KEMIJSKE REAKCIJE

Πάντα ῥεῖ
Kemijska reakcija je događaj pri kojem dolazi do
pregrupiranja kemijskih veza. Razaraju se postojeće i stvaraju
nove kemijske veze.
Analiza i sinteza
Reverzibilne i ireverzibilne reakcije
Endotermne i egzotermne reakcije

Energy Energy
Sve kemijske reakcije mogu se podijeliti u 3 skupine:

1. reakcije u kojima se mijenja oksidacijski broj

elemenata (redoks-reakcije)

2. reakcije u kojima se mijenjaju ligandi, odnosno

koordinacijski broj reaktanata (kompleksne reakcije)
(a) reakcije nastajanja i raspadanja kompleksa i izmjene liganda
(reakcije supstitucije) – kompleksne reakcije u užem smislu
(b) reakcije kod kojih dolazi do prijenosa protona, protolitičke
reakcije
NH3 + H2O NH4+ + OH-
(c) reakcije taloženja i otapanja
Ag+ + Cl-  AgCl
3. reakcije pri kojima dolazi do disocijacije i asocijacije molekula,
atoma i iona.
• Jedna reakcija ne mora pripadati jednoj od tih triju skupina,
već može biti složena reakcija od tih skupina.

• Kemijska reakcija je obično sastavljena od niza osnovnih

jednostavnih reakcija, što znači da je ukupna reakcija cijelog
niza pojedinačnih reakcija.

• Do kemijske reakcije dolazi kada se sudare čestice reaktanata.

Vjerojatnost istodobnog zajedničkog sudara sve većeg broja
čestica je sve manja. Zbog toga reakcijom najprije nastaju
jednostavniji međuprodukti (npr. sudarom dvaju čestica), a
oni zatim daljnjim reagiranjem daju sve složenije konačne
produkte.
 Složene reakcije
• Zbiva li se pri nekom kemijskom procesu više nego jedna od
navedenih osnovnih vrsta kemijskih reakcija, govori se o
složenoj ili kombiniranoj reakciji.

Kemijska jednadžba

Kemijske reakcije prikazuju se kemijskim jednadžbama.

Kemijska jednadžba je kvalitativan i kvantitativan sažet prikaz
kemijske reakcije - broj atoma elemenata ostaje očuvan, atomi se
samo pregrupiraju u nove molekule.

simboli i formule polaznih tvari reaktanti

simboli i formule izlaznih tvari iz reakcije produkti

• Ako u reakciji sudjeluju IONI - ionske reakcije (obično vrlo
brze), a ako sudjeluju MOLEKULE - molekulske reakcije
(spore).

• Kemijske jednadžbe ne prikazuju mehanizam kemijske

promjene, samo početno i konačno stanje.

Oznake agregatnih stanja u jednadžbama:

g - plin; l -tekućina; s - krutina;
aq - otopljeno u vodi
 Osnovna pravila za sastavljanje jednadžbe kemijske reakcije:

• moraju biti poznati reaktanti i produkti kemijske reakcije

• broj svake vrste atoma na lijevoj strani jednadžbe mora biti

jednak broju atoma na desnoj strani jednadžbe

• zbroj električnih naboja na lijevoj strani jednadžbe mora biti

jednak broju zbroju električnih naboja na desnoj strani
jednadžbe

• ukupna promjena oksidacijskog broja atoma koji se oksidira

mora biti jednaka ukupnoj promjeni oksidacijskog broja atoma
koji se reducira (redoks-reakcije).
 Primjeri kemijskih reakcija
HCl + NaOH → NaCl + H2O – neutralizacija
2H2O → 2H2(g) + O2(g) – elektroliza
2KMnO4 → K2MnO4 + MnO2 + O2(g) – termoliza
2AgCl → 2Ag + Cl2(g) - fotokemijska reakcija
AgNO3 + HCl → AgCl(s) + HNO3 - reakcija taloženja
S + O2(g) → SO2(g) - reakcija oksidacije

Primjer kemijske reakcije u ionskom

obliku
HCO3- + OH- → CO32- + H2O
Redoks - reakcije

OKSIDACIJA
REDUKCIJA
REDOKS PROCESI
 Definicije oksidacije i redukcije
• Lavoisier:
- “oksidacija”: spajanje elemenata s kisikom
npr. 4Fe + 3O2 → 2Fe2O3 oksidacija
Fe2O3 + H2 → 2FeO + H2O redukcija
- “redukcija”: oduzimanje kisika pomoću vodika

• Elektronska definicija oksido – redukcije (prijenos

elektrona)
OKSIDACIJA – otpuštanje (gubitak) elektrona
REDUKCIJA – primanje elektrona
• Redoks reakcijama nazivaju se one kemijske reakcije kod
kojih dolazi do prijenosa elektrona između reaktanata.
• Redoks proces može se prikazati pregledno parcijalnim
redoks jednadžbama
Redukcija:
primanje elektrona i
povećanje negativnog
Cu2+ + 2e-  Cu naboja

Oksidacija:
otpuštanje elektrona ili
povećanje pozitivnog
Zn Zn2+ +2e- naboja

Cu2+ + Zn  Cu + Zn2+
• Tvar koja otpušta elektrone (donor elektrona) i pri tome se oksidira, zove se REDUKCIJSKO
SREDSTVO (REDUCENS).
• Tvar koja prima elektrone (akceptor elektrona) i pri tome se reducira, zove se OKSIDACIJSKO
SREDSTVO (OKSIDANS)
• SVI METALI SU REDUKCIJSKA SREDSTVA (Na, Ca, Ba, Cu…)
• SVI NEMETALI SU OKSIDACIJSKA SREDSTVA (Cl2, Br2, I2, O2)
• VIŠI I NIŽI STUPANJ OKSIDACIJE istog elementa naziva se REDOKS – PAR

2 3
Fe  Fe
0 1
Na  Na
0 3
Al  Al
JAKA OKSIDACIJSKA SREDSTVA
KMnO4 kalijev permanganat
K2Cr2O7 kalijev bikromat
HNO3 nitratna kiselina
H2SO4 sulfatna kiselina
KClO3 kalijev klorat
KClO4 kalijev perklorat
Cu 2+ cupri-ion (bakrov-II ion)

JAKA REDUKCIJSKA SREDSTVA

C ugljik (grafit)
H2S sumporovodik
H2SO3 sulfitna kiselina
HI jodovodik
H2 vodik