bị CNDT lợi dụng gây
ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức và hoạt động CM
Xuất hiện những trào lưu tư tưởng mới như CN kinh
nghiệm phê phán, chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa xét lại đã
tấn công nhằm xuyên tạc và phủ nhận chủ nghĩa Mác
V.I.Lênin trở thành người kế tục trung thành và phát triển
sáng tạo chủ nghĩa Mác và triết học Mác trong thời đại mới
- thời đại đế quốc chủ nghĩa và quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
 Thời kỳ 1893 - 1907, V.I.Lênin bảo vệ và phát triển triết
học Mác nhằm thành lập đảng Mác - xít ở Nga và chuẩn bị
cho cuộc cách mạng dân chủ tư sản lần thứ nhất.
 Từ 1907 - 1917 là thời kỳ V.I.Lênin phát triển toàn diện
triết học Mác và lãnh đạo phong trào công nhân Nga, chuẩn
bị cho cách mạng xã hội chủ nghĩa.
 Từ 1917 - 1924 là thời kỳ Lênin tổng kết kinh nghiệm thực
tiễn cách mạng, bổ sung, hoàn thiện triết học Mác, gắn liền
với việc nghiên cứu các vấn đề xây dựng chủ nghĩa xã hội.
 Thời kỳ từ 1924 đến nay, triết học Mác - Lênin tiếp tục
được
09/06/21
các Đảng Cộng sản và công nhân bổ sung, phát triển
2. Đối tượng và chức năng của triết học
Mác - Lênin

09/06/21
a. Khái niệm triết học Mác – Lênin

Triết học Mác - Lênin là hệ

thống quan điểm duy vật biện
chứng về tự nhiên, xã hội và tư
duy - thế giới quan và phương
pháp luận khoa học, cách
mạng của giai cấp công nhân,
nhân dân lao động và các lực
lượng xã hội tiến bộ trong
nhận thức và cải tạo thế giới.

09/06/21
b. Đối tượng của triết học Mác - Lênin

Đối tượng nghiên cứu

là giải quyết mối quan
hệ giữa vật chất và ý
thức trên lập trường
duy vật biện chứng và Triết học Mác -
nghiên cứu những quy Lênin phân biệt rõ
luật vận động, phát ràng đối tượng
triển chung nhất của tự của triết học và
đối tượng của các Triết học Mác -
nhiên, xã hội và tư duy. Lênin có mối
khoa học cụ thể
quan hệ gắn bó
chặt chẽ với các
khoa học cụ thể
09/06/21
 c. Chức năng của triết học Mác - Lênin

Chức năng thế giới quan

Giúp con người nhận

thức đúng thế giới và
Thế giới quan
bản thân để từ đó nhận
Thế giới quan DVBC có vai trò là
thức đúng bản chất của
DVBC nâng cơ sở khoa học để
tự nhiên và xã hội để
cao vai trò tích đấu tranh với các
con người hình thành
cực, sáng tạo loại thế giới quan
quan điểm khoa học, từ
của con người duy tâm, tôn giáo,
đó xác định thái độ và
phản khoa học.
cách thức hoạt động của
bản09/06/21
thân.
c. Chức năng của triết học Mác - Lênin
Chức năng phương pháp luận

09/06/21
3. Vai trò của triết học Mác - Lênin trong đời
sống xã hội và trong sự nghiệp đổi mới ở Việt
Nam hiện nay
Triết học Mác – Lênin là thế giới quan, phương
pháp luận khoa học và cách mạng cho con người
trong nhận thức và thực tiễn

Triết học Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phương

pháp luận khoa học và cách mạng để phân tích xu hướng
phát triển của xã hội trong điều kiện cuộc cách mạng
khoa học và công nghệ hiện đại phát triển mạnh mẽ.

Triết học Mác - Lênin là cơ sở lý luận khoa học của công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và sự nghiệp đổi mới
theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
09/06/21
09/06/21